Cumhurbaşkanı Konuşması

Transkript

1 Lefkoşa,KKTC 26 Aralık 2013, Perşembe Cumhurbaşkanlığı Basın Bürosu Cumhurbaşkanı Konuşması Cumhurbaşkanımız Sayın Dr. Derviş Eroğlu nun Kıbrıs Konusu nun Son Elli Yılına ( ) Dair Kronolojik Konuşması Biliyorsunuz Kıbrıs Sorunu nda 50 yılı, Kıbrıs sorunu müzakerelerinde ise 45 yılı geride bırakmış bulunmaktayız. Tarihe Kanlı Noel diye geçen 21 Aralık 1963 saldırıları basit bir örgütün eylem planı değildi. Bu sistematik saldırılar Kıbrıs Rum Liderliğince hazırlanan ve Akritas Planı olarak adlandırılan bir etnik temizlik ve soykırım girişimiydi. Bu planın uygulanması sonucunda 30 bini aşkın Kıbrıslı Türk ikamet ettikleri 103 köyü terk etmeye zorlanmıştır. Bunun sonucu olarak tüm Kıbrıs Türk nüfusu ada yüzölçümünün yüzde 3 üne tekabül eden ve sürekli kuşatma altında tutulan küçük bölgelere sığınmak zorunda bırakılmıştır. Kıbrıslı Türkler o tarihten itibaren ağır ambargolar altında yaşamaya mahkum bırakılmıştır. Kıbrıs Rum Liderliği ve tüm dünyaya yayılmış Kıbrıs Rum propaganda makinası, Kıbrıs sorununun 1974 te Türkiye nin müdahalesiyle başladığını yaymaktadır. Halen bugün bu yalan propagandayla uluslararası kamuoyunu etkilemeye çalışıyorlar. Bu doğru değildir; size anlattığım bizzat yaşadığımız tarihtir Kanlı Noel olaylarından sonra, bir Barışı Koruma Kuvveti oluşturulmuştur.bu çerçevede İngiliz General in yeşil bir kalemle harita üzerine çizdiği bir çizgi ile Lefkoşa 30 Aralık 1963 te ikiye ayrılmıştır. Bu tarihten itibaren bu sınır Yeşil Hat olarak adlandırılmıştır. Bilahare, BM Güvenlik Konseyi nin 4 Mart 1964 de aldığı 186 sayılı kararla adaya Birleşmiş Milletler Barış Gücü konuşlandırılmıştır. Kıbrıs ta iki taraf arasındaki görüşmeler 1968 yılında Denktaş ve Klerides arasında Beyrut ta başlamıştır. Türk tezinin yerel özerklik şeklinde ortaya konduğu bu görüşmeler 1971 yılının sonuna kadar sürmüş, yılları arasında Türkiye ve Yunanistan dan uzmanların katılmasıyla devam edilmiştir. Bu arada 11 yıl süreyle Kıbrıs Türk Halkı mezalime tabi tutulmuş, ancak yine konuya barışçıl yollardan çözüm girişimlerinden vazgeçilmemiştir. Bu görüşmeler de 15 Temmuz 1974 tarihinde adanın Yunanistan a bağlanması amacıyla gerçekleştirilen Rum/Yunan darbesiyle son bulmuştur. Biliyorsunuz 20 Temmuz 1974 te gerçekleştirilen Mutlu Barış Harekatıyla Kıbrıs Türk Halkı toplu bir yokoluştan özgürlüğüne kavuşmuştur. 1

2 1974 Barış Harekatı sonrasında, Kıbrıs Türk tarafı Ada da yaşananlar ve gerçekler temelinde iki toplumlu, iki kesimli federasyon çözüm şeklini benimsemiştir. Birinci Barış Harekatı nda sonra 30 Temmuz 1974 tarihinde yayınlanmış olan Cenevre Deklerasyonu Kıbrıs ta fiiliyatta iki ayrı ve otonom yönetim bulunduğunu kayda geçirmiştir Eylül ayından itibaren Kıbrıs ta devam eden Denktaş-Klerides görüşmeleri Makarios un aynı yılın Aralık ayında adaya dönmesiyle kesilmiştir. Bunun üzerine Kıbrıs Türk tarafı ileride kurulabilecek muhtemel bir federasyonun Kıbrıs Türk kanadını oluşturmak üzere, 13 Şubat 1975 tarihinde Kıbrıs Türk Federe Devletini ilan etmiştir. Bunu müteakip BM Güvenlik Konseyi 12 Mart 1975 tarihinde aldığı 367 sayılı kararla bugün de geçerli olan BM Genel Sekreteri ne eşit zeminde bir iyi niyet misyonu görevini vermiştir. İyi niyet görevi, arabuluculuk ve hakemlikten çok, sınırlı bir çerçeve oluşturmaktadır. Bu misyon tarafların müzakere etmelerini sağlamayı ve görüşmelerini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. 