Bilgisayar Nedir? Bilgisayarın Çalışma Şekli. Bilgisayarı Oluşturan Öğeler. Bilgisayarın Tarihi Gelişimi

Transkript

1 1 Bilgisayar Nedir? Bilgisayar, çok hızlı elektronik bir hesaplama makinesi olup, özel olarak hazırlanmış verileri alır, hafızasında yüklü olan programa göre işler ve sonucu çıktı olarak verir. Bu işlemleri yaparken veriler girilir, işlenir, depolanabilir ve çıkışı alınabilir. Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz. Bilgisayarın Çalışma Şekli Giriş: Kişi tarafından veya bilgisayar tarafından sağlanan verilerdir. Bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri ve komutlardır. Veriler giriş birimleri tarafından toplanır. İşlem: Veriler insanların amaçları doğrultusunda, programın yetenekleri ölçüsünde işlem basamaklarından geçer. Bellek: Verilerin saklandığı yerdir. Giriş yapılan ve işlenen veriler bellekte saklanır. Çıkış: Bilgisayar tarafından üretilen rapor, döküman, müzik, grafik, video ve resimlerdir. İşlenmiş sonuçların yazılı olarak ekrandan veya diğer çıkış birimlerinden çıkarılmasıdır. Bilgisayarı Oluşturan Öğeler Bir bilgisayar sistemi donanım ve yazılım sistemlerinden oluşur: Bilgisayar donanımı (hardware): Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran, klavye, sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı gibi bileşenler donanımdır. Donanım birimlerini önemine göre ana donanım ve ek donanım olarak ayırbileceğimiz gibi sistemdeki işleyişlerine göre giriş birimleri, sistem birimleri, çıkış birimleri ve saklama birimleri olarak da sınıflandırabiliriz. Tablo-1 e bakınız. Bilgisayar yazılımı (software) : Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayarda çalışırlar. Bilgisayar yazılımı iki ana bölüme ayrılır: Sistem yazılımları ve uygulama yazılımları. Sistem yazılımları; işletim sistemi, BIOS ve diğer destek programlarıdır. Örneğin Windows, MacOS işletim sistemleri bir sistem yazılımıdır. Uygulama yazılımları ise paket programlar (Microsoft Office Paketi, iwork Paketi) ve özel yazılımlar (Winamp, Winzip) gösterilebilir. Tablo-1 e bakınız. Bilgisayarın Tarihi Gelişimi Bilgisayarın tarihçesi hesaplama araçlarının tarihçesi ile başlar. M.Ö Hesaplamalarda abaküs kullanımı Blaise Pascal ın ilk mekanik hesaplama aracını icat etmesi Herman Holerith in delikli kart sistemi kullanan makine geliştirmesi. George Boole ikili sayı sistemi ve işlemler konusundaki çalışmaları İlk elektronik bilgisayar: ENIAC İlk ticari amaçlı bilgisayar: UNIVAC İlk transistörlü bilgisayarlar İlk entegre devreli bilgisayarlar İlk mikroişlemcili bilgisayarlar İlk kişisel bilgisayar (PC : personal Computer).

