TALAŞLI İMALATTA KESME KUVVETİ ÖLÇME SİSTEMLERİ CUTTING FORCE MEASUREMENT SYSTEMS IN MACHINING

Transkript

1 5. Uluslararası İleri Teknolojiler Sempozyumu (IATS 09), Mayıs 2009, Karabük, Türkiye TALAŞLI İMALATTA KESME KUVVETİ ÖLÇME SİSTEMLERİ CUTTING FORCE MEASUREMENT SYSTEMS IN MACHINING Yakup TURGUT a, İhsan KORKUT b a Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Bölümü, Ankara, Türkiye, yturgut@gazi.edu.tr b Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Bölümü, Ankara, Türkiye, ikorkut@gazi.edu.tr Özet Talaşlı imalatta en çok kullanılan işleme metotları, tornalama, frezeleme, delme ve taşlama işlemleridir. Bu işlemlerde kesme kuvvetlerinin ölçülmesi için imalat endüstrisinde ve akademik alanda önemli araştırmalar yapılmaktadır. Bu çalışmada, yapılan bu araştırmalar incelenerek sistem bakımından benzer olanlar gruplandırılarak ölçme sistemleri hakkında detaylı bilgiler sunulmuştur. Araştırmalar incelendiğinde kesme kuvveti ölçme sistemleri, kurulan sistem bakımından genel olarak iki grupta toplandığı tespit edilmiştir. Birinci gruptaki ölçüm sistemlerinde, tezgâh kontrol sistemi veya kesicinin bağlı bulunduğu motordan alınan akım veya elektrik sinyallerinin analizi ile kuvvet ölçümü gerçekleştirilmiş; ikinci grupta ise, iş parçası veya kesici üzerine yerleştirilen dönüştürücüler (gerilimölçerler, yük hücreleri, dinamometreler) sayesinde kuvvet ölçümü gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kesme Kuvveti Ölçme, Talaşlı İmalat, Dinamometre Abstract The most common machining methods in machining are turning, milling, drilling and grinding. Significant studies are conducted in machining industry and academic circles in order to measure the cutting force during these processes. This study includes a review of these studies, a categorization of similar ones and detailed information about measurement systems. Through the review of studies, we determined that the cutting force measurement systems are generally categorized under two headings according to the system installed. In measurements systems of the first group, measurement of force was carried out through the analysis of current and electrical signals taken from the engine to which machine control system or the cutter is attached. As for the ones in the second group, measurement of force was made via converters (strain gages, load cells, dynamometers) placed on work piece or cutter. Key words: Measurement of Cutting Force, Machining, Dynamometer 1. Giriş Malzemelerin maruz kaldığı iç ve dış gerilme ölçümleri, basınç ve yükten kaynaklanan kuvvet ölçümleri, tasarımda büyük önem taşır. Bu nedenle mühendislik faaliyetlerinin sürdürüldüğü tüm alanlarda emniyetli bir çalışma ortamının gerçekleşmesi, imal edilecek sistemlerin uzun ömürlü, kaliteli, emniyetli ve ekonomik olması için sisteme etki eden tüm kuvvetlerin hassas olarak ölçülmesi gerekir [1]. Talaşlı imalat işlemlerinde (tornalama, frezeleme, delme, taşlama vb.) üretilen iş parçası kalitesinin artırılması ve maliyetin düşürülmesine yönelik yapılan çalışmalarda kesme kuvvetlerinin tespiti ve analiz edilmesi önemli bir yer tutmaktadır [2,3]. Kesme kuvvetleri, ısı oluşumu, takım ömrü, işlenen yüzeyin kalitesi ve iş parçasının