KAHRAMANMARAŞ TA GİRİŞİMCİLİK VE YENİLİKÇİLİK: PROFESYONEL MESLEK GRUPLARINDA BİR ALAN ÇALIŞMASI

Transkript

1 II. BÖLGESEL SORULAR ve TÜRKİYE SEMPOZYUMU 1-2 Ekim 2012 KAHRAMAMARAŞ TA GİRİŞİMCİLİK VE YEİLİKÇİLİK: PROFESYOEL MESLEK GRUPLARIDA BİR ALA ÇALIŞMASI İsmail BAKA a Ahmet Melih EYİTMİŞ b Tuba BÜYÜKBEŞE c Burcu ERŞAHA d aprof.dr., KSÜ, İİBF, İşletme Bölümü, Kahramanmaraş böğr.gör., KSÜ, İİBF, İşletme Bölümü, Kahramanmaraş cksü, SBE, İşletme ABD, Kahramanmaraş dyrd.doç.dr., KSÜ, İİBF, İşletme Bölümü, Kahramanmaraş ÖZ Günümüzde sürdürülebilir rekabet avantajı elde etmenin en etkili araçlarından biri olan yenilikçilik, girişimci kişilerin sahip olması beklenen en önemli özelliklerden biridir. Girişimci, genel anlamı ile üretim elemanlarını (emek, sermaye, doğal kaynaklar) sistemli ve bilinçli bir şekilde bir araya getirerek mal ve hizmet üretimini sağlayan kişi olarak tanımlanmaktadır. Girişimci, toplumun gereksinim duyduğu dolayısıyla talep edilen veya edilmesi olası bir malı ya da hizmeti bulup onu üretmeye girişen ve buna öncülük eden kişidir. Girişimci kişilik özelliklerinin başında başarı ihtiyacı, kontrol odaklılık, risk alma eğilimi, belirsizliğe tolerans, kendine güven duyma ve yenilikçilik gelmektedir. Bu çalışmada, Kahramanmaraş ta çalışan serbest meslek sahiplerinin girişimci kişilik özelliklerinin tesbit edilerek, işletmelerin yenilikçilik (inovasyon) kapasitesi, yenilikçiliğe destek ve yenilikçilik yönetimi uygulamalarına ilişkin görüşlerinin ortaya konması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda Kahramanmaraş ta bir alan araştırması yapılmıştır. Araştırmada anketör kullanılmıştır. Alan çalışmasında verilerin elde edileceği anket hazırlanırken ulusal ve uluslar arası literatür taranmış, en uygun ölçekler tespit edilerek 5 li likert tazında cevaplayıcılara sunulmuştur. Araştırmada elde edilen veriler SPSS paket programında değerlendirilmiş, analizlere tabii tutulmuştur. Elde edilen bulgular sonucunda Kahramanmaraş ta çalışan serbest meslek sahiplerinin hangi girişimcilik özelliklerine, ne ölçüde sahip olduğu ve girişimci kişilik özelliğine sahip olan bireylerle, girişimci kişilik özelliğine sahip olmayan bireylerin, işletmelerin yenilikçilik kapasiteleri, yenilikçiliğe destek algıları ve yenilikçilik uygulamalarına ilişkin algıları arasında anlamlı farklılık olup olmadığı tesbit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Girişimcilik, Profesyonel meslek grupları, yenilikçilik, alan araştırması. 260

2 1.GİRİŞ Ülkelerin gelişmesinde ve bölgesel kalkınmanın sağlanmasında girişimcilik önemli bir yere sahiptir. Girişimcilik iş hacminin artmasına, yeni iş alanlarının doğmasına, istihdam sağlanmasına, teknolojinin ivme kazanmasına katkı sağlayarak ekonomik açıdan bölgenin ilerlemesine yardımcı olur. Girişimcilik kavramı taşıdığı önem nedeni ile yıllardır birçok araştırmaya konu olmuş, farklı disiplinlerdeki yazar ve araştırmacılar tarafından değişik tanımları yapılmıştır. Hisrich ve Peters (2001) girişimciliği; yeterli emek ve zaman ayırarak, mali, fiziksel ve sosyal riskleri göze alarak, parasal ödüller, kişisel tatmin ve bağımsızlık elde ederek yeni bir değer yaratma süreci olarak tanımlamışlardır. Benzer şekilde Casson ve Foss-Klein ise, girişimciliği; risk alma, fırsat kovalama, hayata geçirme ve yenilik yapma süreçleri şeklinde açıklamışlardır (Aytaç ve İlhan, 2007). Girişimcilik yeni bir iş kurmanın yanı sıra, mevcut işi geliştirme, yenilik yapma ve büyütmeyi de içermektedir. Klasik anlamda, genellikle kar elde etmek amacıyla, üretim faktörlerini bir araya getirerek ve risk alarak kendi işini kurma süreci olarak tanımlanan girişimcilik kavramı, sürekli değişim ve rekabetin yaşandığı günümüz şartlarında yüksek düzeyde yaratıcılık kullanılarak ortaya çıkarılabilecek daha üstün durumlara varmak için bir yöntem olarak algılanmaktadır (Titiz, 1999: 11). Yaşanan çevrenin yarattığı fırsatları sezerek, o sezgilerden