YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ DERS NOTLARI 10 TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL

Transkript

1 YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ DERS NOTLARI 10 TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL

2 Finansman şirketinin İngilizce'deki karşılığı "Finance Company" veya "Finance House"dur. Gelişmiş ülke örneklerinde finansman şirketlerinin amacı, taksitli satışların finansmanını sağlamaya yönelik olarak belirlenmiştir. Yani finansman şirketlerinin faaliyet konusu, fiyatı yüksek ve tüketicinin kolayca alamayacağı; başta otomobil olmak üzere beyaz ve kahverengi eşyayı satın almak için kredi vermektir yılında ABD de başlayıp dünyayı etkisine alan büyük ekonomik bunalımı sonrasında talep oluşturmak amacıyla, alım gücü düşen kesimlere alım gücü oluşturmak ve satış hacmini arttırmak için 1930 lu yıllarda ABD de kurulan finansman şirketleri, Avrupa da da aynı problemlere çözüm amacıyla ortaya çıkmıştır.

3 Finansman şirketleri aracılığıyla satış yapılması uygulaması genel olarak, sözkonusu malların üreticisi veya satıcısı durumunda olan firmaları dolaylı olarak finanse eden bir uygulamadır. Finansman şirketlerinin iki önemli türü bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, satış finans şirketleri, ikincisi ise, tüketici finansman şirketleridir.

4 Tüketici Finansman Şirketleri Tüketici finansman şirketleri; düşük tutarlarda kredi ticareti yaparlar. Bu şirketler, genellikle borçlunun teminat göstermesine gerek kalmadan kredi verirler. Dolayısıyla bu kurumlardan kredi almak daha kolaydır. Diğer kredi temin eden kurumlar, kredi değerliliği düşük olan kişilere küçük tutarda kredi temin etmezler. Tüketici finansman şirketleri, bu özelliklere sahip kişilere kredi temin etmenin riskini taşırlar. Üstlendikleri bu risk nedeniyle tüketici finansman şirketlerinin müşterilerinden istediği faiz, diğer kredi kurumlarının müşterilerinden aldıkları faiz oranlarından daha fazla olabilmektedir.

5 Satış Finansman Şirketleri Birinci Dünya Savaşı'ndan önce de bazı satış finansman şirketlerine rastlanmaktadır. Ancak, bu kurumlar gerçek anlamda ve tam anlamıyla çalışmayı 1915 yılına kadar başaramamışlardır. Bu kurumların dönemi boyunca otomotiv endüstrisi ile birlikte büyük bir gelişme gösterdikleri görülmektedir. Kısacası bu kurumların, otomobil endüstrisinin müşteri finansmanı ihtiyaçlarını karşıladıklarından dolayı geliştikleri söylenebilir. Bu dönemdeki gelişme nedenlerinden bazılarını aşağıdaki gibi sıralanabilir: Otomobil ve radyo gibi ürünlerin büyük miktarlarda ve ucuza üretilmesinin, tüketici pazarını harekete geçirmesi. Milli gelirin artması ile bireylerin alım gücünün artması. Üretici firmaların satışların finansmanından çok üretim ve satış çabalarını artırmaya yönelmeleri. Üreticilerin uygun ödeme şartları ile satış yapmaları v.b.

6 Ülkemizde bu konuda çalışabilecek şirketlerin uymaları gereken kurallar; tarih ve nolu RG'de yayımlanan Hazine Müsteşarlığı'nın "Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik" ile belirlenmiştir. Daha sonra günün ekonomik gelişmeleri karşısında yetersiz kaldığı düşüncesiyle yönetmelikte 9 Kasım 2001 tarihinde bazı gerekli değişiklikler yapılmıştır. Dolayısıyla bu "Yönetmelik" ile ülkemizde batılı örneklerine uygun sayılabilecek finansman şirketlerinin kurulup çalışması olanağı sağlanmıştır. Ancak 5411 Sayılı Bankalar Kanunu nun çıkarılmasını takiben Finansman Şirketleri nin kuruluş, denetim ve kapatılma yetkileri BDDK ya geçmiştir. BDDK ise 10 Ekim 2006 tarih ve sayılı Resmi Gazete de Finansal Kiralama, Faktoring Ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş Ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik i yayımlayarak konuyla ilgili yasal düzenlemelere son halini vermiştir.