2 2 İnsanoğlunun kullandığı ilk hesaplama aracı olan abaküs, bilgisayarın (Computer) atası sayılır. Daha sonra bu alanda yapılmış çok sayıda mekanik aygıt bilgisayarın bugünkü haline gelmesini sağlamıştır. Bilgisayarın Özgeçmişi Computer kelimesi, İngilizcede compute (hesaplamak) fiilinden gelir. Türkçeye Hesaplayıcı olarak geçmesi gerekirken, mantıksal işlemlerde de kullanılması sebebiyle bilgisayar olarak yerleşmiştir. Bilgisayarların Geçirdiği Evreler Birinci kuşak ( ): Radyo lambaları ile çalışan, soğutulması oldukça güç olan dev bilgisayarlardır. Örneğin bu türlerin atası olan ENIAC, 30 ton ağırlığında olup, düşman denizaltılarının kullandığı askeri şifreleri çözmek ve bombaların yörüngelerini hesaplamak amacıyla kullanılmıştır. İkinci kuşak ( ): Yarı iletkenlerin kullanılmasıyla transistörün bulunuşu sayesinde daha hızlı ve güvenilir bilgisayarlar yapma imkânı doğmuştur. Ayrıca mıknatıslı disk belleklerinin kullanılmasıyla, büyük çapta bilgiyi saklamak ve bilgiye hızlı bir şekilde erişmek de mümkün hale gelmiştir. Ayrıca FORTRAN, COBOL ve ALGOL gibi üst düzey programlama dilleri ve bu diller ile bilgisayarın donanımı arasında bir köprü olan işletim sistemleri de geliştirilmiştir. Üçüncü kuşak ( ): Transistörlerin yerine tümleşik devrelerin kullanılması, bilgisayar ebatlarının küçülmesine, hızlarının ise eskilerle karşılaştırılmayacak kadar artmasına yol açmıştır. Bu ise doğal olarak bilgisayar maliyetlerini azaltmış, böylelikle daha önce genellikle Bilgi İşlem merkezlerinde görülen bilgisayarlar, iş yerlerinde de kullanılmaya başlanmıştır. Dördüncü kuşak (1971- ): Bilgisayar hızlarının çok arttığı bir dönemdir. Donanım üzerinde radikal denilebilecek çok büyük değişiklikler olmamakla birlikte, kullanılan donanımların daha kaliteli ve daha hızlı olanları üretilmiştir. Gelişen donanım özellikleriyle birlikte daha önceki bilgisayarlarda görülmeyen farklı entegreler(bütünleşmiş birim) geliştirilmiştir. (Ses kartı, faks-modem kartı, TV-radyo kartı gibi). Ancak yazılım alanında eski ile kıyas kabul edilmeyecek kadar yenilikler olmuştur li yılların başlarından itibaren bilgisayar artık evlere girmeye başlamıştır. Bu bilgisayarlar, evlerde ve işyerlerinde kullanılan ve kısaca PC (Personel Computer) olarak adlandırılan kişisel bilgisayarlardır.

3 3

4 4 Bilgisayarın Bileşenleri Bilgisayar; bilgileri hafızasında saklayıp, bu bilgiler üzerinde çeşitli matematiksel ve mantıksal işlemleri yapabilen ve istenilen sonuçları son derece hızlı ve doğru bir şekilde çıkaran elektronik bir makinedir. Bildiğimiz gibi bilgisayar donanım ve yazılım olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Bunlardan donanım kısmının incelenmesiyle başlayalım: Donanım a. Giriş Birimleri : Kişi tarafından veya bilgisayar tarafından sağlanan verilerdir. Bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri ve komutlardır. Veriler giriş birimleri tarafından toplanır. Giriş birimleri; klavye, fare, tarayıcı, web kamera, mikrofon, Joystick, barkod okuyucu, optik okuyucu olarak sayılabilir. b. Sistem Birimleri Sistem birimi girdi parçaları tarafından girilen verilerin işlendiği bölümdür. Bu birimdeki ve saklama birimindeki parçalar kasanın içerisinde yer alırlar. b.1. Kasa: Bilgisayarın anakart, sabit disk, bellek, ekran kartı gibi bütün parçalarını içinde barındıran parça, kasadır. Günümüzde kullanılan hemen hemen bütün bilgisayarlarda, ATX kasalar kullanılmaktadır. Bilgisayarın performansı üzerinde hiçbir etkisi olmayan kasaların en önemli özelliği, yeterli sayıda genişleme yuvasına sahip olmalarıdır. b.2. Anakart: Anakart (Mainboard) üzerine