düşler üretmek, düşleri projelere dönüştürmek, projeleri yaşama taşımak ve zenginlik üreterek insan yaşamını kolaylaştırma becerisine sahip olmak girişimciliktir (Bozkurt, 2000). Girişimci terimi ise ilk kez Fransız ekonomist J. Say (1800) tarafından ortaya konmuş ve Say girişimciyi ekonomik kaynakları alt düzlemden bir üst düzleme kaydıran birey olarak tanımlamıştır (Öktem ve diğerleri, 200:171). Thornbery (2001: 527) ise girişimcinin fikir, iş ve ekonomik değer yaratan kişi olduğunu belirtmiştir. Çevresindeki fırsatları görerek bu fırsatı değerlendirecek kaynakları bulup, bir araya getiren, yaratıcı ve yenilikçi şeyler yaparak ekonomik değer elde eden kişiler girişimcidir. Girişimci, çevresine bakmasını ve ihtiyaçları görmesini bilen, iş yapmak için gerekli kaynakları bir araya getirebilme becerisine sahip, risk alabilen, yenilikçi düşünen ve yeniliklere açık olan kişi olarak da tanımlanabilir (Bozkurt, 2007). Girişimci, mevcut ya da potansiyel iş gücü, sermaye ve diğer girdileri üretim sürecine sokarak, gerçekleştirdiği mal ve hizmet üretimiyle toplumsal refahı artmasına katkıda bulunur (Koçel, 1998). Girişimcinin içinde yetiştiği ve yer aldığı ekonomik çevre onun ekonomik şartlarını; aile yapısı, aile kökeni, eğitimi, yaşı, vs. onun sosyolojik şartlarını ve kendisine ilişkin öznel algısı, işini sevmesi, iş disiplini gibi özellikleri de psikolojik şartlarını oluşturmakta ve girişimcilik bu şartların çeşitli kombinasyonlarının bir sonucu olarak şekillenmektedir (Akt. Arslan, 2002; Bahadır, 1996: 44). Literatürde girişimciliği şekillendiren ve girişimci kişilerin özelliklerine ilişkin yazın incelendiğinde girişimcilerin ortak özellikleri şöyle sıralanmaktadır (Durukan, 2005: 12, Titiz; 1994: 4, Müftüoğlu; 2004: 10-11; Yurtseven, 2007:67; Tekin, 2005:47; Kaya, 2007:46 47; Bozkurt, 2007; Yıldırım ve diğerleri, 2011): Risk alabilmek, Yenilikçi düşünme yeteneğine sahip olmak, Yüksek düzeyde çalışma motivasyonuna sahip olmak, Kararlarında tutarlı olma ve dirayet yeteneğine sahip olmak, Çok yönlü olmak, Devamlı, kalıcı sosyal ilişkiler ve iletişim kurmak, İş ve özel hayatında yazılı ve sözlü iletişim kurabilme, İşine karşı içten veya gönüllü olmak, İnsanlarla birlikte olma ve takım çalışmasına yatkın olmak, Zamanı etkin ve verimli bir şekilde kullanma, Değişime açık olmak veya değişimi kabullenmek, Söz verdiği ve başladığı işi zamanında bitirmek, İnsanları ikna edebilme ve güvenilir bir kişiliğe sahip olmak, Açık ve anlaşılır bir vizyona sahip olmak, Özel hayatla iş hayatı arasında denge kurabilme yeteneğine sahip olmak Bu özelliklerin birçoğu başarılı girişimcilerde değişik seviyelerde bulunmaktadır. Bu çalışma girişimcilerin kişisel ve psikolojik özelliklerinin, davranışlarının belirleyicisi olduğunu esas alan girişimcilik yaklaşımını benimsemektedir. Kişinin tutum, değer, inanç ve ihtiyaçları onun davranışlarını belirleyen asıl faktörlerdir. Girişimcileri girişimci olmayanlardan ayıran benzersiz değerleri, tutumları ve ihtiyaçları vardır. Örneğin Lachman (1980), girişimci özelliğine sahip kişilerde girişimcilik faaliyetinde bulunma eğilimlerinin, girişimcilik özelliklerine sahip olmayanlardan daha fazla olduğunu belirtmiştir. Milton a (1989) göre girişimciler sebeplere bütünüyle bağlı, kontrol odaklı, neyin doğru olduğuna işlevsel bakan, belirsizlik ve mücadeleden zevk alan kişilerdir. Literatürde girişimcilikle ilgili önemli psikolojik özellikler (başarı ihtiyacı, kontrol odaklılığı, risk alma eğilimi, belirsizliğe tolerans, kendine güven duyma ve yenilikçilik) ve bunlarla ilgili hipotezlere aşağıda yer verilecektir. Çalışmada bu özelliklere yer verilmesinin nedeni en sık sayılan girişimci özellikleri olmasıdır (Koh, 1996:1). Örneğin girişimcilik sürecini araştıran Bygrave (1989) başarı ihtiyacı, kontrol odaklılığı, risk alma eğilimi ve belirsizliğe tolerans girişimcilik özelliğinin en önemli bileşenleri olarak belirtmiştir. Benzer şekilde Robinson ve diğerleri (1991) de başarı, yenilikçilik, kontrol ve kendine güveni girişimci tutumları olarak sıralamıştır. McClelland (1961) a göre girişimcilik özellikleri ise; bağımsız ve özerk olma, başarıma ihtiyacı yüksek olma, risk yüklenme eğilimi olma, problem çözme yeteneği olma, kendi kendine kontrol etme ve liderlik özelliği olmadır. Shaver ve Scott (1991) bugüne kadar başarı ihtiyacı ve kontrol odağının girişimcilik yazınının en dikkat çeken konuları olduğunu ifade etmişlerdir (Koh,1996). 2.Başarı İhtiyacı 261

