CEZA MUHAKEMESÝNDE ÝSTÝNAF EL KÝTABI

Transkript

1 CEZA MUHAKEMESÝNDE ÝSTÝNAF EL KÝTABI Türk ve AB Uzmanlarý Tarafýndan Hazýrlanmýþtýr AB EÞLEÞTÝRME PROJESÝ TÜRKÝYE CUMHURÝYETÝNDE ÝSTÝNAF MAHKEMELERÝNÝN KURULUÞUNUN DESTEKLENMESÝ PROJESÝ TÜRKÝYE ADALET BAKANLIÐI HOLLANDA YARGI KONSEYÝ ÝSVEÇ ULUSAL MAHKEMELER ÝDARESÝ MART 2007 ANKARA I

2 All rights reserved. No portion of this book may be reproduced, copied or translated without the permission of General Directorate for EU Affairs of Ministry of Justice Tüm haklarý saklýdýr. Bu kitap Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlýðý Avrupa Birliði Genel Müdürlüðü'nün izni olmaksýzýn çoðaltýlamaz, kopyalanamaz veya tercümesi yapýlamaz. II

3 SUNUÞ Türkiye Cumhuriyeti Devleti bir hukuk devletidir. Hukuk devleti, faaliyetlerinde hukuk kurallarýna baðlý, vatandaþlarýna hukuki güvenlik saðlayan devlet olup, bu ilkenin tam anlamýyla hayata geçirilmesinde Adalet Bakanlýðýna önemli görevler düþmektedir. Bu sorumluluðunun bilincinde olan Adalet Bakanlýðý, çalýþmalarýnda, bir Devlet politikasý olarak benimsenmiþ bulunan Avrupa Birliðine tam üyelik perspektifiyle hareket etmekte ve hukuk politikasý açýsýndan çaðdaþ evrensel deðerleri de dikkate almak suretiyle adalet hizmetlerinde yüksek kalite standartlarýna ulaþmayý, yargýnýn etkinlik, verimlilik ve güvenilirliðini artýrmayý hedeflemektedir. Bu hedef çerçevesinde, yargý sistemimiz, Avrupa Birliði müktesebatý ve uluslar arasý sözleþmeler ile Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi kararlarý dikkate alýnarak sürekli geliþtirilmekte olup, bu amaçla mevzuatýmýzda köklü deðiþiklikler yapýlmýþtýr. Temel kanunlarýmýzdan olan Türk Medeni Kanunu ile baþlayan süreç, Türk Ceza Kanunu, Kabahatler Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Ýnfazý Hakkýnda Kanun, Çocuk Koruma Kanunu ve diðer kanunlarýn çýkarýlmasýyla devam etmiþtir. Bu kapsamdaki önemli geliþmelerden birisi de, bütün Avrupa Birliði üyesi ülkelerde bulunan ve adil yargýlanma hakkýnýn saðlanmasý için önemli bir unsur olarak kabul edilen istinaf mahkemelerinin yeniden hukuk sistemimize dahil edilmiþ olmasýdýr tarihli ve 5235 sayýlý Kanun ile bölge adliye (istinaf) mahkemelerinin kurulmasý öngörülmüþ, Ceza Muhakemesi Kanunu ve Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda da istinaf yoluna iliþkin usul hükümlerine yer verilmiþtir. Bu mahkemelerin yakýn bir gelecekte faaliyete geçmeleri ile birlikte, adil yargýlanma hakký açýsýndan önemli bir adým atýlmýþ ve üzerindeki aðýr iþ yükü hafifletilmek suretiyle Yargýtay, gerçek bir içtihat mahkemesi fonksiyonuna kavuþturulmuþ olacaktýr. Ýstinaf mahkemelerinin kurulmasý, Türkiye'nin Avrupa Birliði'ne adaylýk sürecindeki iki önemli belgeyi oluþturan Katýlým Ortaklýðý Belgesinde ve Ulusal Programda, yargýnýn etkinlik ve verimliliðinin artýrýlmasý doðrultusunda öncelik olarak belirlenen hususlardan biridir. Ýstinaf mahkemelerinin, belirtilen bu amaca hizmet edebilmesi için, yukarýda sözü edilen yasal düzenlemelerden sonra adalet mekanizmasýnýn fizikî kapasite ve personel açýsýndan hazýr hale getirilmesi özel önem arz etmektedir. Bu kapsamda, Bakanlýðýmýz Avrupa Birliði Genel Müdürlüðü tarafýndan, bölge adliye mahkemelerinde görev alacak hakim ve Cumhuriyet savcýlarý ile yardýmcý personelin, mahkemelerin faaliyete geçmesinden önce istinaf konusunda eðitilmeleri ve bu suretle geçiþ sürecinin daha az sorunla atlatýlabilmesi amacýyla "Türkiye'de Ýstinaf Mahkemelerinin Kuruluþunun Desteklenmesi Projesi" hazýrlanmýþtýr. Avrupa Birliði Komisyonunca maddi olarak desteklenen ve Hollanda-Ýsveç ortaklýðý ile "eþleþtirme" þeklinde yürütülen bu proje, 1000 hakim ve Cumhuriyet Savcýsý ile 1200 yardýmcý personelin eðitimini kapsamaktadýr. Proje kapsamýnda, III

4 eðitim faaliyetlerinde kullanýlmak ve daha sonra teþkilata daðýtýlmak üzere; hukuk hakimlerine, ceza hakimleri ile Cumhuriyet savcýlarýna ve yardýmcý personele yönelik üç ayrý el kitabý hazýrlanmýþ olup, bu kitaplar istinaf usulünü hukuk, ceza ve yardýmcý personel açýsýndan ayrý ayrý ele almaktadýr. Kitaplarýn hazýrlanmasýnda emeði geçen yerli ve yabancý uzmanlar ile Avrupa Birliði Genel Müdürlüðü çalýþanlarýna teþekkür ediyor, kitaplarýn bölge adliye mahkemelerine atanacak hakimsavcý ve yardýmcý personelimize faydalý olmasýný diliyorum. Cemil Çiçek Adalet Bakaný IV

