4,Ç^ ^ f.^.^ ^l:^ j. Sayın Üstad Ord. Prof Dr. A. SÜHEYL ÜNVER'e ithafen. Yüksek Müh. Mimar

Transkript

1 Sayın Üstad Ord. Prof Dr. A. SÜHEYL ÜNVER'e ithafen Ç A N K I R ] DAKÜŞŞİFASI Çankırı merkezinde bugün kısmen ayakta kalabilmiş yegâne Selçuk eseri, şehrin güney batısında Derbent denilen kuru çayın kenarında, eski adiyle Timarhane mahallesinde, yüksekçe kayahk bir tepe üzerine inşa edilmiş olan ve halen Taş Mescit adı iîe anüan binadır. Çankırı Lisesinde mevcut beyaz kalker üzerine itinasız bir Selçuk &JİÜSÜ ile yazılmış beş satırlık kitabeden ö^rendiğinıiize göre Emirlerden Atabey Cemalü'd-din Ferruh AUü'd-din Keykubad bin K e y h ü s r e v zamanında H.633 (1235 M.) de bugünkü binanın arkasındaki sahaya bir Darülâfiye (Darüşşifa) yaptırtnuştı. (') Yüksek Müh. Mimar YILMAZ ÖNGE Böyle bir tesis için bu mahallin seçilmesinin sebebi de, şehre yakın fakat giirültüden uzak. gerisindeki çam ormanlanmn tesiriyle gayet havadar ve yine dvar tepelerden getirtilmiş hafif içimli bir suyun mevcudiyeti olsa gerektir. Bu sudan kırk sene evveline kadar istifade edilmekte iken bugün başı boş akışma terk edilmiş; çam ormanlan ise yerlerini çıplak tepelere, kayalıklara bırakmıştır. Bilâhare Darüşşifa'nın banisi zamanın âdetine uyarak mimarına binaya ilâvetea ve bugün Taş Mescit diye anılagelen fevkani bir Darülhadis ve bunun altında da kendine bir mezar - türbe yaptırtmıştır. (') Maalesef eski Darüşşifa'dan zamanımıza hiç bir şey kalmamış, buna mukabil daha sonra inşa edilmiş olan Darülhadis ve türbe oldukça sağlam vaziyette günümüze ulaşmıştır. Bunun sebebini şöylece izah etmek muvafık olur: Darüşşifa'nın temelleri alttaki kayahk zemine iyi oturtulmadığı ve moloz taşla inşa edildiği (bakiyeler bımu teyit ediyor.) cihetle çeşitli tecavüzler, bu mmtakada sık sık ve çok şiddetli vukubulan zelzeleler neticesinde yıkılmış; buna mukabil öndeki ilâve bina kayaı ğa âdeta kenetlenmiş bir şekilde kesme taşla yapıldığından mukavemetim muhafaza etmiş ve bir türbe ihtiva etmesi hasebiyle de daha fazla ihtimam ve tamir görmüştür. Lisede mevcut eski Darüşşifa'ya ait fakat neresinden alındığı belü olmayan iki parçadan ibaret taş kitabenin metni şudur. 4,Ç^ ^ fk*j ^'^^t^' f.^.^ ^l:^ j j^j."»a* ;;lc»i j.-' l (!) Cemaitt'd-ditt F«rruh, Alâ. fi'd-din Keykuibad zamanında yetişmiş fimcrldandır. K e y k u b a d'm vefatında oğta Gıya«a'd-d in Keyhü»rev'in HOr klmdar obnası tein çalışmıştır, t b n i B i b i'- dft Cemalttddi s'ia memuriyeti Üstad Eddar ve sonr* Lftla olarak geçer. (t. H. Uzunçarşılı. Ettdwier sayfa 100) K o n y a'da A ik ç a 6 i s 1 e n m e z mescidinin 612 tarilıli kitabelibde Hacı Perruh cdı geçmekte ise delmiamiadarttşşifabanisi CemalU'd-din Ferruh ile aynı şah» olup olmadığı tesbit edilememişllr. n Vakıflar Umum Müdürlüğü arşivinde 204 numaralı defterin 206 sıra numarasmda kayıtlı (Nexaret-i Evkafı HUmayuna Mülhak, Evkafd*n K e n g r i civarında vâki Şeyh C e- m a I ü'd.di n vakfı) ve aynı deft«-in 2930 sayfalarında (Nezareti Evkafı HUmayun'a Mülhak Evkafdan K e n g r i civarında C e m a 1 ü d- d i n medresesi (Darülhadis) vakfı hisseli olarak bu kadarlıkla mutevelliliği) kayıtları yazılıdır.