3 Başarı ihtiyacı, başarı ve mükemmelliğe ulaşmak için kişiyi mücadeleci olmaya iten güçtür. McClelland'ın öğrenilmiş ihtiyaçlar teorisine göre; başarma ihtiyacı kişinin bir işi daha iyi ve daha verimli yapma, problemleri çözme ya da karmaşık görevlerde ustalaşma arzusudur (Ören ve Biçkes, 2011). Yüksek başarı gereksinimli bireyler başarılı olmak için güçlü bir arzuya sahiptirler ve sonuçta da daha girişimci davranmaktadırlar (Koh, 1996: 140). Bu özelliğe sahip insanlar, kendi çabalarıyla sonuç almayı ve zor hedefler seçerek olumlu sonuçlara ulaşmayı isterler. Başarı ihtiyacı çalışma davranışını etkileyen önemli bir psikolojik özelliktir (Erdoğan,1999)..Kontrol Odaklılık Kontrol odaklılık bireylerin olayların sonuçlanmasının kendi kontrolleri altında veya kendi kontrolleri dışında olduğuna ilişkin algılarıdır. İç ve dış kontrol odaklılık olmak üzere ikiye ayrılır. Girişimci kişilik özelliği olarak sayılan kontrol odaklılık içi kontrol odaklılıktır. İç kontrol odaklı bireyler davranışlarıyla ilgili olayların kendi kontrolleri altında olduğuna, kendi kaderlerini kendilerinin kontrol ettiklerine, sonuçları kendi yetenekleri, kendi güçleri vasıtasıyla etkilediklerine inanırlarken; dış kontrol odaklı bireyler hayatlarının gidişatında, olayların meydana gelmesinde ve karşılaşılan sonuçlarda kendi güçlerinden çok talih, şans, diğer güçlü bireyler, kader gibi dış faktörlerin etkili olduğuna inanmaktadırlar. İç kontrol odaklı bireyler dış kontrol odaklılara nazaran insanlar üzerinde daha fazla etkiye sahip, öğrenmeye daha açık, işlerinde aktif, bağımsız ve özgüveni yüksek kişilerdir (Tanoğlu, 2008). 4.Risk Alma Eğilimi Girişimci kişilik özelliklerinden en önemlisi olan risk alma eğilimi, belirsiz koşullar altında karar almayı ifade eder. Koh e (1996) göre girişimciler, makul risk alan bireylerdir. Girişimciler bir kazancın gerçekleştirilmesinde kontrol veya yetenek derecesine sahip olduklarını hissettikleri durumlarda makul riskleri alma eğilimindedirler (Koh, 1996:15). 5.Belirsizliğe Tolerans Bir durumu yapılandırmak için yeterli bilginin olmaması belirsiz bir durumu oluşturur. Bireyin belirsiz durumu algılaması ve ona yaklaşımı, uygun elde edilebilir bilgiyi organize etme tarzı, onun belirsizlik toleransını yansıtır. Belirsizliğe toleransı yüksek bireyler, meydan okuyucu ve belirsiz durumları bulan ve daha iyi performans göstermek için kararsız ve tahmin edilmez durumların üstesinden gelmeye çabalayan bireylerdir. Bu bireyler hırslı ve gönüllü bir şekilde bilinmeyene yönelerek belirsizliği yönetirler (Kaya, 2001). Girişimcilerin belirsizliğe karşı toleransları diğer bireylere oranla daha yüksektir. 6.Kendine Güven Duyma Bireyin bir işe atılabilmesi, girişimde bulunabilmesi için kendine güven duyması gerekir. Bunun için de kendisini işin gereklerini yerine getirebilecek donanıma sahip duruma getirmesi kişinin kendine olan güvenini arttıracaktır. 