takılan İşlemci, Ram, Ekran Kartı, Ses Kartı vb. gibi aygıtlar ile Harddisk, CD ve Dvd Sürücü gibi aygıtları bir bütün haline getirip aralarındaki haberleşmeyi, üzerindeki çipset vasıtası ile kontrol eden, bilgisayarımızın en önemli yapı taşlarından biridir. Anakart üzerinde BIOS diye bilinem sistem yer alır. BIOS un açılımı Temel Giriş Çıkış Sistemi dir (Basic Input/Output System). BIOS donanıma erişimi ve üzerinde uygulamalarınızı çalıştırdığınız ileri düzey işletim sistemlerinin (MacOS, Windows, Linux vs.) çalışmasını sağlar. BIOS aynı zamanda PC nin donanım ayarlarını kontrol eder; PC nin düğmesine bastığınızda boot etmesinden ve diğer sistem işlevlerinden sorumludur. BlOS da bir yazılımdır; bu yazılım anakart üzerindeki BIOS yongası üzerinde tutulur. Eskiden BIOS bir ROM (Read Only Memory) idi. Yani sadece okunabiliyordu, üzerine yazılamıyordu. Daha sonra eklenen yeni donanımlara göre BlOS ta güncelleme yapılmasının gerekmesi üzerine Flash BIOS adı verilen yazılabilir/güncellenebilir BIOS yongaları kullanılmaya başladı. Böylece kullanıcılar daha güncel bir BIOS sürümünü anakart üreticisinin Web sitesinden indirerek yükleyebilirler. b.3. İşlemci(CPU): Bilgisayar sisteminde en önemli parça işlemcidir. İşlemci olmadan bir bilgisayarın çalışması mümkün değildir. Merkezi İşlem Birimi - MİB (Central Processing Unit) bilgisayardaki bütün aritmetik işlemlerin yürütüldüğü birimdir. CPU, verinin işlenmesinin her aşamasını yönetir. Sistem donanımı bileşenlerinin idarecisi ve gözetleyicisi olarak çalışır. Ayrıca doğrudan veya dolaylı olarak anakart üzerindeki tüm bileşenlerle bağlantısı vardır. İşlemcinin performansının belirlenmesinde önemli bir faktör saat frekansı veya hızıdır. İşlemcinin temposunu oluşturan saat frekansı saniyede darbe sayısı ile ölçülür ve megahertz (MHz) veya gigahertz (GHz) birimiyle gösterilir. Bir megahertz (1 MHz) saniyede bir milyon, bir gigahertz (1 GHz) saniyede bir milyar darbeye karşılık gelir. Örneğin; 2.8 GHz saat frekansında çalışan bir Pentium 4 işlemci bir işi saniyede 2,8 milyar defa yapabilir demektir.

5 5 ABD nin Intel firması, dünyanın en büyük mikroişlemci üreticisidir. Bu firma dışında Cyrix ve AMD firmaları da işlemci üretmektedir. Ancak, PC piyasasına hakim firma Intel dir. Ev bilgisayarları için kullanılan ilk işlemci Intel 8080 dir. Fakat piyasalarda asıl etki yapan işlemci yine Intel in 8088 adlı işlemcisiydi ve bu işlemci 1979 yılında üretildi. b.4.ram(bellek): RAM (Random Access Memory - Rastgele Erişimli Bellek) bir bilgisayardaki temel hafızadır. Bilgisayarın ve bilgisayardaki programların çalıştırılabilmesi için gereken herhangi bir işletim sistemi (MacOS, Windows) veya herhangi bir program çalıştırıldığında belleğe yüklenir. Fakat hiçbir belge bellekte kalıcı olarak bulunmaz. Bilgisayarın kapatılmasıyla bellek tamamen boşalır. RAM, CPU gibi bir PC sisteminin çalışması için mutlaka olması gereken bir donanım parçasıdır. b.5. Güç Kaynağı: Güç kaynağı, bilgisayarın enerjisini yönetir. Güç kaynağı olmadan bilgisayar plastik ve metal dolu bir kutu olmaktan ileri gidemez. Güç kaynağının yaptığı iş evinize gelen alternatif akımı (AC) bilgisayarınızın ihtiyacı olan doğru akıma (DC) çevirmektir. Güç kaynağı tarafından sağlanan tipik voltajlar 3.3 volt, 5 volt, 12 volt tur. b.6. Ekran Kartı: Ekran kartları, diğer bir adıyla grafik kartları, bilgisayar monitöründeki her türlü yazı, grafik, resim, film gibi şekillerin oluşturulmasında işlemci ile monitör arasında görev yapan adaptörlerdir. Bilgisayarın yaptığı işlerin sonucu, ekranımızda görüntülenir. Bilgisayar tanıtılırken, elde