T.C. SA LIK BAKANLI I TEMEL SA LIK H ZMETLER GENEL MÜDÜRLÜ Ü

Transkript

1 T.C. SA LIK BAKANLI I TEMEL SA LIK H ZMETLER GENEL MÜDÜRLÜ Ü AFETLERDE SA LIK H ZMETLER B R M ve ULUSAL MED KAL KURTARMA EK PLER N N GÖREVLER VE ÇALI MA ESASLARINA DA R YÖNERGE 2010

2 AFETLERDE SA LIK H ZMETLER B R M ve ULUSAL MED KAL KURTARMA EK PLER N N ÇALI MA USUL VE ESASLARINA DA R YÖNERGE B R NC BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tan mlar Amaç MADDE 1- (1) Bu Yönerge nin amac ; Sa l k Bakanl n n ta ra te kilat nda kurulan Afet Birimlerinin ve afet ve ola and durumlarda görev yapmak üzere kurulan ulusal medikal kurtarma ekiplerinin görev ve sorumluluklar ile çal ma usul ve esaslar n düzenlemektir. Kapsam MADDE 2- (1) Bu Yönerge; Sa l k Bakanl nca, illerde kurulan afet birimleri ile ulusal medikal kurtarma ekiplerinde görevli tüm personeli kapsar. Hukuki Dayanak MADDE 3- (1) Bu Yönerge, 181 say l Sa l k Bakanl n n Te kilat ve Görevleri Hakk nda Kanun Hükmünde Kararname nin 41 inci ve 43 üncü maddeleri, 3359 say l Sa l k Hizmetleri Temel Kanunu nun 3 üncü maddesinin (i) bendi ile 9 uncu maddesinin (c) bendine ve Acil Sa l k Hizmetleri Yönetmeli i nin 6 nc ve 8 inci maddelerine dayan larak haz rlanm t r. Tan mlar MADDE 4- (1) Bu Yönerge de geçen; a) Afet birimi; Acil ve Afetlerde Sa l k Hizmetleri ube müdürlü ü bünyesinde hizmet veren afetlerde sa l k hizmetleri birimini, b) Bakanl k: Sa l k Bakanl n, c) Birim sorumlusu: Afet biriminin faaliyet ve uygulamalar ndan sorumlu ve en az iki y l UMKE personeli olarak çal m olan ki iyi, ç) Bölge koordinatörü: Koordinatör ilin acil ve afetten sorumlu müdür yard mc s n, d) Genel müdürlük: Temel Sa l k Hizmetleri Genel Müdürlü ünü, e) Genel müdür: Temel Sa l k Hizmetleri Genel Müdürünü, f) Daire ba kanl : Acil ve Afetlerde Sa l k Hizmetleri Daire Ba kanl n, g) l SAKOM: llerde acil ve ola and olaylarla sa l kla ilgili her türlü müdahale ve koordinasyonu sa lamak üzere kurulacak olan il sa l k afet koordinasyon merkezini, ) KBRN timi: Meydana gelebilecek kimyasal, biyolojik, nükleer ve radyolojik kaynakl olaylarda sa l k müdahalesi yapmak amac yla yeti tirilen timi, h) Koordinatör il: Bakanl kça belirlenmi ve kendi sorumluluk bölgesindeki illerin afetlere haz rl kla ilgili her türlü faaliyetlerinin planlamas n ve denetimini yapan ve gerekti inde destek olan ilin sa l k müdürlü ünü, ) Medikal kurtarma: Afetlerde ve ola and durumlarda, olay yerinde özel e itimli sa l k personeli taraf ndan yap lan t bbi müdahale ve kurtarmay, 1

3 i) Müdürlük: l Sa l k Müdürlü ünü, j) ube müdürlü ü; l sa l k müdürlüklerinde te kil edilmi olan Acil ve Afetlerde Sa l k Hizmetleri ube Müdürlü ünü, k) SAKOM: Bakanl k bünyesinde kurulmu olan ve sa l kla ilgili afet ve ola and durumlarda, iller ve di er kurumlar ile irtibat, koordinasyon, planlama ve yönetimi sa layan sa l k afet koordinasyon merkezini, l) Ola and durum: Ola an durumlar n d nda müdahale gerektiren, do al, teknolojik ve insan kaynakl olarak ortaya ç kan ve toplumsal ve/veya çevresel zararlara yol açan ya da açmas muhtemel olan do al ve teknolojik olaylar, salg n hastal k durumlar ile kitlesel kazalar n bütününü, m) Olay yeri sa l k yöneticisi: Olay yerindeki bütün sa l k ekiplerinin yönetiminden, di er kurumlarla koordinasyonundan ve olay n