2 Ağustos 1975 yılında Viyana da BM gözetiminde Sayın Denktaş ile Klerides arasında bir nüfus mübadele anlaşmasına varılmıştır. BM Barış Gücü aracılığıyla uygulanan bu anlaşmayla büyük ölçüde homojen iki kesim meydana gelmiştir. Bu iki kesim, 180 kilometre boyunca uzanan ve genişliği 5 metre ile 7 kilometre arasında değişen bir ara bölge ile birbirinden ayrılmıştır. Devam eden süreçte 12 Şubat 1977 tarihinde yapılan Denktaş- Makarios görüşmesi sonucunda ilk Doruk Anlaşması (High Level Agreement) kabul edilmiştir. Bu anlaşma dört maddeden oluşuyordu ve bu anlaşmayla iki toplumlu, iki kesimli federal bir cumhuriyet çözüm şekli olarak kabul edilmişti. Bunu takiben 1979 yılında Kıbrıs Türk tarafının çağrısı üzerine yapılan Denktaş-Kiprianu görüşmesinde İkinci Doruk Anlaşması ortaya çıkmıştır anlaşmasını teyid eden bu anlaşmaya iyi niyet ve karşılıklı güven ortamı yaratılmasının önemini vurgulayan bir madde eklenmiştir. Devam eden süreçte 9 Ağustos 1980 yılında gündeme gelen belgede ilk kez iki kesimlilik ismen, zikredilmektedir. Bu belgeyle Kıbrıs ta bulunacak bir çözümün federal çerçevede, iki toplumlu ve iki kesimli olacağı formülü resmen kayıtlara geçmiştir. Hepinizin bildiği üzere 15 Kasım 1983 te Kıbrıs Türk Halkı nın kendi kaderini tayin etme hakkını ortaya koyduğu ve siyasi eşitliğine vurgu yapmak üzere Kzuey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ilan edilmiştir. Biz kendi devletimizi ilan ederken bulunabilecek bir çözümü dışarıda bırakmadık. Rum tarafına çözüm çağrımızı da bu yolla bir kez daha yineledik. KKTC nin ilan edilmesinin ardından da müzakerelere devam ettik. Bu doğrultuda 1984 yılında BM Genel Sekreteri iyi niyet misyonu çerçevesinde yeni bir girişim başlattı. Viyana da yapılan bu görüşmelerde BM, Working Points adıyla bilinen bir de belge sundu. Bu tarihten sonra, Kıbrıs sorununa ilişkin konular tek tek değil, ayrılmaz bir bütün halinde (integrated whole) ele alınmaya başlanmıştır. BM Genel Sekreteri, taraflarla yaptığı yoğun istişareler sonunda 29 Mart 1986 tarihinde Taslak Çerçeve Anlaşması nı sunmuştur. Bu metin Ağustos 1984 yılından itibaren taraflarca üzerinde mutabakata varılan hususları içermekteydi. Kıbrıs Türk tarafı bu öneriyi bir bütün haline (integrated whole) kabul ettiğini bildiren bir mektubu 21 Nisan 1986 tarihinde BM Genel Sekreteri ne göndermiştir. Sayın Denktaş 27 Nisan 1986 tarihinde ikinci bir mektup göndererek bu anlaşmayı imzaya hazır olduğunu da bildirmiştir. Kıbrıs Rum tarafı bu önerilere yanıt vermemeyi tercih etmiş ve uluslararası bir konferans çağrısında bulunmuştu. Rum tarafının bu tutumu Genel Sekreter in konuya dair yaptığı açıklamada ve ilgili raporunda eleştirilmişti. 2

3 Kıbrıs sorununa çözüm çabalarımızı devam ettirdik yılında dönemin BM Genel Sekreteri Ghali Fikirler Dizisi (Set of Ideas)adını taşıyan bir anlaşma çerçevesi oluşturmuş ve bunu taraflara iletmişti. Bu çerçeve anlaşmasının, iki tarafın mutabakatını takiben Türkiye ve Yunanistan ın da katılımıyla yapılacak Dörtlü Konferans ta nihai hale getirilecek ve 30 gün içerisinde ayrı ayrı referanduma sunulması öngörülmüştü. Kıbrıs Türk tarafı büyük ölçüde bu paketi kabul etmiş ve kabul etmediği paragrafları müzakereye hazır olduğunu BM ye iletmişti. Rum tarafı ise çözümün temel parametresi olan Kıbrıs Türkleri nin, ayrı bir yapıya sahip olmalarını ve Garanti Antlaşmasının devam edecek olmasını öne çıkararak bu paketi tümden reddetmişti yılında