KARADAĞ. MÜTEAHHİTLİK ve TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜ ÜLKE PROFİLİ YILI

Transkript

1 T.C. PODGORİCA BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ KARADAĞ MÜTEAHHİTLİK ve TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜ ÜLKE PROFİLİ HAZİRAN 2007 BERLİN YILI AĞUSTOS 2012 Sayfa: 1

2 İÇİNDEKİLER SAYFA NO BÖLÜM GİRİŞ SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Ülke Kimliği Sosyal Göstergeler Ekonomik Göstergeler MÜTEAHHİTLİK VE TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜ Müteahhitlik Sektörünün Ülke Ekonomisindeki Yeri Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik sektörüne ilişkin 2012 yılı 29 beklentileri Ulaşım Sektörü Devlet Bütçesinden Finanse Edilecek Projeler Karadağ ın Üçüncü Ülkelerde Üstlendiği Başlıca Projeler Karadağ ın Türk Müteahhitleri İle Ortak Üstlendiği Projeler Karadağ da kısa ve orta vadede uluslararası ihaleye çıkacak önemli 31 projeler (özellikle konut, alışveriş merkezleri, iş merkezleri, petrol ve gaz refineleri, boru hatları,baraj, sulama, enerji santralleri, yol, demiryolu, otoyol, köprü, liman, havaalanı, spor tesisileri, rekreasyon sahaları, otel vb.) Yenilebilir Enerji Sektöründeki 2012 Yılı Beklentileri Küçük Hidro Santrallerin İnşaatı Rüzgar Enerjiji Diğer Enerji Projeleri Su Temini Projeleri Katı Yakıt Yönetimi İle ilgili Projeler Atık Su yönetimi ile ilgili Projeler Finansman Kaynağı Sağlanması Bakımından Öncelik Taşıyan 40 Projeler Kamu-Özel Sektör Ortaklığı İle Gerçekleşmekte Olan Projeler Yılları Arasında Gerçekleşmesi Açısından Öncelik 41 Taşıyan Projeler Sektördeki İş Fırsatları Pazara Girişte Kullanılabilecek Enstrumanlar Müteahhitlik Sektöründe yabancı firma faaliyetlerine yönelik 46 kısıtlamalar, riskler ve/veya avantajlar Projelerin Finansmanının Genel Olarak Ne Şekilde Sağlandığı Kamu-özel sektör işbirliği ve Yap-İşlet-Devret Modelinin rolü Makine, Ekipman ve Kalifiye İşgücü Sıkıntısına İlişkin Bilgiler Müteahhitlik Sektöründe Diğer Ülke ve Ülkelerin Ağırlığı Hangi Ülkelerle Yapılacak İşbirliği Pazara Girişte Firmalarımıza 48 Avantaj Sağlayabilir.? Sayfa: 2

3 Müteahhitlik Sektörünün Ülke Ekonomisindeki Yeri İnşaat Sektörü Standartları TÜRK MÜTEAHHİTLİK FİRMALARININ FAALİYETLERİ Türk Müteahhitlik ve Müşavirlik Firmalarınca Ülkede Bu güne Kadar Yapılan ve Yapılmakta Olan Faaliyetlere İlişkin Ayrıntılı Bilgi ve 2011 Yıllarında İhale Edilen İşleri Üstlenen Türk Müteahhit ve Teknik Müşavirlik Firmalarının Ünvanı, Proje Adı, Proje Değeri, İşveren İdarenin Adı FİRMA SORUNLARI Firma Sorunları Sorun Yaşayan Firmaların Hukuk Danışmanlığı Alabilecekleri Adresler Karadağ da Faaliyet Gösteren İnşaat Firmaları Karadağ Belediyelerinde Yapılacak İşlerin Listesi 54 Sayfa: 3

4 METİN İÇİNDEKİ TABLOLARIN LİSTESİ Sayfa No Tablo 1 Ülke Kimliği 8 Tablo 2 Sosyal Göstergeler 10 Tablo 3 Reel Sektör 12 Tablo 4 İstihdam ve Ücretler 12 Tablo 5 Parasal Sektör 13 Tablo6 Dış Sektör 13 Tablo7 Kamu Maliyesi 14 Tablo8 Merkezi Bütçe 14 Tablo9 Kamu Borçları 14 Tablo10 Ekonomik Göstergelerin Bölgesel Olarak Karşılştırılması 15 Tablo11 Gerçek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) Büyüme Oranları 16 Tablo12 Ortalama Gerçek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) Büyüme Oranları 16 Tablo 13 Kesinleşmiş İşlerin İnşaat Değeri 19 Tablo 14 Bitmiş Konut Sayısı 19 Tablo 15 Bitmiş Konut Alanı 20 Tablo 16 Bitmemiş Konut Sayısı 21 Tablo 17 Bitmemiş Konut Alanı 22 Tablo 18 Yeni Konut Fiyatları 23 Tablo 19 Konutların Yapısı 24 Tablo20 Yıllara Göre Yıkılan Bina Sayısı 25 Tablo 21 İnşaatlarda Kullanılan Malzemelerin İstatistiği 26 Tablo 22 Devlet Bütçesinden Finanse Edilecek Projeler 26 Sayfa: 4

5 1.2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Ülke Kimliği Tablo 1. Ülke Kimliği Devletin Adı Karadağ Başkenti Podgorica Eski Kraliyet Başkenti Cetinje Yönetim Biçimi Parlementer Demokrasi Cumhurbaşkanı Mr. Filip Vujanovic Başbakan Dr. Igor Luksic Parlemento Başkanı Mr. Ranko Krivokapic Lokasyon Güney Doğu Avrupa Para Birimi Euro Cari fiyatlarla GSYH - (milyon ) Cari fiyatlarla kişi başına GSYH ( ) Gelir Vergisi % 9 Kurumlar Vergisi % 9 KDV Genel % 17, Turizm % 7 Nüfusun; % 74,2 sini Ortodokslar, % 17,7 sini Müslümanlar, % 3,5 ini Katolikler, 0,6 sını diğer dinlere mensup olanlar, % 1 ini Din ateistler ve % 3 ünü ise dini inançları belirlenememiş olanlar oluşturmaktadır. UN, UNODC, UNIDO, UNESCO, IAEA, CTBTO, OPCW, ICAO, Üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar WIPO, WHO, ICRC, OM, ITU, WCO, ICCROM, IPU, UPU, WMO, ILO, IMO, ITLOS, ICC, PCA, HCCH, İNTERPOL, IMF, WB, IFC, MIGA, IBRD, IDA, EBRD, UNEP/MAP, UN WTO, FAO Yüzölçümü km² Nüfus Kadın Erkek Dışarıdaki Kişi Sayısı Yıllık Nüfus Artışı (%) 2,21 Hane Halkı Sayısı Nüfus Yoğunluğu (km2/kişi) 44,9 kişi Mesai Saatleri ve Günleri Pazartesi Cuma /8:00-17:00 İklim Ilıman Akdeniz iklimi. Ortalama hava sıcaklığı yazın 27,4 C, kışın ise 13,4 C Türkiye ile Saat Farkı GMT + 1 Pozisyon Enlem Boylam Şehirler ve nüfusları Podgorica ( ), Niksic (72.443), Bijelo Polje(46.051) Sayfa: 5