boyutları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Kesme kuvvetleri aynı zamanda takım tezgâhlarının, kesici takımların ve gerekli bağlama kalıplarının tasarımında da önemli bir etkendir. Mühendislik hesaplamaları ile elde edilen bazı değerlerin, etkisi tam tespit edilemeyen değişik faktörler ve çok yönlü gerilmeler sebebiyle, çoğu zaman ölçülen değerlerle uyuşmadığı görülmüştür. Söz konusu faktörlerin göz ardı edilmesinden dolayı hesaplamaların kesinlik sağlamadığı ve zorlama doğrultusunun hatasız olarak tespit edilemediği hallerde, gerilmelerin ve bu gerilmeleri doğuran kuvvetlerin deneysel olarak ölçülmesi daha doğru sonuçlar vermektedir. Böylece, hesaplamalarda kullanılan ampirik eşitliklerin doğruluk derecesi de yapılan deneylerle teyit edilebilmektedir [4,5]. Teorik hesaplarda malzeme ve sistem, dış kuvvetler altında şekil değiştirmediği, deforme olmadığı yanı rijit olduğu kabul edilir. Rijit cisimler, her türlü etki altında şekil değiştirmeyen cisimlerdir. Gerçekte bütün cisimler, kuvvetlerin etkisi altında çeşitli ölçülerde şekil değiştirdiği, dolayısıyla rijit cismin ancak bir soyutlama olduğu açıktır. Ancak katı cisimlerin çoğunda şekil değiştirmenin cismin bütün olarak hareketi üzerindeki etkisi ihmal edilebilir mertebedendir ve hareketin matematik analizini kolaylaştıran rijitlik kabulü bazı olayları incelerken önemli bir etki oluşturmaz [6]. Talaş kaldırma işleminde kesme kuvvetlerinin belirlenmesi, aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı büyük önem taşımaktadır; Takım tezgâhının talaş kaldırma sırasında harcadığı enerjinin tespit edilmesinde, Takım tezgâhının, takımların ve bağlama aparatlarının tasarımında ve boyutlandırılmasında, Tezgâh rijitliği ve boyutlarının hesaplanmasında, Kesme kuvvetlerine veya harcanan enerjiye bağlı olarak, talaş kaldırma sırasında optimizasyona dayalı adaptif bir kontrol sistemi oluşturmakta kullanılmaktır [7]. Bu amaçlar doğrultusunda talaşlı üretim alanında kesme kuvvetlerini ölçmek için birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda işleme tipine bağlı olmaksızın kesme kuvvetlerini ölçme işlemi iki kategoride toplandığı görülmüştür. Bu ölçme sistemlerinden birincisi, adaptif kuvvet ölçme olarak adlandırılan, tezgâh kontrol sistemi veya kesicinin bağlı bulunduğu motordan alınan akım veya IATS 09, Karabük Üniversitesi, Karabük, Türkiye

2 elektrik sinyallerinin analizi ile kuvvet ölçümü gerçekleştirilmiştir. Diğer kuvvet ölçme sistemi ise, iş parçası veya kesici üzerine yerleştirilen dönüştürücüler (gerilim ölçerler, yük hücreleri, dinamometreler) sayesinde kuvvet ölçümü gerçekleştirilmiştir. 2. Kuvvet Ölçüm Birimi Mekaniğin temel büyüklüğü olan kuvvet, türetilmiş vektörel bir ölçüm büyüklüğüdür. Newton'un ikinci kanununa göre kuvvet, bir cismin kütlesi (m) ile o cisme etkiyen kuvvetin oluşturduğu ivmenin (a) çarpımı olarak (1) no'lu formül ile ifade edilmektedir. F = m a (1) Burada, kütlenin skalar, ivmenin vektörel birer büyüklük oldukları unutulmamalıdır. Uluslararası Birimler Sistemi, SI'daki kuvvet birimi Newton' dur ve sembolü N'dir. Bir Newton, tanım olarak 1 kg'lık kütleye 1 m/s 2 'lik ivme veren kuvvettir. 