5 TEÞEKKÜR AB ile iliþkilerimiz açýsýndan Türkiye'de istinaf mahkemelerinin kurulmasý konusu ilk olarak 2003 Katýlým Ortaklýðý Belgesinde, " istinaf mahkemelerinin kurulmasý için gereken hazýrlýklarýn yapýlmasý" þeklinde, kýsa dönem öncelikleri arasýnda ifade edilmiþ, Katýlým Ortaklýðý Belgesine cevap niteliðinde olan 2003 tarihli AB Müktesebatýnýn Üstlenilmesine Ýliþkin Ulusal Programda da "Yargýnýn Ýþleyiþi ve Etkin Bir Yargý Sisteminin Kurulmasý Ýçin Kapasite Geliþtirme" baþlýðý altýnda Türkiye'nin yükümlülükleri arasýnda sayýlmýþtýr. Ayný yerde yapýlan öncelik tanýmlamasýnda ise Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi ve temel özgürlüklere uygun þekilde yargýnýn etkinlik ve baðýmsýzlýðýnýn güçlendirilmesi için istinaf mahkemelerinin kurulmasý doðrultusunda gerekli hazýrlýklarýn yapýlmasýnýn gerekliliði vurgulanmýþtýr. Ayný þekilde, 2005 tarihli Katýlým Ortaklýðý Belgesi'nde kýsa dönem öncelikler arasýnda istinaf mahkemelerinin kurulmasý çalýþmalarýna devam edilmesi gerekliliði tekrarlandýðý gibi, her yýl yayýnlanan ilerleme raporlarýnda da istinaf mahkemelerinin kurulmasýna iliþkin çalýþmalarýn tamamlanmamýþ olmasý eksiklik olarak ifade edilmektedir. Avrupa Birliði Komisyonu adýna 2003, 2004 ve 2005 yýllarýnda hazýrlanan Türkiye'de yargýnýn iþleyiþine iliþkin istiþarî ziyaret raporlarýnda da, Yargýtay'ýn iþ yükünü hafifleteceði ve ona içtihat mahkemesi olma aslî fonksiyonunu kazandýracaðýndan bahisle istinaf mahkemelerinin kurulmasý tavsiye edilmiþtir. Bu bilgiler ýþýðýnda, bölge adliye mahkemelerinin kuruluþunu öngören 5235 sayýlý Kanunun yasalaþmasý aþamasýnda, Avrupa Birliðine üye ülkelerin mahkemelerinin standartlarýna uygun kurumsal yapýnýn oluþturulmasý, bu mahkemelerde çalýþacak olan hakim- savcý ve yardýmcý personelin desteklenmesi ve istinaf kanun yolunu etkin bir þekilde tatbik etmeye hazýr hale gelmelerinin saðlanmasý amacýyla Bakanlýðýmýz Avrupa Birliði Genel Müdürlüðü tarafýndan "Türkiye'de Ýstinaf Mahkemelerinin Kuruluþunun Desteklenmesi Projesi" hazýrlanmýþtýr. Projenin bu temel amaçlarýný gerçekleþtirmek amacýyla, Yargýtay'da iki adet uluslar arasý sempozyum düzenlenmesi, hakim-savcý ve yardýmcý personelin eðitimi, hakim-savcý ve yardýmcý personel için elkitaplarý hazýrlanmasý ve yurtdýþýna çalýþma ziyaretleri yapýlmasý planlanmýþtýr. Hazýrlanan Proje Fiþinin Avrupa Birliði Komisyonunca onaylanmasýndan sonra, Projenin eþleþtirme ihalesinde, Hollanda büyük proje olarak, Ýsveç ise yardýmcý küçük ortak olarak seçilmiþ ve bu ülkelerle çalýþma planý ve eþleþtirme sözleþmesi hazýrlanmýþtýr. Bu aþamada, o zaman Adalet Bakanlýðý Avrupa Birliði Genel Müdürü olan Dr. A. Saadet Arýkan ve tetkik hakimi Bahadýr Yakut görev almýþtýr. Projenin uygulama aþamasýnda ise, Türk tarafý adýna Adalet Bakanlýðý Avrupa Birliði Genel Müdür Yardýmcýsý Mustafa Elçim, Hollanda adýna Hollanda Yargý Konseyi Baþkaný A.H. Van Delden, Ýsveç adýna ise Batý Ýsveç Ýstinaf Mahkemesi Daire Baþkaný Kjell Björnberg proje liderleri olarak görev alýrken, Amsterdam Ýstinaf Mahkemesi Baþkan Yardýmcýsý Peter Ingelse Yerleþik V

6 Eþleþtirme Danýþmaný, Avrupa Birliði Genel Müdürlüðü Tetkik Hakimi Celalettin Dönmez de Yerleþik Eþleþtirme Danýþmaný Muadili olarak projeyi yürütmüþlerdir. Kitabýn hazýrlanmasýna iliþkin çalýþmalarýn çeþitli aþamalarý ise Genel Müdürlüðümüz tetkik hakimleri Bircan Cihangiroðlu ve Ulvi Altýnýþýk tarafýndan organize edilmiþtir. Ceza hakimleri ve Cumhuriyet Savcýlarýna yönelik bu kitabýn hazýrlanmasý için Türk ve AB Üyesi ülke uzmanlarýndan oluþan bu komisyonda, Türk tarafýndan Ýstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi öðretim üyesi Prof.Dr.Bahri Öztürk, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi öðretim üyesi Prof.Dr.Doðan Soyaslan, Yargýtay 4.Ceza Dairesi Tetkik Hakimi Hasan Tahsin Gökcan, Yargýtay 6. Ceza Dairesi Tetkik Hakimi Beytullah Metin, Adalet Bakanlýðý Uluslar arasý Hukuk ve Dýþ Ýliþkiler Genel Müdürlüðü Daire Baþkaný Fazlý Doðan, Adalet Bakanlýðý Kanunlar Genel Müdürlüðü Tetkik Hakimi Yüksel Erdoðan, Ankara Cumhuriyet Savcýsý Cemal Dönmez, Ankara Cumhuriyet Savcýsý Hüseyin Görüþen, Ankara Cumhuriyet Savcýsý Murat Esen, Sincan Hakimi Salih Sönmez, Sincan Cumhuriyet Savcýsý Abdi Cengiz yer almýþtýr. Buna karþýlýk AB tarafýndan ise Amsterdam Ýstinaf Mahkemesi Baþkan Yardýmcýsý Irene de Vires, Amsterdam Ýstinaf Mahkemesi Savcýsý Irene Gonzales, Stockholm Ýstinaf Mahkemesi Hakimi Bertil Ahnborg katýlmýþtýr. Komisyon çalýþmalarý esnasýnda Zeynep Burcu Yavuz proje asistaný Eylül Þentuna ise dil asistaný olarak görev almýþlardýr. Katýlan Türk uzmanlarca Ceza Muhakemeleri Kanunu açýsýndan istinaf kanun yolu uygulama usulü ele alýnmýþ, AB üyesi ülke uzmanlarý ise kendi ülkelerindeki istinaf kanun yolunun karþýlaþtýrmalý hukuktaki yansýmasýný irdelemiþlerdir. Ülkemizde yargýnýn etkinlik ve verimliliðinin artýrýlmasýna katkýda bulunacaðýný düþündüðüm eðitim çalýþmalarýnýn ve bu kitabýn hakim ve Cumhuriyet Savcýlarýmýza faydalý olmasýný diler, bu çalýþmalarda görev alan herkese Genel Müdürlüðüm adýna teþekkür ederim. Ahmet FIRAT Adalet Bakanlýðý Avrupa Birliði Genel Müdürü VI