6 Haftalık Çalışma Saati (Ortalama) Yayınlanan Gazeteler Resmi Tatil Günleri (Milli, Dini,vb tarihleriyle) Uluslararası Telefon Kodu Havaalanları Sınır Kapıları Deniz Geçitleri En Yüksek Dağı En Büyük Gölü En Derin Kanyon Milli Parklar Karadağ'ın başkenti Podgorica ve bazı şehirler arasındaki mesafe Bar (42.048), Berane (33.970), Herceg Novi (30.864) Pljevlja (30.786), Rozaje (22.964), Kotor (22.601), Ulcinj (19.921), Budva (19.218), Danilovgrad (18.472), Cetinje (16.657), Tivat (14.031), Plav (13.108), Mojkovac (8.622), Kolasin (8.380), Andrijevica (5.071), Zabljak (3.569), Pluzine (3.246), Savnik (2.070) 40 saat Pobjeda, Vijesti, Dan, Dnevne Novine 1 Ocak yeni yıl, 7 Ocak Noel ( Ortodoks ), 5 Nisan Paskalya Tatili ( Ortodoks), 1-2 Mayıs İşçi Bayramı 21 Mayıs Bağımsızlık Günü, 13 Temmuz Karadağ Milli Günü +382 Podgorica Havaalanı: (İstanbul,Frankfurt, Viyana, Roma, Londra, Moskova, Paris, Ljubljana, Belgrad, Nis, Zagreb, Budapeşte ve Zürih şehirlerine uçuş yapılmaktadır.) Tivat Havaalanı: charter uçuş ve Belgrad a direct uçuşlar Sırbistan (Rance, Cemerno, Dobrakovo, Kula, DraZenovac, Vuce) Arnavutluk (Bozaj, Sukobin, Grncar) Hırvatistan (Debeli brijeg, Kobila) Bosna-Hersek (Sitnica, Ilino brdo, Vracenovici, Krstac, Nudo, Scepan Polje, Metaljka, Sula) Bar, Kotor, Budva, Zelenika, Risan and Tivat Bobotov Kuk (Durmitor) m Skadar km2 Tara Kanyon m Durmitor ha Biogradska gora ha Lovcen ha Skadar Lake ha Roma km, Budapeşte km, Viyana km Zürih km, Frankfurt km, Paris km Sayfa: 6

7 Sınır Uzunluğu 614 km Demiryolu Uzunluğu 249 km (Bar-Belgrad) Sahil Uzunluğu 293 km Maksimum Deniz Suyu Sıcaklığı 27,1 C Sayfa: 7

8 Tablo 2. Sosyal Göstergeler Ortalama Ömür Kadın Erkek 77,3 71,9 Okuma Yazma Oranı (%) % 96,4 Üniversiteler -Karadağ Devlet Üniversitesi (21 fakülte ve bir yüksek okul) -Donja Gorica Üniversitesi -UGD Üniversitesi -Akdeniz Üniversitesi (6 fakülte) Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı (2011/12) Hastane Sayısı Doktor Başına Düşen Hasta Sayısı 485 Bin Kişiye düşen Otomobil Telefon hattı Mobil Telefon abone sayısı 19 ( 18 Devlet, 1 Özel) sabit İnternet Abone Sayısı abone Gelen Turist Sayısı (Yabancı: )( Yerli: ) Gecelik Konaklama sayısı gün, (Yabancı: ) (Yerli: ) Çalışan Kişi Sayısı (2011 Yılı) İşsiz Sayısı (2011 Yılı) Ortalama Brüt Ücret (Euro) 722 Ortalama Net Ücret (Euro) 484 Ortalama Emekli Aylığı (Euro) 321 Yoksulluk Oranı (%) 6,6 Toplam Borç (2011 yılı Milyon Euro) Toplam Mevduat (2011 yılı Milyon Euro) Cari İşlemler Dengesi (2011 yılı Milyon Euro) -633,8 Cari İşlemler Dengesi (% GDP) -19,4 Toplam Dış Ticaret Hacmi (Milyon Euro) Dış Ticaret Dengesi (Milyon Euro) İhracat (MilyonEuro) 476 İthalat (MilyonEuro) Hizmet İhracatı (Milyon Euro) 847,2 Hizmet İthalatı (Milyon Euro) 316,8 Doğrudan Yabancı Yatırım (Milyon Euro) 389,1 Sayfa: 8

9 Kamu Gelirleri (Milyon Euro) 1.283,65 Özelleştirme Gelirleri (Milyon Euro) 15,64 Kamu Harcamaları (Milyon Euro) 1.403,17 Kamu Finansmanı Dengesi (Milyon Euro) -119,52 Merkezi Bütçe Gelirleri (Milyon Euro) 1.128,05 Merkezi Bütçe Giderleri (Milyon Euro) 1.255,42 Bütçe Açığı /Fazlası (Milyon Euro) -127,37 Kamu Borcu (Milyon Euro) 1.483,50 Yerleşik Olmayan Kişilerin Borçları (Milyon 1.063,7 Euro) Garantiler (Milyon Euro) 380,70 Eğitim Harcamaları ( Yılı Milyon Euro 137,5 (% 4,3 GDP) Sağlık Harcamaları ( Yılı Milyon Euro) 170,1 (% 5,2 GDP) Karayolu Uzunluğu km Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi kwh Ortalama Güneşli Gün sayısı 240 Gün Sayfa: 9