1 N = [1 kg] [1 m/s 2 ] = 1 kg m / s 2 (2) Burada açıkça görüldüğü üzere Newton, Uluslararası Birimler Sistemi, SI da tümleşik (koherent) ölçüm birimidir. Kuvvetin özel bir türevi olan ağırlık W, kütle üzerindeki yerçekimi ivmesinin etkisi olarak tanımlanır ve (1) no'lu formülün benzeri olarak vakum ortamında (3) no'lu formül ile ifade edilir. W = m f (3) Ağırlık, cismin ağırlık merkezinden yeryüzü merkezine doğru yönlenmiştir. Yerçekiminden dolayı oluşan kuvvetlere yaygın olarak "yük" denilmektedir. Bir noktaya kuvvet uygulamak, o noktayı yüklemek şeklinde de ifade edilebilir. Konuşma dilinde kullanılan kuvvet ve yük tanımları aynı fiziksel büyüklüğü ifade etmektedirler. Uluslararası Birimler Sistemi SI dan önce ülkemizde de kuvvet birimi olarak kilogramkuvvet (kgf) kullanılmaktaydı. 1 kgf, Standart yerçekimi ivmesinin vakum ortamında 1 kg'lık kütle üzerinde oluşturduğu etki olarak tanımlanmıştır. Sanayide halen kullanılmakta olan bu birim, çoğu zaman kısaca kilogram olarak ifade edilmektedir. Bu durumda, kg'ın kütle birimi olduğu, ancak kastedilenin kgf olduğu unutulmamalıdır [8]. 3. Adaptif Kuvvet Ölçme Sistemleri Adaptif kuvvet ölçmede tezgâhın kontrol paneli veya kesici takımın bağlı bulunduğu motor sayesinde kuvvet ölçümü gerçekleştirilmektedir. Kesici takımın bağlı bulunduğu motorun akımı, kesme durumu ile ilgili önemli bilgiler içerir. Bu akım, birçok çalışmada kesme kuvveti ölçmede kullanılmıştır. Adaptif (dolaylı) kuvvet ölçme olarak adlandırılan bu yöntem ile düşük frekanslardaki kuvvetler de ölçülebilmektedir [9-15]. Jeong ve arkadaşı kesme kuvvetlerini analiz etmek için Şekil 1 de görülen sistemi oluşturmuşlardır. Sistem ile akım, kesme kuvveti ve motorun dönme açısı sinyalleri alınarak, kesme kuvveti ile akım arasındaki ilişkiyi ortaya koymuşlardır. Z eksen motoru Fener Mili Açısal Hız Kesme kuvveti Motor Akımı Düşük Frekans Filitresi Encoder Sinyal Amplifier Geçiş Sensörü Motor Akımı X, Y eksen kuvveti U,V U,V Y eksen motoru X eksen motoru Dinamometre İş Parçası Şekil 1. Akım, kesme kuvveti ve motorun dönme açısı sinyallerini alan sistem [15] Kesici takımın bağlı bulunduğu servo motor hareketlerini ele alarak motorun devri ve akımı ile kesme kuvveti arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Pozisyon kontrol çevrimi, PI kontrol çevrimine benzer IP (integral-proportional) kontrol çevrimli akım ve hız kontrolünden oluşmaktadır. 4. Kuvvet Dönüştürücüleri ile Kuvvet Ölçme Sistemleri Genel bir yaklaşımla kuvvet ölçüm cihazı adıyla anılan kuvvet dönüştürücüleri, teknolojik uygulamalarda yaygın olarak kullanılan kuvvet ve yük ölçme sensörleridir. Kullanıldıkları alanlara göre yük hücresi, kuvvet transdüseri, kuvvet dönüştürücüsü, dinamometre, yük reseptörü gibi farklı isimler alan bu elemanlar; küçük terazilerden kantarlara kadar uzanan yük ölçümlerinde ve çok hassas sonuçların beklendiği metrolojik çalışmalarda yoğunlukla kullanılırlar. Bu cihazlar, uygulanan yük karşısında elastik deformasyona uğrayan bir yay elemanı ve bu deformasyonu dijital veya analog olarak göstermeye yarayan bir gösterge elemanından oluşmaktadır [16]. Strain gageli sistemlerde kuvvetlerin algılanabilmesi için, malzemelerin elastik deformasyonundan faydalanılmıştır. Gerinim (strain), cisim üzerine yük uygulandığında, birim uzunlukta oluşan deformasyon miktarı olarak tanımlanır.