Ghali Fikirler Dizisi ne tümden karşı çıkarak propaganda yapan Klerides seçimleri kazandı ve seçilir seçilmez bu paketi müzakere etmeyeceğini açıkladı. Klerides, bu tarihten sonra esas hedeflerinin Avrupa Birliği üyeliği yönündeki çabalarını yoğunlaştırmak olduğunu açıklayarak, amaçlarının,yunanistan la dolaylıbir ENOSİS sağlamak, Türkiye nin garanti hakkına karşı, içinde Yunanistan ın da bulunduğu Avrupa Birliği ni kullanmak olduğunu göstermiştir. BM Genel Sekreteri Rumların bu uzlaşmaz tutumları karşısında Fikirler Dizisini ileriye götürememiş Güven Yaratıcı Önlemler paketini ortaya atmıştır. Bu paket çerçevesinde Lefkoşa Uluslararası Havaalanı ve kapalı Maraş ın, BM idaresi altında iki tarafın ortak kullanımına açılması öngörülmüştü. Klerides, Güven Yaratıcı Önlemler Paketi ni görüşmek için, ancak GKRY nin 1990 yılında Avrupa Birliği ne tam üyelik başvurusunun Türk tarafınca desteklenmesi ön şartını öne sürmüştü. Tabii ki bu ön şartını kabul etmedik ve görüşmeler sonuçsuz kaldı. Rum yönetimi bunu üzerine tek yanlı olarak aldığı bir kararla müzakereleri kesmiştir. Kıbrıs Rum tarafı bu arada adadaki ve bölgedeki atmosferi bozacak adımlar atmaktan da geri durmamıştır. Kasım 1993 yılında Yunanistan la imzalamış oldukları ortak savunma doktrini bölgedeki istikrar ve huzuru da etkileyecek nitelikte gerginliklere sebep olmuştur. Kıbrıs Rum tarafı özellikle Rus silahlarıyla sürekli olarak Güney Kıbrıs a silah yığınağı yapmaya başlamıştır. Bu süre zarfında Rum tarafının bu agresif politikalarından dolayı müzakere olmamıştır. Kıbrıs Rum tarafı bölgesel barışı tehdit edecek adımlardan da geri durmamıştır. Rus yapımı S-300 füzelerini adaya konuşlandıracağını duyurması üzerine birçok batılı devlet ve Türkiye nin girişimleriyle Aralık 1998 tarihinde bu füzeleri adaya konuşlandıramayacağını anlamıştır. S-300 füzeleri Kıbrıs yerine Girit te konuşlandırılmış bulunmaktadır ve geçtiğimiz günlerde ilk kez test edilmişlerdir. Uzun bir arayı müteakip Kıbrıs sorunu müzakere sürecinin yeniden canlandırılması girişimi 1999 yılının ikinci yarısında hızlanmıştır. Zamanın BM Genel Sekreteri Annan tarafları 3 Aralık 1999 tarihinde aracılı görüşmeler yapmak üzere New York a davet etmişti. Bu açıklamayı takiben başlatılan aracılı görüşmelerin beş tur halinde New-York ve Cenevre de yapılmıştır. Bu aracılı görüşmelerde Denktaş ve Klerides hiç yüz yüze görüşme yapmamıştır. Aracılı görüşmelerde BM Genel Sekreteri ve ekibi taraflardan basına bilgi verilmemesi özenle istemiştir. Tabii tahmin edersinin bu konuda her zaman olduğu gibi Kıbrıs Rum tarafı karartmayı delmiş ve bugün de yaptığı gibi basına propaganda amaçlı hem resmi hem de gayri resmi sızdırmalar yapmıştır. Klerides, görüşmelerin içeriği konusunda basına bilgi verilmemesi konusundaki karartmayı delerek 2 Şubat 2000 tarihinde yaptığı yazılı açıklamada bir çözüme ilişkin niyetlerini açıkça ortaya koymuştur. Klerides, aracılı görüşmeleri Kıbrıs Cumhuriyeti nin anayasa değişikliği egzersizi olarak tanımlamıştır. Böylece Rum tarafı, federasyon ister gibi gözükürken, böyle bir çözümü dahi 3