10 Ekonomik Göstergeler Tablo3 : Reel Sektör REEL SEKTÖR Cari fiyatlarla GSYİH - (milyon ) Reel GSYİH büyüme (%) 7 6,9-5,7 2,5 2,5 Cari fiyatlarla kişi başına GSYH ( ) Enflasyon-TÜFE (Dönem sonu İtibariyle yıllık büyüme (%)) 7,7 7,3 1,5 0,7 2,8 Sanayi üretimi büyüme oranı (%) 0, ,2 17,5-10,3 İmalat sanayi büyüme oranı (%) 9,3-11,3-38,6-0,3 6,8 Turist sayısı (Kişi) Turizm geliri (Milyon Euro) n.a. Turist Gecelik Konaklama Büyüme Oranı (%) 22,9 6,8-3,1 5,5 10,2 Parekende Satış Büyüme Oranı (%) 33,5 0,0 5,1 13,9 20,8 Telekominikasyon- (Mobil Endüstrisi) Büyüme Oranı (%) 35,1 55,7 13,5 8,3 42 İnşaat Sektörü Büyüme Oranı (%) -3,2 45,7-21,5 13,1 10,2 Kaynak: Karadağ Maliye Bakanlığı Tablo4 : İstihdam ve Ücretler İSTİHDAM VE ÜCRETLER Çalışan Kişi Sayısı Çalışan Kişi Sayısı Büyüme Oranı (%) 3,7 6,3 4,8-7,1 0,8 İşsiz sayısı İşsizlik oranı (%) 13,6 12, ,8 13,2 Ortalama Brüt Ücret (Euro) Ortalama net ücret (Euro) Aylık Ortalama Brüt Ücret (Brüt Artış %) 31,8 22,5 5,6 11,2 1,0 Ortalama Yaşlılık Emekli Maaşı (Euro) Ortalama Emeklilik Maaşı (Euro) Sosyal Harcamalar İndeksi 0,26 0,25 0,26 0,24 Verilen Çalışma İzni Sayısı Yoksulluk Oranı 8,0 4,9 6,8 6,6 İnsani Gelişme İndeki 0,767 0,771 0,768 0,769 0,771 Kaynak: Karadağ Maliye Bakanlığı Sayfa: 10

11 Tablo5 : Parasal Sektör PARASAL SEKTÖR Toplam Borç (Milyon Euro) 2.245, , , , ,8 Hanehalkı Kredileri (Milyon Euro) 794, ,5 919,3 863,6 833,7 Takipteki Krediler (Milyon Euro) ,4 324,2 461,3 303,7 Takipteki Krediler (Toplam Borç içerisindeki %) 3,2 7,2 13,5 21,0 15,5 Toplam Mevduat (Milyon Euro) 2.091, , , , ,1 Finansal Olmayan Kurumların Mevduatı (Milyon Euro) 1.071, ,1 980,8 838,1 783,6 Hanehalkı Tasarrufu (Nominal Büyüme Oranı %) 1.019,3 856,5 843,9 951, ,5 Mevduat Büyüme Oranı (Dönem Sonu) 3,4 4,1 3,9 3,3 3,0 Borç Verme Faiz Oranı (Dönem Sonu) 9,3 9,4 9,4 9,6 9,7 Kaynak: Karadağ Maliye Bakanlığı Tablo6 : Dış Sektör DIŞ SEKTÖR Cari işlemler dengesi (Milyon Euro) , ,7-881,3-764,2-633,8 Cari işlemler dengesinin GSYH'ye Oranı (%) -39,5-50,6-29,6-24,6-19,4 Toplam Dış Ticaret Hacmi (Milyon Euro) 2.511, , , , ,2 Dış Ticaret Dengesi (Milyon Euro) , , , , ,1 Dış Ticaret Dengesinin GSYH'ye Oranı (%) -57,6-65,6-44,3-40,8-39,9 İhracat (Milyon Euro) 483,6 450,4 296,3 356,6 476,5 İhracatın GSYH'ye Oranı (%) 18,0 14,6 9,9 11,5 14,6 İthalat (Milyon Euro) 2.027, , , , ,6 İthalatın GSYH'ye Oranı (%) 75,6 80,2 54,3 52,3 54,5 Hizmet İhracatı (Milyon Euro) 673,0 750,6 680,5 747,0 847,2 Hizmet İhracatının GSYH'ye Oranı (%) 25,1 24,3 22,8 24,1 25,9 Hizmet İthalatı (Milyon Euro) 277,9 404,9 330,9 336,8 316,8 Hizmet İthalatının GSYH'ye Oranı (%) 10,4 13,1 11,1 10,8 9,7 Doğrudan Yabancı Yatırım (Milyon Euro) 567,8 581, ,5 552,1 389,1 Doğrudan Yabancı Yatırımın GSYH'ye Oranı (%) 21,2 18,9 35,8 17,8 11,9 Kaynak: Karadağ Maliye Bakanlığı Sayfa: 11

12 Tablo7 : Kamu Maliyesi KAMU MALİYESİ Kamu Gelirleri (Milyon Euro) 1.327, , , , ,65 Kamu Gelirlerindeki Büyüme Oranı (%) 35,8 16,3-12,4-2,9-2,3 Kamu Gelirlerinin GSYH'ye Oranı (%) 49,52 50,05 45,39 42,34 39,22 Özelleştirme Gelirleri (Milyon Euro) 78,67 15,97 28,75 27,42 15,64 Özelleştirme Gelirlerinin GSYH'ye Oranı (%) 2,94 0,52 0,96 0,88 0,48 Kamu Harcamaları (Milyon Euro) 1.159, , , , ,17 Kamu Harcamalarının Büyüme Oranı (%) 27,5 34,3-2,2-3,7-4,2 Kamu Harcamalarının GSYH'ye Oranı (%) 43,25 50,44 51,07 47,21 42,87 Kamu Sektöründeki Personel Maaşlarının GSYH'ye Oranı (%) 10,7 10,2 10,1 10,2 12,4 Sermaye Bütçesinin GSMH içerisindeki Payı (%) 7,0 7,6 7,5 4,7 3,6 Kamu Maliyesi Dengesi (Milyon Euro) 168,19-12,07-169,31-151,08-119,52 Kamu Maliyesi Dengesinin GSYH'ye Oranı (%) 6,27-0,39-5,68-4,87-3,65 Birincil Bütçe Açığının GSYH'ye Oranı (%) 7,28 0,38-4,82-3,86-2,20 Kaynak: Karadağ Maliye Bakanlığı Tablo8 : Merkezi Bütçe MERKEZİ BÜTCE Merkezi Bütçe Gelirleri (Milyon Euro) 1.128,3 0 1,287, , , ,05 Merkezi Bütçe Gelirlerinin Büyüme Oranı (%) 31,0 14,1-9,2-2,5-1,1 Merkezi Bütçe Gelirlerinin GSYH'ye Oranı (%) 42,09 41,72 39,22 36,74 34,47 Merkezi Bütçe Giderleri (Milyon Euro) 951, , , , ,42 Merkezi Bütçe Giderlerinin Büyüme Oranı (%) 20,9 33,7 2,2-3,6 0,2 Merkezi Bütçe Giderlerinin GSYH'ye Oranı (%) 35,49 41,22 43,6 40,35 38,36 Bütçe Fazlası / Açığı (Milyon Euro) 176,96 15,17-130,33-112,24-127,37 Bütçe Fazlası / Açığının GSYH'ye Oranı (%) 6,60 0,49-4,37-3,62-3,89 Kaynak: Karadağ Maliye Bakanlığı Tablo9 : Kamu Borçları KAMU BORÇLARI Kamu Borçları (Milyon Euro) (Dönem Sonu) 737,2 894, , , ,50 Kamu Borçlarının GSYH'ye Oranı (%) (Dönem Sonu) 27,50 29,00 38,25 40,94 45,33 Yerleşik Olmayanlara Borç (Milyon Euro) (Dönem Sonu) 275,10 413,00 440,30 358,30 419,80 Garantiler (Milyon Euro) (Dönem Sonu) 118,60 62,60 149,90 355,60 380,70 Garantilerin GSYH'ye Oranı (%) (Dönem Sonu) 4,42 2,03 5,03 11,46 11,63 Kaynak: Karadağ Maliye Bakanlığı Sayfa: 12