edilen işlemlerin sonuçlarının alındığı ortam veya cihazlara çıkış ünitesi denilir. Bu itibarla, monitörlerde, yani çıkış araçlarında görülen sonuçlar, ekran kartından gelen bilgilerdir. b.7. Ses Kartı: Ses kartı da, bilgisayarlarda standart olarak bulunan parçalardan biridir. Bilgisayardan müzik dinlemek, film izlemek veya sesinizin güzelliğini kontrol etmek isterseniz, mutlaka kullanmanız gereken donanım parçası ses kartlarıdır. b.8. Faks Modem: Özellikle İnternet in yaygınlaşmasıyla birlikte kullanılmaya başlayan bu kartlar, günümüzde bilgisayarların vazgeçilmez parçaları haline gelmiştir. Modem; Modülatör- Demodülatör kelimelerinin kısaltmasından oluşmuştur. Gönderici bilgisayarda bulunan modem, bu bilgisayardan çıkan dijital sinyalleri ses sinyallerine çevirerek telefon hatları üzerinden yollar. Ses sinyallerinin yollandığı bilgisayarda bulunan modem ise, gelen ses sinyallerini yeniden dijital sinyallere çevirerek bilgisayara aktarır. Bir modemin hızı BPS (Bits per second = saniyedeki bit sayısı) ile ölçülür. 8 bitlik bir verinin 1 byte, 1 byte ın ise bir karakter olduğunu hatırlayalım. Dolayısıyla bps lik bir modem teorik olarak bir saniyede yaklaşık 7200 byte, yani karakter aktarabilir veya alabilir. Ancak teorik hız, özellikle telefon hatlarındaki gürültüden dolayı, erişilebilen bir hız olmayıp, maksimum kapasiteyi belirtir. b.9. Ethernet (Ağ-Network)Kartı: Network arabirim kartı bilgisayarınızla ağ arasındaki bağlantıyı sağlar. Veriyi ağın okuyabileceği ve kabul edeceği

6 6 formata çevirir. Bu kartlar üzerinde hub veya switch e bağlayabilmeniz için konektörler bulunur. 10 Mbps veya 10/100 Mbps çift hızlı çalışabilen Ethernet kartları vardır. c. Çıkış (Çıktı) Birimleri c.1. Ekran (Monitör): Bazen bilgisayarın kendisi sanılan monitör, aslında bilgisayarda yapılan bütün işlemlerin sonucunun gösterildiği çıkış ünitesidir. Bir bilgisayar kullanıcısının sürekli baktığı bu çıkış ünitesinin kaliteli olması, uzun süre bilgisayar başında kalan bir insanın göz sağlığı bakımından son derece önemlidir. Monitörler çalışma sistemlerine göre CRT (Cathode Ray Tube), LCD (Liquid crystal), Retina gibi türlere ayrılırlar. c.2. Yazıcı (Printer): Yazıcı bilgisayardaki herhangi bir belgenin kopyasını kâğıda yazmak için kullanılan bir çıkış aracıdır. Günümüzde, bilgisayar kullanıcılarının tercih edebilecekleri 3 yazıcı çeşidi mevcuttur. c.2.a. Nokta Vuruşlu Yazıcılar (Dot Matrix Printer) : PC lerin kullanılmaya başlanmasıyla birlikte kullanılmaya başlanan yazıcı çeşididir ve pek çok programdan çıktı almakta kullanılabilir. Bu yazıcılarda 9, 18 veya 24 iğnesi olan bir yazıcı kafası vardır. İğnelerin mürekkepli şeride vurmaları sonucu, şeridin arka tarafında bulunan kâğıtta istenilen şekil veya karakterler oluşur. Günümüzde genellikle baskı kalitesinin önemli olmadığı fatura, bordro gibi işler için kullanılmaktadır. c.2.b.mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar (Ink Jet Printer) : Mürekkebi püskürterek yazma yaparlar. Sessiz çalışırlar ve çıktı kalitesi yüksektir. Renkli çıktıda fotoğraf kalitesinde baskı yapabilirler. Genelde siyah-beyaz ve renkli olmak üzere iki kartuş kullanırlar. c.2.c.lazer Yazıcılar (Laser Printers): Fotokopi makinesi ile aynı ilkede çalışır. Yazma işleminde toner kullanır. Diğer yazıcılara oranla daha hızlı, daha sessizdir ve daha kaliteli çıktı verir. Fiyatları yüksektir. Lazer yazıcılarda bir sayfayı tümüyle basmak için geniş bir bellek gerekir. İyi bir lazer yazıcıda yüksek belleğin yanı sıra, işlemci de bulunur. Bunlar, yazıcının çok hızlı bir şekilde baskı yapmasına imkân tanır. c.3. Çizici (Plotter): Çiziciler büyük boyuttaki kâğıtlara baskı yapabilen bir tür yazıcıdır. Özellikle mühendislik ve mimarlık alanlarında ayrıntılı planlar ve karmaşık tasarımların kâğıt çıktısını almak için kullanılırlar. Siyah beyaz ve renkli çizimler yapabilirler. d. Saklama Birimleri : d.1. SabitDisk (Hard Disk): Bir bilgisayarda bulunun bütün dosyaların (programlar, belge, resim, müzik vs. dosyaları) kalıcı olarak saklandığı, elektriğin kesilmesiyle kaybolmadığı birim, sabit disktir. Sabit diske dosya eklemek veya diskten dosya silmek müm-

7 7 kündür. Hard diskler, bilgisayarın kasası içine yerleştirilir. Harddiskler üç ayrı standartta üretilirler: d.1.a. IDE (Intelligent Drive Electronics): Normal bir PC de IDE hard diskler daha yaygın olarak kullanılır. Yaklaşık devir dakikada olanları vardır. Günümüzde kişisel bilgisayarlara takılan hard diskler en az GB kapasitesine sahiptirler. d.1.b. SATA: SerialATA,Masaüstü bilgisayarlardaki, bazı sunuculardaki ve ağa bağlı depolama cihazlarındaki paralel ATA fiziksel depolama arabiriminin farklı hali olarak düşünülebilir. d.1.c. SCSI (Small Computer System Interface): SCSI hard diskler daha hızlı fakat daha pahalı oldukları için, genellikle server (sunucu) tipi bilgisayarlarda tercih edilmektedir. Yaklaşık devir dakikada olanları vardır. d.2. Disket Sürücü: Disk, program ve bilgilerin kalıcı olarak saklanabildiği ortamlara verilen isimdir. Dosyalar disk üzerindeki manyetik ortamlara kaydedilirler. Disk ve disketlerin kullandığı manyetik ortamlar bir teyp kaseti gibidir. 3.5 HD diye yazılan bir disketin ne anlama geldiğini öğrenelim. Öncelikle okunuşu Üç buçuk inç hay dens disket diye okunur. d.3. CD Sürücüler: Bilgisayarda bulunan bir program veya belgeyi başka bir bilgisayara aktarmak için uzun süre değişik kapasitedeki disketler kullanıldı. Ancak, disketlere kaydedilebilen en fazla 1.44 MB büyüklüğündeki veri zamanla gelişen teknoloji karşısında çok önemsiz kaldı. Önceleri sadece müzik parçalarını kaydetmek için kullanılan CD lerin bilgisayar ile birlikte kullanılmasına imkân tanıyan cihazlara CD sürücü denir. Bir CD ye kaydedilebilen veri miktarının en az MB olduğu dikkate alınırsa CD-ROM sürücülerin sağladığı imkânın önemi daha iyi anlaşılır. CD ROM sürücülerin sadece CD yi okuma özelliğine ve hem okuma hem de yazma özelliğine sahip olanları mevcuttur. CD üzerine yazma işlemi CD-Writer aracılığıyla yapılır. CD yazıcılar, CD lere bilgi kaydetmeyi sağlayan cihazlardır. d.4. DVD Sürücüler: Çok yönlü dijital disk anlamına gelen Digital Versatile Disk, esas olarak DVD deyiminin esas tanımlamasıdır. Çoğunlukla herkes tarafından DVD kısaltması Digital Video Disk olarak bilinmekte veya tanımlanmaktadır. Bu kavram tamamıyla yanlıştır. DVD, esas olarak yüksek kapasitede veri kayıt ve transferi yapabileceğimiz yeni bir CD-ROM modeli olarak tanımlanabilir. Günümüzde CD ler ne amaçla kullanılıyorsa DVD ler de aynı amaçla kullanılacaktır. Birinci nesil DVD sürücüleri yüksek veri transfer hızına sahip CD ROM sürücülerden daha hızlı ve 7 kat daha fazla bilgi ( 4,7 GB) depolama imkânına sahiptir. DVD cihazları hem daha hızlı, hem daha kapasiteli olacaktır. d.5. Flashdisk: Son yıllarda en sık kullanılan depolama birimleri arasında olan Flashdisklerin kapasiteleri 64 MB dan 128 GB kadar olanları vardır. USB portuna takılarak bilgisayarınızı yeniden başlatmadan tanınan Flashdisklerin aynı zamanda MP3 ve radyo çalıştırma özelliğine sahip olanları da mevcuttur. Veri depolamada büyük rahatlık kazandıran flashdisklerin çıkmasıyla önümüzdeki yıllarda disketlerin tamamen ortadan kalkması beklenmektedir.

