DÜNYA VE KKTC EKONOMİSİNE BAKIŞ

Transkript

1 KKTC DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ DÜNYA VE KKTC EKONOMİSİNE BAKIŞ BAŞBAKANLIK

2

3 KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MAKROEKONOMİK TAHMİN ÇALIŞMA SONUÇLARI GERÇEKLEŞME DÖNEMİ: 2010 TAHMİN DÖNEMİ: (Revize) DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ EYLÜL 2013

4

5 YÖNETİCİ ÖZETİ 2008 yılında yaşanan küresel ekonomik kriz nedeniyle KKTC ekonomisi durgunluk sürecine girmiş ve GSYİH da %2.9 oranında bir küçülme yaşanmıştır. Küresel krizle birleşen mali sorunlar nedeniyle 2009 yılında GSYİH da reel bazda %5.5 oranında daralma yaşanırken alınan tedbirler sonucunda 2010 yılında reel olarak %3.7 büyüme gerçekleşmiştir. Eylül 2013 makroekonomik tahmin çalışmalarına göre KKTC ekonomisinin 2011 yılında reel olarak %3.6 büyüdüğü tahmin edilmektedir. Ekonomik büyümenin 2010 yılı büyümesi civarında bir seyir izlediği aylık vergi gelirleri kullanılarak oluşturulan Faaliyet Endeksinde de görülmektedir. Reel GSYİH nın 2012 yılında %2.8 büyüdüğü tahmin edilirken, 2013 yılında %2.2, 2014 yılında %4.0 ve 2015 yılında ise %3.8 büyüyeceği öngörülmektedir. Bu tahmin dönemi içindeki büyüme trendinin geçtiğimiz on yıla kıyasla daha düşük olacağı tahmin edilmektedir. Döviz kurları ve dünya petrol fiyatlarında oluşan dalgalanmalar, KKTC deki enflasyon üzerinde önemli rol oynamaktadır yılında bir önceki yılın aralık ayına göre % 3.3, 2011 yılında %14.7 ve 2012 yılında ise %3.6 olarak gerçekleşmiştir. 1

6 Yapılan tahmin çalışmaları ışığında enflasyonun 2013 yılında bir önceki yılın aralık ayına göre %8.0, 2014 yılında %4.3 ve 2015 yılında ise %3.9 olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. 2

7 1. GLOBAL EKONOMİK GELİŞMELER IMF tarafından açıklanan World Economic Outlook Nisan 2013 raporuna göre, dünya ekonomisine ilişkin beklentiler iyileşmekle birlikte, özellikle gelişmiş ekonomilerdeki toparlanmanın inişli çıkışlı bir eğilim izlediği görülmektedir. Dünya GSYİH büyüme oranının 2013 yılında %3.3 e, 2014 yılında %4, 2015 yılında ise %4.4 e ulaşması beklenmektedir. Gelişmiş ülkelerde 2013 yılının ikinci yarısı ile birlikte ekonomik aktivitenin hızlanması beklenirken, özel talebin ABD de güçlü, Euro Bölgesi nde ise düşük kalmaya devam edeceği öngörülmektedir (Grafik 1). ABD de 2013 yılında GSYİH büyüme oranının %2 civarında gerçekleşeceği tahmin edilirken, Euro Bölgesi nde 2012 yılındaki daralmaya bağlı olarak, 2013 yılında GSYİH büyüme oranının %0.3 olacağı öngörülmektedir. Gelişmiş ülkelerde 2013 yılının ilk yarısında zayıf bir performans kaydedilirken GSYİH da büyüme oranının yılın geri kalan bölümünde %2 civarında artış gösterebileceği ve bunun etkisiyle yıllık büyümenin %1.2 civarında gerçekleşmesi beklenmektedir yılında ise ABD de beklenen %3 civarındaki büyümenin etkisiyle ortalama olarak %2.2 oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir. IMF tahminlerine göre, Türkiye nin GSYİH büyüme oranı beklentisi 2013 yılı için %3.4, 2014 için %3.7, 2015 yılı için ise %4.3 düzeyindedir (Grafik 2). 3