2 152 Türkçesi : milazongb «Bu mübarek Darülâfiyc'nin (Şif» Yurdunun) yapılmasmı 633 yılı Muharrem ayında Büyük Sultan, memleketler açan. Ab bas iye Halifesinin (Emîrül^nümininin) ortakçısı ve Keyhüsrev oğlu Alâü'd-din Keykubad-Allah aziz ve mansur eylesindevletli günlerinde kullarm fakiri ve Alla h ı n rahmetine muhtaç azatlı kölelerden Atabey Lala Ccmalü'd- -din Ferruh-Allah muvafık^ lesin-emretti.» Kitabenin başındaki (EssUltani) kelimesi Sultana mensup mânasmda olup O s m a n 1 ılardaki Tuğra yerinde yazılmaktadır. (*) Darüşşifa ve Darülhadis (30/11/1341 tarih ve 677 sayılı Tekke ve Zaviyelerle türbelerin şeddine ve türbedarlıkla bir takım ünvanlann men ve ilgasına dair kanun ile kapatılmcaya kadar) Çankın Mev* levîhanesi olarak kullanılmıştır. Ele geçirilen bazı fotoğraf İlerde $6- riildüğügibi Taş Mescidin hemen arkasında bir avlu tarafına sıralanan ve eski Darüşşifa'nm bir kısun sahasım kaplayan bu yapıya Darülhadis'in kuzey batı köşesine bitişik basık kemerli ve üzeri ahşap üçgen saçaklı cümle kapısından geçilerek giriliyordu. Bu kapının karşısına gelen on üç odah ahşap iki katlı Şeyh dairesi buna bağlanan yine iki kath, da. hilde sütunlu bir galeri ile çevrilmiş ahşap kubbeli sekizgen plânh bir semahane ve bunun da yanı sıra imaret, mutftık. belâlar ve alt katta da bir ahır inşa edilmiş; Odunpazarı gelirleri buraya vakfedilmiştir. ile aşağı bahçelerin Kırk sene evveline kadar eski hastahanenin altı hücresinin duvarlanndan (*) Gerek DarOftifa^ ve gerek» DartOhadis'ia. kitabeleri Seyuı Ost«d Zeki Oral tcrafudaa okuamuf ve terefime edlimiftir. ibaret bakiyeleri mevcutmuş. Mevlevihane'nin son şeyhlerinden Nuri Dede zamamnda bu izler de kaldırılmıştır. Yine civarda oturan eskilerin naklinden Mevlevihane'nin arkasındaki arazide Dergâha ait bağ ve bahçeler olduğu maktadır. anlaşıl Mevlevihane ve manzumesi yukandn zikredilen kanunla kapatıldıktan sonva özel tdarenin eline geçmiş, bilâhare sa hipsizlik ve bakımsızlık yüzünden süratle harap olmuştur. Taş Mescit ise yakın zamanlara kadar askerler tarr. fuıdan cephanelik ve erzak deposu olar^v. kullanılmıştır. Gerek kuzeye mütevecciî. cümle kapısı ve yanındaki pencerede gc rekse diğer fevkan! kat pencerelerinde görülen mazgal delikli tugla örgüler ti zamanda ilâve edilmiştir. Çankırı Darüşşifa's:nın Tıp v,* San at larihçilerince bir özelliği de burada bir arşın uzunluğunda bir taş üzerinde kabartma olarak ve tezyini surette birbirine girift şekilde çizilmiş çifte yılan veya ejder motifli bulunmasıdır. {*) Bu bize eski Y u n a n mitolojisinde s:»- İlk ilâhı E s k ü I â p'm anblcmi oi >- rak kullanılan yılan motifinin 13. asırdj Selçuklar tarafmdan benimsend'- ğini göstermektedir. Bu motif 1933 de V.r rulan İstanbul Ünivcrsites; Tıp Tarihi Enstitüsüne ve 1938 de kurulan Türk Tıp Kurumuna alâmet olarak seçilmiştir. Taş Mescit adıyia anılan binanın kuzey cihetinde mukarnas iki taraflı merdivenle orijinal bir kitabe mevcuttur. süslü, çıkılan kapısında Bu bize binanın Selçuk Sultanı A 1 â ü d- din Keykubad zamanında ve binamn Selçuk Sultanı A 1 â ü ' d- F e r r u h isminde zat tarafından Darülhadis ve mezar olarak gösterir. yaptırıldıgmı (*) (Ord. Prof. D.-. Süheyl Ünver Selçuk (ebabeti. Sayfa 70).