4 dikkate almadığını ve adadaki eşit Halk olan Kıbrıs Türklerini bir azınlık statüsüne indirgeyerek, Kıbrıs Cumhuriyeti nin, küçük Anayasal değişikliklerle devamını amaçladığını oraya koymuştur. Çıkmazı yine Kıbrıs Türk tarafının çabaları açmış, 8 Kasım 2001 tarihinde Sayın Denktaş tarafımızın çözüm yönündeki iradersini bir kez daha ortaya koyarak GKRY lideri Klerides e mektup gönderip yüz yüze görüşme önerisinde bulunmuştur. 4 Aralık 2001 tarihinde iki lider ara bölgede biraraya gelmiştir. Bu görüşmede Sayın Denktaş, Kıbrıs Türk tarafının eşit statüsüne dayanan yeni bir ortaklık kurulması amacına yönelik olarak kapsamlı bir çözümü müzakereye hazır olduğunu belirtmiştir. Görüşmenin sonunda De Soto tarafından yapılan açıklamada, iki liderin 2002 Ocak ayı ortalarında Ada da doğrudan görüşmeyi kabul ettikleri kaydedilmiştir. BM gözetimi altında, önkoşulsuz, tüm konuların masada olacağı ve herşey kabul edilene kadar hiçbir şeyin kabul edilmeyeceği anlayışıyla kapsamlı bir çözüme ulaşılana kadar görüşmelere devam edilmesi kararlaştırılmıştır. Bu çerçevede 16 Ocak 2002 de doğrudan görüşmeler başlamıştır. Birinci tur 19 Şubat 2002 de sona ermiş, ikinci tur 1-27 Mart, üçüncü tur 9-29 Nisan, dördüncü tur 7 Mayıs-2 Temmuz 2002 ve beşinci tur 16 Temmuz-2 Ağustos tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerin altıncı turu 27 Ağustos ta başlamış, bu çerçevede iki taraf arasında yapılan görüşmelerde, ağırlıklı olarak egemenlik, eşitlik, merkezi yönetim ile kurucu devletlerin yetkileri hususları ele alınmıştır. Altıncı tur görüşmeler 26 Eylül itibarıyla tamamlanmıştır. Rum tarafı, görüşmelerde 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti nin hala devam ettiği iddiasından hareket ederekkıbrıs Türk tarafını, bir Anayasa değişikliği egzersizi vasıtasıyla bu Cumhuriyet e dahil etmeye yönelik anlayışını sürdürmüş, iki tarafın mutlak eşitliği ve yetki paylaşımı temelinde gerçek ortaklığa dayalı yaşayabilir bir çözüm yönünde çaba gösterme anlayışından çok uzak görüşler ortaya atmıştır. Ocak 2002 de başlayan görüşme turlarının sonunda BM Genel Sekreteri Kofi Annan, 11 Kasım 2002 tarihinde Sayın Denktaş ve dönemin GKRY lideri Klerides e Annan Planı olarak anılan belgeyi sunmuştur. Bu Annan Planı nın ilk versiyonuydu. Sonradan biliyorsunuz bu planın beşinci versiyonu 24 Nisan 2004 tarihinde ayrı ayrı ve eş zamanlı referandumlara sunulmuştur. Referandumlarda Kıbrıslı Türkler bu plana yüzde 65 oranında evet demiş Kıbrıs Rum tarafı ise yüzde 76 hayır oyu kullanmıştır. Bu Plan başta BM güvenlik Konseyi ve Avrupa Birliği nin tam desteğini almış bir plandı. Kıbrıslı Türklere bu planı kabul etmeleri halinde ve diğer tarafın kabul etmemesi durumunda bir çok vaadlerde bulunuldu. Bunlardan belki de en önemlisi Avrupa Konseyi nde alınan 26 Nisan 2004 tarihli karardır. Bu kararda Kıbrıslı Türkler üzerinde uygulanan izolasyonun kaldırılması gerektiği ifade edilmektedir. Ancak bu kararlar bir türlü uygulanmadı. Annan Planı nı reddeden Rum tarafı 1 Mayıs 2004 tarihinde tek yanlı olarak AB ye tam üye olarak kabul edildi. Tüm uluslararası çevreler tarafından desteklenen bu plana evet diyen Kıbrıslı Türkler ise o güne kadar maruz bırakıldıkları izolasyon ve amborgolar altında yaşamaya terk edildiler. Bu arada Kıbrıs Türk tarafında da Cumhurbaşkanlığı seçimi oldu ve Sayın Mehmet Ali Talat Cumhurbaşkanı olarak seçildi. Sayın Talat seçildiği ilk günden itibaren Rum Lider Papadopulos u masaya çekmenin yollarını aradı. Bir çözüme ihtiyacı olmayan Rum tarafı buna yanaşmadı. 8 Temmuz 2006 da Gambari süreci kapsamında biraraya gelen Talat ve Papadopulos bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşmaya göre müzakerelere başlanması kararı alınırken bunun mümkün olabilmesi için bir ön hazırlık gerektiği ve bu doğrultuda teknik komiteler ve çalışma grupları kurularak bu ön hazırlık çalışmalarının yapılması kararı alındı. 4