8 Grafik ULUSLARARASI EKONOMİLERİNİN GSYİH BÜYÜME ORANLARI (%) TAHMİN GELİŞMİŞ ÜLKELER DÜNYA EURO BÖLGESİ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER Kaynak: IMF, WORLD ECONOMIC OUTLOOK - NİSAN Temmuz 2013 te raporda yapılan ara güncellemede, daha güçlü küresel büyümenin ek politika eylemlerini gerektireceği ifade edilerek gelişmiş ülkelere yönelik büyüme tahminlerinin çok fazla değişmeyeceği öngörülmektedir. 4

9 Grafik TÜRKİYE VE KKTC EKONOMİLERİN GSYİH BÜYÜME ORANLARI (%) TÜRKİYE KKTC TAHMİN Kaynak: IMF, WORLD ECONOMIC OUTLOOK - NİSAN 2013, DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ KKTC EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER 2.1. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla 2007 yılında düşüş trendine giren KKTC ekonomisi 2008 yılında ortaya çıkan ve bütün dünya ülkeleri yanında KKTC ni de etkisi altına alan küresel ekonomik krizin de etkileri ile durgunluk sürecine girmiştir. Yaşanan gelişmeler sonucunda Gayri Safi Yurtiçi Hasıla da (GSYİH) reel bazda 2007 yılında %2.8 büyüme, 2008 ve 2009 yıllarında ise sırasıyla %-2.9 ve %-5.5 olarak gerçekleşmiştir yılında ise alınan ekonomik tedbirler sonucunda KKTC ekonomisinde iyileşme süreci başlayarak GSYİH da reel olarak %3.7 büyüme gerçekleşmiştir. 5

10 Eylül 2013 makroekonomik tahmin çalışmalarında, KKTC Çimento Satış Göstergelerine göre (KKTC ndeki en büyük çimento üreticisinden alınan veriler dikkate alındığında) toplam KKTC piyasası 2011 yılında bir önceki yıla göre %9.7, 2012 yılında %7.4 ve 2013 yılının ilk 8 ayında gerçekleşen satış rakamlarında bir önceki yılın aynı dönemine göre %1.4 oranında düşüş yaşanmıştır. Kaydedilen bu düşüşün 2011 ve 2012 yıllarında inşaat sektöründeki büyümeyi yavaşlattığı öngörülürken, sonraki yıllarda sektörün tedricen büyüyeceği öngörülmektedir. Yapılan çalışmalarda, ABD Doları bazında gerçekleşen 2011 ithalat rakamları önceki yıla göre %6.0 oranında artış gösterirken, 2012 yılındaki artışın %0.3 olarak gerçekleştiği gözlemlenmektedir yılının ilk 5 aylık gerçekleşme verilerine göre %3.5 oranında daralma kaydedilmiştir. İhracat rakamlarına bakıldığında, 2011 yılında 2010 yılına göre %24.3 oranında artış, 2012 yılında %3.0 lık düşüş, 2013 yılı ilk 7 aylık verilere göre ise %3.7 oranında bir artış olduğu gözlemlenmiştir ve 2012 yıllarında ülkede konaklayan turist sayısında sırasıyla %18.8 ve %16.5 oranında bir artış yaşanmış, bununla birlikte aynı dönemde geceleme sayılarında sırasıyla %25.3 ve %17.0 oranında artış kaydedilmiştir yılında ilk 7 aylık dönemde ülkede konaklayan turist sayısında %6.5 ve aynı dönemdeki geceleme sayısında %9.2 oranında artış kaydedilmiştir. Bu gelişmeler dikkate alındığında hizmetler sektörü içinde büyük paya sahip olan toptan ve perakende ticaret sektörünün büyüme oranında önceki tahmin dönemine göre pozitif yönlü bir revize yapılarak hizmetler sektörünün 2012 yılı için %2.8 olarak tahmin edilen büyüme oranı %3.2 ye yükseltilmiştir yılında ise toptan ve 6