3 Kitabenin metni : JİWJ\ ÇANKIRI DARÜŞŞİFASI 253 ön fasadm sag yanmda ve yukanda ^^^»t s^lmeli bir çerçeve içinde dikdörtgen "r pencere mevcuttur. r, r\ \ Bmanm statik bünyesi ile alâkah en- ^1 ju- [)^] ;/ii<jl-]'>^ J^^»M - 1 teresan bir hususiyet de kayahğm en dü- CVl [BsyU] rs^\ _ 2 tüzev dlf ^^J^mma isabet eden sag, yani * - ^ """^^y «^«1^»^«Şesmde yuvarlak kesitli mi- ^' V^ O-. C> ^^"^ gövdesine benzer bir istinat kulesi- Tüfkcesi mevcudiyetidir. Bu istinat ayağı basit "Çgen dilimlerle zeminden biraz yüksek Bu Darülhadis ve mübarek makbere- ^^rt köşe bir kaideye oturur ^ (mezar odasmm) yapılmasım lâtif Dogu cephede üstte ön ccphedekinin. ^ î o L 'A n ""S^"'' ^'T" ve'bunun a" Abdu lah oğlu Atabey Fer- tında zeminde yine silmeli. basit kemerli ruh 640 yılmda emretti.. küçük bir kapı görünür. Buradan moloz Taş Mescit altta kül rengi taşlarla inşa edilmiş beşik tonozla örtülü j^ffttm ve üstte de gri- beyaz kesme taş- küçük bir odaya girilir. Buradaki baş lalardan itinalı bir şekilde, yukarıda zikre- rafı kavuklu büyük alçı sanduka son zadilen kayalığın kuzey yamacına inşa edil- manlarda yapılmıştır. Kapı üstünde famiştir. Önde, iki yana ni^betle ileri doğ- kat aksından güneye doğru kaçmış mazru çıkartılmış cephede konsol taşlardan gal şeklindeki pencere odayı avdmlatmakmüteşekkil iki kollu bir merdiven ve bu- tadır. nwi nihayetinde tipik S e l ç u k pro- Güney cephe moloz taşlarla itinas.z fillenyle çerçevelenmiş, stalaklıtlı bir niş bir şekilde örülmüş olup yer ver sıvalıdır içinde esas kapı «örüniar. Bunun altında Ortada bir kap, ve bunun iki' yanmda bibasamaklann teşkil ettıgı üçgenin ortasın- rer pencere görünür. Duvarın derinliğine da ve üst kapı aksına gelen basık kemerli doğru daralan bu küçük dikdörtgen penküçük kapı mumyahk kısmının girişidir, cerelerin söve ve lentolan kesme taşlarla Bugün öndeki zeminin aşmması ve inşa edilmiştir. Güney batı köşe ise toprağın akması neticesinde merdivenin pahlanmış olup yer yer tuğla ve türkuvaz alt basamakları ve türbe kapısının hizası çinilerle süslenmiştir, (sonraki tamirierin zeminden iki metre kadar yukarıda askı- eseri) Keza güney dogu köşede de bir inda kalmıştır. tizamsızhk ve yıkıntı izi mevcuttur. Cümle kapısı düz lentolu olup iki par Batı cephesine gelince : Burada üstçadan ibaret bu taş ortada çifte kıriangu; tc basit dikdörtgen bir pencere ve bunvın kuyruğu şeklinde bir kilit taşij'le bağlan- altında, zemin kattaki mezar odasına ışık mıştır. (bugün yeri boştur) Bunun iki ta- veren mazgal şeklinde bir yarık görülür, rafında simetrik olarak altıgen iki geçme Binanın plânı ise kuzeydeki cümle motif kabartma olarak işlenmiştir. Daha kapısından girildiğinde kesme taştan inşa yukanda ve stalaktitlerin altında Darül- edilmiş dört sivri kemerin üstünde tuğla hadisin orijinal kitabesi mevcuttur. Dik- pantaudiflere oturtulmuş yine tugla kubdörtgen kapı çevresini teşkil eden güzel, beli küçük bir hacim ve bunun sağ ve sol sade bir geometrik motifle işlenmiş pro- taraflarında kesme taş sivri tonozların fil ile mukarnasların arasında kalan köşe Örttüğü ve merkezî zeminden farklı seviboşluklan iki iri müzeyyen kabara ile tez- yelerde yükseltilmiş iki eyvandan ibaretyin edilmiştir. Bunlardan alçıdan yapılmış tir. Batı eyvanı alt kattaki kabirleri (önce olan batı taraftaki kötü bir taklidin ese- sadece Darülhadis'in banisi oian Ata ri olup tahrip edilen kısımların üzerine bey Cemalü'd-din Ferru h'un yer yer sıvanan bu alçı harcı cephenin bir mezarı vardır.) sembolize eden ve kare kısmını örtmektedir. şeklinde firuze renkli çini plâklarla kaplı