7 ÝÇÝNDEKÝLER SUNUÞ III TEÞEKKÜR V I. GÝRÝÞ II. KAVRAM Ýstinaf nedir? Ýstinaf gerekli midir? III. ÝSTÝNAF MAHKEMELERÝNÝN TARÝHÇESÝ Ýstinaf mahkemelerinin ortaya çýkýþý ve geliþimi nasýl olmuþtur? Türkiye'de istinaf mahkemeleri ilk defa ne zaman kurulmuþtur? Ýstinaf mahkemeleri neden kaldýrýlmýþtýr? Ýstinaf mahkemeleri niçin yeniden kurulmuþtur? Türk Ýstinaf sistemi hangi ülke sistemine benzemektedir? IV. MUKAYESELÝ HUKUKTA ÝSTÝNAF A. FRANSA a) Asliye Ceza (Tribunal Correctionnel) davalarýnda istinaf Asliye Ceza Ýstinaf mahkemesi kaç üyeden oluþur? Asliye Ceza Davalarýnda istinafa kimler baþvurabilir? Baþvuru süresi kaç gündür? Karþý baþvurunun (arizî baþvuru) kendiliðinden düþmesi mümkün müdür? Baþvuru nereye yapýlýr? Ýstinaf gerekçesini içeren dilekçe ne zaman verilir? Ýstinaf baþvurusunun infaza etkisi var mýdýr? Ýstinaf mahkemesinin inceleme alaný sýnýrlý mýdýr? Duruþmaya nasýl baþlanýr? Tanýk ve taraflarýn dinlenme sýralarý nasýldýr? Asliye Ceza istinaf mahkemesinde uygulanan yargýlama kurallarý nelerdir? Mahkeme davanýn kabule þayan olmadýðýna karar verebilir mi? Mahkeme davanýn kabulünden sonra ne tür kararlar verebilir? Yeni kararla sanýðýn durumu aðýrlaþabilir mi? Mahkeme düzeltme kararý verebilir mi? Ýstinaf mahkemesi cezayý belirleyebilir mi? Ýstinaf mahkemesi görevsizlik kararý verebilir mi? Ýstinaf mahkemesi iþin esasýný çözebilir mi? b) Sulh Ceza Mahkemesi kararlarýna karþý istinaf c) Aðýr Ceza Davalarýnda (La Cour d'assises) Ýstinaf Kaç üyeden oluþur? Mahkeme sanýðýn durumunu aðýrlaþtýrabilir mi? Ýstinaf baþvurusunun karara etkisi varmýdýr? Baþvuru süresi kaç gündür? Karþý baþvuru kaç gün içinde yapýlmalýdýr? Ýstinaf baþvurusundan vazgeçilebilir mi? Ýstinaf baþvurusu nereye yapýlýr? Aðýr Ceza Ýstinaf mahkemesi nasýl belirlenir? B. ÝTALYA Ýstinafa kimler baþvurabilir? VII

8 35. Ýstinafa gidilemeyecek kararlar var mýdýr? Ýstinaf baþvurusu taraflara ne zaman teblið edilir? Ýstinaf baþvurusuna karþý baþvuru nasýl gerçekleþtirilir? Yetkili istinaf mahkemesinin belirlenmesinde ölçü nedir? Ýstinaf mahkemesinin incelemesi sýnýrlý mýdýr? Ýlk derece mahkemesi yargýlama usulü istinaf mahkemesinde de uygulanabilir mi? Duruþmaya nasýl hazýrlanýlýr? Ýstinaf yargýlamasýna nasýl baþlanýr? Ýstinaf mahkemesinde duruþma nasýl yapýlýr? Yeni delil ikamesi istenebilir mi? Ýstinaf yargýcýnýn hükmü nasýl olabilir? Ýstinaf mahkemesinin tüm kararlarýna karþý Temyiz'e baþvurulabilir mi? Sulh ve Asliye Ceza Mahkemesi kararlarýný inceleyen istinaf mahkemesi kaç üyelidir? Aðýr Cezalýk suçlar için istinaf mahkemesi üye sayýsý nedir? C. ALMANYA Ýlk derece mahkemelerinin tüm kararlarýna karþý istinaf mahkemesine baþvurulabilir mi? Baþvuru süresi kaç gündür? Eski hale getirme talebi istinaf süresini durdurur mu? Ýstinaf baþvurusu mahkeme kararýna etki eder mi? Ýstinaf gerekçesi ne zaman gösterilir? Ýstinafa baþvuru sýnýrlanabilir mi? Ýlk derece mahkemesi istinaf baþvurusunu reddedebilir mi? Mahkeme kalemi dosyayý savcýlýða ne zaman gönderir? Dosyayý istinaf mahkemesine kim ve nasýl gönderir? Ýstinaf mahkemesi baþvuruyu kabule þayan olup olmadýðý açýsýndan inceleyebilir mi? Ýstinaf mahkemesinde duruþma hazýrlýðýna nasýl baþlanýr? Duruþmalar nasýl baþlar? Duruþmada yazýlý belge okunabilir mi? Delillerin ortaya konulmasýndan sonra ilgilileri dinleme sýrasý nedir? Ýstinaf mahkemesinin inceleme yetkisi sýnýrlý mýdýr? Ýstinaf mahkemesi hükmünün mahiyeti ne olabilir? Ýstemde bulunan sanýðýn ceza yargýlamasýnda bulunmamasý halinde ne yapýlýr? Sanýðýn kanuni temsilcisi istinaf baþvurusu yapýlabilir mi? Ýstinaf mahkemesi sanýk aleyhine bozma kararý verebilir mi? Hangi kararlara karþý temyize gidilebilir? Ýstinafa gitmeden temyize gitmek mümkün müdür? D. HOLLANDA Ýstinafa kimler baþvurabilir? Hangi kararlara karþý istinafa baþvurulabilir? Baþvuru ne zaman yapýlýr? Duruþma günü ne zaman belirlenir? Dosya istinaf mahkemesine ne zaman gönderilir? Ýstinaf mahkemesinde yeni tanýk dinlenebilir mi? Ýstinaf mahkemesi ek soruþturma yapabilir mi? VIII