3 Başlangıç uzunluğundaki toplam deformasyonun, başlangıç uzunluğuna bölünmesiyle hesaplanır. Temel olarak tüm strain gage ler mekanik hareketi elektronik sinyale çevirmek için tasarlanmışlardır. Strain gage mekanik gerinimin fonksiyonu olarak değişen bir dirence sahiptir. Dirençteki değişim ohm-metre birimi cinsinden ölçülebildiği halde, birim uzama ölçüm cihazları, direnç değişimini voltaj birimine çevirir. Giriş gerinimi ile çıkış voltajı arasındaki ilişki, sistem hassasiyetinin saptanmasında kullanılabilir. Bir parça telin elektriksel direnci, telin boyu ile doğru orantılı ve kesit alanı ile ters orantılıdır. Gerinim ölçümü için, strain gage ölçümde kullanılacak yapının yüzeyine yapıştırılır. Direnç kesit alanı ve/veya uzunluğa bağlı olarak değişir. Dirençteki bu değişim, strainmetre yardımı ile ölçülür ve sonuç strain birimine dönüştürülerek görüntülenir. Her bir strain gage, üretici firma tarafından belirlenmiş olan gerinim ile direnç arasında uygunluğu sağlayan ve gage faktörü denilen, hassasiyet faktörüne sahiptir. Metalik strain gage ler için, Gage faktörü genel olarak 2 civarındadır [17]. Strain gage dönüştürücüleri genellikle, Wheatstone Köprü devresi formunda elektriksel olarak bağlı dört strain gage elemanı şeklinde kullanılır (Şekil 3). Wheatstone köprüsü, statik veya dinamik elektriksel direnç ölçmek için kullanılan bir köprü devresidir. Şekil 3 teki devrede, Rx ölçülmek istenen dirençtir; R1, R2 ve R3 direnci bilinen rezistanslardır ve R2 direnci ayarlanabilir. Eğer bilinen iki koldaki iki direncin oranı (R2 / R1) bilinmeyen iki koldaki direncin oranına (Rx / R3) eşitse, o zaman iki orta nokta arasındaki voltaj sıfır olacaktır ve Vg galvanometresinden hiç akım geçmeyecektir. Bu koşula ulaşana kadar R2 değişir. Bu noktaya ulaşıldığında, kesinlik en üst seviyeye ulaşır. Bu yüzden, eğer R1, R2 ve R3 yüksek kesinlikli olarak biliniyorsa, o zaman Rx de yüksek kesinlikle ölçülebilir. Rx direncindeki çok küçük değişiklikler bile dengeyi bozar ve kolaylıkla sinyal saptanır [17]. Şekil 3. Örnek Wheatstone köprü bağlantısı [17] Strain gage modüllerinin kullanımında, strain gageler direk olarak kesici takım tutucunun üzerine yapıştırılmış veya takım tutucunun bağlandığı bir bağlama elemanın üzerine yapıştırılarak sinyaller alınmıştır [18-30]. Strain gageden gelen sinyalleri gerekli olan kuvvet değerine dönüştürmek ve kaydetmek için sistemlerde, amplifikatör (yükselteç), Analog/Dijital (A/D) dönüştürücü kart, veri okuma kartı, bilginin işleneceği bir bilgisayar programı, hassas bir güç kaynağı kullanılır (Şekil 4). Şekil 4. Strain gage kullanılan kuvvet ölçüm sistemi [25] Yük hücrelerinin (Load cell) ve dinamometrelerin kullanıldığı sistemlerde ise strain gagelerin yerini bu dönüştürücüler almaktadır. Yük hücreleri ve dinamometrelerin içeriğini strain gage veya piezo elektrik kristalleri oluşturmaktadır. Yük hücrelerinin kullanıldığı sistemlerde, kaç yönde kuvvet ölçülecekse o sayıda yük hücresi sisteme monte edilerek ölçme sistemleri oluşturulmuştur. Yük hücrelerinden alınan sinyaller milivolt düzeyindedir. Bu verileri, veri okuma kartı ile almak için sinyallerin volt düzeyine çıkarılması gerekmektedir. Bu amaçla, kurulan sistemlerde amplifikatörler (yükselteçler) kullanılmıştır. Bir çok çalışmada yükselteç olarak ADAM izole edilmiş gerinim ölçer girdi modülü kullanılmıştır (Şekil 5). Gerilim yükseltilmesi için bir adaptör vasıtasıyla 1-10 V (maksimum 60 ma) doğru akım uygulanmıştır. Sistemin temelini oluşturan yük hücresinin analog girdisi kuvvet (N) olup analog çıktısı da gerilim (V) cinsindedir. Alınan bu sinyaller (kesme kuvveti sinyalleri) veri okuma kartları sayesinde bilgisayara aktarılmıştır. Aktarılan bu sinyal verileri bir program vasıtası ile bilgisayarda kayıt edilmiş veya grafikleri oluşturulmuştur. Verileri kayıt etmek veya grafiklerini oluşturmak için hazır paket programlar kullanılmış yada paket programlar sayesinde araştırmacılar kendi veri alma programlarını oluşturmuşlardır [3,5,31-34]