7.Yenilikçilik Girişimcinin sahip olması gereken özelliklerden biri de yenilikçiliktir. Ticari getiri sağlayacak yeni bir fikrin üretilmesi ile girişimcinin yenilikçilik serüveni başlar. Girişimci yeni fikirler geliştirip uyguladıkça rakiplerinden ayrılacak ve öne geçme şansı yakalayacaktır. Girişimci kişilik özelliklerine sahip olmanın işletmelerin yenilikçilik kapasitesine, yenilikçiliğe destek olmalarına ve yenilikçilik uygulamalarına etki ettiği düşünülmektedir. Bu varsayımdan yola çıkarak araştırmanın hipotezleri şu şekilde geliştirilmiştir: H1: Girişimci kişilik özelliğine sahip olan bireylerle, girişimci kişilik özelliğine sahip olmayan bireylerin işletmelerin yenilikçilik kapasitesine ilişkin algıları arasında anlamlı farklılık vardır. H2: Girişimci kişilik özelliğine sahip olan bireylerle, girişimci kişilik özelliğine sahip olmayan bireylerin işletmelerin yenilikçiliğe destek algıları arasında anlamlı farklılık vardır. H: Girişimci kişilik özelliğine sahip olan bireylerle, girişimci kişilik özelliğine sahip olmayan bireylerin, işletmelerin yenilikçilik uygulamalarına ilişkin algıları arasında anlamlı farklılık vardır. 8.Araştırmanın Amacı, Önemi Bu çalışma profesyonel meslek sahiplerinin girişimci kişilik özelliklerinin belirlenerek, işletmelerin yenilikçilik (inovasyon) kapasitesi, yenilikçiliğe destek ve yenilikçilik yönetimi uygulamalarına ilişkin görüşlerinin ortaya konulması amacı ile yapılmıştır. Çalışmada girişimci kişilik özelliğine sahip olanlarla olmayanlar arasında işletmelerin yenilikçilik kapasitesi, yenilikçiliğe destek ve yenilikçilik yönetimi uygulamalarına ilişkin algıları arasında anlamlı farkın olup olmadığı da araştırılarak test edilmiştir. Araştırma örneklemini Kahramanmaraş şehir merkezinde çalışan serbest meslek sahipleri oluşturmaktadır. Girişimcilik ve yenilikçilik kavramlarının eskisinden çok daha büyük öneme sahip olduğu günümüz piyasa koşullarında, rekabette ivme kazanabilmek için çalışanların girişimcilik özelliklerinin ve yenilikçiliğe ilişkin uygulamalarının belirlenmesi, mevcut durumumun tespiti ve geleceğe dönük yapılması gerekenlerin açığa çıkması için temel oluşturacaktır. 9.Araştırmanın Yöntemi 262

4 Araştırma Kahramanmaraş ta faaliyette bulunan profesyonel meslek gruplarından avukat, hekim, eczacı, mimar, mühendis ve muhasebecilerden araştırmaya katılmayı kabul eden kişi üzerinde uygulanmıştır. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket kullanılmıştır. Anket üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışanların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik sorular yer almaktadır. İkinci bölümde literatürde girişimci kişilik özelliklerine (başarı ihtiyacı, kontrol odaklılık, risk alma eğilimi, belirsizliğe tolerans, kendine güven duyma ve yenilikçilik) ilişkin önermelere yer verilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise profesyonel meslek işletmelerinin yenilikçilik kapasiteleri, yenilikçiliğe destek ve yenilikçilik yönetimi uygulamalarına ilişkin önermeler bulunmaktadır. Ankette yer alan girişimci kişilik özelliklerine ilişkin önermeler Koh un (1996) Hong Kong daki MBA öğrencilerine uyguladığı Girişimcilik Karakterinin Testi isimli anketten uyarlanmıştır. Ölçekteki 6 önerme ile girişimci kişilik özelliklerinden olan başarı ihtiyacı (6 önerme), kontrol odaklılığı (7 önerme), risk alma eğilimi (6 önerme), belirsizliğe tolerans (6 önerme), kendine güven duyma (6 önerme) ve yenilikçilik (5 önerme) özellikleri ölçülmeye çalışılmıştır. Yenilikçilik kapasitesine ilişkin önermeler Lin den (2007), yenilikçiliğe destek soruları Montes, Moreno ve Fernandez den (2004) uyarlanmıştır. İşletmelerin yenilikçilik yönetimi uygulamalarına dair önermeler ise Öztürk ten (2009) alınmıştır. Soruların ölçülmesinde ise 5 li Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Son iki bölümde katılımcılardan, her bir ifade için 1 ile 5 arasında (1: Kesinlikle Katılmıyorum, 2:Katılmıyorum, : Kararsızım, 4:Katılıyorum, 5: Kesinlikle Katılıyorum) kendilerine en uygun seçeneği işaretlemeleri istenmiştir. Ankette yer alan ölçeklerin güvenilirliklerinin değerlendirilmesinde Cronbach Alpha katsayısından yararlanılmıştır. Güvenilirlik analizi sonuçları Tablo1 de yer almaktadır. Girişimci kişilik özelliğini ölçen 6 sorunun Cronbach Alpha değeri 0,60 olup ölçeğin güvenilirliğini düşüren 5 soru çıkartılmış ve Cronbach Alpha (item deleted) değeri 0,72 bulunmuştur. Ankette yer alan yenilikçilik