9 77. Duruþma günü nasýl belirlenir ve baþvurana ne zaman tebligat yapýlýr? Ýlk derece mahkemesinde geçerli kurallar istinafta da uygulanabilir mi? Ýlk derece mahkemesinde deðerlendirilen bir belge istinafta tekrar tartýþma konusu yapýlabilir mi? Maðdur þahsi hak taleplerini ne zaman yapmalýdýr? Ýstinaf mahkemesinin kararlarý nasýl olabilir? Ýstinaf mahkemesi sanýðýn durumunu araþtýrabilir mi? E. ÝSVEÇ Ýsveç'te genel olarak yargý sisteminin ve istinaf mahkemelerinin yapýsý nasýldýr? Ýstinafa kimler tarafýndan ve ne þekilde baþvurabilir? Ýstinaf baþvurusu üzerine, karþý baþvuru yapýlabilir mi? Mahkeme davayý istinaf mahkemesine ne zaman gönderir? Baþvuru yasaya aykýrý ise veya içeriðinde eksiklikler mevcutsa ne yapýlýr? Ýstinaf mahkemesi koruma tedbirleri hakkýnda karar verebilir mi? Karþý tarafýn cevabý neleri içermelidir? Verilen cevap istinafa baþvurana gönderilir mi? Ýstinaf için izin verilmesi gereken hallerde izin ne zaman verilir? Ýstinaf mahkemesi yeni delil toplayabilir mi? Ýstinaf mahkemesi hangi hallerde duruþma yapmaksýzýn davayý neticelendirebilir? Duruþma hazýrlýðý nasýl yapýlýr? Ýstinafta duruþmaya iliþkin hükümlerin bir özelliði var mýdýr? Duruþma nasýl yapýlýr? Ýstinafa baþvuranýn duruþmaya gelmemesi halinde ne yapýlýr? Ýstinaf baþvurusundan vazgeçmek mümkün müdür? Ýstinaf mahkemesi sanýðý daha aðýr bir cezaya mahkum edebilir mi? (Refornatio in pejüs) Mutlak bozma sebepleri nelerdir? Nisbi bozma sebepleri nelerdir? Bozmadan sonra dosya hangi mahkemeye gönderilir? V. ÝSTÝNAFIN DÝÐER KANUN YOLLARI ÝLE OLAN ÝLÝÞKÝSÝ Ýstinaf ile itiraz arasýnda ne fark vardýr? Ýstinaf ile temyiz arasýnda ne fark vardýr? VI. ÝSTÝNAFA HAKÝM OLAN ÝLKELER Ceza muhakemesine hakim olan ilkelerin önemli bir kýsmýnýn istinafa da hakim olacaðý açýktýr. Ýstinafta görev yapanlarýn bu ilkelere uygun hareket etme zorunluluðu vardýr. Bu hukuk devleti ilkesinin bir gereðidir Ýstinafta Hukuk devleti ilkesi ne anlama gelir? Ýnsan Haysiyetinin Korunmasý (Dokunulmazlýðý) Ýlkesi nedir? Ýþkence Yasaðý Nedir? Adil Yargýlama Ýlkesi Nedir? Baðýmsýz ve Tarafsýz Hakim Ýlkesi Nedir? Meram Anlatma Ýlkesi Nedir? Þüpheden Sanýk Yararlanýr Ýlkesi Nedir? Halka Açýklýk Ýlkesi Nedir? Özel Hayatýn Gizliliði Ýlkesi Nedir? Maddî Gerçeðin Araþtýrýlmasý Ýlkesi Nedir? Kanuna Aykýrý Elde Edilen Delillerin Muhakemede Kullanýlmamasý Ýlkesi Nedir? IX

10 115. Davasýz Yargýlama Olmaz Ýlkesi Ýstinafta Geçerli midir? Yüz yüzelik, doðrudan doðruyalýk (Vasýtasýzlýk) Ýlkesi Nedir? Ýstinaf Muhakemesinin Yürüyüþüne Ýliþkin Ýnsan Haklarý Nelerdir? Hak Arama Hakký Haklarý Öðrenme Hakký Muhakemenin Sonuna Kadar Suçsuz Sayýlma Hakký (Masumluk Karinesi) Kimse Kendisini ve Yakýnlarýný Suçlandýrýcý Beyanlarda Bulunmaya Zorlanamaz Ýlkesi (Nemo Tenetur Ýlkesi) Kimsenin Baþkasýnýn Fiilinden Dolayý Yargýlanmamasý Hakký (Ceza Sorumluluðunun Þahsîliði Ýlkesi) Kanunda Suç Olarak Gösterilmemiþ Bir Fiilden Dolayý Takibata Uðramama ve Kanunda Öngörülmemiþ Bir Cezaya Çarptýrýlmama Hakký (Suçlarýn ve Cezalarýn Kanunîliði Ýlkesi) Savunma Hakký Kanunî (Olaðan) Hâkim Tarafýndan Yargýlanma Hakký Tercüman Hakký ve Makûl Süre Ýçinde Yargýlanma Hakký Denetim Muhakemesine Baþvurma Hakký Yukarýda açýklanan ilkelerin, insan haklarýnýn ve temel hak ve özgürlüklerin ihlâl edilmesinin hukuki sonuçlarý nelerdir? VII. KORUMA TEDBÝRLERÝ Ýstinaf aþamasýnda yakalama, tutuklama, adli kontrol, arama, elkoyma, iletiþimin dinlenmesi ve tespiti, vücudun muayenesi ve moleküler inceleme yapýlmasý gibi koruma tedbirlerine baþvurulmasý mümkün müdür? VIII. BÖLGE ADLÝYE MAHKEMELERÝNÝN TEÞKÝLAT YAPISI Bölge Adliye (Ýstinaf) Mahkemeleri Nasýl Kurulur? Bölge Adliye Mahkemelerinin Organlarý Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemelerinin Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Dairelerinin Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Kimlerden Oluþur? Bölge Adliye Mahkemeleri Yüksek Mahkememidir? Bölge Adliye Mahkemeleri Baþkanlarýnýn Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Baþkanlar Kurulunun Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Daire Baþkanlarýnýn Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Üyelerinin Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Cumhuriyet Baþsavcýlarýnýn Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Cumhuriyet Savcýlarýnýn Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Adalet Komisyonlarýnýn Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Daireleri Yazý Ýþleri Müdürlüklerinin Görevleri Nelerdir? Bölge Adliye Mahkemeleri Denetime Tabi midir? Bölge Adliye Mahkemeleri Baþkan, Daire Baþkaný, Üye, C.Baþsavcýsý ve C.Savcýlarý Hakkýnda Soruþturma Usulü Nasýl Olacaktýr? ÝKÝNCÝ BÖLÜM: ÝSTÝNAF USULÜ I. GÖREV (MADDE BAKIMINDAN YETKÝ) Ýstinaf mahkemeleri hangi kararlarý inceler? Ýlk derece mahkemesinin kesin olan hüküm ve kararlarý hangileridir? X