8 8 d.6. Zip Sürücü: SD,MMC,Compact Flash: Secure Digital kartları yüksek kapasiteli ses, görüntü ve data(veri) için en güvenilir data security (veri güvenliği) bellek kartlarıdır. Cep telefonları, Avuç içi bilgisayarlar, kameralar ve dijital müzik çalarlar için idealdir. MMC (Multi Media Card): MultiMediaCard günümüz dijital cihazlarına daha fazla hafıza imkânı sunmak için geliştirilmiştir. Kartın ağırlığı 2 gr. kadar ve bir posta pulu boyutlarındadır. MultiMedia Kart, müzik çalarlar, ses kayıt cihazlar, akıllı telefonlar ve dijital kameralar için mükemmeldir. MultiMediaCard kullanan tüm cihazlarla uyumludur. MultiMediaCard MB seçenekleriyle sunulmaktadır. CF (CompactFlash) Kart: Compact Flash Memory kartları daha fazla resim, müzik, ses ve yazı için olanak sağlar. CompactFlash dijital kameralar, Avuç içi PC ler, Ses kayıt cihazları ve diğer bütün CompactFlash kullanan cihazlarlarla %100 uyumludur. CompactFlash kartları 64 MB - 4 GB arası seçenekleriyle sunulmaktadır. Yazılım Yazılım, bilgisayar sistemi içerisinde kullanılan programlardır. Donanım, insan vücuduna benzetilecek olursa yazılım onun ruhudur. Yazılımlar, bir bilgisayar dili ile yazılmış programlardır. Yazılım şu iki unsurdan oluşur: Program Veri ( data ) Program, bilgisayarın sıralı olarak yapması gereken işlemleri belirleyen bir komutlar dizisidir. VERİ, bilgisayarın herhangi bir konuyu işleyerek istenilen sonucu verebilmesi için uygulanan program gereğince yararlanacağı ÖN BİLGİLER dir. Özet olarak, PROGRAM ve VERİ birlikte düşünülürse, bilgisayardan istediğimiz konuda belirli bir sonuç alabilmek için, ŞU İŞLEMLERİ - ŞU SIRAYLA - ŞU BİLGİLERİ kullanarak yap diyoruz. Burada: ŞU İŞLEMLERİ, ŞU SIRAYLA YAP derken, bilgisayarı PROGRAMLAMIŞ oluyoruz. ŞU BİLGİLERİ KUL- LAN derken de, bilgisayara gerekli ÖN BİLGİYİ vermiş oluyoruz. Verilen ÖN BİLGİLER kısaca VERİ ( DATA ) olarak adlandırılmaktadır. YAZILIM ikiye ayrılır: Sistem yazılımları ve uygulama yazılımları. 1. Sistem Yazılımları (İşletim Sistemleri): İşletim sistemi ( Operating System - OS ), uygulama yazılımları ile bilgisayar donanımı arasında bağlantıyı sağlayan özel bir yazılımdır. Bu yazılım; donanımın mikroişlemci, bellek, disk gibi parçaların kontrolünü elinde tutar ve uygulama yazılımlarına değişmez bir ara birim görevi yapar. İşletim sistemi, bu yönüyle hem donanımla hem de uygulama yazılımları ile doğrudan ilgilidir. İşletim sistemleri, bu işlemi nasıl yaptıklarına göre ayrılırlar. (Windows, Linux, MacOS gibi...) Bir işletim sistemi olmadan, bilgisayarı kullanmak ve üzerinde uygulama yazılımı çalıştırmak mümkün değildir. İşletim sistemi, bilgisayarı çalıştırabilmek için sabit diske veya bir diskete kurulur. Ancak tüm fonksiyonları ile sabit diskte çalışırlar.