kapasitesi ölçeğinin Cronbach Alpha değeri 0,69, yenilikçiliğe destek ölçeğinin 0,75, yenilikçilik yönetimi ölçeğinin ise 0,72 bulunmuştur. Tablo 1. Güvenilirlik Analizi Değişkenler Değişken sayısı Cronbach Alfa Değeri Girişimci kişilik özelliği 1 0,72 Yenilikçilik kapasitesi 6 0,69 Yenilikçiliğe destek 4 0,75 Yenilikçilik yönetimi 11 0,72 Anket verilerinin değerlendirilmesinde SPSS (Statistical Package for Social Sciences) programı kullanılmıştır. Katılımcıların demografik özelliklerinin ve girişimci kişilik özelliklerinin belirlenmesinde sıklık (frekans) dağılımı analizi kullanılmıştır. Ayrıca değişkenler arasındaki ilişkinin test edilmesi amacıyla da korelasyon analizi ve girişimcilik özelliklerine sahip olan ve olmayan gruplar arasındaki algı farkını ölçmek için de t testi kullanılmıştır. Elde edilen bulgular tablolar halinde düzenlenerek açıklanmıştır. 10.Araştırma Bulguları ve Değerlendirilmesi Araştırmaya katılan serbest meslek sahiplerinin demografik özelliklerine ilişkin bilgiler Tablo 2 de yer almaktadır. Katılımcıların 8, ünün 1 yaşın altında, 46,1 inin ise 1-45 yaş arasındadır. Katılımcıların 78,7 lik çoğunluğunu erkekler oluşturmaktadır. Meslek grupları açısından anketi yanıtlayanların 2,4 ünün avukat, 19,9 unun muhasebeci, 17,0 ının mühendis, 15,6 sının hekim, 14,2 sinin eczacı, 9,9 unun ise mimar olduğu görülmektedir. Katılımcıların yaklaşık yarısı (49,6) daha önce başka bir işletmede çalıştığını, bunların 49,4 ü ise başka işletmede çalışma sürelerinin 1- yıl arası olduğunu ifade etmiştir. Kendi işletmesinde çalışma sürelerine bakıldığında ise katılımcıların,8 i 10 yıl veya daha uzun süre kendi işletmelerinde çalıştıklarını belirtmişlerdir. 26

5 Tablo 2. Ankete Katılan Çalışanların Demografik Özellikleri Genel Bilgiler Sayı Genel Bilgiler Sayı Yaş dağılımları 25 altı 26-0 arası 1-5 arası 6-40 arası arası 46 ve üstü ,2 24,1 17,7 15,6 12,8 15,6 Meslek Grupları Avukat Hekim Mühendis Eczacı Mimar Muhasebeci ,4 15,6 17,0 14,2 9,9 19,9 Daha önce başka bir işletme de çalıştınız mı? Evet Çalıştım Hayır Çalışmadım Başka İşletmelerde Çalışma Süresi 1 yıldan az 1- yıl arası 4-6 yıl arası 7-9 yıl arası 10 yıl ve üstü ,6 50,4 17,7 49,4 17,7,8 11,4 Cinsiyetiniz Erkek Kadın Kendi işyerinde çalışma süresi 1 yıldan az 1- yıl arası 4-6 yıl arası 7-9 yıl arası 10 yıl ve üstü ,7 21, 11,8 16,9 21, 16,2,8 Girişimci kişilik özelliklerine (başarı ihtiyacı, kontrol odaklılık, risk alma eğilimi, belirsizliğe tolerans, kendine güven duyma ve yenilikçilik) ilişkin araştırmaya katılan serbest meslek sahiplerinin verdiği yanıtların frekans dağılımları ve aritmetik ortalamalarını gösteren değerler Tablo te yer almaktadır. Tablo incelendiğinde katılımcıların çoğunlukla girişimcilik özelliklerine sahip olduklarını rapor ettikleri görülmektedir. Girişimci kişilik özelliklerine en yüksek oranda katılımın gerçekleştiği önermeler; başarma yeteneğime güveniyorum, bir şey yaparken onun sadece yapılmasıyla değil mükemmel şekilde yapılmasıyla ilgilenirim, iyi bir iş, ne yapılacağının ve nasıl yapılacağının açıkça belirtildiği iştir, işleri yapmak için her zaman yeni ve daha iyi yolların olduğuna inanırım önermeleridir. Katılımcıların en düşük oranda katıldığı önerme ise yaşamımdaki olayların sonuçlarını şans ve kader değil ben etkilerim önermesidir. Türk toplumun dini ve kültürel değerlerinden dolayı bu önermeye katılımcıların çoğunluk itibarı ile katılmadıkları söylenebilir. Tablo. Girişimci kişilik özellikleri 1 1.İnsanların şanssızlıkları 20 yaptıkları hatalardan kaynaklanır. 14,2 2. Mücadeleden zevk alırım, bu nedenle rekabet daha çok çalışmamı sağlar.. Sağlama alındığı ve sürekli olduğu sürece kârın az olması beni kaygılandırmaz* 4. İş güvenliği benim için önemlidir* 5. En başarılı olduğum zaman yalnız olduğum, kimsenin direkt gözetimi ve denetimi altında olmadığım zamanlardır. 6. İşlerin yapılış şeklini değiştirmekten kaçınırım.