11 148. Ýlk derece mahkemesinin ara kararlarýna karþý istinafa baþvurulabilir mi? Ýstinaf mahkemeleri ilk derece mahkemesi kararlarýný hangi yönlerden inceler? Ýstinaf mahkemelerinin yargý çevresinde bulunan hâkimlerin davaya bakma engelleri çýkarsa sorun nasýl çözülür? Ýstinaf mahkemesi Cumhuriyet Baþsavcýlýðýnýn istinaf konusu olan davaya iliþkin görevleri nelerdir? II. YETKÝ ( YER BAKIMINDAN YETKÝ) Ýstinaf mahkemeleri nasýl ve nerede kurulurlar? Yer yönünden yetki nasýl belirlenir? Yetkisizlik kararlarý hangi halde verilir? Ýstinaf mahkemelerinin yargý çevresindeki mahkemeler arasýnda yetki ve görev uyuþmazlýklarýný hangi mahkeme çözer? III. ÝSTÝNAF MUHAKEMESÝNÝN SÜJELERÝ Ýstinaf muhakemesine katýlan süjeler kimlerdir? Ýstinaf yargýlamasýný kim yapar? A. HAKÝM BAM'da görev alan hakimin çekinme ve ret nedenleri nelerdir? a. Ýstinafta hakimin davaya bakamayacaðý haller b- Ýstinafta hakimin yargýlamaya katýlamayacaðý durumlar Hâkimin reddi sebepleri nelerdir? Ýstinafta hakimin reddi muhakemesi nasýl yapýlýr? Ýstinafta hâkimin çekinmesi ve çekinmenin incelenmesi nasýldýr? B- ZABIT KATÝBÝ Ýstinaf duruþmasýnda zabýt katibi bulunur mu? C- ÝDDÝA MAKAMI; SAVCI Yeni CMK'ya göre savcýnýn yeni konumu nasýldýr? Savcý taraf mýdýr? Savcýnýn özerk olmasý ne demektir? Ýstinaf yargýlamasýnda savcýnýn bulunmasý zorunlu mudur? Görev ve yetkileri nelerdir? D-SAVUNMA a-sanik Suç þüphesi altýnda olup da sanýk niteliði tartýþmalý olanlar kimlerdir? Ýstinaf muhakemesinde sanýðýn hak ve yükümlülükleri nelerdir? b. MÜDAFÝ Ýstinaf aþamasýnda müdafi görev alabilir mi? Ýstinafta mecburi müdafi sistemi geçerli midir? Ýstinaf muhakemesinde müdafi doðrudan soru sorarak yargýlamaya aktif olarak katýlabilir mi? Müdafi kanun yoluna baþvurabilir mi? Yerel mahkemede görev yapan müdafi istinafta görevine devam eder mi? E. MALEN SORUMLU Malen sorumlu istinaf yargýlamasýnda yer alabilir mi? F- MAÐDUR, ÞÝKAYETÇÝ Yeni CMK'ya göre maðdurun yeni konumu nasýldýr? Ýstinafta maðdur ile þikayetçinin haklarý nelerdir? Maðdur ve þikayetçiye tebligat, dinlenme usulü XI

12 G-KATILAN Katýlan kimdir? Katýlma nasýl olur? Katýlanýn haklarý nelerdir? Ýstinaf aþamasýnda davaya katýlma olabilir mi? IV-BAÞVURU SÜRESÝ Ýstinaf kanun yoluna baþvuru süresi nedir? Baþvuru süresinin hukuki niteliði nedir? Ýstinafta eski hale getirme usulü nasýldýr? V. BAÞVURU ÞEKLÝ Ýstinaf baþvurusunda þekil þartý var mýdýr? Ýstinaf baþvurusunda gerekçe gösterilmesi zorunlu mudur? Ýstinafa baþvurudan vazgeçilmesi ve etkisi nedir? VI. ÝSTÝNAFTA ÝSPAT Ýstinafta ispatýn esaslarý nelerdir? Ýspat araçlarý nelerdir? Ýstinaf mahkemesi deli toplayabilir mi? Ýstinaf mahkemesi keþif yapabilir mi? Ýstinaf aþamasýnda ölü muayenesi ve otopsi mümkün müdür? Diðer delil toplama yöntemleri (koruma tedbirleri) nelerdir? Ýstinaf aþamasýnda deliller nasýl deðerlendirir? Ýstinaf aþamasýnda bilirkiþi görevlendirilebilir mi? Delil yasaklarý istinaf muhakemesinde geçerli midir? Delil yasaðý sayýlan haller nelerdir? Delil yasaklarýnýn görevi nedir? Yeni CMK'da öngörülen yeni delil Yasaklarý nelerdir? Aydýnlatma yükümlülüðünün yerine getirilmemesi nedir (m. 147 CMK)? Yasak sorgu metodlarý (m. 148 CMK) nelerdir? Deðerlendirme yasaklarý (m. 38/6 AY; m. 217/2 CMK) Nelerdir? AY m. 38/6'nýn mutlak anlaþýlmasýnýn sonuçlarý nelerdir? Özel kiþiler ve özel güvenlik görevlileri tarafýndan elde edilen hukuka aykýrý deliller muhakemede kullanýlabilir mi? VII. ÝSTÝNAF BAÞVURUSU ÜZERÝNE ÝLK DERECE MAHKEMESÝNCE YAPILACAK ÝÞLEMLER Ýlk derece mahkemesi istinaf baþvurusunu hangi hallerde reddedebilir? a) Süre Yönünden; b) Ýstinafa Baþvurabilecek Hükümlerden Olup Olmadýðý Yönünden; c) Ýstinaf baþvurusuna hakký bulunup bulunmadýðý yönünden; Ýstinaf talebinin red kararýna karþý baþvuru yolu var mýdýr? Ýlk Derece mahkemesi istinaf baþvurusunu uygun bulursa hangi iþlemleri yapmalýdýr? Ýstinaf baþvurusunun hükme etkisi nedir? VIII BÖLGE ADLÝYE MAHKEMESÝ CUMHURÝYET BAÞSAVCILIÐINCA YAPILACAK ÝÞLEMLER BAM Cumhuriyet baþsavcýlýðý, dosyadaki tebligat eksikliklerinin giderilmesini nasýl saðlar? BAM Cumhuriyet baþsavcýlýðýnýn soruþturmayý geniþletme yetkisi var mýdýr?.133 XII

13 211. BAM Cumhuriyet baþsavcýlýðý delil ve belge sunabilir mi? BAM Cumhuriyet baþsavcýlýðý, dosyayý ilk derece mahkemesine geri gönderebilir mi? BAM Cumhuriyet baþsavcýlýðý tebliðnamede hangi hususlara yer vermelidir? BAM Cumhuriyet baþsavcýlýðý tutukluyu tahliye edebilir mi? BAM Cumhuriyet baþsavcýlýðý infaza yetkili midir? IX. ÝSTÝNAF MAHKEMESÝNCE YAPILACAK ÝÞLEMLER A. ÖN ÝNCELEME Tebliðname kimlere ve nasýl teblið edilmelidir? Ön incelemede hangi kararlar verilir? Ön inceleme usulü nasýldýr? Savcý, müdafi ve vekil ön incelemeye katýlýr mý? Hangi halde yetkisizlik kararý verilir? Ýstinaf baþvurusunun reddine hangi hallerde karar verilir? Yetkisizlik kararlarýna karþý kanun yolu açýk mýdýr? Ön incelemede tahliye kararý verilebilir mi? Baþvurunun reddi kararýnýn hüküm ve sonuçlarý nelerdir? B. ÝNCELEME Ýnceleme usulü nasýldýr ve sonucunda hangi kararlar verilir? Ýnceleme iþlemine savcý, müdafi ve vekil katýlýr mý? Ýnceleme, istinaf baþvurusunda gösterilen nedenlerle sýnýrlý mýdýr? Baþvurunun 'esastan reddi' kararý hangi hallerde verilir? Baþvurunun esastan reddi kararýnýn hüküm ve sonuçlarý nelerdir? Bozma sebebi olan mutlak hukuka aykýrýlýk halleri hangileridir? Bozma üzerine dosya nereye gönderilir? Bozma kararý hangi usulle verilir? Bozma kararlarýna karþý kanun yolu açýk mýdýr? Ýlk derece mahkemesinin hükmünde 'düzeltme' yapýlmasý mümkün müdür? C. KOVUÞTURMA 'Ýlk derece mahkemesi kararýnýn kaldýrýlmasý, davanýn yeniden görülmesi ve duruþma açýlmasý kararý' hangi hallerde verilir? 'Kararýn kaldýrýlmasý, davanýn yeniden görülmesi ve duruþma açýlmasý kararý'nýn verilmesi usulü nasýldýr? Duruþma hazýrlýðý nasýl yapýlýr? Ýstinaf yargýlamasýnda uzlaþma hükümleri uygulanabilir mi? Ýstinaf duruþmasý nedir? Ýstinaf duruþmasýnda hangi kurallar uygulanýr? Ýstinaf duruþmasýnda kimler bulunmak zorundadýr? Ýstinaf duruþmasý hangi hallerde kapalý yapýlýr? Ýstinaf duruþmasýna basýn girebilir mi? Ýstinaf duruþmasýna nasýl baþlanýr? Ýstinaf duruþmasýna ara verilebilir mi? Makul sürede duruþma yapmak ne demektir? Çaðrý kaðýdýnýn tebliði ile duruþma günü arasýnda neden bir haftalýk süre býrakýlýr? Ýstinaf duruþmasýnda baþkanýn yetkileri nelerdir? Ýstinaf mahkemesi zorla getirme ve yakalama emri çýkarabilir mi? XIII