13 Tablo10 : 2011 Yılı Ekonomik Göstergelerin Bölgesel Olarak Karşılaştırılması Kişi Başına Milli Gelir Nominal (USD) Kişi Başına Milli Gelir PPP Nominal (USD) Ortalama Net Kazançlar Nominal (Euro) Ortalama Emekli Aylığı (Euro) İşsizlik oranı (%) Yoksulluk Oranı (2010) İnsani Gelişme İndeki (184 Ülke İçerisinde) İnsani Gelişme İndeki Kamu Harcamalarının GSYH'ye Oranı (%) Kamu Maliyesi Açığının GSYH'ye Oranı (%) Kamu Borçlarının GSYH'ye Oranı (%) Katma Değer Vergisi Oranı (%) Gelir Vergisi Oranı (%) Kurumlar Vergisi Oranı (%) Karadağ Sırbistan Bosna Hersek Hırvatistan Slovenya Makedonya Arnavutluk Romanya Bulgaristan Slovakya Çek Cumhuriyeti Macaristan ,6 19,2 17,9 18,7 11,9 13,5 7,8 11,4 32,2 13,4 6,7 11,3 6,6 9, ,1 8 12,4 13,8 10,6 19 7,2 5,5 6, ,771 0,766 0,733 0,796 0,884 0,728 0,739 0,781 0,771 0,834 0,889 0,816 42,9 42,8 49,6 41,4 46,7 29,4 37, ,4 38, ,7-4,0-3,7-3,4-5,7-6,1-3,7-4,4-2,5-2,5-5,8-4,1 3,6 45,3 44,0 39,5 47,5 43,6 59,3 34,4 17,7 26,3 44,9 41,1 76,1 17 & & 8, & Kaynak: IMF -Dünya Ekonomik Görünümü, Avrupa Komisyonu, OECD Sayfa: 13

14 Tablo11: Gerçek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) Büyüme Oranları Arnavutluk 5,9 7,5 3,1 3,5 2,5 3,5 Bosna Hersek 6,2 5,7-2,9 0,7 2,2 3,0 Bulgaristan 6,4 6,2-5,5 0,2 2,5 3,0 Hırvatistan 5,1 2,2-6,0-1,2 0,8 1,8 Çek Cumhuriyeti 6,1 2,5-4,1 2,3 2,0 1,8 Macaristan 0,8 0,8-6,7 1,2 1,8 1,7 Makedonya 6,2 5,0-0,9 1,8 3,0 3,7 Karadağ 10,7 6,9-5,7 1,1 2,1 3,5 Romanya 6,3 7,3-7,1-1,3 1,5 3,5 Sırbistan 5,4 3,8-3,5 1,0 2,0 3,0 Slovakya 10,5 5,8-4,8 4,0 3,3 3,3 Slovenya 6,8 3,7-8,1 1,2 1,9 2,0 EU-27 3,3 0,7-4,2 1,8 1,7 1,4 Euro Bölgesi 3,0 0,4-4,3 1,8 1,6 1,1 Kaynak: IMF -Dünya Ekonomik Görünümü, Avrupa Komisyonu, OECD Tablo12 : Ortalama Gerçek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) Büyüme Oranları Krizden Önce Kriz Yılı Krizden Sonra Arnavutluk 6,72 3,14 3,17 Bosna Hersek 5,95-2,95 1,97 Bulgaristan 6,32-5,48 1,88 Hırvatistan 3,61-5,99 0,44 Çek Cumhuriyeti 4,30-4,15 2,05 Macaristan 0,80-6,69 1,57 Makedonya 5,58-0,90 2,86 Karadağ 8,80-5,70 2,22 Romanya 6,83-7,08 1,24 Sırbistan 4,60-3,50 2,00 Slovakya 8,17-4,78 3,52 Slovenya 5,25-8,08 1,70 Kosova 6,59 2,90 4,77 EU-27 1,99-4,21 1,63 Euro Bölgesi 1,70-4,25 1,50 Kaynak: IMF -Dünya Ekonomik Görünümü, Avrupa Komisyonu, OECD Sayfa: 14

15 Müteahhitlik Sektörünün Ülke Ekonomisindeki Yeri Karadağ gibi küçük ve açık sistemlerin gelişmesi için inşaat sektörünün önemi büyük ölçüde reformların gerçekleştirilmesine ve ekonomik sisteminin Avrupa standartlarına uymasına bağlıdır. Bu bağlamda, ülkenin kaynaklarının daha verimli kullanılması sağlanacak ve buna bağlı olarak ülkenin rekabet etme gücü de artacaktır. Diğer tarafta, inşaat sektörü ekonominin büyümesi ve yatırımların artması ile aktif hale gelmekte, ekonominin gerilemesi ise inşaat sektöründeki durgunluğa neden olmaktadır. Ekonominin gelişimi için uzun vadeli öncelikleri ve yatırım planlarını göz önünde bulundurarak inşaat sektörü, ekonomi dalı olarak önemli perspektife sahiptir. Potansiyel yatırımcıların artan dikkatli davranışı ve bu sektörde faaliyetlerin yavaşlaması 2011 yılındaki inşaat sektörünün özelliklerinden bazılarıdır yılında başlayan ve ikinci dalgasında Avro bölgesinden Karadağ a geçen ekonomik ve mali kriz inşaat sektöründeki durgunluğa yol açmıştır. İstatistiki verilere göre 2011 yılında gerçekleşen toplam inşaat çalışmalarının değeri 2010 yılına göre % 10,7 oranında artarak 283,1 milyon euro olarak gerçekleşmiştir yılında etkin çalışma saatleriyle ölçülen inşaat faaliyeti 2010 yılına göre % 19,4 oranında artmıştır. İnşaat sektörünü güçlendirmek amacıyla Hükümet in anti-kriz tedbir paketlerinin uygulamasıyla, inşaat sektöründeki faaliyetlerde hafif bir artış kaydedilmiştir. Devlet daire isimli projesiyle banka faizlerini sübvanse ederek inşaat sektörü ve banka kredi faaliyetlerini desteklemek istemiştir yılında yeni binaların inşaatı için yapılan sözleşmelerinin değeri 2010 yılına göre % 26,3 oranında azalmıştır. Bu azalışın sebebi kısmen 2011 yılında 2010 yılına göre yeni yapılan dairelenin satışının % 24,1 azalmasına ve yeni yapılan daire fiyatlarının % 2,8 artmasına bağlıdır. Bu göstergeler sermayenin büyük miktarlarda bitmiş ama satılmamış olan dairelere ve askıya alınan inşaatlara bağlamasının ne kadar problemli olduğunu göstermektedir. Söz konusu sermayelerinin kaynakları banka kredileri olduğuna göre bankaların kredi faaliyetlerini sürdürme ve müşteriler tarafından kredilerin geri ödenmesi gibi zorluklarla beraber likidite sorunu ortaya çıkmaktadır. Ek olarak, maliyetlerin artışı (fiyatlar vs.), talebin azalması, satın alma gücünün azalması ve potansiyel alıcıların artan dikkatinin ortaya çıkması gibi eğilimler yeni yatırımcılara teşvik etmemiştir. Diğer tarafta, zamanla var olan yükümlükler artarak borç üzerindeki faizlerin büyümesine neden olmaktadır. Yukarıda belirtilen ve diğer sorunlar, şu anda zor çözülen bütün bu ve diğer sorunlar, krizden sonra inşaat piyasasının dayanıklı katılımcıların belirlenmesinde ve metre kare fiyatlarının arz ve talebe göre belirlenmesinde katkı sağlayacaktır yılında 2010 yılına göre diğer inşaatlarda yeni sözleşmelerin değeri %33 oranında azalmıştır yılında verilen 90 inşaat ruhsatının tahmini değeri 195 milyon euro iken 2010 yılında verilen 85 inşaat ruhsatının tahmini değeri 295 milyon euro değerinde olmuştur yılında inşaat sektörünün GSYH içindeki payı 2009 yılına göre % 0,5 azalarak % 4,9 oranında olmuştur. Bütün bunlar inşaat sektörindeki krizin olumsuz etkilerini ve yatırımcıların yatırım yapma ilgisinin azalmasını yansıtmaktadır.ekonomik faaliyetleri ve toplam tüketimi teşvik etmek amacıyla, Karadağ Hükümeti Ekim 2011 yılında otel inşaatlarını desteklemek ve otel yatırımcılarını ve diğer dünyaca ünlü markalarını Karadağ a çekmek için önerilen tedbirleri kabul etmiştir. Söz konusu tedbirlerin uygulanması Sayfa: 15