11 perakende ticaret sektöründe önceki tahmin dönemine göre negatif yönlü bir revize yapılmış olmasına rağmen otelcilik ve lokantacılık sektöründe beklenen pozitif yönlü revizenin de etkisiyle hizmetler sektörünün %3.5 olan büyüme tahmini artırılarak %3.6 ya yükseltilmiştir (Tablo 1). Üretim sektörleri içerisinde büyük paya sahip olan tarım sektörünün, 2011 yılında ülkeye düşen yıllık yağışların verimi artırmasıyla reel olarak %7.0 büyüdüğü, ancak 2012 yılında tarımsal ve hayvansal üretim artışının 2011 yılının altında gerçekleşmesinin etkisiyle %4.5 seviyesinde kaldığı tahmin edilmektedir yılında ise yaşanan kuraklığın etkisiyle özellikle tahıl üretimi olumsuz etkilenmiş, bununla birlikte sektör içerisinde önemli paya sahip olan narenciye üretimindeki rekolte tahminlerinin önceki yıla göre düşük olduğu dikkate alınarak yapılan hesaplamalarda tarım sektörünün %9 oranında küçüleceği tahmin edilmektedir. Sanayi sektörünün, yaşanan gelişmeler sonucunda 2011 yılında %2.7 ve 2012 yılında %1.9 oranında büyüdüğü tahmin edilirken, 2013 yılı sonunda büyümenin %3.4 seviyesine ulaşacağı öngörülmektedir. Cari fiyatlarla GSYİH daki gelişmeler Tablo 2 de görüldüğü gibidir. 7

12 TABLO-1 GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA VE GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA TARIM 1, , , , , , SANAYİ 1, , , , , , Taşocakçılığı İmalat sanayi , , , , Elektrik-Su İNŞAAT 1, , , , , , HİZMETLER SEKTÖRÜ 8, , , , , , TİCARET 2, , , , , , Toptan Perakende Tic. 2, , , , , , Otel.-Lokanta ULAŞT.-HABERLEŞME 1, , , , , , MALİ MÜESSESELER KONUT GELİRLERİ SERBEST MES. VE HİZ. 1, , , , , , KAMU HİZMETLERİ 1, , , , , , BRÜT KATMA DEĞER (1 4) 12, , , , , , İTHALAT VERGİLERİ 1, , , , , , GSYİH (1..6) 14, , , , , , NET DIŞ ALEM FAKTÖR GSMH İ (7+8) İ 14, , , , , , TARIM SANAYİ Taşocakçılığı İmalat sanayi Elektrik-Su İNŞAAT HİZMETLER SEKTÖRÜ TİCARET Toptan Perakende Tic Otel.-Lokanta ULAŞT.-HABERLEŞME MALİ MÜESSESELER KONUT GELİRLERİ SERBEST MES. VE HİZ KAMU HİZMETLERİ BRÜT KATMA DEĞER (1 4) İTHALAT VERGİLERİ GSYİH (1..6) NET DIŞ ALEM FAKTÖR GSMH İ (7+8) İ Kaynak: Devlet Planlama Örgütü TAHMİN 1977 YILI FİYATLARIYLA (TL) TAHMİN BÜYÜME ORANI (%) 8