raporlanmas ndan sorumlu yetkili ki iyi, n) UMKE personeli: Bakanl k taraf ndan afet ve ola and durumlarda görev yapmak üzere, istekli sa l k personeli aras ndan seçilerek e itilmi ve sertifikaland r lm olan ki iyi, o) UMKE: Afet ve ola and durumlarda medikal kurtarma yapmak üzere, illerde UMKE personelinden olu an ulusal medikal kurtarma ekiplerini, ö) UMKE timi: Be UMKE personelinden olu an yap y, p) UMKE sorumlusu: UMKE faaliyetlerinin planlama ve uygulamas ndan sorumlu olan ve en az 2 y l UMKE personeli olarak çal m olan ki iyi, r) UMKE tim lideri: UMKE timinin e itimi, tatbikat ve sahada yapaca müdahalelerde yönetiminden sorumlu olan ki iyi, s) UMKE afet birimi personeli: UMKE personeli olup afet biriminde görevlendirilen ve il içi veya il d nda meydana gelebilecek acil ve ola and olaylara öncelikle müdahale edecek UMKE Acil Müdahale Timini olu turacak personeli, ) UMKE destek personeli: UMKE nin sahada yapaca e itim, tatbikat ve sa l k müdahalelerinde ula t rma, haberle me ve di er hizmetleri yapmak üzere olu turulan sa l k personeli d ndaki personeli, t) UMKE gönüllüsü: UMKE nin çal malar na destek vermek amac yla üye olan tüm sivil ki ileri, u) UMKE operasyon sorumlusu: Olay yerindeki UMKE timlerinin sevk ve idaresinden, di er ihtiyaçlar n kar lanmas ndan sorumlu olan ki iyi, ifade eder. K NC BÖLÜM Afet Birimi, UMKE ve SAKOM un ORGAN ZASYON YAPISI Afet Birimi MADDE 5- (1) llerde ube müdürlü ü bünyesinde afet birimi kurulur. Afet biriminin organizasyon yap s EK-8 de gösterilmi tir. Afet Biriminde, biriminin görevleri de dikkate al narak uygun nitelik ve say da personel görevlendirilir. (2) Afet biriminin yönetimi ve i leyi ini sa lamak üzere birim sorumlusu görevlendirilir. Afet birim sorumlusu ile UMKE sorumlusu ayn ki i olabilir. (3) Bakanl kça uygun görülen illerin afet birimlerinde sürekli statüde çal mak üzere UMKE personeli görevlendirilir. Bu personel normal zamanlarda afet biriminin i lerini yapar, 2

4 ola and durumlarda ise ola and duruma an nda müdahale edecek UMKE acil müdahale timini olu turur. (4) Müdürlükçe, ilde afet ve ola and durumlarda kullan lmak üzere sa l kla ilgili lojistik malzemelerin bulunaca afet deposu olu turulur. UMKE donan m, ekipmanlar ve di er lojistik malzemeleri bu depoda uygun artlarda muhafaza edilir. UMKE nin kurulu u MADDE 6- (1) Müdürlüklerde afet birimine ba l olarak, acil ve ola and durumlarda görev yapmak üzere UMKE kurulur. Birim içerisinde UMKE personeline ait bir oda bulunur. UMKE nin faaliyetlerini yürütmek üzere UMKE sorumlusu görevlendirilir. (2) UMKE personeli; çe itli birimlerde çal an ve kendi görev tan mlar kapsam ndaki asli i lerini yapan istekli sa l k personeli aras ndan seçilir. Bu personel belirlenen e itim ve faaliyet program na göre y l içerisinde çe itli zamanlarda e itimlere ve tatbikatlara kat l r, gerekti inde ola and olaylara müdahale eder. Asli i lerinin yan nda UMKE faaliyetlerini yürüten personel, bu faaliyetlerini bakanl k veya valilik görevlendirmesi ile yapar. Bunlar n d nda illerde meydana gelebilecek acil ve ola and durumlara h zl müdahale etmek amac yla Bakanl kça uygun görülen illerin afet birimlerinde görev yapmak üzere yeterli say da UMKE personeli görevlendirilir. Hangi ilde kaç UMKE personeli görevlendirilece i Bakanl kça belirlenir. (3) Afet