7 Şirket kuruluşlarına BDDK tarafından izin verilir. Şirket kurulması için teliğde belirtilen belgelerle birlikte BDDK ya başvurulması zorunludur. Yönetmelik hükümlerine göre kendilerine faaliyet izni verilen finansman şirketlerinin, müşterileri ile yapacakları işlemler için yazılı sözleşme düzenlemeleri zorunludur. Finansman şirketleri, kredilendirecekleri mal ve hizmetleri temin eden satıcılarla önceden genel bir sözleşme yaparlar. Finansman şirketlerince açılan krediler, genel sözleşmedeki esaslara göre tüketicinin nam ve hesabına mal veya hizmetin teslim ve temini ile birlikte, doğrudan satıcıya ödenir. Ancak kredi geri ödemeleri adına kredi açılanlar tarafından finansman şirketlerine yapılır.

8 Finansman şirketlerinin kullandırdıkları kredilerin toplam tutarı özkaynaklarının otuz katını geçemez. Ayrıca finansman şirketleri, işlemlerinden kaynaklanan alacaklarından doğmuş veya doğması beklenen, ancak miktarı kesin olarak belli olmayan zararlarını karşılamak amacıyla BDDK tarafından belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde karşılık ayırmak zorundadır. Finansman şirketlerinin birleşme, devir ve bölünmesi BDDK nın iznine tabidir. Şirketlerin birleşme, devir ve bölünmesine ilişkin izin işlemleri çerçevesinde BDDK gerekli göreceği her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkilidir. Finansman şirketlerinin faaliyetlerine son vermeleri ve tasfiyeleri BDDK nın uygun görüşü alınmak kaydıyla genel hükümlere tabidir. Şirketlerin tasfiye süreci gerekli görülmesi halinde BDDK tarafından denetlenebilir.

9 Finansman şirketleriyle finansman modelinde, tüketicilere ödeme kolaylığı sağlamak, bu suretle talebi artırmak ve buna bağlı olarak da üretici firmaların pazar paylarını artırmak hedeflenmiştir. Tüketici finansman şirketlerinin kredilendirme işlemlerinden nihai tüketici olan gerçek ve tüzel kişiler yararlanabilmektedir. Tüketici finansman şirketleri tüketicilere ve kuruluşlara her türlü mal ve hizmet satın alınmasında kredi kullandıran finansal kuruluşlardır. Krediye uygulanacak faiz oranları genellikle yasalarla sınırlandırılmıştır. Kredilendirilen ürünün tüketim malı ve krediyi kullanan gerçek veya tüzel kişinin nihai tüketici olması gerekmektedir.

10 Tüketici finansman şirketlerini bankalardan ayıran önemli özellikler: Tüketiciye doğrudan nakit kredi tahsisi yapılmayıp finansman şirketinin anlaşmalı olduğu satıcı firma veya bayilerden tüketicinin satın alacağı mal ve hizmetleri taksitlendirmek suretiyle kredi açılmış olması, Finansman şirketlerinin mevduat toplama yetkilerinin olmaması ve teminat mektubu verme yetkilerinin bulunmaması olarak üç önemli noktada toplanabilir.