4 Bilgisayar Ekranı Bağlama Elemanı Kesici İş Parçası Veri Okuma Kartı (PCI- 1710HG), DASYLab 7.0 Yazılım ADAM 3016 ADAM 3016 ADAM 3016 Fx Fy Fz Tezgah Tablası Yük Hücreleri Şekil 5. Yük hücrelerinin kullanıldığı kesme kuvveti ölçme sistemi [33] Dinamometrelerin kullanıldığı kuvvet ölçme sistemlerinde, dinamometrelerin bileşen sayısı ölçülecek kuvvet bileşenleri sayısı ile değişmektedir. Oluşan kesme kuvvetlerinin kaç bileşeni ölçülecekse o sayıya göre dinamometre seçimi yapılmaktadır. Seçim işleminde ayrıca dinamometrenin ölçüm aralığı da belirleyici rol oynamaktadır. Bu dönüştürücülerden alınan sinyaller, amplifikatör, veri dönüştürme sistemi, ve bilgisayar programı ile kaydedilmektedir (Şekil 5) [35-42] Şekil 5. Frezeleme veya delik delme işlemleri için dinamoetre [36] Bazı çalışmalarda araştırmacılar, hem tezgâh fener mili sürücü motorun hem de oluşturdukları dinamometreli sistemi kullanarak veriler elde etmişlerdir (Şekil 6) [43]. Cho ve arkadaşları bir CNC tezgâhına kurdukları bu sistemlerle her iki yöntemle veri alarak, motorun kullandığı güç ile kesme kuvvetlerini ilişkilendirmişlerdir. Dinamometreli sistemde kesme kuvvetlerini ölçmek için, Kistler marka üç bileşenli dinamometre, Kistler DMA 5010 amplifikatör modülü ve Kistler Dynoware yazılım kullanmışlardır. CNC tezgâhın Fener mili sürücü motorun harcadığı enerjiden yola çıkarak kurdukları sistemde de, iki adet sensör (Artis AR100S) ile sinyaller alınmıştır. Sinyaller yükselteç (MU3) vasıtasıyla bilgisayara aktarılarak bir yazılım ile (Artis VIDI) bilgiler bilgisayarda kaydedilmiştir. Güç sinyallerini sayısal değere dönüştürmek için bir eşitlik kullanmışlardır. Şekil 6. Tezgah güç ünitesi ve dinamometre kullanılan sistem [43]

5 5. Sonuç ve Öneriler Bu çalışmada, talaşlı imalatta kesme kuvveti ölçme sistemleri incelenmiş ve sistem bakımından benzer olanlar gruplandırılarak ölçme sistemleri hakkında bilgiler sunulmuştur. Kuvvet ölçme sistemleri genel olarak iki grupta toplandığı tespit edilmiştir. Birinci gruptaki ölçüm sistemlerinde, tezgâh kontrol sistemi veya kesicinin bağlı bulunduğu motordan alınan akım veya elektrik sinyallerinin analizi ile kuvvet ölçümü gerçekleştirilmiş; ikinci grupta ise, iş parçası veya kesici üzerine yerleştirilen dönüştürücüler (gerilimölçerler, yük hücreleri, dinamometreler) sayesinde kuvvet ölçümü gerçekleştirilmiştir. Gerilimölçerlerin, yük hücrelerinin, dinamometrelerin analog girdisi kuvvet (N) olup analog çıktısı da gerilim (V) cinsindedir. Bu analog çıktılar bir yükselteç ve veri dönüştürme sistemleri ile bilgisayara aktarılmıştır. Bazı çalışmalarda her iki sistem kullanılarak kesme kuvvetleri ile motorların harcadıkları güç kıyaslanmıştır. Sistemlerde kullanılan mekanik/elektrik elemanlar her ne kadar üreticiler tarafında kalibre edilmiş olsalar da bunlarla bir ölçme sistemi oluşturulduğu için sistemin tümü, standartlarda belirtilen kalibrasyon işlemleri ile kalibre edilmelidirler. Kaynaklar [1] Korkut İ., Torna tezgahında strain gage ile ölçüm yapan bilgisayar bağlantılı dinamometre tasarımı ve imalatı, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1-2, [2] Şeker, U., Kurt, A. and Çiftçi, İ., Design and construction of a dynamometer for measurement of cutting forces during machining with linear motion, Materials and Design, 23: , [3] Günay, M., Talaş kaldırma işlemlerinde kesici takım talaş açısının kesme kuvvetlerine etkisinin deneysel olarak incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, [4] Demir, H. ve Güllü, A., Taşlama parametrelerinin taşlama kalitesine etkilerinin incelenmesi, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7: , [5] Demir H., Güllü A., Şeker U., Düzlem Taşlama İşleminde Taşlama Kuvvetlerinin Ölçülmesi İçin Bir Dinamometre Tasarımı ve İmalatı, Teknoloji-ZKÜ Karabük Teknik Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, , [6] Oğuz S., Teknik Mekanik I (Statik), Çözümlü Problemler, Bilim Teknik Kitabevi, Eskişehir, [7] Işık Y., Çakır M.C., Takım Çeliklerinin Talaşlı İmalatında Kesme Kuvvetleri İle Takım Ömrü Arasındaki İlişkinin Deneysel Olarak İncelenmesi, IX. Mühendislik Sempozyumu, [8] Özbay H.