biriminde görevli UMKE personeli ola and durumlarda UMKE acil müdahale timi ad alt nda ilinde veya bölgesindeki olaylara müdahale eder. Ola and olay n boyutuna ba l olarak gerekti inde, sa l k birimlerinde çal an di er UMKE personeli bu timle birlikte görevlendirilir. (4) UMKE personeli timlere ayr larak görev yapar. Bir UMKE timi, en az biri hekim olmak üzere 5 sa l k personelinden olu ur. llerin afet risk durumuna göre UMKE timleri; da da kurtarma timi, suda kurtarma timi, KBRN timi, hava kurtarma ve/veya nakil timi olarak yap land r l r ve bu yönde e itim almalar sa lan r. Bu timlerin hangi ilerde kurulaca bakanl kça belirlenir. (5) UMKE ye di er resmi, özel kurum ve kurulu lardan sa l k personeli kat labilir. Bu ki ilerin k yafet ve donan mlar kendi imkanlar ile kar lan r. E itimleri Bakanl kça yap l r. (6) UMKE nin çal malar na destek olmak amac yla sivil ki iler de UMKE gönüllüsü olarak UMKE üyesi olabilir. Ancak faaliyetler ile ilgili her türlü harcama gideri kendilerine aittir. (7) UMKE nin sahada yapaca müdahalelerde, tatbikatlarda gerekli lojistik, ula t rma ve di er teknik i leri yapmak üzere sa l k personeli d ndaki istekli personel aras ndan UMKE destek personeli olu turulur. (8) UMKE nin sahada yapaca e itim, tatbikat ve sa l k müdahalelerinde UMKE sorumlusu taraf ndan lojistik ve ula t rma sorumlusu, haberle me sorumlusu belirlenir. SAKOM MADDE 7- (1) Bakanl k merkezde ve müdürlüklerde kurulur. (2) llerde ya anacak acil ve ola and olaylar ile ilgili her türlü bilgiler an nda Ek- 7 deki ola and durum formu ile Bakanl k SAKOM a gönderilir. (3) Acil ve ola and olaylarda, Bakanl k SAKOM, olay n oldu u yere, gerekti inde di er illerden destek sa l k ekipleri gönderir ve koordinasyonu sa lar. (4) l SAKOM un aç lmas ve sekretarya faaliyetlerinin sürdürülmesi için gerekli çal malar afet birimi taraf ndan yap l r. 3

5 (5) Afet ve ola and durumlar ile ilgili her türlü olay n yönetimi illerde afet birimi koordinasyonunda, il SAKOM dan yap l r. (6) l SAKOM, afet ve ola and durumlarda valilik kriz merkezi, Bakanl k SAKOM ve di er ilgili kurum kurulu lar ile i birli i ve ileti imi sa lar. (7) l SAKOM da acil ve ola and durumlarda haberle meyi sa layacak gerekli telli/telsiz ve di er sistemler Genel Müdürlü ün koordinasyonu ile müdürlükçe temin edilir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GÖREV YETK VE SORUMLULUKLAR Afet biriminin görevleri MADDE 8- (1) Afet biriminin görevleri a a daki gibidir: (a) Planlama ve denetim ile ilgili görevleri 1. l sa l k acil yard m planlar n n haz rlanmas, güncellenmesi ile denetim ve de erlendirmesini yaparak ilgili birimlere ve Genel Müdürlü e iletmek ve kurumlar aras koordinasyonu sa lamak, 2. l afet planlar nda görev alan sa l k personelinin, hizmete yönelik e itim ve tatbikatlar n n planlanmas n ve yap lmas n sa lamak, 3. lin afet risklerini belirlemek ve risk azaltma çal malar n planlamak, 4. Sa l k kriz yönetim masas n n kurulmas ve sekretarya faaliyetlerinin gerekti inde 24 saat esas na göre yürütülmesini planlamak ve denetlemek, 5. Özel ve resmi tüm sa l k kurumlar n n afet planlar n n standard n belirlemek, yaz l m n kontrol etmek, tatbikat ve lojistik haz rl klar ile ilgili afetlere haz rl k durumunun koordine edilmesini sa lamak, denetlemek ve de erlendirmek, 6. Hastane afet planlar n n standartlara göre yap l p yap lmad n denetlemek, hastane afet plan nda yer alan hastane afet tatbikat n n uygulan p uygulanmad n denetlemek, hastanelerin afetler ve ola and olaylara haz rl kl olma durumlar na kar yapt klar çal malar kontrol etmek, eksiklerini raporlamak ve raporlar müdürlük bünyesindeki yatakl tedavi ube müdürlü üne göndererek, bu ube ile birlikte koordinasyon içerisinde raporlar n uygulanmas n sa lamak. 