9 9 UygulamaYazılımları Kullanıcıya kolaylık sağlayan ve hız kazandıran özelleştirilmiş programlardır. Uygulama yazılımı kullanıcıya, sistem yazılımının istenen fonksiyonları, donanıma nasıl yaptırması gerektiğini anlatan bir iletişim köprüsüdür. Uygulama yazılımı türleri Kelime İşlemciler: Yazı yazmak ve bununla ilgili işlemler (mektup, günlük plan, ders notu hazırlamada ) için kullanılır. Yaygın kullanılan kelime işlem programları : Pages, Microsoft Word, Ami Pro, WordPad...v.b. Hesap&Tablolama Programları: En basit tanımla; birbiri ile ilişkiler kurabilen satır ve sütunlarla hesaplar yaparak, çeşitli istatistikler, grafikler çıkarılmasını sağlayan programlardır. Yaygın kullanılan hesap tablosu programları Numbers, MS-Excel, Lotus I 23, Quatro Pro... v.b. Sunum Programları: Toplantı ve konferanslarda anlatılanların daha etkili olması için görsel ve işitsel sunumlara imkân veren programlardır. En yaygın kullanılanı Powerpoint programıdır. Veri Tabanı Yazılımları: Bir veri tabanı; bilgileri saklamak, belirli bir şekilde sınıflandırmak, istendiğinde bazı özelliklere göre sıralı listeler oluşturabilmek, gerektiğinde daha önce kaydedilmiş bilgileri değiştirebilmek ve bu bilgileri silebilmek için geliştirilmiş yazılımlardır. Örnek olarak; Öğrenci bilgilerinin saklanması, bulunması, güncellenmesi, düzenlenmesi ve rapor oluşturulmasında kullanılırlar. Access, SQL gibi. Bilgisayar Destekli Tasarım Yazılımları(CAD): CAD yazılımları; mühendisler, mimarlar ve diğer tasarımcılar için geliştirilmiştir. Bu yazılımların en temel özelliği; plan, harita ve parça profili çizimleri gibi ince hesaplar gerektiren işlerde kullanılmalarıdır. AutoCad en yaygın kullanılan programdır. Grafik ve Resim Yazılımları: Bilgisayar ortamında resim yapmak, çeşitli çizimler oluşturmak ve grafik görüntüler (fotoğraf ve resim gibi) üzerinde bir takım çalışmalar yapmak için geliştirilmiş yazılımlar bu kategoride değerlendirilir. PhotoShop ve Paint, Photo Booth, Illustrator, Paint Shop Pro en yaygın kullanılanlarıdır. Ticari yazılımlar: Muhasebe, tahmin yapma, proje yönetiminde kullanılırlar. Logo muhasebe programı gibi. Virüsler & Antivirüsler: Virüsler geniş anlamıyla köstek yazılımlardır. Başlıca görevleri bilgisayara ve bilgilere zarar verecek icraatlar yapmaktır. En önemli özellikleri; çok küçük olmaları (bellekte ve diskte çok az yer kaplamaları), kendilerini gizlemeleri, asalak olarak yaşamaları (kendilerini başka dosyaların bir yelerine yerleştirmeleri) ve çok hızlı çoğalmalarıdır. Zararlı programlar olan virüslerin bilgisayardan temizlenmesi görevi yapan programlara anti virüs programları denir. Bir anti virüs programı çalıştırıldığında, sistemdeki birçok öğeyi kontrol eder. Önce ana bellekte ve boot sektörde virüs olup olmadığına bakar, daha sonra virüslerin bulaşabileceği dosyaları tarar ve bulunduğunda, temizleyebildiği virüslerdense temizler ve bunu bildirir. Ancak temizleyemediği virüsler de vardır. Norton anti virüs, Avast, Kaspersky programı en yaygın kullanılanlardandır.