Ö., Fank S., Kuvvet Ölçüm Biriminin Gerçekleştirilmesinde Ölçüm Belirsizliği, II. Ulusal Ölçümbilim Kongresi, Eskişehir, , [9] Stein, J.L., Wang, C.H., Analysis of power monitoring in ac induction drive systems, Journal of Dynamic Systems, Measurement and Control 112, , [10] Altintas, Y., Prediction of cutting forces and tool breakage in milling from feed drive current measurements, Journal of Engineering for Industry 114, , [11] Mannan, M.A., Broms, S., Investigation into Temperature dependence of motor current measurements applied to monitoring and adaptive control, Annals of the CIRP 41 (1), , [12] Lee, J.M., Choi, D.K., Kim, J., Chu, C.N., Real-time tool breakage monitoring for NC milling process, Annals of the CIRP 44 (1), 59 62, [13] Kim, T.Y., Kim, J., Adaptive cutting force control for a machining center by using indirect cutting force measurement, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 36(8): , [14] Kim, G.D., Chu, C.N., Indirect Cutting force measurement considering frictional behaviour in a machining centre using feed motor current, International Journal of Advanced Manufacturing Technology 15, , [15] Jeong Y.H., Cho D.W., Estimating Cutting Force From Rotating and Stationary Feed Motor Currents on a Milling Machine, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 42, , [16] Kuzu C., Fank S., Doğan Ç., Parlaktürk H., Kuvvet Ölçme Cihazlarının Ölçüm Belirsizliği, III. Ulusal Ölçümbilim Kongresi, Eskişehir, , [17] Türkmen H.S., DeneyMuh/GerinimOlcmeDeneyFoyu.pdf, Erişim tarihi [18] Otmanbölük, A.N., Ay, İ., Aksoy, Z., Tornalamada kesme kuvvetlerini ölçen straingauge esaslı ortagonal ring dinamometresi ve uygulaması, Malzeme ve İmalat Sempozyumu, Denizli, [19] Biçer, H.İ., Freze Ve Taşlama Tezgahlarında Kesme Kuvvetlerini Ölçen Streyn Geycli Bir Dinamometrenin Tasarımı Ve Yapımı, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, [20] Özçatalbaş, Y., Ercan, F., İki bileşenli gerinim ölçerli torna dinamometresi tasarımı, imalatı ve bilgisayara entegrasyonu, G. Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi, Vol. 12, No. 1, 1-12, Ankara, [21] Ay, İ., Strain-Gage ve Uygulamaları, 1. Balıkesir Mühendislik Sempozyumu, Uludağ Üni., Balıkesir Mühendislik Fakültesi, Balıkesir, [22] Korkut, İ., Dönertaş, M.A. and Şeker, U., Üç boyutlu dinamometre tasarımı ve imalatı, Z.K.Ü. Karabük Teknik Eğitim Fakültesi TEKNOLOJİ, 2(1-2), , [23] Dönertaş, M. A., Freze tezgahında gerinim ölçme esaslı, bilgisayar bağlantılı dinamometrenin tasarımı ve imalatı, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 40-62, [24] Duran, A., Strain Gaugage Esasına Dayalı Üç Boyutlu Torna Dinamometresinin İmali, Kuvvetlerin Ölçülmesi Ve HSS Torna Kaleminde Meydana Gelen Sehimin Sonlu Elemanlar Yöntemi İle Analizi, Z.K.Ü. Karabük Teknik Eğitim Fak. Teknoloji Dergisi, 3(1), , [25] Scheffer C., Heyns P.S., An industrial tool wear monitoring system for interrupted turning, Mechanical Systems and Signal Processing, 18, , [26] Yaldız, S., Frezeleme için bir Kesme Kuvveti Dinamometresinin Geliştirilmesi ve Test Edilmesi, Cilt 8, sayı 1, 61-68, [27] Yaldız, S., Ünsaçar, F., Design, development and testing of a turning dynamometer for cutting force measurement, Materials and Design 27, , 2006.