14 250. Ýstinaf mahkemesinde çapraz sorgu yapýlabilir mi? Sanýðýn tebligata raðmen mazeretsiz olarak istinaf duruþmasýna gelmemesi sebebiyle sorgusunun yapýlamamýþ olmasý, delillerin ortaya konulmasýna engel olur mu? Ortaya konulmasý istenilen bir delil hangi hâllerde reddolunur? Ýstinaf duruþmasýnda sadece okumakla yetinilebilecek kayýtlar nelerdir? Ýstinaf duruþmasýnda duruþma tutanaðý nasýl tutulur? Duruþma tutanaðýnýn ispat gücü nedir? Ýstinaf mahkemesi kararlarýný nasýl verir? D. ÝSTÝNAF MAHKEMESÝNDE DURUÞMA SONUNDA VERÝLECEK KARARLAR Ýstinaf mahkemesinin duruþma sonunda vereceði son kararlar (hüküm) nelerdir? Hükmün Gerekçesinde gösterilmesi gerekli hususlar nelerdir? Ýstinaf mahkemesinin duruþma sonunda vereceði kararlara karþý direnme (ýsrar) mümkün müdür? Ýstinaf mahkemesinin duruþma sonunda vereceði kararlardan hangileri kesin niteliktedir? X. BOZMA ÜZERÝNE ÝLK DERECE MAHKEMESÝNCE YAPILACAK ÝÞLEMLER Bozma kararý üzerine dosya kendisine gönderilen ilk derece mahkemesi ilk olarak hangi iþlemleri yapmalýdýr? Bozmadan sonra ilk derece mahkemesinde yapýlacak duruþmada hangi usul uygulanmalýdýr? Bozmadan sonra yerel mahkemedeki duruþmada sanýðýn sorgusu yapýlarak bozma kararýna karþý diyecekleri sorulmalý mýdýr? Bozmadan sonra davaya katýlma mümkün müdür? Müdafiin görevi bozmadan sonraki yargýlamada da devam etmeli midir? Ýlk yargýlamadaki tüm iþlemler yenilenmeli midir? XI. FARKLI YER ÝSTÝNAF CEZA DAÝRELERÝNÝN KARARLARI ARASINDA ÇIKABÝLECEK ÝÇTÝHAT AYRILIÐININ GÝDERÝLMESÝ Ýçtihat farklýlýðýný gidermeyi saðlayan yasal yollar nelerdir? Ýçtihat farklýlýðýný azaltabilecek idari uygulamalar yapýlabilir mi? XII. DENETÝM MUHAKEMESÝ A. ÝTÝRAZ Ýtiraz kanun yolunun niteliði ve koþullarý nedir? Ýstinaf mahkemesi ara kararlarýna karþý itiraz yolu açýk mýdýr? Ýstinafta itirazý inceleme usulü nedir? Ýstinaf mahkemesinde itiraz yoluyla incelenecek kararlar nelerdir? B. TEMYÝZ Temyiz nedir? Temyiz süresi ne kadardýr? Temyiz baþvurusunun þekli nasýldýr? Temyiz baþvurusunda gerekçe zorunlu mudur? CMK'da re'sen (otomatik) temyiz var mýdýr? Temyize kimler baþvurabilir? Temyiz Baþvurusunun sonuçlarý nelerdir? Temyize tabi kararlar hangileridir? Temyiz nedenleri nelerdir? XIV

15 282. Hukuka aykýrýlýk nedir? Hükümden önce verilen ve hükme etki eden kararlarýn temyizi mümkün müdür? Temyiz baþvurusunun kabule deðer sayýlamamasý nedeniyle kararý veren mahkemece reddi hangi hallerde mümkündür? Temyiz baþvurusunun reddi kararýna karþý taraflarýn haklarý nelerdir? Temyiz baþvurusunun kararý veren mahkemece kabule deðer görülmesi üzerine temyiz dilekçesinin karþý tarafa tebliði ve cevap hakký usulü nasýldýr? Bölge adliye mahkemesi ceza dairesi usulüne uygun olarak temyiz edilen dosyayý nereye gönderir? Yargýtay Cumhuriyet Baþsavcýlýðýnýn temyizle ilgili görevleri nelerdir? Temyiz incelemesinde denetlenemeyecek konular nelerdir? Bölge adliye mahkemelerinin ayný dosyada birden çok suç ve dava ile ilgili vereceði kararlarda temyize tabi olan ve olmayan dava ayrýmý nasýl yapýlýr? Temyiz incelemesi temyiz baþvurusunda gösterilen nedenlerle sýnýrlý mýdýr? Temyiz isteminin reddi kararlarý hangi hallerde verilir ve sonuçlarý nelerdir? Yargýtay Temyiz incelemesi sonucunda hangi kararlarý verebilir? Temyiz isteminin esastan reddi kararlarý hangi hallerde verilir ve sonuçlarý nelerdir? Temyiz edilen hükmün bozulmasý kararý hangi hallerde verilir ve sonuçlarý nelerdir? Yargýtay'ýn düzeltme kararlarýnýn sonuçlarý nelerdir? Yargýtay düþme kararlarýný hangi hallerde verir sonuçlarý nelerdir? Yargýtay'ýn temyiz incelemesinin sona ermesi sonucunda dosya nereye gönderilir? Yargýtay duruþmalý temyiz incelemesini hangi hallerde yapar? Yargýtay'ýn bozma kararý üzerine dosya kendisine gönderilen mahkemenin yapacaðý iþlemler nelerdir? C. KANUN YARARINA BOZMA Hangi hallerde kanun yararýna bozma yoluna baþvurulabilir? Ýstinaf yoluna baþvurulmadan kesinleþen karara karþý kanun yararýna bozma olanaðý var mýdýr? Ýstinaf mahkemesi denetiminden geçen bir karara karþý kanun yararýna bozmaya baþvurulabilir mi? Yargýtay'ýn bozma kararý üzerine istinaf mahkemesince yapýlacak iþlemler nelerdir? D. YARGILAMANIN YENÝLENMESÝ Yargýlamanýn yenilenmesi yoluna hangi hallerde baþvurulabilir? Ýstinaf mahkemesince verilerek kesinleþen kararlar üzerine yargýlamanýn yenilenmesi yoluna gidilebilir mi Yargýlamanýn yenilenmesi baþvurusu üzerine istinaf mahkemesince yapýlacak iþlemler nelerdir? Yeniden yargýlama üzerine istinaf mahkemesi hangi kararlarý verir? E. BÝREYSEL BAÞVURU HAKKI VE YARGILAMANIN YENÝLENMESÝ AÝHM kararý nedeniyle yargýlamanýn yenilenmesi hangi hallerde söz konusudur? Yenileme istemini kim veya kimler yapabilecektir? XV