7. Afetlerle ilgili, sa l k kurum ve kurulu lar ile müdürlük bünyesindeki ube ve birimler aras ndaki i birli ini sa lamak, 8. llerde sa l k personelinin KBRN ataklar nda korunma, sa l k müdahalesi ve e itimi planlamas n yapmak. (b) Lojistik ve ula t rma ile ilgili görevleri 1. Afetlerde görev alan sa l k ekipleri için gerekli olan araç-gereç ve malzemeleri içeren afet deposunun planlamas ve teminini sa lamak, 2. Müdürlük ve di er sa l k kurulu lar nca afet ve ola and durumlarda kullan lacak tüm lojistik malzemeleri tespit etmek, ihtiyaç duyulacak malzemelerin teminini sa lamak ve denetlemek, 3. Afet durumlar nda sa l k hizmetleri için kaynak envanterinin güncel olarak tutulmas n sa lamak, izlemek ve de erlendirmek, 4

6 4. Bakanl kça gönderilen acil müdahale ünitelerinin gerekti inde afete en yak n noktada kurulmas ve i ler hâle getirilmesi için gerekli çal malar yapmak, bak m n yapmak, en az alt ayda bir sistemin çal rl n kontrol etmek, 5. Acil müdahale ünitelerinin kullan lmas n gerektiren ola and bir durumda ünitenin kurulup kullan lmas için gerekli insan gücünü temin etmek için planlama ve denetim bölümü ile i birli i yaparak sistemi kullan ma haz r halde tutmak, 6. Afet durumlar nda kullan lacak ilaç ve t bbi malzemenin afetlerde ula labilir durumda olmas için gerekli depolama ve di er çal malar yapmak, 7. Yurtiçi ve yurtd afetlerde; UMKE nin, mobil ve sahra sa l k ünitelerinin afet bölgesine en k sa sürede ula mas n sa layacak gerekli araç ve malzemenin teminini sa lamak, 8. UMKE timlerinin ihtiyaç duyaca lojistik malzemeleri temin etmek, depolamak ve gerekti i zamanlarda kullanmalar için UMKE tim sorumlular na teslim etmek, (EK-3) 9. Afet birimine ait araçlar n bak m n, tamir ve di er i lerini yapmak. (c) Haberle me ve bilgi i lem ile ilgili görevleri 1. Afet ve ola and durumlarda sa l k kurumlar ve di er afete müdahil kurumlar aras ndaki haberle meyi sa layacak her türlü sistemin temin edilmesini, bak m n ve denetlemesini sa lamak, 2. lde sa l k kurumlar n n kulland telli/telsiz ileti im araçlar n n envanterini tutmak, di er kurumlar ile uygunlu unu kontrol etmek, 3. Afet ve ola and durumlarda haberle menin kesilmesi durumuna kar, uygun sistemleri temin etmek ve çal r vaziyette tutmak, 4. UMKE timlerinin gerekli haberle me araçlar n temin etmek, haberle me ile ilgili ihtiyaç duyduklar e itimleri almalar n sa lamak, 5. Afet ve ola and durumlarla ilgili istatistikleri tutmak, kay tlar toplamak ve saklamak, 6. Afet ve ola and durumlarda kullan lacak telsiz kodlar n belirlemek, çal rl n kontrol etmek ve güncellemek, (EK-4) 7. Acil ve afet durumlar nda kullan lmak üzere Bakanl k taraf ndan tahsis edilecek olan frekanslar n ortak kanala yüklenmesini ve söz konusu telsiz sistemlerinin kullan ma haz r hale getirilmesini sa lamak, 8. l deki sa l k kurulu lar n n envanterinde bulunan