6 [28] Yaldız, S., Ünsaçar, F., A dynamometer design for measurement the cutting forces on turning, Measurement, 39, 80 89, [29] Karabay, S., Design criteria for electro-mechanical transducers and arrangement for measurement of strains due to metal cutting forces acting on dynamometers, Materials and Design, 28, , [30] Yaldız, S., Ünsaçar, F., Sağlam, H., Işık, H., Design, development and testing of a four-component millingdynamometer for the measurement of cutting force and torque, Mechanical Systems and Signal Processing 21, , [31] Kurt, A., Şeker, U., Çiftçi İ., Doğrusal Hareketle Talaş Kaldırmada Oluşan Kesme Kuvvetlerinin Ölçülebilmesi İçin 3 Boyutlu Bir Dinamometre Tasarımı Ve İmalatı, II. Makine Malzemesi ve İmalat Teknolojisi Sempozyumu, Manisa, , [32] Demir, H., Düzlem Taşlamada Taşlama Parametrelerinin Taşlama Kuvvetlerine ve Yüzey Kalitesine Etkilerinin İncelenmesi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, [33] Turgut, Y., Korkut İ., Bağlama Kalıplarında Bağlama Kuvvetlerinin Deneysel Ölçülmesi İçin Sistem Tasarımı Ve İmalatı, 4rd International Advanced Technologies Symposium, Konya, , [34] Gunay, M., Seker, U., Sur, G., Design and construction of a dynamometer to evaluate the influence of cutting tool rake angle on cutting forces, Materials and Design, 27, , [35] Tounsi, N., Otho, A., Dynamic cutting force measuring, International Journal of Machine Tools & Manufacture 40 (2000) [36] Zuperl, U., Cus, F., Tool cutting force modeling in ballend milling using multilevel perceptron, Journal of Materials Processing Technology , , [37] Toh, C.K., Static and dynamic cutting force analysis when high speed rough milling hardened steel, Materials and Design 25, 41 50, [38] Castro, L.R., Vieville, P., Lipinski, P., Correction of dynamic effects on force measurements made with piezoelectric dynamometers, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 46, , [39] Isık, Y., Investigating the machinability of tool steels in turning operations, Materials and Design 28, , [40] Hossein, K.A., Kadirgama, K., Hamdi, M., Benyounis, K.Y., Prediction of cutting force in end-milling operation of modified AISI P20 tool steel, Journal of Materials Processing Technology 182, , [41] Kang,I.S., Kim, J.S., Kim, J.H., Kang, M.C., Seo, Y.W., A mechanistic model of cutting force in the micro end milling process Journal of Materials Processing Technology , , [42] Kaçal, A., Gülesin, M., Ulaş, H.B., Azdırma Yöntemi İle Dişli Çark Açma İşleminde Kesme Kuvvetlerinin Ölçülmesi İçin Sistem Tasarımı ve İmalatı, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., Cilt 23, No 4, , [43] Cho, S., Asfour, S., Onar, A., Kaundinya, N., Tool breakage detection using support vector machine learning in a milling process, International Journal of Machine Tools & Manufacture 45, , Turgut, Y. ve Korkut, İ.