11 1994 yılının Temmuz ayında ilk yasal düzenleme yapılmasına rağmen ülkemizde ilk satış finansman şirketi 1995 yılı başlarında kurulmuştur. Koç Finans ünvanını taşıyan bu satış finans şirketi, Türkiye'nin tüketici kredisi vermeye yönelik ilk özel şirketi ve her türlü mal ve hizmetin alımını kredilendirmek üzere tüketiciye ödünç para verecek bir kuruluşudur. Ülkemizde uygulamaya ilk geçen "Koç Tüketici Finansman A.Ş."nin otomotiv kredileri uygulamasındaki iş akışı aşağıdaki gibi gerçekleşmektedir (eski uygulama). Bu akış şeması Koç Finans A.Ş.nin uyguladığı finansman tekniğinin işleyişini aşama aşama ve sistematik bir şekilde açıklamaktadır. Bu akış şemasında yer almayan bir konu Koç Finans A.Ş. ve satıcı firma arasında bir sözleşme yapılmasıdır. Yapılan bu sözleşme sonucu, satıcı firmanın Koç Finans A.Ş.ne karşı bazı sorumlulukları ortaya çıkmaktadır. Bu sorumluluklar daha çok otomobil satılan tüketicinin borcunu düzenli olarak ödememesi durumunda ortaya çıkmaktadır.

12 Şekil 2.20: Koç Finans Otomotiv Kredileri İş Akışı Şeması (eski uygulama)

13 Genel anlamda bakıldığında tüketici finansman şirketlerinin kredilendirme süreci şöyle açıklanabilir: Öncelikle finansman şirketleri, kredilendirecekleri malları satan firmalar ile önceden bir genel sözleşme yapmak zorundadır. Tüketici mal satın almak için satıcıya gittiğinde malı kredili almak istediğini satıcıya bildirir. Satıcı kredi için gerekli belgeleri tüketici adına doldurur ve kredilendirme için finansman şirketine gönderir. Finansman şirketi tüketiciye ait bilgileri inceledikten sonra kredi verilmesine karar verir ve 1-2 gün içerisinde satıcıya bildirir. Kredi tüketici adına satıcıya ödenir. Tüketici malı satın aldıktan sonra finansman şirketi tarafından bildirilen ödeme planı çerçevesinde tüketici finansman şirketine ödemeleri yapar. Finansman şirketlerince açılan krediler, genel sözleşmedeki esaslara göre tüketicinin nam ve hesabına olmak üzere mal ve hizmetin teslim ve temini ile birlikte, doğrudan satıcı veya üreticiye ödenmektedir. Ancak kredi geri ödemeleri adına kredi açılanlar tarafından finansman şirketine ödenmektedir. Bu süreç aşağıdaki gibi şematize edilebilir.

14 Şekil 3: Tüketici Finansman Şirketlerinin Kredilendirme Süreci 2)Gerekli belgeler hazırlanır SATICI FİRMA 4)Kredi onayı ile belgeler imzalanır 6)Mal tüketiciye teslim edilir TÜKETİCİ 1)Satıcı ile finansman şirketi arasında genel sözleşme yapılır 3)Belgeler finansman şirketine gelir ve kredi onayı yapılır 7) Kredi taksitleri finansman şirketine ödenir 5)Finansman şirketi kredi tutarını satıcı firmaya öder KREDİLENDİRME KURULUŞU FİNANSMAN ŞİRKETİ

15 KKDF faiz oranı ticari araçlar dışındaki araçlar için yüzde 15 iken, ticari araçlar için bu oran yüzde 0 dır. Tüketici finansman şirketlerinin, banka sistemine olan üstünlüğü, banka ve bayii ağını birleştiren ve tek elde toplayan bir hizmet merkezi olmasından kaynaklandığı söylenebilir.

16 TÜKETİCİ FİNANSMANI ŞİRKETLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLERİ İÇERİR TABLO Firma Bilgileri Sermaye Toplam Aktifler Personel Sayısı ALJ Finansman A.Ş DD Mortage Koç Tüketici Finansmanı A.Ş Koç Fiat Kredi Tüketici Finansmanı A.Ş MAN Financial Services Tüketici Finansmanı A.Ş Mercedes-Benz Finansman Türk A.Ş Scania Tüketici Finansmanı A.Ş TEB Tüketici Finansman A.Ş Volkswagen Doğuş Tüketici Finansmanı A.Ş