* 7. İnsanların yaşamlarındaki üzücü olayların çoğu bir dereceye kadar kötü şans yüzündendir.* 8. Başarılı olduğumu hissedemez ve tatmin olamazsam, yüksek ücretli de olsa o işi yapmaktan hoşlanmam 9. Yüksek kazançlar elde etmek için yüksek riskler almaya istekliyim 9 6,4 9 6,5 8 5,7 10 7, , ,6 4 2, ,9 2 2,4 11 7, ,1 9 6, ,1 52 8,8 51 6, , 7 26,4 2 16, 5,5 19 1,8 1 0, , 24 17,9 0 21, , 28 20, ,0 7 51, , 29 20,7 45 2,1 0 22,4 1 22, ,4 4 0, ,1 4 0, , 9 66, , 11 8,2 2 1,4 48 4, ,0 T x s,06 1,28,92 1,11,51 1,19 4,6 1,15,59 1,27 2,75 1,18 2,51 1,08,91 1,08 2,99 1, İyi bir iş, ne yapılacağının ve nasıl yapılacağının açıkça belirtildiği iştir. 1 0,7 1 9,5 10 7, ,7 60 4,8 17 4,15 0,97

6 11. Başarma yeteneğime güveniyorum 2,2,6,6 9,6 51,1 4,4 0, Diğer insanlar çevrede olağandışı fırsatlar göremediği halde ben çevredeki fırsatları 2,1 9,9 26,2 41,8 19,9,67 0,97 algılayabilirim. 1. Olayların sonuçları ne kadar iyi olsa da, sonuçlar kendi çabalarımın ürünü değilse beni 7,8 19,1 1,5 8, 21,,46 1,24 memnun etmez. 14. Sadece rahat yaşamama yetecek kadar para kazanmak 1,5 22,0 15,6 2,6 16, istiyorum.*,16 1,1 15. Çözemediğim zayıflıklarım ve korkularım var.* 16, 9,0 15,6 20,6 8,5 2,66 1, Yaratıcılığım ve becerikliliğim sayesinde zorlukların üstesinden 2,1,5 11, 56,7 26,2 gelebilirim. 4,01 0, Kararlarımın ve eylemlerimin olumlu ve olumsuz sonuçlarını 2,2 5,8 10,1 51,8 0,2 kabullenirim. 4,02 0, Kar paylarını hesapladığım bir ortaklığa paramı yatırmaktan 6,4 11, 19,1 45,4 17,7 korkmam.,57 1, Dikkatle takip etmeye çalıştığım bir programım var. 4, 14, 1,6 50,7 17,1,62 1,06 20.Yeni ve denenmemiş durumların üstesinden 14, 1,4 0,7 18,6 5,0 gelebileceğimden şüpheliyim.* 2,67 1, İşleri yapmak için her zaman yeni ve daha iyi yolların olduğuna 2,2 4, 8,0 55,1 0,4 inanırım. 4,07 0, Yaşamımdaki olayların sonuçlarını şans ve kader değil 10,6 15,6 28,4 29,8 15,6 ben etkilerim.,24 1,21 2. Bir şey yaparken onun sadece yapılmasıyla değil mükemmel 1,4 5,0 7,1 47,5 9,0 şekilde yapılmasıyla ilgilenirim. 4,18 0, Başarı olasılığı 60 veya daha fazla ise riski göze alırım. 2,2 7,9 15,1 56,1 18,7,81 0, Çoğunluğun fikrine karşı kendi fikrimi öne sürmekte zorlanırım.* 27, 9,6 7,9 18,0 7,2 2,8 1,26 26.Yeni, ilginç ve hatta çılgın fikirleri bulmakta zorlanırım.* 12,9 40,7 18,6 21,4 6,4 2,68 1, Bir şeylerin olmasını beklemek ya da seyretmek yerine ben kendim bir şeyler yapmayı tercih 4,,5 7,1 5,9 1,2 4,04 0,96 ederim. 28. İnsanları yeteneklerine göre değil arkadaşlıklarına ve 26,2 8, 19,9 12,1,5 bağlılıklarına göre işe alırım.* 2,28 1, Hakkında bir şey bilmediğim görevi üzerime almaktan 9,2 2,4 12,1 4,0 21, korkarım.*,5 1,0 0. Belirsizliğin olduğu durumlarda karar almayı ve 2,9 1,7 18,0 46,8 18,7 liderlik yapmayı severim.,65 1,0 1. Başarının kişisel çabadan çok şans ve kaderin bir sonucu 2,4 6,2 17,0 16, 7,1 olduğuna inanırım.* 2,47 1,21 Ölçek: (1)Kesinlikle Katılıyorum, (2) Katılıyorum, () Kararsızım, (4) Katılmıyorum, (5) Kesinlikle Katılmıyorum *:Reverse kodlanmış önermeler. Girişimci kişilik özelliklerinin tümüne ilişkin katılımcıların verdikleri yanıtların ortalaması alınarak, ortalamanın altında kalanlar (1 ile,49 arası) girişimcilik özelliğine sahip olmayan (veya bu özelliklere az sahip olan) kişiler, ortalamanın üstünde (,50-5) olanlar ise girişimcilik özelliğine sahip kişiler olarak gruplandırılmıştır. Girişimci kişilik özelliğine sahip olan ve olmayan grubun işletmelerin yenilikçilik kapasitesi, yenilikçiliğe destek ve yenilikçilik uygulamalarına ilişkin algıları karşılaştırılarak aralarında anlamlı fark olup olmadığı korelasyon ve t testi ile analiz edilmiştir. Tablo 4. Korelasyon tablosu Girişimci kişilik özelliği Yenilikçilik kapasitesi 0,21** 265