5 Bugün yaşanılanların çok benzeri bir süreç yaşandı. Yapılan çalışmalar sonucunda kapsamlar ve nasıl ilerlenileceği konusunda fikir birliğine varılamadı. Bunu takiben 5 Eylül 2007 tarihinde iki lider yeniden bir araya geldi ancak yine bir sonuç alınamayınca, 2008 de yapılan Rum seçimlerinin sonrasına kadar hiç bir görüşme yapılmadı. Güney Kıbrıs ta yapılan seçimler sonucunda Şubat 2008 de tüm ilgili çevrelerce barış meleği olarak adlandırılan Dimitris Hristofyas başkan olarak seçildi. Tabii bizim yıllardır duymaya alışmış olduğumuz söylemler yeniden ortaya atıldı. Kıbrıs ta ilk kez iki sol görüşlü liderin başta olduğunu ve çar çabuk bir çözümün bulunacağı söylemleri her yerde dillendirilmeye başlandı. Bu iki lider 21 Mart 2008 tarihinde ilk kez görüştüler ve Hristofyas yeniden bir ön hazırlık yapılması şartını koştu. 23 Mayıs tarihinde yeniden bir araya geldiler ve burada yaptıkları ortak açıklamada: İki kesimli, iki toplumlu ve ilgili Güvenlik Konseyi kararlarında tanımlandığı şekliyle siyasi eşitlik temelinde bir federasyona bağlı olduklarını yeniden teyit ettiler. Kurulacak ortaklığın tek uluslararası kimliğe sahip bir Federal Hükümetinin yanı sıra eşit statüye sahip bir Kıbrıs Türk Kurucu Devleti ve bir Kıbrıs Rum Kurucu Devleti olacağı konusunda da mutabık kaldılar. 1 Temmuz tarihinde Talat ve Hristofyas yeniden bir araya geldi ve kurulacak devletin "tek egemenlik ve tek vatandaşlık" prensibine dayalı olacağı konusunda mutabık kaldılar, ancak bunun altı müzakere masasında müzakere edilerek doldurulacaktır. 25 Temmuz günü tekrar buluştuklarında ise 3 Eylül 2008 tarihinde tam teşekküllü müzakere sürecine başlanacağı ve bir çözüme ulaşıncaya kadar müzakerelere devam edileceği açıklandı. Ayrıca bulunacak olan çözümün eş zamanlı ayrı ayrı iki tarafta referandumlara sunulacağı konusunda da anlaşıldı. 3 Eylül tarihinde 25 Temmuz da açıklandığı gibi müzakereler başladı. Ancak ne oldu, tüm beklentiler kısa zamanda boşa çıktı. Kısa sürede çözüm beklendiğinin açıklanmasına rağmen yaklaşık bir buçuk sene görüşen taraflar bırakın çözümü ilgili başlıkların bazılarına hiç dokunamadılar. KKTC de yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden yaklaşık iki ay önce BM Genel Sekreteri ni Kıbrıs getirerek olumlu ve çözüme yakın bir hava estirilmeye de çalışıldı. BM Genel Sekreteri nin adaya yaptığı ziyarette Kıbrıs Rum tarafı uzlaşmaz tutumundan geri durmadı. Genel Sekreter in ortak bir toplantı sonrasında sağlanan yakınlaşmaların deklare edilmesi teklifine de bir barış meleği olarak lanse edilen Hristofyas yanaşmadı, bunu kabul etmedi. Rum Lider o güne kadar sağlanan yakınlaşmaları açıklamak, bunları kabullenmek istemedi. Genel Sekreter hiç bir şey sağlayamadan adadan ayrılmak zorunda kaldı. Sonrasında biliyorsunuz KKTC de Cumhurbaşkanlığı seçimleri oldu ve ben ilk turda oyların yüzde 50 sini geçerek KKTC Cumhurbaşkanı seçildim. Seçilmemin ardından hakkımda büyük bir karalama kampanyası yapılmaya başlandı. Halbuki, Ben seçilir seçilmez BM Genel Sekreteri nin talebi üzerine benden önceki dönemde sağlanan yazılı yakınlaşmalara bağlı olduğumu yine BM Genel Sekreteri ne yazdığım mektupla ifade ettim. Bu yakınlaşmaları Genel Sekreter in Kıbrıs a yapmış olduğu ziyarette bir önceki Rum lider Hristofyas teyit etmekten kaçınmıştı. Oysa ben yazılı yakınlaşmaları kabul ettiğimi yazılı olarak BM ye sundum. Bunun önemle altını çizmek istiyorum. Bununla da kalmadım iki ay sonra New York a gidip Sayın Genel Sekreterle bir görüşme yaptım ve orada inisiyatif alıp kendisinin gözetiminde Rum liderle bir zirvede bir araya gelmeye hazır olduğumu da söyledim. Bunun teklif etmekteki amacım açıktır. Bakınız 45 yılını doldurmuş olan Kıbrıs müzakerelerinde tartışılmamış konu kalmamıştır. İki tarafın da pozisyonları ve müzakerelerin 5

