SANTRAL VEST BÜLER S STEM HASTALIKLARI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SANTRAL VEST BÜLER S STEM HASTALIKLARI"

Asli Birsen
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Eğitimi Etkinlikleri.Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Bafl A r lar - Bafl Dönmeleri Sempozyumu Aral k 1998, stanbul, s Sürekli Tıp İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Komisyonu SANTRAL VEST BÜLER S STEM HASTALIKLARI Doç. Dr. Ayfle Alt ntafl Nöroloji polikliniklerine baflvuran hastalar n az msanmayacak bir bölümü dizziness, vertigo ya da dengesizlik yak nmas tan mlarlar. Bu hasta grubunda tüm fizik muayene ve diagnostik testler normal bulunabilece inden, tan koymada anamnez önemli bir yol göstericidir. yi bir anamnez; bafl dönmesinin tipini, dolay s yla hangi sistemin bozuldu unu, hatta periferik ve santral etiolojiler aras ndaki ay r m bile mümkün k labilmektedir. Vertigo sözcü ü latince vertere kelimesinden türetilmifl olup dönmek anlam ndad r. Klinik anlamda ise; kiflinin kendisinin ya da çevresinin hareketi (genellikle dönme fleklinde olan) ile karakterize birey-uzay uyumsuzlu u olarak tan mlanabilir. Dizziness sözcü ü ise daha genifl bir tan mlamad r, hastalar bu durumu dengesizlik, baflta hafiflik hissi, sallanma, bir tarafa do ru yönelme, sendeleme ya da sersemlik hissi fleklinde tan mlarlar. Vertigo santral ya da periferik vestibüler sistem hastal klar nda ortaya ç - kabilir. Hastalarda öncelikle bu iki etiolojinin ay rt edilmesi gereklidir. Organizman n içinde bulundu u ortamla iliflkisini düzenleyen vestibüler sistem periferik ve santral olmak üzere iki bölümden oluflmaktad r. Bunlar; A- Periferik bölüm 1. Otolitik sistem: utrikulus, sakkulus 2. Lateral, superior ve posterior semisirküler kanallar 3. Nervus vestibularis ve ganglion vestibulare B- Santral bölüm Ponto-bulber bölgedeki lateral, medial, superior ve inferior vestibüler çekirdekler, buradan bafllayan ikinci nöronlar ve sinaptik ba lant lardan oluflmufltur. Ponto-bulber bölgedeki nukleuslardan bafllayan ikinci nöronlar n ba lant lar : 169

Bu hasta grubunda tüm fizik muayene ve diagnostik testler normal bulunabilece inden, tan koymada anamnez önemli bir yol göstericidir.