13 TABLO-2 GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA VE GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA TARIM SANAYİ Taşocakçılığı İmalat sanayi Elektrik-Su İNŞAAT HİZMETLER SEKTÖRÜ 3, , , , , , TİCARET , , , , , Toptan Perakende Tic , Otel.-Lokanta ULAŞT.-HABERLEŞME MALİ MÜESSESELER KONUT GELİRLERİ SERBEST MES. VE HİZ , , KAMU HİZMETLERİ 1, , , , , , BRÜT KATMA DEĞER (1 4) 5, , , , , , İTHALAT VERGİLERİ GSYİH (1..6) 5, , , , , , NDAFG GSMH (7+8) 5, , , , , , CARİ FİYATLARIYLA (MİLYON TL) PAY (% ) TAHMİN TAHMİN 1. TARIM SANAYİ Taşocakçılığı İmalat sanayi Elektrik-Su İNŞAAT HİZMETLER SEKTÖRÜ TİCARET Toptan Perakende Tic Otel.-Lokanta ULAŞT.-HABERLEŞME MALİ MÜESSESELER KONUT GELİRLERİ SERBEST MES. VE HİZ KAMU HİZMETLERİ BRÜT KATMA DEĞER (1 4) İTHALAT VERGİLERİ GSYİH (1..6) NDAFG GSMH (7+8) Kaynak: Devlet Planlama Örgütü 9

14 Son 3 yıllık gelişmeleri açıklayabilmek amacıyla Maximum Likelihood Faktör Modeli kullanılarak KKTC Faaliyet Endeksi oluşturulmuştur (Detay için Bknz Ek-10). Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi, Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi ve İthalat Vergilerinin Ocak-2000 den Ağustos-2013 e kadar aylık gerçekleşen ve enflasyondan arındırılmış verileri kullanılarak oluşturulan Faaliyet Endeksi ne göre 2011 yılının ilk çeyreğinde yavaşlayan ekonomik faaliyetler, 2. çeyrekten itibaren toparlanma sürecine girmiş ve bu toparlanma 3. çeyreğin sonuna kadar sürmüştür. 4. çeyrekte hafif bir durgunluğun yaşanmasının ardından 2012 yılınının ilk çeyreğinde yeniden bir yavaşlama süreci başlamış, 2. çeyreğe girilmesiyle ekonomik faaliyetlerde iyileşme başlamış fakat 3. ve 4. çeyreklerde bu gelişmeyi sürdürememiştir yılına baktığımızda, 1. çeyrekte durgunluk devam etmiş, 2. çeyrekte pozitif yönlü bir hareket yaşanmış olmasına rağmen 3. çeyrek ortalarından itibaren tekrar durgunluk sürecine girdiği görülmektedir. Bu gelişmeler ışığında 2011 yılı GSYİH büyümesinin 2010 yılında yakalanan %3.7 lik büyüme oranına yaklaşarak %3.6 büyüdüğü, 2012 yılında, 2011 yılı büyümesinin biraz altında kalarak %2.8 büyüdüğü, 2013 yılında ise 3. çeyrekte başlayan durgunluğun da etkisiyle büyümenin %2.2 seviyesinde olacağı tahmin edilmektedir (Grafik 3). 10

15 Grafik 3 Endeks 2.0 KKTC FAALİYET ENDEKSİ (Reel) EKONOMİK TREND (HP Filtreli) FAALİYET ENDEKSİ I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III yılında yaşanan ekonomik krizin etkileri döneminde uygulanan ekonomik ve mali istikrar politikaları neticesinde 2002 yılında azalmış ve ekonomi toparlanma sürecine girmiştir yılında ise inşaat sektöründeki gelişme neticesinde iyileşme süreci hızlanmış ve GSYİH trend üzerinde bir büyüme kaydetmiştir (Grafik 4) yılındaki krizin ardından ekonomide düşüş yaşanmış ve 2010 yılından itibaren yeniden yapılandırma, mali disiplinin sağlanması ve reel sektörün gelişimine yönelik desteklerin artırılmasını içeren politikalar neticesinde toparlanma sürecine girilmiştir yıllarını kapsayan tahmin döneminde ise GSYİH daki büyümenin ekonomik trend 11