16 (iş engellerinin kaldırılması, inşaat arsalarında alt yapının hazırlanması, kamu hizmet şirketlerinin çalışması, yerel yönetimler düzeyinde hizmetlerinin verimliliğinin artırılması ve inşaat ruhsatlarının alınmasında prosedürlerin hızlandırılması ve kolaylaştırılması) ekonomik ve yatırım ortamının geliştirilmesine katkı sağlamıştır yılında Karadağ da İnşaat Sektörü Geliştirme Stratejisi için Eylem Planı tedbirlerinin uygu lama çabaları kaydedilmiştir (Euro kodların eğitim sistemine kazandırılması, enerji verimliliği vb.). Bunun amacı yenilikçi, bilgiye dayalı ve yüksek teknolojiyle organize edilen inşaat sektörü üzerinde Karadağ inşaat piyasasının Avrupa piyasasına entegre olunmasıdır. Bu amaca uzun vadede Devlet ve bankaların desteğiyle ulaşabilmektedir. İnşaat sektörünün kesin olarak tanımlanmış bir ekonomi dalı olmasından dolayı daha iyi ekonomik ortamın yaratılması amacıyla aşağıdaki kanun ve planlar kabul edilmiştir : Mekansal Planlama ve Bina İnşaatları Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Eylem Planı ile beraber dönemi için Ulusal Konut Stratejisi ve gayri resmi yerleşim yerlerinin resmi yerleşim yerlerine dönüştürülmesi için Eylem Planı. Ayrıca AB standartlarına uyum sağlayan İnşaat Ürünleriyle İlgili Kanun önerisi hazırlanmıştır. Gelecek dönemde inşaat sektöründeki faaliyetlerinin artışı, büyük ölçüde Karadağ Hükümeti nin mali krizin etkilerine bağlı olarak uygulayacağı tedbir paketlerine ve uygun yatırım ortamının oluşturması için uygulayacağı politikalarına bağlı olacaktır. Sayfa: 16

17 Tablo13 : Kesinleşmiş İşlerin İnşaat Değeri KESİNLEŞMİŞ İŞLERİN İNŞAAT DEĞERİ (1000 Euro) TOPLAM BİNALAR Konut Binaları Bir daireli binalar İki daireli binalar Üç ve daha fazla daireli binalar Kolektif yaşam için Binalar İKAMET AMAÇLI OLMAYAN BİNALAR Oteller ve benzeri binalar İş binaları Ticaret binaları Ulaşım ve iletişim binaları Sanayi binaları ve depolar Kültür ve sanat yapıları Diğer ikamet amaçlı olmayan binaların DİĞER YAPILAR Ulaştırma altyapısı Karayolları, yollar ve caddeler Köprüler, viyadükler ve tüneller Demiryollları Havaalanı pistleri Limanlar, gezilebilir kanallar ve barajlar BORU HATLARI, İLETİŞİM VE ELEKTRİK HATLARI Uzun mesafeli boru hatları Yerel boru hatları ve su boruları KARMAŞIK ENDÜSTRİYEL YAPILAR İNŞAATLARI BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ DİĞER İNŞAATLAR Spor ve rekreasyon yapıları Yapılar hariç diğer yapılar, başka yerde sınıflanmamış Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu ( Sayfa: 17

18 Tablo14 : Bitmiş Konut Sayısı BİTMİŞ KONUT SAYISI TOPLAM Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı ve Daha Büyük Daireler Apartmanlarda Daireler Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı ve Daha Büyük Daireler Özel Evler Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı ve Daha Büyük Daireler Sayfa: 18

19 Tablo15 : Bitmiş Konut Alanı BİTMİŞ KONUT ALANI (1000 M2) TOPLAM Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı ve Daha Büyük Daireler Apartmanlarda Daireler Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı ve Daha Büyük Daireler Özel Evler Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı Daireler Odalı ve Daha Büyük Daireler Sayfa: 19

20 Tablo16 : Bitmemiş Konut Sayısı BİTMEMİŞ KONUT SAYISI TOPLAM Apartmanlarda Daireler Özel Evler Tablo17 : Bitmemiş Konut Alanı BİTMEMİŞ KONUT ALANI (1000 M2) TOPLAM Apartmanlarda Daireler Özel Evler Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu Tablo18 : Yeni Konut Fiyatları YENİ KONUT FİYATLARI ( EURO / M2) KARADĞ PODGORICA BAR BUDVA NIKŠIĆ DİĞER Kaynak:Karadağ İstatistik Kurumu ( Sayfa: 20