7 Yenilikçiliğe destek 0,17** Yenilikçilik uygulamaları 0,109 ot: ** p 0,01 Tablo 4 te girişimci kişilik özelliklerine sahip olmakla işletmenin yenilikçilik kapasitesi ve yenilikçiliğe destek değişkenleri arasında p 0,05 düzeyinde anlamlı ilişki olduğu görülmektedir. Yapılan t testi analizinde girişimci kişilik özelliğine sahip olanlarla olmayanların yanıtları arasında, sadece yenilikçiliğe destek ve yenilikçilik kapasitesi boyutuna ilişkin p 0,001 düzeyinde anlamlı farklılık olduğu görülmektedir (Tablo 5). Girişimci kişilik özelliğine sahip olan katılımcıların yenilikçilik uygulamalarına ilişkin algıları diğer gruptan daha yüksek olsa da grupların yanıtları arasında istatiksel açıdan anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Dolayısı ile araştırmanın birinci hipotezi olan H1:Girişimci kişilik özelliğine sahip olan bireylerle, girişimci kişilik özelliğine sahip olmayan bireylerin işletmelerin yenilikçilik kapasitesine ilişkin algıları arasında anlamlı farklılık vardır. kabul edilmiştir. Kişilerin girişimcilik özelliklerine sahip olmaları sahip oldukları işletmenin yenilikçilik kapasitelerini de etkiler. Kendisi yenilikçi düşünceye sahip olan girişimci aynı zamanda işletmesi için de yenilikçi bir kaynaktır. Çalışmanın ikinci hipotezi H2: Girişimci kişilik özelliğine sahip olan bireylerle, girişimci kişilik özelliğine sahip olmayan bireylerin işletmelerin yenilikçiliğe destek algıları arasında anlamlı farklılık vardır. kabul edilmiştir. Araştırmaya katılanların kendi işletmelerinde çalıştıkları ve kendi işlerinin patronu oldukları düşünüldüğünde girişimci kişilik özelliğine sahip olanların diğer gruba göre yenilikçiliğe daha fazla destek olmaları beklenir. itekim araştırma bulguları da bu görüşü desteklemektedir. Girişimci kişilik özelliğine sahip olanlarla olmayanların yenilikçiliğe destek algıları arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. Çalışmanın son hipotezi olan H: Girişimci kişilik özelliğine sahip olan bireylerle, girişimci kişilik özelliğine sahip olmayan bireylerin, işletmelerin yenilikçilik uygulamalarına ilişkin algıları arasında anlamlı farklılık vardır. reddedilmiştir. Katılımcıların işletmelerin yenilikçilik uygulamalarına ilişkin yanıtlarının ortalamalarına bakıldığında her iki grubun da yenilikçilik uygulamalarını yüksek düzeyde algılamadığı görülmektedir. Tablo 5. Girişimci kişilik özelliğine ilişkin T Testi Girişimcilik özelliğine sahip olanlar Girişimcilik özelliğine sahip olmayanlar T değeri Ortalama Std. sapma Ortalama Std. sapma Yenilikçilik kapasitesi,80 0,61,6 0,68 -,97*** Yenilikçiliğe destek,54 0,48,17 0,64 -,74*** Yenilikçilik uygulamaları,5 0,5,26 0,42-1,27 ot: * p 0,05 ** p 0,01 *** p 0, SOUÇ Bölgesel kalkınmanın sağlanmasında ve sürdürülebilir bir rekabet avantajı elde edilmesinde girişimcilik, üzerinde önemle durulması gereken bir kavramdır. Girişimci kişilik özelliğine sahip bireylerin girişimciliğe yönlendirilerek girişimcilerin sayısını arttırmak ve bireylere girişimcilikle ilgili temel bilgi ve becerilerin öğretilmesi başarılı girişimcilik için yararlı olacaktır. Girişimci kişilik özelliğine sahip kişilerin kurdukları ve yönettikleri işletmelerde yenilikçilik uygulamalarının daha yüksek oranda olacağı düşünülmektedir. Yapılan çalışma sonuçları girişimci kişilik özelliğine sahip serbest meslek sahiplerinin işletmelerin yenilikçilik kapasitesi, yenilikçiliğe destek algıları ve yenilikçilik uygulamalarına ilişkin algılarının girişimci kişilik özelliği taşımayan serbest meslek sahiplerine oranla daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ancak girişimci kişilik özelliğine sahip serbest meslek sahipleri ile girişimci kişilik özelliğine sahip olmayan serbest meslek sahiplerinin sadece, yenilikçiliğe destek algıları ve işletmelerinin yenilikçilik kapasitelerine ilişkin algıları arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. Girişimci kişilik özelliğine sahip olmanın işletmelerin yeniliklik (inovasyon) yapmaları için gerekli olduğu ve yenilikçilik kapasitesini artıracağı varsayılsa da, girişimci kişilik özelliğinin gerekli olduğu ancak bunun yenilikçi sonuçlar için yeterli olmadığı söylenebilir. İşletmelerin yenilikçilik uygulamalarının artırılması için işletmedeki örgüt yapısının ve kaynakların da bu doğrultuda düzenlenmesi ve geliştirilmesi (bilgi paylaşımı, esnek örgüt yapısı, güçlü iletişim kanalları, vs.) gerekmektedir. 266