16 311. Yargýlamanýn yenilenmesi istemi hangi halde kabul edilmez? Yenileme istemi nereye yapýlacaktýr? Yenileme istemi hangi süre içinde yapýlacaktýr? Yenileme istemi üzerine otomatik olarak duruþmaya mý geçilecektir? Bu konuda nasýl bir usul uygulanacaktýr? Ýstemin kabulü, otomatik olarak mahkumun tahliyesini gerektirir mi? Yeniden yapýlan yargýlama neticesinde ne gibi kararlar verilebilir? Bu kararlar denetime açýk mýdýr? EKLER: ÝNSAN HAKLARI VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERÝNÝN KORUNMASINA ÝLÝÞKÝN SÖZLEÞME (AVRUPA ÝNSAN HAKLARI SÖZLEÞMESÝ) (11'NCÝ PROTOKOL ÝLE DEÐÝÞTÝRÝLEN VE YENÝDEN DÜZENLENEN SÖZLEÞME METNÝ) AVRUPA ÝNSAN HAKLARI SÖZLEÞMESÝ 7. PROTOKOL TÜRKÝYE CUMHURÝYETÝ ANAYASASI CEZA MUHAKEMESÝ KANUNUNUN YÜRÜRLÜK VE UYGULAMA ÞEKLÝ HAKKINDA KANUN XVI

17 KISALTMALAR AY AYM AÝHM AÝHS : Anayasa : Anayasa Mahkemesi : Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi : Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi AMKD : Anayasa Mahkemesi Kararlarý Dergisi BAM BAMK : Bölge Adliye Mahkemesi : Adli Yargý Ýlk Derece Mahkemeleri Ýle Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluþ, Görev ve Yetkileri Hakkýnda Kanun C CD CGK : Cilt : Ceza Dairesi : Ceza Genel Kurulu E. : Esas HSYK ÝBK : Hakimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu : Ýçtihadý Birleþtirme Kararý K. : Karar M RG : Madde : Resmi Gazete s. : Sayfa S. : Sayý vd. Yar. : ve devamý : Yargýtay XVII

18 XVIII

19 KAYNAKLAR Centel/Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3.Basý, Ýstanbul Çýnar, Ali Rýza, Ceza Yargýlamasýnda Temyiz Yolu, Ankara Gündüz, Orçun, "Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Ýstinaf", Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2005, C.II, S.2. Gölcüklü, Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi'ne Göre Doðru Yargýlama, Ankara Gölcüklü/Gözübüyük, Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi ve Uygulamasý, 3. Basý Ankara Kunter/Yenisey, Muhakeme Hukuku Dalý Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Basý Ýstanbul Kunter/Yenisey, Muhakeme Hukuku Dalý Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku 2005 Eki, Arýkan, Mayýs Özbek, V.Özer, Yeni Ceza Muhakemesi Kanununun Anlamý, Ankara Öztürk/Erdem, Uygulamalý Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2006 Tezcan, Durmuþ, Fransýz Ceza Muhakemesi Hukukunda Ýstinaf Adalet Dergisi, Ocak Yýl 91 Sayý 2. Tezcan/Erdem/Sancakdar, Türkiye'nin Ýnsan Haklarý Sorunu, Ankara Turcey Valery: Ceza Yargýlama hukukunda istinafýn yeri: Ýstinaf Mahkemeleri - Uluslararasý Toplantý. Ankara Þahin, Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Þerhi, Ankara 2005 Þahin, Sanýðýn Kolluk Tarafýndan Sorgulanmasý, Ankara Yaþar, Osman, Ceza Muhakemesi Kanunu, Ankara Yenisey, Feridun, Ceza Adalet sisteminin Etkinliði ve Ýstinaf, Adalet Dergisi, Ocak Yýl 91 Sayý 2. Yenisey, Feridun, Ceza Muhakemesi Hukukunda Ýstinaf ve Tekrar Kabulü Sorunu, Doktora Tezi, Ýstanbul Yenisey, Feridun, Almanya Federal Cumhuriyeti Ceza Muhakemesi Kanunu. Strafprozebordnung (StPO) Ýst XIX

20 XX

21 BAM Baþkan ý BAÞKANLIK Baþkanlýk Yazý Ýþleri Müdürlüðü BAÞKANLAR KURULU BAM Baþkaný Daire Baþkanlarý DAÝRELER Hukuk Daireleri (En Az Üç Daire ) Ceza Daireleri ( En Az Ýki Daire ) Baþkan ve Üyeler Baþkan ve Üyeler (Dairelerde bir baþkan ile en az iki üye bulunur. Daire sayýsý Adalet Bakanlýðýnýn önerisi üzerine HSYK ca artýrýlýp azaltýlabili r. ) BÖLGE ADLÝYE MAHKEMELERÝ TEÞKÝLAT ÞEMASI C.BAÞSAVCILI ÐI C. Baþsavcýsý C. Savcýlarý ADALET KOMÝSYONU BAM Baþkaný Asil üye (HSYK ca Daire Baþkanlarý arasýndan seçilir) C.Baþsa vcýsý Yedek üye ( HSYK ca Daire Bþk (ve üyeler arasýndan belirlenir) MÜDÜRLÜKLER BAM Baþkanlýðýnda Daire lerde C.Baþsavcýlýðýnda Adalet Komisyonunda Cum. Baþ.da (Ýdari Ýþler Md.) Ýhtiyaç duyulan diðer müdürlükler 1