16 seviyesine yaklaşması beklenirken, trenddeki büyümenin de önceki yıllara göre biraz daha düşük olacağı öngörülmektedir. Grafik GSYİH ve EKONOMİK TREND GSYİH (1977 Fiyatlarıyla, TL) EKONOMİK TREND (Hodrick Prescott Filter) TAHMİN TREND FARKI TREND FARKI (%) Yukarıda belirtilen gelişmeler de dikkate alınarak yapılan tahmin çalışmaları sonucunda KKTC ekonomisinin reel olarak 2011 yılında %3.6, 2012 yılında %2.8, 2013 yılında %2.2, 2014 yılında %4.0 ve 2015 yılında ise %3.8 büyüyeceği tahmin edilmektedir (Grafik 5). 12

17 Grafik GSYİH (%) TAHMİN GSYİH (%)

18 2.2. Enflasyon KKTC, küçük ve dışa bağımlı bir ekonomik yapıya sahip olduğundan özellikle döviz kurları ve dünya petrol fiyatlarında oluşabilecek dalgalanmalar enflasyon (Tüketici Fiyatları Endeksi nin değişimi) üzerinde önemli bir rol oynamaktadır yılında artış eğilimi gösteren döviz kurları enflasyonun artmasına sebep olurken, özellikle döviz bazlı ithal ürünlerin piyasa fiyatlarını artırmıştır yılsonu gerçekleşme verilerine göre, döviz kurlarındaki düşüşün de etkisiyle, enflasyon önceki yıla oranla daha düşük seyretmiştir nisan ayına kadar düşüş eğiliminde olan döviz kurları dünya ve Türkiye Cumhuriyeti nde yaşanan gelişmeler sonucunda yükselme trendine girmiş ve dalgalanmanın ağustos ayına kadar devam etmesiyle enflasyonun bu dönem içerisinde artmasına neden olmuştur (Grafik 6). Grafik 7 de görüldüğü üzere petrol fiyatlarındaki değişimin enflasyon üzerindeki etkisi, döviz kurlarındaki değişimin enflasyon üzerindeki etkisi ile benzerlik göstermesine rağmen, döviz kurlarındaki değişim enflasyonun seyri üzerinde daha çok rol oynamaktadır yılının ortasından itibaren petrol fiyatlarındaki düşüş ve 2009 yılından itibaren döviz kurlarındaki düşüşe bağlı olarak 2009 ve 2010 yıllarında enflasyon önceki yıllara göre daha düşük gerçekleşmiştir yılı boyunca TL bazında petrol fiyatlarında yaşanan %42 civarındaki artış, tüketici fiyatları endeksinin ana harcama guruplarından ulaştırmanın %28.2, konut, su elektrik, gaz ve diğer yakıtlar harcama gurubunun %18.3 oranında artmasına sebep olmuş bu da enflasyonu bir önceki yılın aralık ayına göre %14.7, yıllık ortalama olarak ise %9.7 artırmıştır. 14

19 Grafik ENFLASYON - DÖVİZ KURU (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim, %) ENFLASYON, % (Sol Aksis) DÖVİZ KURU TL/ABD $ (Sağ Aksis) Grafik ENFLASYON - PETROL FİYATLARI ABD $ Bir Önceki Yılın Aynı Ayıma Göre Değişim, % ENFLASYON, % (Sol Aksis) PETROL FİYATLARI, ABD $ (Sağ Aksis)

20 2012 yılında döviz kurları ve petrol fiyatlarındaki düşüşün ana harcama guruplarına etkisiyle birlikte enflasyon %3.6 olarak gerçekleşmiştir. Yapılan tahmin çalışmaları sonucunda 2013 yılının ikinci yarısındaki hareketlenmeyle birlikte ağustos ayı sonunda %4.1 seviyesine ulaşan enflasyonun döviz kurları ve petrol fiyatlarındaki dalgalanmanın tüketici fiyatları endeksinin özellikle ulaştırma, eğitim, konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar harcama gurublarının artmasına direkt etki yapacağı düşünülerek yıl sonunda %8.0 seviyesine ulaşması beklenmektedir. Enflasyonun 2014 yılında %4.3 ve 2015 yılında ise %3.9 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir (Tablo 3). YILLIK ORTALAMA DEĞİŞİM BİR ÖNCEKİ YILIN ARALIK AYINA GÖRE DEĞİŞİM % İLK 6 AYLIK DEĞİŞİM Tahmin Kaynak: Devlet Planlama Örgütü TABLO-3 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ Tahmin çalışmaları Eylül-2013 den itibaren petrol fiyatlarının ve döviz kurlarının çok fazla değişmeyeceği..teknik varsayımı dikkate alınarak yapılmıştır. 16