2 ALTINTAfi, A 1. Okülomotor nukleus: medial longitudinal nukleus ve retiküler formasyondaki ba lant lar, 2. Medulla spinalis ön bölümü: retikülopsinal, vestibülospinal ve medial longitudinal fasikülüs ün inferior k sm ndan, 3. Vestibüler nukleuslar ile serebellar korteksteki flokkulo-nodüler lobdaki ba lant lar, 4. Otonom sinir sistemi ile, 5. Temporal lob korteksine multisinaptik ba lant lar fleklinde s ralanabilir. Üçüncü nöronlar ise; yan t organlar, göz kaslar veya postüral motor üniteler aras ndaki ba lant lar taraf ndan oluflturulmaktad r. Santral vertigolarda anamnez ilk ipuçlar n verir. Hastalar n büyük bir bölümü vasküler risk faktörlerini tafl maktad rlar. Tipik olarak 60 yafl n üstünde, aterosklerotik kalp veya periferik damar hastal olan olgulard r, s kl kla sigara al flkanl ve hipertansiyon tan mlarlar. Daha genç olan ve vasküler risk faktörü tafl mayan olgularda ön planda serebellar hemoraji veya infarkt düflünülmelidir. Vertigo ve dengesizlik yak nmalar ile prezente olan santral hastal klar n ço unda tabloya fokal nöropatolojik bulgular da efllik eder. Ancak, serebellar infarkt ya da hemorajilerin sadece vertigo ile karfl m za gelebilece i unutulmamal d r. Zaman nda tan s konup müdahale edilmeyen olgularda hemoraji ya da ödemin yolaçt beyin sap kompresyonu oluflabilece inden erken tan önem tafl maktad r. Çift görme; santral etiolojiyi düflündüren di er bir yak nmad r. Ancak, vestibüler lezyonlar da tranzient diplopiye yol açabilmektedir. Klinisyen kulak etkilenmesini düflündüren bulgu olup olmad n dikkatle de erlendirmelidir. Unilateral iflitme kayb, tinnitus, dolgunluk hissi ya da a r gibi yak nmalar tablonun periferik orijinli oldu unu destekleyen bulgulard r. Hastalar n muayene bulgular da orijinine göre farkl l klar göstermektedir. Dengesizlikten yak nan hastada periferik bir lezyon söz konusu ise; muayenede hastan n yatmay tercih etti i, ancak istendi i takdirde bir yana yönelmekle birlikte kalk p yürüyebildi i saptan rken, santral lezyonlu bir hastan n ciddi dengesiz oldu u, kalkamad görülür (ör: serebellar lezyon). Muayenede yol gösterici di er bir bulgu ise nistagmustur. Hem periferik, hem de santral lezyonlarda görülebilen bir bulgudur. Ancak periferik lezyonlarda hep ayn yönde ortaya ç kar, santral lezyonlarda ise bak fl yönüne göre de iflkenlik gösterir. Periferik kökenli nistagmuslar gözlerin fikse edilmesi ile inhibe olurken, santral kökenliler de iflkenlik göstermezler. Periferik kökenli 170

Vestibüler nukleuslar ile serebellar korteksteki flokkulo-nodüler lobdaki ba lant lar, 4. Otonom sinir sistemi ile, 5. Temporal lob korteksine multisinaptik ba lant lar fleklinde s ralanabilir.

3 SANTRAL VEST BÜLER S STEM HASTALIKLARI tablolarda primer pozisyonda ortaya ç kan nistagmuslar genellikle birkaç gün içinde kaybolur, horizontal bak fllar s ras nda ortaya ç kan rezidüel nistagmuslar bir süre daha devam edebilirler. Primer pozisyonda ortaya ç kan persistan nistagmus santral bir patolojinin göstergesidir. E er hasta birkaç haftadan beri devam eden bir nistagmus tan ml yorsa ve muayenede spontan nistagmus saptanm flsa, altta yatan problem santral bir problemdir. Diplopi genellikle beyin sap lezyonunu gösteren bir bulgu özelli indedir, fakat akut iç kulak ve vestibüler sinir hasarlar nda da görülebilir. Semisirküler kanallar etkileyen lezyonlar nistagmusa yol açarlarken, otolit organlardaki patolojiler gözlerde hafif bir statik yer de ifltirmeye neden olarak diplopi olufltururlar. De erlendirilen hastada anamnez ve klinik muayene santral bir lezyonu düflündürüyorsa, ileri tetkiklerin yap lmas gereklidir, bunlar n bafl nda da magnetik rezonans inceleme (MRI) gelmektedir. Akut vestibüler sendrom ile acil servislere baflvuran her 100 vakadan birinde santral orijinli olay saptand - bildirilmektedir. Vertigo yak nmas na yolaçan santral nörolojik nedenler flöyle s ralanabilir; 1. Beyin sap iskemi ve infarktlar 2. Demiyelinizan hastal klar; multipl skleroz, post-infeksiyöz demiyelinizasyon 3. Serebello-pontin köfle tümörleri, akustik nörinoma, meningioma, kolesteatoma, metastatik tümör ya da tümörlerin uzak etkileri 4. Kranial nöropati, sekizinci sinirin tutulumu 5. ntrensek beyin sap lezyonlar ; tümör, arteriovenöz malformasyon, travma gibi. 6. Di er posterior fossa lezyonlar ; hematom, metastatik tümör, serebellar infarkt gibi. 7. Epilepsi; özellikle temporal tip nöbetler 8. Heredofamilial hastal klar; spinoserebellar dejenerasyon gibi Pozisyonel ve santral kökenli vertigolar n pozisyonel test s ras ndaki bulgular flu özellikleri tafl maktad r: Periferik Santral Latent periyot Nistagmus süresi Yorulma Nistagmusun yönü Vertigonun fliddeti Bafl pozisyonu Klinik örnekleme 2-20 saniye 1 dakikadan az Yineleme ile (+) Hep ayn yönde Ciddi Tek bafl pozisyonu vergiyoya yol açar Benign poz. vertigo Latanss z 1 dakikadan fazla Yorulma (-) De iflebilir Il ml Birden çok pozisyonda vertigo (+) Vertebrobaziler iskemi 171