17 Türkiye de tüketici finansman şirketleri tarafından kredi kullanan kişilere sunulan ödeme seçeneklerinden bazıları şunlardır: Eşit Ödeme Planı: Bu ödeme planı seçeneğinde, tüketici tarafından belirlenen vadelerde eşit taksit tutarları şeklinde geri ödemeler yapılır. Kademeli Artan Ödeme Planı: Bu ödeme planı seçeneğinde, kademeli olarak artan oranlarda geri ödeme yapılır. Artış oranını, ilk artış ayını ve artış sıklığını tüketici belirler. Ara Ödemeli Ödeme Planı: Bu ödeme planı seçeneğinde, tüketicinin belirleyeceği dönemlerde, mevcut ödeme planına ilave olarak, önceden belirlenen sabit bir tutarda ara ödemeler yapılır. Balon Ödeme Planı: Bu ödeme planı seçeneğinde, kredi tutarının tüketici finansman şirketi tarafından belirlenecek kısmı son vadede ödenir. Diğer vadelerdeki taksit tutarları ise eşit olarak ödenir. Değişken Taksit Tutarlı Ödeme Planı: Bu ödeme planı seçeneğinde, tüketici finansman şirketi tarafından belirlenen kriterlere göre tüketicinin belirlediğiniz dönemlerde farklı tutarlarda ödemeler yapılır. Bu tutarlar dışında kalan borç, geri kalan taksitlere eşit olarak yayılır.

18 Tüketici Finansman Şirketlerinin bu katkıyı sağlayabilmesi için Tüketici Finansman Şirketlerini düzenleyen ve denetleyen yapının daha efektif oluşturulması ve sektörün gelişmiş ülkelerde olduğu gibi mevduat kabul eden ve mevduat kabul etmeyen şirketler şeklinde ikiye ayrılarak daha verimli çalışabilecek ortamın sağlanması hedeflenmelidir. Tüketici Finansman Sektörü ekonomik büyümenin önemli dayanak noktalarından biridir. Bu sektörün gelişimi beraberinde bir çok sektörü de büyüme yönünde tetiklemektedir.

19 Bu yüzden bütün gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de bu sektörün düzenlenmesi sadece sektördeki şirketleri değil, tüketim harcamalarının unsurlarını oluşturan tüketicileri, üreticileri, satıcıları da olumlu yönde etkileyecektir. Diğer taraftan, ülkemizin ekonomik gelişimini engelleyen, gelir dağılımını bozan, haksız rekabet ortamı yaratan ve gerek yerli gerekse de yabancı sermayenin yatırım kararlarını olumsuz yönde etkileyen kayıtdışı ekonomiyle mücadele mevcut ekonomik politikalarının merkezindedir. Tüketici Finansmanı sektörü bu mücadelede en büyük katkıyı sağlayan ve önceki paragraflarda yer alan düzenlemelerin gerçekleştirildiği takdirde daha da fazla katkı sağlayabilecek en önemli sektördür.

20

21

22 KREDİ BİLGİLERİ İÇERİR TABLO Takipteki Kredi / Toplam Kredi Finansman Şirletleri 1,89% 1,86% 1,82% 1,76% Bankalar 1,03% 1,07% 1,12% 1,08% Tüketici Kredileri 12/10 28/09 31/08 27/07 Yıllık % Yılbaşı % Otomotiv Finansman Şirketleri 27,22 15, Bankalar 10,86 4, Konut Finansman Şirketleri 55,42 48, Bankalar 9,66 8, TOPLAM Finansman Şirk etleri 29,29 17, Bank alar 9,76 8, Ticari Krediler Otomotiv Finansman Şirketleri 33,37 18, Bankalar 6,52 1, Takipteki Krediler Tüketici (Bireysel) Finansman Şirketleri 32,32 49, Bankalar Toplam (Konut + Taşıt) -6,82-1, Konut -6,48-1, Taşıt -7,64-0,