6 zemini bellidir. Eksik olan siyasi iradedir ve ben bu iradeyi BM Genel Sekreteri nin de bulunacağı bu modalitede göstermeye hazır olduğumu söyledim. 26 Mayıs 2010 tarihinde ilk kez bir araya geldiğim o zamanki Rum lider Hristofyas niyetini daha ilk görüşmeden belli etti. Amacı bir anlaşma değil Kıbrıs Türk tarafını suçlayarak bu süreçten çıkmaktı. Çeşitli oyunlara başvurdular, ancak kararlı tutumumuz sayesinde bu oyunların karşılık bulmasını önledik. Hristofyas döneminde Sayın Genel Sekreter le tam 5 kez zirvelerde bir araya geldik. Bu zirvelerin ilki 18 Kasım 2010 da New York ta, ikincisi 26 Ocak 2011 tarihinde Cenevre de, üçüncüsü 7 Temmuz tarihinde yine Cenevre de, dördüncüsü Ekim 2011 tarihinde Greentree/New York ta ve sonuncusu da Ocak 2012 tarihinde yine Greentree/New York ta gerçekleştirildi. Özellikle sonuncu zirve çok önemlidir. Sayın Genel Sekreter bu zirve öncesi taraflara yazdığı mektubunda artık son oyun un (end game) içerisinde bulunduğumuzu ve bu zirvede ana-ana konuları (core-core issues) görüşüp karara bağlamamızın ardından bir çok taraflı konferans düzenlemeyi düşündüğünü söylemiştir. Biz bu zirveye bahse konu 3 ana-ana konularda önerilerimizle gittik. Hristofyas Ulusal Konseyi nden aldığı dört hayır la (ohi le) bu zirvelere geldi. Tüm uğraşlarımıza rağmen bu zirveden de sonuç alamadık. Hristofyas dönüşte yaptığı konuşmada 4 hayırı koruduğundan bahsetmiş bununla övünç duyduğunu da ifade etmiştir. Bu zirvenin ardından anlamlı görüşme yapmak da ortadan kalkmıştır. Rum tarafının ayak sürme politikasını kırmak için de bir tür süreç (a kind of process) önerimizi ortaya attık. Rum tarafı, AB dönem başkanlığını devralacaklarıiçin masadan kaçma yolları arıyordu biz de onları teknik komitelerle masada tutmaya çalıştık ancak bazı komiteler dışında Rum tarafının uzlaşmaz tutumu nedeniyle arzu ettiğimiz sonuçları alamadık. Bu süreç bu yılın Şubat ayına kadar devam etmiştir. Anastasiades geçtiğimiz Şubat ayında Rum tarafında yapılan seçimler sonrasında lider olarak göreve geldi. Seçilmesinden önce uluslararası toplum, zamanında Annan Planı na evet demiş olmasından hareketle, Anastasiades i uzlaşı yanlısı bir lider olarak takdim etmiş ve bunun müzakere sürecine olumlu yansıyacağı beklentisi içerisine girmişti. Ancak aynı Anastasiades daha seçilmeden çözüm karşıtı Rum siyasi partisi DİKO yla kabul edilemez unsurlardan oluşan bir protokol imzalamıştı. Bize bunların seçim yatırımı olduğu söylenmişti, ancak Anastasiades seçilmesinin ertesinde bu ilkelere bağlı kalacağını her fırsatta ifade etti. Bizim sürekli olarak masaya gel çağrılarımıza önceleri ekonomik zorlukları mazaret göstererek süre istedi. Bunu anlayışla karşıladık ve kendisine makul bir süre verdik. 