22 I. GÝRÝÞ Türk Hukuk Tarihinde bir süre uygulanýp, uygulamadan doðan kimi sorunlar nedeniyle kaldýrýlmýþ bulunan istinaf mahkemelerinin yeniden kuruluþu tarihli ve 5234 sayýlý Kanunla öngörülmüþtür. Böylece, iki dereceden ibaret yargý sistemimiz, bölge adliye mahkemelerinin de yerini almasýyla üç dereceli hale gelmektedir. Bölge adliye mahkemelerinin çalýþmaya baþlamasý ile, ilk derece mahkemelerince verilen kararlar, hem hukukilik denetimine tabi tutulacak, hem de olay yargýlamasý yönünden denetlenerek, gerektiðinde yeniden yargýlama yapýlacaktýr. Böylece, yargý hatalarý en aza indirilmek suretiyle maddi hakikate ulaþýlmýþ olunacaktýr. Bu þekilde ülke düzeyinde hukuk birliðini saðlama iþlevini üstlenmiþ olan Yargýtay da bir içtihat mahkemesi haline gelerek, hukuka aykýrýlýk denetimini yapacaktýr. Bölge adliye mahkemelerinin kurulmasý öncesinde hakim ve C. Savcýlarýnýn bilgilendirilmesi ve kaynak kitap yazýlmasý konusunda Hollanda Yargý Konseyi ve Ýsveç Mahkemeler Ýdaresi ile Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlýðý arasýnda iþbirliði yapýlmýþ ve müþterek çalýþma sonucunda bu kitap ortaya çýkmýþtýr. Kitabýn amacý, bölge adliye mahkemelerinde görev yapacak hakim ve C. Savcýlarýnýn mahkemenin örgütleniþi ve yargýlama usulü hakkýnda bilgilendirilmesi için kaynak el kitabý olmasýdýr. Bu nedenle içerik ve kapsamýnýn bu amaca uygun olmasýna özen gösterilmiþtir. Kitap, uygulamacý ve akademisyenlerden oluþan bir yazarlar komisyonu tarafýndan hazýrlanmýþtýr. Kitabýn yazýmýnda konular yazarlar arasýnda paylaþýlmýþ ve yapýlan toplantýlarda, Ýsveç ve Hollanda lý uzmanlarla birlikte bu çalýþmalar gözden geçirilip tartýþýlarak, üzerinde uzlaþýlan metin ortaya çýkmýþtýr. Bu çalýþmalardan sonra kitabýn editörlüðünü üstlenen Prof. Bahri Öztürk tarafýndan gözden geçirilerek son þekli verilmiþtir. Kitabýn hazýrlanmasýnda, hakim ve savcýlarýmýza yararlý bir eser hazýrlayabilmek düþüncesi egemen olmuþtur. Bu maksatla, yoðun ve titiz bir þekilde çalýþýlmýþ; baþta Yargýtay Baþkanlýðý ve Yargýtay Cumhuriyet Baþsavcýlýðý olmak üzere Adalet Akademisi, Türkiye Barolar Birliði ve Ankara Adliyesi ziyaret edilerek, ilgililerden kitapta yer almasý gereken konulara iliþkin görüþler toplanmýþ; Adalet Bakanlýðýnda yapýlan toplantýlarda hararetli tartýþmalar yaþanmýþ ve son derece verimli görüþ alýþ veriþinde bulunulmuþtur. Hollanda ve Ýsveç ten gelerek toplantýlarýmýza katýlan istinaf hakimi ve savcýlarýn ülkelerindeki uygulama konusunda verdiði bilgiler son derece yararlý olmuþ ve kitabýn hazýrlanmasýnda dikkate alýnmýþtýr. 2

23 Ýçerik ve planýn belirlenmesinde, uygulamacýlardan alýnan görüþler doðrultusunda kanunun uygulanmasý halinde karþýlaþýlacak sorunlardan hareketle, temel konu baþlýklarý altýnda soru-cevap metodu benimsenmiþ ve okuyucuya kolaylýk saðlamasý için sorular numaralandýrýlmýþtýr. Eser iki bölümden ibarettir. Birinci bölümde istinafa iliþkin genel esaslar ele alýnmýþtýr. Bu çerçevede önce istinaf kavramý, istinafýn gerekli olup olmadýðý, tarihçesi, mukayeseli hukuktaki durumu, diðer kanun yollarý ile iliþkisi, istinafa hakim olan ilkeler ve nihayet Bölge Adliye Mahkemelerinin (Ýstinaf Mahkemelerinin) teþkilatý konularý deðerlendirilmiþtir. Bu bölümde uygulamacýlara farklý hukuk sistemleri konusunda bilgi verilerek, konuyla ilgili geniþ bir perspektif saðlanmak istenilmiþtir. Bu amaçla, Fransa, Ýtalya, Almanya, Hollanda ve Ýsveç hukuk sistemlerinde istinaf mahkemeleri ve usulü genel olarak deðerlendirilmiþtir. Ýkinci bölümde ise istinaf usulü ana baþlýðý altýnda görev (madde bakýmýndan yetki), yer bakýmýndan yetki, istinaf muhakemesine katýlan kiþiler, baþvuru süresi ve þekli, istinafta ispat, istinaf baþvurusu üzerine ilk derece mahkemesince yapýlacak iþlemler, bölge adliye mahkemesi cumhuriyet baþsavcýlýðýnca yapýlacak iþlemler, istinaf mahkemesince yapýlacak iþlemler, ön inceleme, inceleme, kovuþturma, istinaf mahkemesinde duruþma sonunda verilecek kararlar, bozma üzerine ilk derece mahkemesince yapýlacak iþlemler, farklý yer istinaf ceza dairelerinin kararlarý arasýnda çýkabilecek içtihat ayrýlýðýnýn giderilmesi, itiraz, temyiz, kanun yararýna bozma, ve nihayet yargýlamanýn yenilenmesi konularý özlü bir þekilde incelenmiþtir. Kitabýn sonunda ekler baþlýðý altýnda, konuyla ilgili mevzuata yer verilmiþtir. Þunu belirtmek gerekir ki; bölge adliye mahkemeleri çalýþmaya baþlamadan önce hazýrlanan ve temelinde el kitabý mahiyetinde bulunan kitabýn tüm sorularý cevaplandýrmasý beklenmemelidir. Buna raðmen yine de uygulamada karþýlaþýlmasý muhtemel görülen pek çok konunun deðerlendirilmesi yapýlmýþtýr. Elbette ki uygulama baþladýðýnda çok farklý konular ve görüþler de gündeme gelecek, bu tartýþmalar gerek Yüksek Mahkeme ve istinaf mahkemeleri kararlarýnda ve gerekse akademik ortamlarda yapýlacaktýr. Bir hususu önemle hatýrlatmakta yarar vardýr. Bu kitap, uygulamacýlar için bir yardýmcý kaynak olmasý maksadýyla hazýrlanmýþtýr. Kitap, hazýrlanýþý itibarýyla resmi bir çalýþmanýn ürünü olmakla birlikte, kitapta yer alan hukuki deðerlendirmeler tümüyle yazarlarýnýn görüþ ve önerilerini yansýtmaktadýr. Bu bakýmdan, içeriðinde yer alan görüþler dolayýsýyla hiçbir yargý merciine veya hakimlere, ilgili kanunun uygulanmasý konusunda bir direktif veya görüþ telkin etme anlam ve amacý taþýdýðý düþünülmemelidir. Yargý organlarýnda görev yapan hakim ve C. Savcýlarý, Anayasal yargý baðýmsýzlýðý ve 3