TÜRKİYE DE YAŞLILARIN SAĞLIK VE SOSYAL SORUNLARI. PROF. DR. ALĠYE MANDIRACIOĞLU Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi

Transkript

1 TÜRKİYE DE YAŞLILARIN SAĞLIK VE SOSYAL SORUNLARI PROF. DR. ALĠYE MANDIRACIOĞLU Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi

2

3 2014 UNDP İNSANI GELIŞME RAPORU KıRıLGAN GRUPLAR sosyal dıģlanmıģlık ve yoksulluk Dünyadaki yaģlı nüfusun yaklaģık %80 inin emekli maaģı yok, ya çalıģması gerek ya da ailesine bağımlı. 60 yaģ ve üstü yaģlı nüfusun %46 sından fazlası engelli, topluma tam katılım sağlayamıyorlar

4 BĠRLEġMĠġ MĠLLETLER BĠNYIL KALKINMA HEDEFLERĠ Amaç 1 Mutlak Yoksulluk ve Açlığı Ortadan Kaldırmak Amaç 2 Tüm Bireylerin Temel Eğitim Almasını Sağlamak

5 genç yaģlardaki ekonomik fırsatlar ve güvenlikten yoksunluk ileri yaģta kırılganlığa neden olur 2014 Ġnsani GeliĢme Raporu

6

7

8

9

10 TEKNOLOJI ISE ÖDEYEBILENLER IÇIN ERIŞILEBILIR

11 COĞRAFI SıNıRLAR

12 Nüfusa göre

13 Fakirlik

14 Önlenebilir ölümler

15 Sağlık harcamalarına göre

16

17 Gelir güvencesi Emekli maaģı Fakir yaģlı % YaĢlıların kendi SED algısı KiĢi baģı gelir Sağlık durumu 60 yaģ sonrası beklenen yaģam süresi 60 yaģ sonrası sağlıklı olarak beklenen yaģam süresi Kendi ruh sağlığı algısı Küresel yaşlı izlemi ĠĢ yaģamında yaģ grubunda çalıģan % Orta-lise mezunu 60 yaģ + kiģilerin % Gereksinim duyduğunda destek olacak arkadaģ veya akraba varlığı Gece yalnız baģına yürüyebilme güvenliği YaĢamında özgürlük UlaĢım olanaklarından memnuniyet

18

19

20

21

22

23 Sosyoekonomik durum, Eğitim yaşlıların sağlığının önemli bir belirleyicisidir

24 Eğitim ile yoksulluk arasında korelasyon var. Ülkemizde yoksulların % 84 ü okur yazar değil yada ilköğrenimi tamamlamamıģtır MELTEM ARAN. TÜRKİYE DE YOKSULLUK VE EŞİTSİZLİKTEKİ DEĞİŞİMLER ( ). TÜRKİYE DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI VE DÜNYA BANKASI, 2010

25 TÜĠK Gelir ve YaĢam KoĢulları AraĢtırması, 2013 En zengin kesimin geliri en yoksul kesimin gelirinin 7,7 katı oldu

26 YaĢlı yoksulluk oranı 2012 yılında %18,7 Sosyal transferlerden yararlanan yaģlı nüfus 2011 yılında %74, yılında %76,6 TÜİK İstatistiklerle Yaşlılar, 2013

27

28 Tek kişilik hanelerin %42,2 sinde yaşlı nüfus bulunmaktadır. Tek baģına yaģayan yaģlı nüfusun %77,1 ini kadınlar oluģturmaktadır. TÜİK Nüfus ve Konut Araştırması 2011

29 YAŞLILIK GEÇİM ENDEKSİ ARAŞTIRMASI 2011

30 TÜRKIYE DE 65 YAŞ ÜZERINDEKI KIŞILERIN KRONIK HASTALıK SıKLıĞı %23 %35 %14 1 Kronik Hastalık %90 2 Kronik Hastalık 3 Kronik Hastalık 4 veya Daha Fazla Kronik Hastalık