21 EK-1 BAZI GÖSTERGELERİN YILLIK VE I. YARIYIL KARŞILAŞTIRMALI VERİLERİ YILLIK KARŞILAŞTIRMA İTHALAT (Milyon ABD $) 1, , , , ,684.8 İHRACAT (Milyon ABD $) DAHİLDE ALINAN KDV (Milyon TL) İTHALATTAN ALINAN KDV (Milyon TL) İSTİHDAM EDİLEN KİŞİ SAYISI 91,550 93,498 97,103 99, ,181 İŞSİZ SAYISI 12,941 12,619 10,411 10,548 10,677 TOPLAM İŞGÜCÜ 104, , , , ,858 İŞSİZLİK ORANI (%) SOSYAL SİGORTA PRİM GELİRİ (Milyon TL) % DEĞİŞİM İTHALAT (Milyon ABD $) İHRACAT (Milyon ABD $) DAHİLDE ALINAN KDV (Milyon TL) İTHALATTAN ALINAN KDV (Milyon TL) İSTİHDAM EDİLEN KİŞİ SAYISI İŞSİZ SAYISI SOSYAL SİGORTA PRİM GELİRİ (Milyon TL) I. YARIYIL KARŞILAŞTIRMASI İTHALAT (Milyon ABD $) İHRACAT (Milyon ABD $) DAHİLDE ALINAN KDV (Milyon TL) İTHALATTAN ALINAN KDV (Milyon TL) % DEĞİŞİM İTHALAT (Milyon ABD $) İHRACAT (Milyon ABD $) DAHİLDE ALINAN KDV (Milyon TL) İTHALATTAN ALINAN KDV (Milyon TL) Sosyal Sigortalar Fonu ve Sosyal Güvenlik Fonu'na yapılan yatırımları içermektedir. 2 Tahmin 3 Mayıs ayına kadar gerçekleşme verileri olup Haziran ayı tahmin edilerek I. Yarıyıl hesaplanmıştır. Kaynak: Devlet Planlama Örgütü, Ticaret Dairesi, Gelir ve Vergi Dairesi, Sosyal Sigortalar Dairesi 17

22 EK-2 TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER (GERÇEKLEŞME) BÜYÜME VE İSTİHDAM GSYİH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 4, , , ,614.1 GSYİH (Milyon $) 3, , , ,727.1 GSYİH Büyümesi Kişi Başına Milli Gelir (GSYİH, Dolar) 14, , , ,610.7 Toplam Tüketim Kamu Özel Toplam Sabit Sermaye Yatırımı Kamu Özel Toplam Kaynaklar İstihdam 89,787 91,223 91,550 93,498 İş Gücüne Katılma Oranı (%) İstihdam Oranı (%) İşsizlik Oranı (%) DIŞ TİCARET İthalat (Milyon $) 1, , , ,604.2 İhracat (Milyon $) Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -1, , , ,507.8 İhracat / İthalat (%) Dış Ticaret Hacmi / GSYİH (%) Net Turizm Gelirleri (Milyon $) Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) Cari İşlemler Dengesi / GSYİH (%) ENFLASYON GSYİH Deflatörü TÜFE Yılık Ort. % Değişim TÜFE Yıl Sonu % Değişim yılı fiyatlarıyla % değişimi göstermektedir. 18