ve kullan lmayan, ihtiyaç fazlas durumda olan telsiz ve di er haberle me sistemlerinin kontrolünü yapmak, (d) Operasyon yönetimi ile ilgili görevleri 1. lde afet ve ola and durumlarda görev yapacak UMKE timlerinin olu turulmas n sa lamak, e itim ve tatbikat ihtiyaçlar n belirleyerek e itim ve tatbikatlar n yapt rmak, 2. Acil, afet ve ola and durumlarda UMKE ekiplerinin ve di er sa l k ekiplerin sevk ve idaresini sa lamak, koordine etmek, 3. Medikal ekipte yer alan personelin kat l m ve görevlendirilmesi ile ilgili yaz ma ve di er prosedürlerin takip edilmesini sa lamak, 4. Afet ve ola and durumlarda il SAKOM un aç lmas n sa lamak, sa l k müdahalesinin yönetilmesi için Bakanl k ve di er kurum ve kurulu larla gerekli koordinasyonu sa lamak. 5. lde meydana gelecek acil ve ola and durumla ilgili bilgilerin Bakanl k SAKOM a gönderilmesini sa lamak, 5

7 6. Sahada sa l k müdahalesi yapan tüm sa l k ekiplerinin ihtiyaçlar n belirlemek, bu ihtiyaçlar n teminini sa lamak üzere gerekli çal malar yapmak, 7. Afet ve ola and durumlarda, müdürlük ubeleri ve birimlerinin yapaca faaliyetleri (bula c hastal klar, çevre sa l hizmetleri, yatakl tedavi hizmetleri vb) koordine etmek. Afet birimi personeli MADDE 9- (1) Müdürlüklerin afet birimlerinde UMKE personeli ile birim görevlerini gerçekle tirmek üzere yeterli say da teknik ve hizmet personeli görevlendirilir. (2) Afet birimlerinde görevlendirilecek ve UMKE acil müdahale timini olu turacak UMKE personeli, ola and durumlarda aktif çal abilecek fiziki özelliklere sahip, özel alanlarda e itim görmü veya görmeye elveri li (afet deneyimi, da c l k, spor, haberle me, yabanc dil, vb.) sa l k personeli aras ndan seçilir, bu personelin afetlere müdahale ve kurtarma konular nda e itim almalar sa lan r. (3) Afet biriminde görevli UMKE personeli normal zamanlarda afet biriminde mesai yaparlar, ola and durumlarda ise UMKE acil müdahale timi ad alt nda ola and olaya müdahale amac yla bakanl kça veya müdürlükçe görevlendirilir. Bu timler kendi ili ve bölgesindeki di er illerin ola and olaylar na müdahale eder. Ola and olay çok say da UMKE personelinin müdahalesini gerektiriyorsa di er UMKE personeli de görevlendirilir. (4) UMKE acil müdahale timleri göreve UMKE arac ile giderler, gerekti inde ambulans ve di er araçlardan yararlan rlar. (5) UMKE acil müdahale timleri aras nda ilin risk durumuna göre suda kurtarma, da da kurtarma ve KBRN sa l k müdahalesi timi bulunur ve bu yönde e itim al r. Timlerin alaca bu tür özellikli e itimlerin e itim giderleri döner sermaye kaynaklar ndan kar lan r. edilir. (6) UMKE acil müdahale timlerinin ihtiyaç duydu u donan mlar müdürlükçe temin Koordinatör l MADDE 10- (1) Koordinatör ilin görevleri a) Sorumluluk bölgesinde bulunan illerin ana faaliyetlerini planlar ve koordine eder. b) Y lda en az bir kez sorumluluk bölgesindeki illerin ve Bakanl k onay ile di er bölge illerinin de kat labilece i bölge e itim ve tatbikat kamp düzenler. c) Sorumluluk bölgesinde bulunan illerin yapt faaliyetlerin raporlar n, istatistikî verilerini ve di er bilgilerini güncelleyerek Bakanl a gönderir. ç) Bölgesinde meydana gelecek afet ve ola and durumlarda SAKOM ile irtibata geçerek gerekli koordinasyonu sa lar. d) Bölgesindeki UMKE timlerinin lojistik ihtiyaçlar n belirler ve denetler, Bakanl a rapor eder. e) Bölgesindeki illerin afet lojisti i ve kapasitesi hakk nda ba l illerinden bilgi al r, de erlendirir ve eksiklerin giderilmesi konusunda gerekli deste i sa lar. f) Bölgesindeki illerin afet risk haritalar n de erlendirir. g) Sorumluluk bölgesinde bulunan illerin afet birim sorumlular, ayn zamanda bölge koordinatörüne kar sorumludur. 6