21 Tablo19 : Konutların Yapısı KONUTLARIN YAPISI (2011 yılı) Bitmiş Konut Oda Sayısına Göre Konutlar Bitmemiş Konut Sayı Alan Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler 2 Odalı Daireler 3 Odalı Daireler 4 Odalı Daireler 5 Odalı ve Daha Büyük Daireler Karadağ Podgorica Bar Berane Bijelo Polje Danilovgrad Rozaje Ulcinj Tivat Zabljak Kotor Niksic Pljevlja Mojkovac Plav Andrijevica Herceg Novi Kolasin Cetinje Plužine Savnik Budva Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu ( Sayı Alan Sayfa: 21

22 KARADAĞ Podgorica Bitmiş Konut Sayı Alan (M²) KONUTLARIN YAPISI Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler Oda Sayısına Göre Konutlar 2 Odalı 3 Odalı 4 Odalı Daireler Daireler Daireler 5 Odalı ve Daha Büyük Daireler Bitmemiş Konutlar Sayı Alan (M²) Bar Berane BijeloPolje Danilovgrad Sayfa: 22

23 Rožaje Ulcinj Tivat Žabljak Kotor Nikšić Pljevlja Sayfa: 23

24 Mojkovac Plav Andrijevica HercegNovi Kolašin Cetinje Plužine Sayfa: 24

25 Šavnik Budva Kaynak:Karadağ İstatistik Kurumu ( Sayfa: 25

26 Tablo20 : Yıllara Göre Yıkılan Bina Sayısı KARADAĞ'DA YILLARA GÖRE YIKILAN BİNA SAYISI YIL SAYI ALAN ( m² ) Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu ( Sayfa: 26

27 Tablo21 : İnşaatlarda Kullanılan Malzemenin Cinsi İnşaatlarda Kullanılan Malzemenin Cinsi İNŞAAT MALZEMELERİ Katı tuğla Delikli tuğla Katı tuğla cephe Oyuk kil bloklar Cephe blokları Çimento, cürüf ve cürüfe dayalı tuğla reklam blokları, Tuğla ve diğer malzemelerden yapılmış bloklar (Kermes, siporex) Tavan ve kemer Elemanları Zemin tuğla ve ekleme tuğla Birim (1000) Adet (1000) Adet (1000) Adet (1000) Adet (1000) Adet (1000) Adet (1000) Adet (1000) Adet Kirişler, yarı montaj ve kemerler için montaj (çimento bazında) 1000.m Tavan ve kemerler bloklar (çimento (1000) bazında) Adet Prefabrike ve bitmiş inşaatlar Dış duvarlar için hafif yapı levhaları m² Bakan duvarları Kurulları m² Duvarlar partitior için hafif yapı m² levhaları Tavanlar için hafif yapı levhaları m² Işık izolasyon döşemelerden m² Alçı levhalar, her türlü m² Köprüler için çelik konstrüksiyonlar t Diğer çelik konstrüksiyon, her türlü (çatılar, sütunlar, farmes, iskeleler ve benzeri) t Bina inşaatları ve inşaat mühendisliği için prefabrik elemanlar t Yüksek binalar prefabrik yapılar elemanları t 500 Ahşap konstrüksiyon (bitmiş çatı inşaatları) m³ Bağlayıcı malzeme Sönmemiş kireç t Kireç, hidrate t Sayfa: 27

28 Alçı, pişmiş t Portland çimentosu t Çimento, diğer türleri t Plastik inşaat malzemeleri t Çimento harçları, her türlü m³ Beton, taze m³ Asfalt t Agrega ve taş profilli malzemeden Taş Profilli malzeme (kaldırım taşı, çit, küp taş, vb.) Teknik taş ve mermer, her türlü Crashed m³ m³ Kırık taş ve küçük taş boyutu m³ Beton için agregalar m³ Çakıl m³ Kum m³ Terrazzo-granül t Takviye malzemesi ve bağlama Beton çelik t Tel, siyah ve galvanizli kg Diğer demir profiller, ağır, orta ve hafif Telli-CED beton için çeşitli unsurları (çelik ağlar, tuval duvar) t t Çiviler kg Kereste Kereste, kozalaklı (biçilmiş, kesme) m³ Kereste, kozalaklı (yuvarlak) m³ Kereste, yaprak döken (Kesilmiş ve m³ oyulmuş) Kereste, yaprak döken (yuvarlak) m³ Lambri Kurulları m³ Madencilik ahşap m³ Uyuyanlar her türlü Adet İzolasyon malzemesi ve kaplamalar Çatı panoları, her türlü roll Bitüm, bitulit, bitümlü jüt şeritler, konular, emülsiyonlar vs t Expanded Polistiren kg Diğer izolasyon malzemeleri (cam yünü, taş yünü. Vb) t Sayfa: 28

29 Boyalar (her türlü), vernikler, sırlar, vb eritici. Çatı kaplama malzemesi Düzlem ve "salon" ve asbest oluklu levha Düzlem ve kilitleme oluklu başlığı kg m³ (1000) Adet Diğer çatı kaplama malzemeleri (beton kiremit, plastik levhalar) m² Döşeme duvar Malzeme Vinil ve asbest levhalar ve diğer yapay zemin kitlelerin t Seramik başlıklar (duvar, döşeme ve m² cephe) 6 4 Seramik ve mermer karşı karşıya panoları m² Öğütülmüş taş ve mermer Fayans m² Terrazzo panoları m² Kontrplak, paneller, sunta ve diğer m² ahşap esaslı levhalar Parke (makat meşe ve diğer) m² Lamine parke m² Tavan ve duvar kaplamaları m² Duvarlar için plastik levhalar m² 900 Duvar kağıtları, her türlü m² Dolgunlaştırıcı, kanalizasyon, ısıtma, havalandırma, sıhhi tesisler için Malzeme Dikişsiz borular, kg Borular, dikişsiz kg Demir borular ve bağlantı parçaları kg döküm 3 2 Borular, plastik, her türlü kg Boru bağlantı parçaları ve flanşlar kg Borular, yol t 242 Seramik, kanalizasyon boruları t Asbest çimento borular, t Borular, beton, her türlü t Seramik, sıhhi Adet Sıhhi donanım ve dökme demir maaşları Adet Plastik sıhhi Adet Inşaat için diğer seramik (Sobalar ve şömineler için başlıklar, teknik seramik, vb.) Adet Sayfa: 29

30 Isıtma sobalar Adet Radyatörler, her türlü m² Güç kaynağı tesisatları için malzeme Halatlar ve telleri, bakır kg Tel, alüminyum ve alüminyum alaşımları kg Alüminyum ve demir ve Halatlar, - kg alüminyum İletkenler, yalıtılmış (poli-vinil klorür, kauçuk vb) Kablolar, her türlü m m Montaj malzemesi (anahtarlar, (1000) prizler, kutular, lamba tutucular) EUR Elektrikli yalıtkanlar, her türlü t Diğer malzeme ve birleştiren elemanları Raylar ve aksesuarlar t Plakalar ve levhalar, siyah kg Çinko galvanizli sac ve plakalar kg Alüminyum plakalar ve levhalar kg Cam, ısı yalıtımı m² Cam levhalar, diğer türleri m² Demirdışı metaller doğrama (pencereler, kapılar, perdeler) İnşaata kullanılan metal elementler (sac boru ve bacalar, çelik pencereler, kapılar, jaluziler) Kapılar ve pencereler ahşap, her türlü Içinde montaj için malzeme (mobilya, pencere panjur dahili) Diğer malzemeleri (tamir, bakım araç ve makine, kırtasiye ve diğer için) başka bir yerde belirtilmeyen t t Adet (1000) EUR (1000) EUR Tüketilen elektrik malzemesi Elektrik, MWh MWh Kömür, her türlü t Benzin, her türlü t Gaz yağı (D1, D2) t Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu ( Sayfa: 30