4 254 alçak bir sandukayı ihtiva eder. Eyvanın batı nihayetinde zeminden biraz yüksek dikdörtgen bir pencere burasını aydmlatır. Güney duvarda da dışarıya doğru genişleyen bir mazgal pencere mevcuttur. Bu eyvanın 70 santim yüksekliğinde olan seki cephesi, üzerleri bezirlenmiş ince tuğla plâk ve kesme fimze çinilerle geometlik bir te/yinat teşkil edecek surette işlenmiş, döşemesi de yine tuğla plâklarla kaplanmıştır. Doğu eyvanının sekisi daha alçak olup, cephesi yine üzeri bezirlenmiş tuğla plâklarla geometrik bir nizamla süslenmiştir. Burada hemen hemen zemin hizasında biri kuzeye, diğeri doğuya müteveccih iki dikdörtgen pencere ve güney yüze bakan bir de mihrab nişi mevcuttur. Zemin yine tuğla plâklarla kaplanmıştır. Cümle kapısının iç yüzünde, kemer ayaklarının önüne gelecek şekilde çok alçak iki küçük seki daha mevcut olup, bunların da hem cepheleri, hem de üstleri tuğla plâklarla kaplıdır. Kubbenin altına isabet eden kare saha ise gayrimuntazam büyük küfeki taşlarla örtülmüştür. YILMAZ ÖNGE Güney cephede dışarıya açılan kapının iç yüzü, bazı Selçuk devri eserlerinde olduğu gibi yarım yıldız motiflerinin sıralandığı basit bir silme ile çerçevelenmiş ve kapı üzerindeki basık kemerin kavsi ile bu silme arasında kalan boşluklara biribirinden farklı, Selçuk tarzı geçmeli bendesi şekilleri ihtiva eden kabartma iki iri rozel işlenmiştir. Kapı çerçevesinin hemen üstünde Selçuk nesihi ile yazılmış üç satırlık küçük bir mermer kitabe mevcuttur. Maalesef bu kitabenin alt satın tahrip edilmiştir. Kitabenin metni : Bunun, mimarın ismini gösteren bir kitabe olduğu zannedilmekte ise de son satırın kırılmış bulunması kafi bir hükme varmak imkânını vermemekledir. Enteresan olan tarafı bu kapının kemer aksından batıya doğru kaydınlniı;j bulunmasıdır. Binanın çatısı ise sonradan örtüldügü anlaşılan alaturka kiremit ve kubbenin etrafında moloz taşlarla inşa edilmiş, alçak bir tanburun üzerinde, yine kiremit kaplı basık bir külâh ile şekillendirilmiştir. Netice olarak : a) Darülhadıs'in güney cephesini teşkil eden duvar içte kasme ve moloz taştan inşa edilmiş ve diğerlerine nazaran daha kalın, arası irtibatsız iki yapışık satıhdan ibarettir. b) Güneye açılan kapının dışı değil, içi müzeyyendir. Ve yanlarındaki iki pencere mutadın hilâfına içten dışa değil, dıştan içeriye doğru küçülmektedir. Bunlardan doğu tarafmdakinin nihayeti kapalıdır. Eski Darüşşifa'nın bugün moloz yığınlarını ihtiva eden ve Darülhadisin güneyinde uzanan yüksek düzlükte inşa edilmiş olduğunu biliyoruz. Yukanki neticelere istinaden bugün Darülhadıs'in güney cephesinin dış duvarı ve duvara açılmış bulunan içi müzeyyen basık kemerli kapı ve her iki yanındaki pencereler Darüşşifa' nın kuzey cephesini teşkil ediyordu. Kitabelerden öğrendiğimize göre Darüşşifa'- yı yaptıran Şeyh tarafından yedi sene sonra inşası arzu edilmiş ve mimarı ikinci binayı fonksiyonundan da istifade edilmesi için (') Darüşşifa'nın kuzey cephesine yapıştırmakta bir mahzur görmemişti. Darüşşifa'nın esas kitabesinin yukarıda zikredildiği gibi binadan ayrı elimizde bulunması bize hastahanenin güney Türkçesi : Kuıktır 3 Şehabeddin tnal Bin El Cemal (S) Başbakanlık Arşivinde (Tıp 272) mevcut 787 far JiJi bir berat'ta (Ç a n k ı r ı'da kâin Tltnarhame mescidi vakfı emanet ciheti) yîzilıdır. Prof. S ü h e y l Ünver. Vakıf Hastahaneleri. Vakıfla.- Dergisi Cilt 1, S;yfa 22.