23 EK-3 TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER (TAHMİN) BÜYÜME VE İSTİHDAM GSYİH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 6, , , , ,086.4 GSYİH (Milyon $) 3, , , , ,525.1 GSYİH Büyümesi Kişi Başına Milli Gelir (GSYİH, Dolar) 14, , , , ,656.2 Toplam Tüketim Kamu Özel Toplam Sabit Sermaye Yatırımı Kamu Özel Toplam Kaynaklar İstihdam 2 97,103 99, , , ,468 İş Gücüne Katılma Oranı (%) İstihdam Oranı (%) İşsizlik Oranı (%) DIŞ TİCARET İthalat (Milyon $) 3 1, , , , ,839.6 İhracat (Milyon $) Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -1, , , , ,702.3 İhracat / İthalat (%) Dış Ticaret Hacmi / GSYİH (%) Net Turizm Gelirleri (Milyon $) Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) Cari İşlemler Dengesi / GSYİH (%) ENFLASYON GSYİH Deflatörü TÜFE Yılık Ort. % Değişim TÜFE Yıl Sonu % Değişim yılı fiyatlarıyla % değişimi göstermektedir yılı gerçekleşme verileri olup yıllları tahmini verilerdir yılları gerçekleşme verileri olup yıllları tahmini verilerdir. 19

24 EK-4 GSYİH'DAKİ SEKTÖREL GELİŞMELER Tarım 1, , , , Bitkisel Hayvancılık Ormancılık Balıkçılık Sanayi 1, , , , , Taşocakçılığı İmalat Sanayii 1, , , Elektrik-Su İnşaat 2, , , , , Ticaret-Turizm 2, , , , , Toptan ve Perakende Ticaret 2, , , , , Otelcilik ve Lokantacılık Ulaştırma-Haberleşme 1, , , , , Mali Müesseseler Konut Sahipliği Serbest Meslek ve Hizmetler 1, , , , , Kamu Hizmetleri 1, , , , , İthalat Vergileri 1, , , , , GSYİH 14, , , , , Net Dış Alem Faktör Gelirleri GSMH 15, , , , , Büyüme Oranı (%) 1. Tarım Bitkisel Hayvancılık Ormancılık Balıkçılık Sanayi Taşocakçılığı İmalat Sanayii Elektrik-Su İnşaat Ticaret-Turizm Toptan ve Perakende Ticaret Otelcilik ve Lokantacılık Ulaştırma-Haberleşme Mali Müesseseler Konut Sahipliği Serbest Meslek ve Hizmetler Kamu Hizmetleri İthalat Vergileri GSYİH Net Dış Alem Faktör Gelirleri GSMH Kaynak: Devlet Planlama Örgütü 1977 Yılı Fiyatlarıyla, (TL) 20

25 EK-5 GSYİH'DAKİ SEKTÖREL GELİŞMELER Tarım Bitkisel Hayvancılık Ormancılık Balıkçılık Sanayi Taşocakçılığı İmalat Sanayii Elektrik-Su İnşaat Ticaret-Turizm Toptan ve Perakende Ticaret Otelcilik ve Lokantacılık Ulaştırma-Haberleşme Mali Müesseseler Konut Sahipliği Serbest Meslek ve Hizmetler Kamu Hizmetleri , , , , İthalat Vergileri GSYİH 3, , , , , Net Dış Alem Faktör Gelirleri GSMH 4, , , , , % Pay 1. Tarım Bitkisel Hayvancılık Ormancılık Balıkçılık Sanayi Taşocakçılığı İmalat Sanayii Elektrik-Su İnşaat Ticaret-Turizm Toptan ve Perakende Ticaret Otelcilik ve Lokantacılık Ulaştırma-Haberleşme Mali Müesseseler Konut Sahipliği Serbest Meslek ve Hizmetler Kamu Hizmetleri İthalat Vergileri GSYİH Net Dış Alem Faktör Gelirleri GSMH Kaynak: Devlet Planlama Örgütü Cari Fiyatlarla, Milyon TL 21