8 KAYAKÇA İ.BAKA, A.M.EYİTMİŞ, T.BÜYÜKBEŞE, B.ERŞAHA / II. BÖLGESEL SORULAR ve TÜRKİYE SEMPOZYUMU Bozkurt, Ö. (2007). Girişimcilik Eğitiminde Kişilik Özelliklerinin Önemi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(2): Bozkurt, R. (2000), Girişimci ve Rol Bilinci, İş Fikirleri Dergisi, Sayı: 12. Bygrave, W.D. (1989). The entrepreneurship paradigm (I): A philosophical look at its research methodologies, Entrepreneurship: Theory and Practice, Vol. 14, Cunningham, J. B. ve Lischeron, J. (1991). Defining Entrepreneurship, Journal of Small Business Management, 29, Durukan, T. (2005). Küreselleşme ve Çokuluslu İşletmecilik, obel Yayınları, Ankara. Hisrich, R. D. ve Peters, M. (2001). Entrepreneurship, 5th Edition, McGrawHill Higher. Kaya, A. (2007). Bilişim ve İletişim Işığında Girişimcilik ve KOBİ Yönetimi, Konya: Eğitim Kitabevi. Kaya,. (2001). İşletmelerde Girişimcilik Özelliği Yüksek Çalışanların Güdülenmesi, 9. Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi Bildirisi,24-26 Mayıs, İstanbul. Koçel, T. (1998), İşletme Yönetimi, Beta Yayınları, İstanbul. Koh, H.C. (1996). Testing Hypotheses of Entrepreneurial Characteristics: A Study of Hong Kong MBA Students, Journal of Managerial Psychology, 11(). Lachman, R. (1980). Toward measurement of entrepreneurial tendencies, Management International Review, 20, Lin, H.F. (2007) "Knowledge sharing and firm innovation capability: an empirical study", International Journal of Manpower, 28(/4),15 2. McClelland, D. C. (1961). The achieving society. Princeton, J: Princeton University Press. Mitton, D.G.,(1989). The Complete Entrepreneur, Entrepreneurship: Theory and Practice, 1, Montes, F.J.L. Moreno,A.R. ve Fernandez, L.M.M. (2004). "Assessing the organizational climate and contractual relationship for perceptions of support for innovation", International Journal of Manpower, 25(2), Müftüoğlu, M. T. (2004). Girişimcilik, AÖF Yayınları, Eskişehir. Öktem, M. K., Leblebici, D.., Arslan, M. ve Aydın, M. D. (200), Girişimci Örgütsel Kültür ve Çalışanların İç Girişimcilik Düzeyi: Uygulamalı Bir Çalışma, Hacettepe Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 21(1), Ören, K. Ve Biçkes, M. (2011). Kişilik Özelliklerinin Girişimcilik Potansiyeli Üzerindeki Etkileri (evşehir deki Yüksek Öğrenim Öğrencileri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma) Süleyma Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 16(), Öztürk, E. (2009). Değişim Sürecinde Bilgi ve İnovasyon Yönetimi Uygulamalarının KOBİ lerde Uygulanabilirliği Üzerine Bir Araştırma: Trabzon İli Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon. Robinson, P.B., Stimpson, D.V., Huefner, J.C. and Hunt, H.K., (1991). An attitude approach to the prediction of entrepreneurship, Entrepreneurship: Theory and Practice, 15, 1-1. Shaver, K.G. and Scott, L.R., (1991). Person, process, choice: the psychology of new venture creation, Entrepreneurship: Theory and Practice, 16, Tanoğlu, S., (2008). Kişilik Özelliklerinin Girişimci Olma iyeti Üzerine Etkileri, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, SBE. Tekin, M. (2005). Hayallerin Gerçeğe Dönüşümü: Girişimcilik, Konya: Günay Ofset Matbaacılık. Thornberry,. (2001). Corporate Entrepreneurship: Antidote or Oxymoron? European Management Journal, 19(5), Titiz, T., (1999). Genç Girişimcilere Öneriler, İnkılap Kitabevi, İstanbul. Titiz, T. (1994). Girişimcilik, İnkılap Kitabevi, İstanbul. Yıldırım, M.H., Demirel, Y. ve İçerli, L. (2011). KOBİ'lerde İç Girişimciliğin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma: Aksaray Örneği. Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, (2). Yurtseven, H. R. (2007). Girişimcilik-Küçük Bir İşletme Kurmak ve Yönetmek, Ankara: Detay Yayıncılık. 267