23 Krediler TUTAR (Bin TL) Yıl Otomotiv Kart Konut Diğer Toplam Aylık

24 (2013) Adı 1 ALJ FİNANSMAN A.Ş. 2 DD KONUT FİNANSMAN A.Ş. 3 KOÇ FİAT KREDİ FİNANSMAN A.Ş. 4 KOÇ FİNANSMAN A.Ş. 5 MAN FINANCIAL SERVICES TÜKETİCİ FİNANSMANI A.Ş. 6 MERCEDES BENZ FİNANSMAN TÜRK A.Ş. 7 ORFİN FİNANSMAN A.Ş. 8 PSA FİNANSMAN A.Ş. 9 SCANIA FİNANSMAN A.Ş. 10 ŞEKER MORTGAGE FİNANSMAN A.Ş. 11 TEB FİNANSMAN A.Ş. 12 VFS FİNANSMAN A.Ş. 13 VOLKSWAGEN DOĞUŞ TÜKETİCİ FİNANSMANI A.Ş.

25 FİNANSMAN ŞİRKETLERİNİN YASAL ALT YAPISI 6361 SAYILI FİNANSAL KİRALAMA, FAKTORİNG VE FİNANSMAN ŞİRKETLERİ KANUNU (13 Aralık 2012 Perşembe RG. Sayı: 28496) Amaç MADDE 1 (1) Bu Kanunun amacı; finansal kuruluş olarak faaliyet gösteren finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin kuruluş ve çalışma esasları ile finansal kiralama, faktoring ve finansman sözleşmelerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

26 FİNANSMAN ŞİRKETLERİNİN YASAL ALT YAPISI Finansman sözleşmesi MADDE 39 (1) Finansman sözleşmesi, her türlü mal veya hizmet alımının, malı veya hizmeti satın alan gerçek veya tüzel kişinin nam ve hesabına mal veya hizmetin teslim veya temini ile birlikte doğrudan satıcıya ödeme yapılması suretiyle kredilendirilmesini öngören sözleşmedir. Kredi geri ödemeleri, adına kredi açılanlar tarafından finansman şirketlerine yapılır. (2) Finansman şirketlerinin, kredilendirecekleri mal veya hizmetleri temin eden satıcılarla önceden yazılı şekilde genel bir sözleşme yapmaları zorunludur. (3) Finansman sözleşmesinin yazılı şekilde düzenlenmesi zorunludur.

27 FİNANSMAN ŞİRKETLERİNİN YASAL ALT YAPISI Finansman Şirketleri Finansman şirketlerinin tek faaliyet konusu tüketici finansmanı olduğu için altyapıları, süreçleri ve sistemleri buna göre kurgulanmış olup, bankaların detaylı kredilendirme sürecine nazaran daha hızlı hareket edebilme kabiliyetine sahiptirler. Bu durum finansman şirketlerinin ilgili alanlardaki hizmet kalitesinin yüksek olmasını sağlamakta, uzmanlaştıkları alanlarda bankalara göre daha fazla seçenek sunmaklarını sağlamaktadır.

28 FİNANSMAN ŞİRKETLERİNİN YASAL ALT YAPISI Ancak gelişmiş ülkelerde uygulama bulan bireysel harcamalar, eğitim finansmanı, enerji faturaları, stok finansmanı, nakit ihtiyaç kredisi ve araç kiralamaya kadar çok geniş bir ürün yelpazesininin henüz ulusal hizmetler arasında yer almadığı görülmektedir. Zira sektör büyük ölçüde taşıt finansmanına yoğunlaşmıştır. Bununla birlikte, 6361 sayılı yeni Kanun ile tüketici finansman şirketleri kredi kuruluşu statüsü kazanmış ve sektörde yeni ürünlerin geliştirilmesine olanak sağlanmıştır. Ayrıca bu Kanun değişikliği ile birlikte, finansman şirketlerinin aktiflerinin % 5 ine kadar nakdî kredi kullandırmasına imkân tanınmıştır.