26 EK % GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILADAKİ SEKTÖRLERİN BÜYÜMEYE KATKISI 1. Tarım 2. Sanayi 3. İnşaat 4. Ticaret-Turizm 5. Ulaştırma-Haberleşme 6. Mali Müesseseler 7. Konut Sahipliği 8. Serbest Meslek ve Hizmetler 9. Kamu Hizmetleri

27 EK-7 16, , , , , , , , GSYİH'YA SEKTÖREL KATKI (1977 fiyatlarıyla, TL) Tarım 2. Sanayi 3. İnşaat 4.1. Toptan ve Perakende Ticaret 4.2. Otelcilik ve Lokantacılık 5. Ulaştırma-Haberleşme 6. Mali Müesseseler 7. Konut Sahipliği 8. Serbest Meslek ve Hizmetler 9. Kamu Hizmetleri 10. İthalat Vergileri 23

28 EK-8 ÖDEMELER DENGESİ GERÇEKLEŞME (Milyon $) Cari İşlemler 1.1. Dış Ticaret İhracat İthalat 1, , , ,699.9 Dış Ticaret Dengesi -1, , , ,580.0 GSYİH'daki Payı (%) Görünmeyen İşlemler Turizm (Net) Diğer Görünmeyenler (Net) Görünmeyen İşlemler Dengesi 1, , , ,386.7 Cari İşlemler Dengesi GSYİH'daki Payı (%) Sermaye Hareketleri 2.1. TC Kredileri Diğer Sermaye Hareketleri(Net) Sermaye Hareketleri Dengesi Genel Denge GSYİH'daki Payı (%) Rezerv Hareketleri (- Artış, + Azalış) Net Hata ve Noksan Ortalama ABD $ Kuru (1$=TL) Not: 2011 yılı GSYİH değeri tahmindir. Kaynak: Devlet Planlama Örgütü 24

29 EK-9 ÖDEMELER DENGESİ TAHMİN (Milyon $) Cari İşlemler 1.1. Dış Ticaret İhracat İthalat 1 1, , , ,849.0 Dış Ticaret Dengesi -1, , , ,711.7 GSYİH'daki Payı (%) Görünmeyen İşlemler Turizm (Net) Diğer Görünmeyenler (Net) Görünmeyen İşlemler Dengesi 1, , , ,609.1 Cari İşlemler Dengesi GSYİH'daki Payı (%) Sermaye Hareketleri 2.1. TC Kredileri Diğer Sermaye Hareketleri(Net) Sermaye Hareketleri Dengesi Genel Denge GSYİH'daki Payı (%) Rezerv Hareketleri (- Artış, + Azalış) Net Hata ve Noksan Ortalama ABD $ Kuru (1$=TL) yılı gerçekleşme verileri olup yıllları tahmini verilerdir. Kaynak: Devlet Planlama Örgütü 25

30 EK-10 Faaliyet Endeksi Oluşturmada Kullanılan Faktör Analiz Methodu Factor Method: Maximum Likelihood Date: 09/14/13 Time: 13:53 Covariance Analysis: Ordinary Correlation Sample: 2000M M08 Included observations: 164 Number of factors: User-specified Prior communalities: Squared multiple correlation Convergence achieved after 4 iterations Loadings F1 Communality Uniqueness TAXIVAT TAXCO TAXIN TAXIMD Factor Variance Cumulative Difference Proportion Cumulative F Total Model Independence Saturated Discrepancy Chi-square statistic Chi-square prob Bartlett chi-square Bartlett probability Parameters Degrees-of-freedom

31 KISALTMALAR KKTC ABD IMF GSYİH GSMH NDAFG TÜFE TAXIVAT TAXCO TAXIN TAXIMD Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Para Fonu Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Gayri Safi Milli Hasıla Net Dış Alem Faktör Gelirleri Tüketici Fiyatları Endeksi Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi Kurumlar Vergisi Gelir Vergisi İthalat Vergileri 27

32 DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ LEFKOŞA