31 Karadağ ın Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik sektörüne ilişkin 2012 yılı beklentileri Tablo 22.Ulaşım Sektörü Devlet Bütçesinden Finans Edilecek Projeler 1. Adriyatik İyon otoyolun tasarlanması ,00 2. Bar Boljari (Smokovca Veruše kısmı ) otoyolun inşaatı ,00 3. Karadağ daki ulaşım şebekesinde olan dar noktaların çözülmesi yıllarında ,00 Port Milena Ulcinj civarında köprü inşaatı, Kolašin de Tara nehri üzerinde köprü inşaatı, Bar şehri girişinde meydan inşaatı, Golubovac çevreyolu inşaatı III. kısım, Nikšić çevreyolu II. kısım. 4. Tifran tünelinin inşaatı ,00 5. Rožaje çevreyolu inşaatı II. kısım ,00 6. Karadağ da ana ve bölgesel yolların imarı ,00 7. Kavşakların imar projeleri ,00 8. Ana ve bölgesel yollarda köprü ve heyelan onarımı ( Devlet Bütçesi ve AYB kredisi) ,00 9. Ana ve bölgesel yollarda asfalt kaplama çalışmaları , Ana ve bölgesel yolların bakımı , Üçüncü şeritlerin inşaatı (AYB kredisi) , Ana ve bölgesel yollarda sel sonucunda ortaya çıkan ,00 Sorunların onarımı 2012 yılı devlet bütçesinden toplam: ,00 Sayfa: 31

32 Karadağ ın 3. Ülkelerde Üstlendiği Başlıca Projeler Karadağ ın 3.Ülkelerde üstlendiği herhangi bir proje bulunmamaktadır Karadağ ın Türk Müteahhitleri ile ortak üstlendiği Projeler Türk iş adamlarının Balkan ülkelerine yaptığı yatırımlarla Karadağ a yaptığı yatırımları karşılaştırdığımız zaman, bu ülkeyi tercih etmedikleri ve yatırım konusunda tereddütleri bulunduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Karadağ daki ilk Türk yatırımcı, Bursa Merkezli Gintaş Şirketler Grubudur. Karadağ'ın Başkenti Podgorica'da 58 bin metrekare toplam yapı alanına sahip, Green Bazaar Shopping Center Alışveriş Merkezini yapmıştır. Bir bölümünün sebze-meyve başta olmak üzere, gıda alışverişinin yapılacağı pazar olarak kullanılması öngörülmüş, bir bölümünün ise hypermarket, alışveriş ve eğlence merkezleri olarak tasarlanmıştır. Podgorica Belediyesi projenin üçte birine ortaktır. Bu proje dışında ortak üstlenilen projeler bulunmamaktadır. Sayfa: 32

33 Karadağ da kısa ve orta vadede uluslararası ihaleye çıkacak önemli projeler (özellikle konut, alışveriş merkezleri, iş merkezleri, petrol ve gaz refineleri, boru hatları,baraj, sulama, enerji santralleri, yol, demiryolu, otoyol, köprü, liman, havaalanı, spor tesisileri, rekreasyon sahaları, otel vb.) Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sektöründeki 2012 beklentileri Küçük hidro santrallerin inşaatı 2012 yılında küçük hidro santrallerin inşaatı projeleri ile ilgili faaliyetler devam edecektir ve 2010 yıllarında gerçekleşmiş olan ihalelerde 13 su kaynağı kullanımı imtiyaz hakkı verilmiştir. Verilmiş olan imtiyazlara göre toplam kurulu güç 100 MW olan ve 300 GWh olarak planlanan yıllık üretimi ile 35 küçük hidro santrallerin inşaatı öngörülmüştür. Bu projelerin toplam değeri 140 mil. olarak hesaplanmıştır. İmtiyaz sahiplerinden çoğu proje belgeleri hazırlamakla ve inşaat izni almakla meşguldür. Şimdiye kadar 7 inşaat izni verilmiştir. Rüzgar Enerjisi Možura ( Bar ve Ulcinj Belediyeleri ) ve Krnovo ( Nikšić ve Šavnik Belediyeleri ) lokasyonlarında rüzgar enerji türbinlerinin inşaat projeleri mevcuttur. Toplam kurulu güç 118 MW, yıllık üretim kapasitesi cca 250 GWh olarak planlanmıştır. Projenin toplam değeri 155 milyon olarak hesaplanmıştır. Bu projeler, inşaat izni belgesinin alım sürecindelerdir. Diğer Enerji Projeleri Mataguzi, Podgorica da hayvan gübresinden biyogaz tesisi için enerji izni verilmiştir. Sayfa: 33

34 Uluslararası ihalelere çıkacak olan önemli projeler Karadağ Ekonomi Bakanlığı tarafından küçük HESlerin inşaatı için imtiyazların verilmesine dair üçüncü ihale hazırlanmaktadır. Suyolu ve su kaynakları imtiyazları ile ilgili detaylı bilgileri adresinde veya aşağıdaki linkte bulabilirsiniz; Aynı zamanda 1 MW toplam kurulu güç ve 15 GWh ya kadar yıllık brüt enerji potansiyeline sahip olan küçük HESlerin inşaatları için enerji izinlerin verilmesi planlanmaktadır. ( 10 su yolunda ) İmtiyaz Hakkında Kanunun 41.maddesine göre kişinin talebi üzerine Ekonomi Bakanlığı tarafından planlanmayan ve enerji izni için öngölmeyen suyollarında da açık artırma yöntemi ile enerji izni alınabilmektedir. Komarnica HES in inşaatı. Sayfa: 34