5 ÇANKIRI DARÜŞŞÎFASI cephcsindekinden başka bir ana girişinin bin u olduğunu gösterirse de bugün ilmî bir ka- r ThT. ^'İ ^ ^ â 1 ü ' d - d i n F e r z, yapılmadan ne Darüşşifa'nın plânı ve ası melhuzdur kapladığı saha ne de cümle kapısmın han- ask,v^^"f "^^"^^ ^^^ap kalaslar üzerinh gi yüzde olduğu hakkında kafi bir şey sett 1 "'"^ bir Lktll X söylenemez. f^^^rmş ve altlarına isabet ed^n İ J kesme taş döşemesi k.lf,, Darülhadis'in cümle kapısmm altm- ^'^'"^ dipteki kayahgm '^P'''^^ da basık kemerli ve bugün zeminden hav- ^'""^^ nietre kadar V.T?^^ ' lî yüksekte kalmış mumyahk girişinden f^'^lhadis'in dış cepheterîi^t'k moloz taşlarla örülmüş alçak sivri tonoz- l^^"^^ (^^tinat kulesi do»u l lu bir odaciga geçilir. Tavandaki delikler J^") ^^riz olarak g^ünen ' MT/'^ ve tonozun üst seviyesinde görülen gayri '^^"^ ^^^^-t^^^nnden ve "rtil muntazam İlk bize üst kat döşemesinin f" ' '^f^^' «^''«8«'«n muhtelif hi''" vaktiyle çokmuş ve bilâhare gelişi güzel i^^^am alan ve bu vn,h u tamir edilmiş olduğu fikrini vermekte- "^«"danberi binaya musallat 1" u'" dir. Sag taraftaki kapıcıktan esas me- ^--^'nı kazmak ve" vıklt zar odasma gınlir ki bu kısım itinalı bir ^^^'^ ^^^ar veren define aravırl şekilde kesme taşlardan bir tonoz ile örül- " ^'^ugu muhakkaktır müş olup doğu taraftaki duvarda mevcut Son sör ol.^.t, u pencereden ışık alır. İçeride ^tı adet Z c i t o^av^f^^^^^^^^^^^ T a ş M e s-,ü açık ve yarıyarıya çürümüş cesetleri kuruluşu itibariyle d^kkat.. f"u''^'^ İhtiva eden ahşap sanduka mevcuttur, yetleri ihtiva eden bu S 1"^"'..Bunlardan, ortadaki ayakh olanının Hatta ^^^^^^^^^^^^^^..v^vâiumıar nenceslnde TT.ıu restorasyon amelivesine t^k;, restorasyon ameliyesine tabi tutulması- (.) Halk arasında bunlara (Kaditler) tabir nm diğer taraftan da halen plânı ve huedllmektedir. Bu türlü mumyalardan Kayseri'Dto dutları m^^^-h,,! h l o^, rs - -r. P.n.rb.81 ikesine bagh Tekke köyünde Melik " V l, ^ Darüşşıfa'- Gui Türbesi ve Amasya'da Gök Medrese Türbesi. y^p^acak kazılarla mümkün mertemahacnlerindc; Niksar'da Sun«uriye Türbesinde, ^e ilim dünyasına tanıtılmasının Türk Konya'da Alaü'd^n ve Sahib Ata Türbelerinde ilim ve san'atı yönünden bir zaruret nl defeuluddugu bilinmektedir. BuıÜMdan Melik du2u kanaatinh^vj», R O.U uı ı i ı Gı«i ve Amasya'daki Gök Medrese'de bulunan- 1. ^»"»atındeyım. Bu sebeble ılgjhler- Urdan gayrisinin çürümüş ve dağılmış olduk- " ^^'^ çalışmanın mevcut izler kaylan, Sayın Üstad Zeki Oral Bey tarafın- holmadan biran evvel yapılmasını temendid ifsde edilmektedir. ni eylerim.