30 Mayıs 2013 tarihinde bir yemekte biraraya geldiğim Anastasiades müzakerelere Ekim ayında başlamaya hazır olacağını söyledi ben de bunu kabul ettim. Ancak iki tarih arasında kalan dönemde Anastasiades in yaptıklarına baktığımızda alışılagelen Rum uzlaşmazlığının bir örneğinin daha yaşanacağı apaçık ortaya çıktı. Bunca yıldır çözümün önündeki en büyük engel olarak görülen Rum Ulusal Konsey in seviyesi ilk kez Anastasiades tarafından bu dönemde yükseltildi. Sadece tavsiye kararı üretmekle mükellef bu yapıyı kararları bağlayıcı olan bir hale döndürdü. Ardından çözüm karşıtı DİKO partisiyle yakınlığıyla bilinen Andreas Mavroyannis i Özel Temsilci olarak atadı. Ancak bu atamayı seçildikten 6 ay sonra yaptı. Bana masaya geleceği sözü verdiği Ekim ayı yaklaştıkça Rum tarafından başka mazeretler duymaya başladık. Bu mazeretlerin başında tüm bu anlattıklarımdan da kolayca çıkarabileceğiniz üzere bir ön hazırlık yapılması gerektiği olgusu vardır. 6

7 Ardından diğer ön şartlar gelmeye başladı. Anastasiades Maraş ın kendilerine verilmemesi halinde masaya gelmeyeceğini söyledi. Bu tutmayınca Türkiye yle doğrudan müzakere etmek istediğini söyledi. Ardından Liderler görüşmesi yapılabilmesi için bir ortak açıklama üzerinde anlaşılması gerektiğini bunun ön şartları olduğunu söyledi. Tüm bunları isterken 2008 başlayan müzakerelerde sağlanan yazılı yakınlaşmaları da kabul etmediğini açıkça ifade etti. BM bizzat iki tarafın yazılı olarak sağladığı yakınlaşmaları, diğer tartışma konularıyla beraber bir belgede topladı. Anastasiades bu belgede yer alan yakınlaşmaları da kabul etmedi. Kendisine mektup yazarak bu yakınlaşmaları teyit etmesini istedim, cavabi mektubunda bunu yapmaktan kaçınarak varolan müzakere zeminini yeniden tartışmaya açma niyetini ortaya koydu. Ortak açıklama egzersizi de tüm bu nedenlerden dolayı Rum tarafınca ortaya atıldı ve ne yazık ki BM de dahil olmak üzere ilgili taraflar da bunun yararlı olacağı konusunda ısrarlı oldular. Biz her zaman ön koşulsuz olarak masaya oturmaya hazır olduğumuzu söyledik. Müzakerelerin ön koşulsuz başlaması gerektiği de ilgili BM Güvenlik Konseyi kararlarında yazmaktadır. Ancak bu durum gözardı edilmektedir. Geçtiğimiz Eylül ayından beri Liderler görüşmesini mümkün kılabilmek için bu ortak açıklama üzerinde çalışmaktayız. Biz baştan beri ortak açıklama konusunda BM ile uyum içinde çalışan taraf olduk ve onların ilk getirdiği belgeyi küçük değişikliklerle kabul ettik. Kıbrıs Rum tarafı bunu reddetti. Duymuşsunuzdur Kıbrıs müzakere sürecinde ilk kez iki tarafın Özel Temsilcileri eş zamanlı oalrak Atina ve Ankara yı ziyaret edecekti. Bu öneri Rum tarafının önerisi olmasına rağmen bu da Liderler görüşülmesi ön koşuluna bağlandı. Yani Rum tarafı ortak açıklamanın çıkmasını engelleyerek atılacak diğer tüm adımların da önüne duvar çekmiş bulunmaktadır. Biz öneri yaptıkça Rum tarafı köşeye sıkıştı. Kıbrıs Rum tarafı bu durumdan kurtulmak için Anastasiades in ağızıyla çıkmaz ilan etti. Bunu ilan ederek başka yollara sapmaya çalıştılar. Biz bunun da önüne geçmek için Rum tarafını ortak açıklama konusunda bir anlaşmaya varmak amacıyla zorlamaya devam ettik. Bu doğrultuda Kıbrıs Türk tarafı ilgili tüm çevrelerin de dahil olduğu bir diplomasi trafiğiyle 14 Aralık tarihinde son bir öneri yapmıştır. Bu belgede önerdiğimiz egemenlik anlayışı, dış dünyaya karşı bir olgu olarak, BM Şartı ndaki üye ülkelerin egemen eşitliği çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu egemenliğin Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum Halklarından kaynaklandığı, bir tarafın diğer üzerinde egemenlik, otorite ve yetki iddia edemeyeceği net şekilde ifade edilmektedir. Ayrıca Kurucu Devletlerin tüm yetkilerini