35 Su Temini Projeleri 1) Ulcin Belediyesinde su dağıtım şebekesi inşaatının devamı Karadağ kıyısındaki bölgesel su dağıtım şebekesi Eylül 2010 yılında faaliyete girmiştir ve 2012 yılında Ulçin e kadar ( Ćafe - Bijela Gora kısmı) kalan kısmının inşaatı planlanmıştır. Projenin değeri 7 milyon ( 6 milyon inşaat çalışmaları, 1 milyon projelendirme, kontrol, mülküyet sorunlarının çözülmesi). Finansmanı Abu Dabi Fonundan alınan kredi yolu ile sağlanmıştır. Projenin gerçekleşme çalışmaları sürmektedir ve projenin bitiş tarihi 1 Haziran 2012 olarak öngörülmüştür. 2) Rojaye deki su dağıtım şebekesinin inşaatı: Proje mevcut su dağıtım şebekesinin yenilenme çalışmaları ve içme suyu deposu inşaat çalışmaları içermektedir. Projenin değeri 2,59 milyon ( 2,36 milyon inşaat çalışmalarının değeri). Finansmanın büyük bir kısmı ( 2 milyon ) AYB kredisinden (kredi basvurusu yapılmıştır.) sağlanması planlanmaktadır da Türkiye Hükümeti tarafından bağışlanmıştır. Su deposunu ana projesi ağustos 2010 yılında yapılmıştır. Vrela Ibra su kaynağından Vukoser deposuna kadar da su boru hattının ana projesi mevcuttur. 3) Tuzi Kent Belediyesinde su temini projesi - su şebekesinin yeniden inşası: Proje 25,5 km uzunluğunda olan şebekenin yenilenmesini içermektedir. Projenin gerçekleşmesi üç aşamada planlanmaktadır. 6,800 yeni tüketicinin şebekeye bağlanması yapılacaktır. II. ve III. aşamasının tamamlanması için projenin tahmini maliyeti 1.5 milyon 'dur. Finansmanı da AYB ndan alınan kredi yolu ile sağlanmıştır. Projenin realizasyonu 2006 yılında başlamış olup hala devam etmektedir. Sayfa: 35

36 Katı Atık Yönetimi ile İlgili Projeler 1. Bar ve Ulcinj Belediyelerin atık yönetimi için bölgesel bir merkezin oluşturulması: Bar ve Ulcinj Belediyelerinin katı atık yönetimi için bölgesel bir deponun yapılması Dünya Bankası tarafından finanse edilen MESTAP ( Çevreye duyarlı turistik bölgelerde olan projeler) projesi kapsamına girmektedir. Depo Bar Belediyesi sınırları içerisinde Mozura adlı yerde devlet arsasında yapılmaktadır. Projenin toplam değeri 13,144 milyon. Proje için gerekli analizler ve çalışmalar yapılmıştır. Bar ve Ulcinj Belediyeleri atık yönetiminin beraber yapacaklarına dair karar vermişlerdir. İhale yolu ile müteahhit şirketi ve proje seçilmiştir. Projenin birinci aşamasının toplam değeri 4,3 milyon olarak belirlenmiştir. Haziran 2011 yılında inşaat çalışmaları başlamıştır ve 2012 yılında projenin gerçekleşmesi planlanmaktadır. 2. Nikšić, Šavnik ve Plužine Belediyelerin atık yönetimi için bölgesel bir merkezin oluşturulması Sözkonusu depo, Nikşiç şehrinin sınırları içerisinde yapılacaktır. Ana projeye göre projenin toplam değeri 16,573 milyon olarak belirlenmiştir. 1. Aşaması için gerekli olan 9,212 milyon AYB kredisinde finans edilecektir. Depo için belirlenen yer şehir imar planına girmiştir. Özel bir arsa söz konusudur. ( Mülkiyet hakkının bu yılın sonuna kadar çözülecektir ). Nikšić, Šavnik ve Plužine Belediyeleri atığın yönetimi için ortak bir firma kurmuşlardır. Ana projede kapasitelerin artırılmasına yönelik yapılan değişikliklerden dolayı yeni Çevresel Etki Değerlendirme Raporu hazırlanmaktadır. Bu Çalışmanın hazırlanması için seçilen danışman şirketinin (COWI) çalışmaları için finansmanı WBIF (West Balkan Investment Framework) 2010 yolu ile sağlanmıştır. 2. Podgorici Belediyesinde Livade çöp deposunda atık sulları için sistemin kurulması Söz konusu çöp deposu yapıldığında atık suların sorunu çözülmemiştir. Atık suların yeraltı suları ile karışma tehlikesi mevcuttur. Atık sularının çevreye olan negatif etkisinden dolayı bu proje Podgorica Belediyesi ve ilgili Bakanlık tarafından acil olarak nitelendirilmiştir. Projenin toplam değeri 2,13 milyon olarak belirlenmiştir ( 2,06 milyon inşaat, 70,000 ihale belgelerin hazırlanması için ). AYB bu projeye destek vermeye hazır olduğunu ifade etmiştir. Sayfa: 36

37 Katı Atık Yönetimi ile İlgili Projeler 4. Bar Belediyesinde Ćafe çöp toplama alanının yenilenmesi: Ćafe çöp toplama alanı deniz kıyısında Bar - Ulcinj yolu üzerinde bulunmaktadır. Katı atıkların yönetilmesi için gereken şartların mevcut olmadığından dolayı yabancı bir denetleme kurumu tarafından kapatılmıştır. Ana projeye göre projenin toplam değeri 3,705 milyon 'dur. AYB bu projeye finansman sağlamaya ilgi göstermiştir. Ana proje hazırlanmıştır. Çevresel Etki Değerlendirme Raporu hazırlık aşamasındadır. 5. Pljevlja ve Žabljak Belediyelerin atık yönetimi için bölgesel merkezin oluşturulması: Çöp toplama alanı Pljevlja Belediyesi sınırları içerisinde olacaktır. Projenin toplam değeri, proje belgelerinin hazırlamasından sonra belli olacaktır. I. aşamanın inşası için gereken finansman ise AYB kredisi ile sağlanacaktır. Seçilen arsa devletin mülkiyetindedir. Proje belgeleri henüz hazır değildir. AB - WBIF 2010 desteğiyle fizibilite çalışmaları, ön proje hazırlıkları ve Çevresel Etki Değerlendirme Raporu üzerinde çalışacak olan danışman tutulmuştur. 6. Bar Belediyesinde Atıksu Arıtma Tesisi ve Kanalizasyon Şebekesinin Bazı Kısımlarının İnşaatı Proje atıksu arıtma tesisi inşaatı, 34 km kanalizasyon şebekesinin inşaatı ve yeniden yapılanması ve su deposu inşaatı içermektedir. Atıksu arıtma tesisi inşaatı ve kanalizasyon şebekesinin inşaatı ve yeniden yapılanmasının toplam değeri 25,63 milyon euro (atıksu arıtma tesisi 14,07 milyon euro, kanalizasyon ve su şebekesi 11,56 milyon euro ). 19,66 milyon euroluk finansmanı KfW Bankasından sağlanacak olup kalan kısmı ise ( 5,97 milyon euro ) Belediye Bütçesinden ve diğer kaynaklardan karşılanacaktır. Projenin realizasyonu için gerekli çalışmalar yapılmış olup müteahhit için ihale yapılmıştır. KfW Bank gelen tekliflerin değerlendirilmesi için onay vermiştir. Sayfa: 37