10 10 Oyunlar: Çeşit olarak dünyada en çok bulunan yazılımlar, oyunlardır. Çok çeşitli oyunlar vardır. Oyun programları dünyada ciddi bir sektör haline gelmiştir. FİFA, Football Manager, Tomb Raider, Age of Empires gibi. Dosya ve Klasör Kavramı Bilgisayarlarda Dosya Birbiri ile alakalı bilgileri bir araya getirilerek oluşturulan bilgi topluluğuna DOSYA denir. Yazı, resim, ses, fotoğraf, video, grafik gibi nesneler bilgisayarlarda dosya olarak saklanabilir ve kullanılabilir. Dosya Adlandırma Dosya adı, dosyanın içeriğini ve türünü belirten iki kısımdan oluşmaktadır. Bu iki kısım nokta (.) ile ayrılmaktadır: Dosya Adı. Dosya Uzantısı (türü) ağaç.txt : ağaç ile ilgili yazı dosyası kuş.bmp : kuş resmi dosyası zil.wav : zil sesi dosyası Başlıca dosya türleri : txt, doc, docx, pages : Yazı Dosyası bmp, gif, jpeg, tif, png : Resim Dosyası xls, xla, xlsx, numbers : Hesap Tablosu ppt, pps, pptx, ppsx, key : Sunum Dosyası exe, com, bat, app : Program Dosyası sys, dll : Sistem Dosyaları zip, arj, pak : Sıkıştırılmış Dosya htm, html, php, aspx : Web sı wav, mp3, mid : Ses Dosyası mpeg, avi, mp4 : Video Dosyası Bilgisayarlarda Klasör Dosyalar, karışmaması için KLASÖR (dizin) denilen bölümlerde bulunabilir. Bir klasörün içinde başka bir klasör de bulunabilir. Örneğin; klasörü bir okula, okuldaki sınıfları da okulun içindeki klasörlere, sınıfın içindeki öğrenci, tahta, haritaları da dosyalara benzetebiliriz. İŞLETİM SİSTEMİ (OPERATION SYSTEM) İşletim sistemi, bilgisayarların çalışabilmesi için gereken en temel yazılımdır. İşletim Sisteminin Donanım Açısından Görevi: Bilgisayarlar çeşitli donanımın bir araya getirilmesi ile oluşur. Ancak bir bilgisayarın çalışabilmesi için parçaların uygun şekilde yerleştirilmesi yeterli olmayıp, bilgisayarın kendisine hangi parçaların takıldığını bilmesi (parçaları

11 11 tanıması) ve bunların birlikte çalışacakları şartların sağlanması gerekir. İşte bu görevleri yerine getiren temel yazılım işletim sistemidir. İşletim Sisteminin Yazılım Açısından Görevi: Bilgisayarın açılması, bir programın çalışabilmesi, bir belgenin oluşturulabilmesi gibi işlemlerle, kullanıcının klavyeye bastığında bir harfin görülmesi, yazdıklarını disk ya da disket üzerinde saklayabilmesi, dosyalara ad verilmesi, dosyaların silinmesi, yazdırılması ve benzeri işlemlerin yapılması, işletim sisteminin görevleri arasındadır. Yukarıda da açıklandığı gibi bir bilgisayarın en temel ve basit bir işlevini yerine getirmesi için bir işletim sistemine mutlaka ihtiyaç duyarlar. Bir işletim sistemi olmadan bir bilgisayarın açılabilmesi (başlayabilmesi) dahi mümkün değildir. İşletim sistemi bir binanın temeli gibidir; Temel olmadan binanın üzerine oda veya kat inşası mümkün olmadığına göre, işletim sistemi olmadan dosya ve programlar bilgisayara yüklenemez ve çalıştırılamaz. En çok karşılaşılan işletim sistemleri; DOS (Disk Operation System = Dosya İşletim Sistemi) ve bu tabanda çalışan işletim sistemleri: Windows 95, 98, NT, 2000, ME, XP, Vista, 7, Server 2000, server Unix tabanlı işletim sistemleri MacOS, Linux olarak sıralanabilir. Linux işletim sisteminin birçok çeşidi vardır: Suse, Mandrake, Mandriva, Knoppix, Pardus (Tubitak tarafından geliştirilmiştir), Redhat bunlardan bazılarıdır.