federal hükümetin müdahalesi olmadan kullanabilecekleri yer alırken, birleşik Kıbrıs vatandaşlığı alan kişilerin ait oldukları Kurucu Devletin vatandaşlığını da alacağı ifade edilmektedir. Bu iç vatandaşlık herhangi bir şekilde birleşik Kıbrıs vatandaşlığının yerini alamayacağı da yazılmıştır. Bu önerimiz hem içte hem de dışta ilgili tüm taraflarla paylaşılmıştır ve tümünün olumlu tepkilerine sahiptir. İlgili taraflar bu önerimizle tam teşekküllü görüşmelerin başlamasını öngördüklerini tarafımıza iletmişlerdir. Biz bu önerimize olumlu bir yanıt beklerken Anastasiades bir yanıt yerine yeni bir kağıt göndermiştir. Anastasiades bu kağıdında sağlanan tüm ilerlemeleri hiçe sayıp en baştaki kabul edilemez pozisyonlarına dönmüştür. Rum Lider Kıbrıslı Türklerin eşitliğini tamamen berhava edecek ve yeni bir ortaklık olmayacağını yeni devletin Kıbrıs Cumhuriyeti nin anayasa değişikliğine giderek federalize olacağını iddia eden pozisyonlarında ısrar etmektedir. 7

8 Bu durum sadece ortak açıklamayla ilgili değil Kıbrıs Rum tarafının müzakerelerdeki anlayışını yansıtması açısından önemlidir ve kaygı vericidir. Rum tarafının pozisyonu BM parametrelerine aykırı bir pozisyondır. Bu vesileyle Kıbrıs ta müzakere edilerek bulunabilecek bir çözümün mevcut parametrelerini paylaşmak istiyorum. Kurulacak olan devlet yeni ve bir ortaklık devleti olacaktır. Bu devlet iki egemen Halkın vereceği yetkilerle kurulacaktır. Tabii ki bu ortaklık devletinin egemenliği olmasına karşı değiliz ve tabii ki dışta tek kimliği olacaktır. Ancak, kimse bizden eşitliğimizden ve kurucu gücümüzden vazgeçmemizi beklemesin. Şu anda geldiğimiz aşamada Rum tarafının uzlaşmaz tutumundan dolayı süreç tıkanmıştır. BM de Rum uzlaşmazlığından haberdardır ve BM nin Rum tarafını sıkıştığı köşeden çıkarmak için değişik alternatif arayışları içerisinde olduklarını anlıyoruz. Ancak tüm ilgili tarafların aklında olan son tarih de bellidir. Mizakereler için mevcut olan ve herkes tarafından paylaşılan doğal takvim Mart 2014 tarihidir. Size gelinen aşamaya dair bir tablo çizmeye çalıştım. Şimdi de size 2008 de başlayan müzakere süreciyle ilgili bazı rakamlar vermek istiyorum: Sayın Talat Hristofyas la 3 Eylül Mart 2010 tarihleri arasında 73 kez görüşmüştür. Ben Sayın Hristofyas la 26 Mayıs Mart 2012 tarihleri arasında 76 kez bir araya geldim. Özel Temsilciler, Talat zamanında 12 Mart Mart 2010 tarihleri arasında 74 görüşme gerçekleştirirken, benim zamanımda 31 Mayıs 2010 tarihinden 20 Kasım 2013 tarihine kadar 92 kez biraraya gelmişlerdir. Bu kadar görüşme yapılmışken hala daha ön hazırlık veya ön şartlardan bahsetmek tüm niyeti ortaya koymaktadır. Kıbrıs Rum tarafı mevcut statükonun devamından yani Kıbrıs ın tek tanınmış devleti olmaktan, AB ye tam üye olmaktan memnundur. Sahip olduğu gücü ve zenginliği Kıbrıs Türk tarafıyla paylaşmayı istememektedir. Bu durum 28 Mayıs 2004 tarihli BM Genel Sekreteri tarafından da kayıt altına alınmış bir gerçektir. Biz statükonun ve Kıbrıs Türk Halkına uygulanan ambargonun sürmesi anlamına gelecek olan ucu açık müzakerelerin yarar getireceğine inanmıyoruz. Çünkü ucu açık müzakereler bizi şu anda bulunduğumuz noktadan bir adım ileriye götürmez. Sonuç alıcı bir sürece taraf olduğumuzu her platformda dile getirdik ve getiriyoruz. Kıbrıs Türk tarafı olarak adada bulunacak bir çözümün kalıcı olabilmesinin anahtarının da olası bir çözümün müzakere edilerek bulunması olduğunun bilincindeyiz. 8