31

32 Sağlık durumu çok iyi/iyi düzeyinde olan: erkek :%36,9 kadınlar %18,7 TÜİK İstatistiklerle Yaşlılar, 2013

33 Kötü sağlık için eğitimsizlik ve kötü ekonomik durum risk olarak belirlenmiģtir Hatice Simsek, Sinem Doganay, Refik Budak and Reyhan Ucku.Relationship of socioeconomic status with health behaviors and self-perceived health in the elderly: A community-based study, Turkey.Geriatr Gerontol Int 2013

34 DÜNYA DEĞERLER ARAŞTIRMASI/ TURKİYE Çoğunluğu ilköğretim ve daha az eğitim düzeyindedir. Yarıdan fazlası, 10-likert gelir ölçeğinde en kötü 3 dilimde yer almaktadır YaklaĢık 1/5 i sağlığını kötü olarak algılamaktadır.

35 Kadınların Okur yazar olmayanların Gelir durumu en düģük dilimde olan yaģlıların sağlık algısı en kötüdür. DÜNYA DEĞERLER ARAġTIRMASI/ TURKĠYE

36 EDA DOĞAN,KALKıNMA BAKANLıĞı TÜRKIYE'NIN YOKSULLUĞUN ÖLÇÜLMESI, 2014

37 Ankara da yaģlıların %46.4 ü doktor, ilaç gibi sağlık ihtiyaçlarını rahatlıkla karģılayabilmek için gelirlerinin yeterli olmadığı saptanmıģ Ankara da yaşlı yoksulluğu: ekonomik, sosyal, kültürel ihtiyaçların analizi. Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama Ve Araştırma Merkezi, 2012

38 Ġzmir de YaĢlılarda gıda güvencesizliği %21.7, Beslenme bozukluğu: evli olmayanlarda 2 kat, sosyoekonomik durumu kötü olanlarda 2,5 kat daha fazla saptanmıģ. H. Simsek, R. Meseri, S. Sahin, R. Ucku. Prevalence of food insecurity and malnutrition, factors related to malnutrition in the elderly: A community-based, cross-sectional study from Turkey European Geriatric Medicine 4 (2013)

39 Eğitimsizlerde Daha az geliri olan yaģlılarda Demans daha sık Didem Arslantas, Demet Ozbabalık, Selma Metintas, Serhat Ozkan, Cemalettin Kalyoncu,Gazi Ozdemir, Ali Arslantas.Prevalence of dementia and associated risk factors in Middle Anatolia, Turkey. Journal of Clinical Neuroscience 16 (2009)

40 Daha az geliri olan yaģlılarda sosyal güvencesi olmayan yaģlılarda yalnızlık ve depresyon daha sık Aylaz R, Aktürk Ü, Erci B, Öztürk H, Aslan H.Relationship between depression and loneliness in elderly and examination of influential factors. Archives of Gerontology and Geriatrics 55 (2012)

41 YAġLILIK GEÇĠM ENDEKSĠ ARAġTIRMASI

42 Yaşlı ihmali YaĢlıların %3.5 in ihmal edilmekte olduğu saptanmıģtır. Sosyoekonomik düzeyin düģük olması, eğitimsiz olma risk faktörüdür. Pembe Keskinoglu, Metin Pıcakcıefe, Nurcan Bilgic, Hatice Giray, Nuriye Karakus and Reyhan Ucku. Elder abuse and neglect in two different socioeconomic districts in Izmir, Turkey International Psychogeriatrics (2007), 19:4,

43 YAŞ AYRıMCıLıĞı Genç eriģkinlerin yaģlılara yönelik olumlu bir tutum içinde oldukları belirlenmiģtir. toplumdaki bireylerin öğrenim düzeyi arttıkça yaģlıya yönelik daha olumlu tutum sergiledikleri Mualla Yılmaz,Meral Altıok,Badel Polat, Meryem Darıcı,Mehmet Ali Sungur. Genç eriģkinlerin yaģlı ayrımcılığına iliģkin tutumları Turkish Journal of Geriatrics 2012; 15 (4)