6 Y'lmaz ÖMGB mi i i i,i* f.s2 T3 (S 5^ -t. '1- CD i 5 3 ko«< O -1 l w (ft m o 3 o o a s <!5 i to o a I Vakıflar Dergisi V

7 YtlmoM ÖNGE 1. Si Ig 1 s- -a B S G cs O s 0< 13 ^: as- Vakıflar Dergisi

8 Ytimag ÖNGB ÇANKIRI ATABEY CEMAI.E0OİN FERRUH OARULHAOİSİ KESİTİ ti! İp 8 B KESlTİ 1 o j J \ i \ y. MÛH.MİM w» YILMAZ ÖNCC Resim : 3 Çînknı Cemalcddin Fcrruh Darüllıadisi kesiti. Vakıflar Dergisi V

9 YümoM ÖNGE Resim : 4 Çankırı Darüş-şif«sında, mevievhıane Semahanesi ve Taş Mescit ıtlak olunan kısım ile Darü^ifa odararuun takribi plâm. (A. Kemal) Vakıflar Dergim

10 Ytimaz ÖNGE i' il mata»** Resim : 5 - -! / 1 ili Çaıık.n Daıüş^ilas.na ait y.lan. cjclcr molirii taş (Ord Prof Dr Süheyl Ünvcr arşivindeki fotoğraftan^. Resim : 6 Darülhzdisin cümle kapısı pıofilindeki geometrik tezyinat Vakıflar Dergisi V

11 YtlmoM ÖNGE 7 Resim : 7 Darülhadisin cümle kapısı lentosuna kabartma olarak işlenmiş iki rozt'tten biri. Resim : 8. 9 DarUşşitanın hastahaneye açılan kapısının İç yüzünde mevcut Selçuk tara tezyin edilmiş kabartma rozeüer. Vakıflar D r«iıi

12 Ytimaz ÖMGB 111.:^><>iV-i//l^ r Resim : 10 - Çanktr. Darüşşifasının bugün lisede muhafaza edilen kiıabc sinden bir parça (Çunk.n -.Ik üğre.im müfcllişi Tayyip Baş.-r'in arşivinden) A *1 Resim : 11 Eski Darüşşifanın bir zaman ar işgal etliği saha ve darülhadisin güney cephesi, (Tayyip Başer'in arşivinden) Vakıflar Dergisi V

13 Ytlmax ÖNGE I 1 i Reiim : 12 Darülhadisin doğu cephesi.! Resim : 13 Daıülhadlain doğu cephesindeki kapısı. Vakıflar Dergisi;

14 < Resim : 14 Dariilbadisin kuzeye bakan cümle kapısı. (Tayyip Başer'in arşivin'den) <

15 Resim : 15 Dariilhadisin Kuzey doju köçesindeki istinat kulesi. (Tayyip Başer'in arşivdn'd«n) f I

16 Ytimas ÖNGE Resim : 16 Darülhadisin Kuzeye bakan cümle kapısından detay. mm Resim : 17 Darülhadisin Kuzeye bakan cümle kapısından detay. Vakıflar Dergisi V

17 5 Rciim : 18 Darülhadisin hzstahaneye açıizn kapısının iç yüzü. (Ttayyip Başcr'in arşivinden)

18 Resim ; 19 Di.: uii.üj-i!ıı has'.ahaneyc açuan iç kapısı üzerindeki k::sbc (Tayyip Başcr'in arşivinden) ^ QJ I

19 Resim : 20 Darülhadisin mezar odasınm girişi. KuZey cephesindeki Resim : 21 Darülhadisin güney batı köşesindeki Pahlı kısımdan detay.