E er hasta birkaç haftadan beri devam eden bir nistagmus tan ml yorsa ve muayenede spontan nistagmus saptanm flsa, altta yatan problem santral bir problemdir.

4 ALTINTAfi, A Vertigo yak nmas ile baflvuran bir hastada tan ya gidiflte yard mc olacak birtak m ipuçlar ve izlenecek yollar flematik olarak afla da tan mlanmaktad r. REKÜRRAN SPONTAN VERT GO ATAKLARI ANAMNEZ Bafllang ç yafl Ataklar n süresi flitme kayb ± Ek nörolojik semptomlar± Migren (Hastada ya da ailede) Otoimmün Hastal klar± Muayene Fokal nörolojik bulgu Unilateral iflitme kayb Normal MRI Odiogram, ENG Vertebrobaziler iskemi multipl skleroz Asimetrik iflitme Asimetrik kalorik Asimetrik kalorik Normal Hemogram, Sed., FTA-ABS Meniere Migren Migren VB iskemi Meniere Otoimmün sifiliz 172

REKÜRRAN SPONTAN VERT GO ATAKLARI ANAMNEZ Bafllang ç yafl Ataklar n süresi flitme kayb ± Ek nörolojik semptomlar± Migren (Hastada ya da ailede)

5 SANTRAL VEST BÜLER S STEM HASTALIKLARI REKÜRRAN SPONTAN VERT GO ATAKLARI ANAMNEZ Geçirilmifl kulak enfeksiyonu Kafa travmas Nörolojik semptomlar Muayene Yorulmayan, pür vertikal pozisyonel nistagmus ya da efllik eden nörolojik bulgu Yorulan, torsiyonel pozisyonel nistagmus MRI Pozisyonel test Serebellar tümör Multipl skleroz Serebellar atrofi Pozisyonel vertigo ve nistagmus kaybolur Benign pozisyonel vertigo KAYNAKLAR 1. Baloh RW. Dizzy patients. The varieties of vertigo. Hospital Practice 1998 June, 15: Baloh RW, Jacobson KM. Diagnostic testing in Neurology. Neurology Clinics 1996 Feb; 14 (1), diman F, Özkul D. Bafldönmelerinin tan s. Ege Nörolojik Bilimler Dergisi 1984; 3, Özkul D. Vestibüler sistem anatomofizyolojisi. Ege Nörolojik Bilimler Dergisi 1984; 3, diman F, Özkul D, Övül. Bafldönmesi kavram ve bafl, dönmesinin nedenleri. Ege Nörolojik Bilimler Dergisi 1984; 3, Grad A, Baloh RW. Vertigo of vascular origin: clinical and electronystagmographic features in 84 cases. Arch Neurology 1989 March; 46 (3), Troost T. Dizziness and Vertigo. Bradley WG, Droff RB, Fenichel GM, Marsden DC. Neurology in Clinical Practice. Butterworth - Heinemann 1996, USA,

pozisyonel vertigo KAYNAKLAR 1. Baloh RW. Dizzy patients. The varieties of vertigo. Hospital Practice 1998 June, 15: 55-77. 2. Baloh RW, Jacobson KM. Diagnostic testing in Neurology.

Benzer belgeler

Vestibüler Sistem ve Vertigo Prof. Dr. Onur Çelik

Vestibüler Sistem ve Vertigo Prof. Dr. Onur Çelik www.onurcelik.com Vestibuler sistem Periferik Otolitik yapılar Utrikulus Sakkulus Semisirküler kanallar Vestibüler ganglion Vestibüler sinir Vestibuler