44 Avrupa sosyal araştırması, 2008

45 Avrupa sosyal araştırması, 2008

46 Avrupa sosyal araştırması, 2008 Tüm yaģ grupları

47 SONUÇ: YAġLILAR, SAĞLIKLARINI EN FAZLA ETKĠLEDĠĞĠNDEN, GELĠR EġĠTSĠZLĠĞĠNE EN DUYARLI GRUPTUR. Ülkemizdeki çalıģmalarda: Düşük sosyoekonomik düzey ve eğitim: sağlıksız beslenme, kötü sağlık algısı, kötü biliģsel durum, yüksek ölüm kaygısı, hekim önerisine uyum gösterememe, ihmal, kötü yaģam tatmini, yetersiz günlük yaģam aktivitesi, kötü yaģam kalitesi, Riskini artırmaktadır

48 Yaşlanma Ulusal Eylem Planı, Sağlık Bakanlığı, 2007 yaģlıların topluma ve kalkınma sürecine aktif katılımının sağlanması, kuģaklar arası dayanıģmanın güçlendirilmesi, bilgiye eriģimlerinin sağlanması, yaģam boyu sağlığın geliģtirilmesi ve refahın artırılması, sosyoekonomik olarak dezavantajlı olanların güçlendirilmesi, sağlık ve bakım hizmetlerine tam eriģimlerinin sağlanması, yaģlıların gereksinimleri konusunda sağlık çalıģanlarının ve bakım hizmeti veren diğer bireylerin bilgilendirilmesi yaģlıların aktif katılımının sağlanması, olanaklar sunan, destekleyici ortamların sağlanması

49 Ülkemizde yeterli enerjiyi sağlayan, makro ve mikronütrient eksikliğine neden olmayan, tercihen o bölgede bulunan gıda maddeleri ile hazırlanan ve geliģmekte olan ulusal beslenme hedeflerine uyan dengeli bir beslenmenin teģvik edilmesi ve gıdaların yaģlılara ulaģtırılması sağlanacaktır. TÜRKIYE DE YAŞLıLARıN DURUMU VE YAŞLANMA ULUSAL EYLEM PLANı UYGULAMA PROGRAMı. AILE VE SOSYAL POLITIKALAR BAKANLıĞı, ÖZÜRLÜ VE YAŞLı HIZMETLERI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, ANKARA,2012. Hedef 1: YaĢlılık döneminde, hastalık ve bağımlı kalma riskini artıran faktörlerin birikmiģ etkilerinin azaltılması Talep eden yaģlıların sağlıklarının korunması ve geliģtirilmesi amacıyla düzenli olarak evlerinde kontrol edilmeleri ve gerekli hallerde ücretsiz olarak sağlık kuruluģlarına ulaģımları sağlanacaktır. YaĢlılara götürülecek tüm hizmetlerin planlanabilmesi ve etkili olarak yürütülebilmesi için Yaşlı Veri Tabanı oluģturulacaktır. Söz konusu veri tabanının toplumsal cinsiyete duyarlı göstergelerden ve ayrıca cinsiyete göre ayrıģtırılmıģ verilerden oluģturulması sağlanacaktır. YaĢlılara yönelik evde bakım hizmet modelinin tanımlanması, standartlarının belirlenmesi ve evde bakım hizmetleri yaygınlaģtırılacaktır. Evinde yaģayan yaģlılara yönelik elektronik ikaz ya da yardım cihazları ile istedikleri hizmetlere ulaģabilecekleri acil çağrı merkezleri oluģturulacaktır. Hedef 2: YaĢlılık döneminde hastalıkları önlemek için politikaların geliģtirilmesi Kentler yaģ dostu hale getirilecektir. Aktif YaĢlanma, Kronik hastalıklardan korunma ve önleme, hastalığın etkisi ve bağımlılıktan korunma programları geliģtirilecek ve geliģtirilen politikaların ve yapılan çalıģmaların tümünde, kadın ve erkeğin sağlık sorunları ve hizmet ihtiyaçlarının toplumsal ve biyolojik cinsiyete dayalı olarak farklılık gösterebileceği dikkate alınacaktır. Hedef 3: Bütün yaģlılar için gıda maddelerine ulaģımın ve yeterli beslenmenin sağlanması