8 UMKE, Tim, Lojistik ve ula t rma ile haberle me ve bilgi i lem sorumlusunun görevleri MADDE 11- (1) UMKE sorumlusunun görevleri a) UMKE timlerinin olu turulmas n sa lar, e itim, lojistik ve di er ihtiyaçlar n tespit eder, ihtiyaçlar n n temin edilmesi için ilgili yerlerle i birli i yapar b) UMKE personel ba vuru ve bilgi formlar n güncel tutar, y ll k faaliyet planlar ve raporlar n n haz rlanmas n sa lar. c) UMKE nin personel ve di er istatistiklerini, ayl k faaliyet raporlar n ve üç ayl k özet faaliyet raporlar n haz rlar, güncel olarak tutar. ç) UMKE ekibinin dinamik ve ekip çal mas anlay na sahip yap da olmas için gerekli çal malar yapar. d) UMKE personelinin e itimlerinin gerçekle tirilmesi için e itimin yap laca yer, araç, malzeme, e itmen konusunda gerekli koordinasyonu sa lar. e) Her e itim için E itim Raporu Formunu haz rlar. EK-5 f) UMKE ekiplerinin yapt e itim ve faaliyetler, e itim sonunda e itim raporu ile her üç ay n sonunda faaliyet raporu olarak Ek-6 daki formlara göre doldurularak Bakanl a gönderilir. g) E itimle ilgili bütün dokümanlar ar ivler ve bir suretini dijital ortamda haberle me ve bilgi i lem birimine teslim eder. (2) Tim sorumlular n n görev ve sorumluluklar a) UMKE sorumlusuna ba l olarak çal r. b) Timin ihtiyaçlar n UMKE sorumlusuna bildirir. c) Timin sahadaki çal ma ve kontrolünden sorumludur. ç) E itim tatbikat ve sa l k operasyonlar nda timinde bulunan personelin güvenli ini azami düzeyde gözetir. (3) Lojistik ve ula t rma sorumlusunun görev ve sorumluluklar a) Operasyondaki tüm personelin görevi yerine getirmek için ihtiyaç duydu u her türlü malzemeyi temin eder veya temin edilmesi için gerekli koordinasyonu sa lar, b) htiyaç duyulan g da ve malzemenin miktar n tespit eder, teminini sa lar ve sahada uygun artlarda depolar, da t m n yapar, c) Afet birimince tim üyelerine verilen malzemelerin kontrolünü yapar ve operasyon sonunda tekrar depolanmak üzere afet birimine teslim edilmesine yard mc olur, ç) UMKE medikal çantas n ve içeri ini kontrol eder, eksik varsa UMKE sorumlusuna bildirerek tamamlat lmas n sa lar, çantadaki ilaç ve t bbi malzemenin depolama ko ullar n kontrol eder. (4 ) Haberle me ve bilgi i lem sorumlusunun görev ve sorumluluklar a) Timlerin haberle me ile ilgili ihtiyaç duydu u ileti im araçlar n (telsiz, uydu telefon, internet, vb.) UMKE sorumlusuna bildirir. Sahada timler aras nda haberle meyi temin etmek için gerekli tüm çal malar yapar, b) Operasyon s ras nda il SAKOM ile gerekli haberle meyi sa lar, c) Operasyon ile ilgili her türlü veriyi kay t alt na al r ve afet birimine verir. 7

9 UMKE nin görevleri MADDE 12- (1) UMKE nin Görevleri; a) Afet veya ola and durumlarda ald klar özel e itim ve donan mla, kazazedelere olay yerinde, en k sa sürede imkân ve kabiliyetlerini kullanarak uygun yöntemlerle medikal müdahale etmek ve kurtarmak, b) Kurtar lan kazazedeleri, en k sa sürede ileri acil tedavi ünitelerine naklini sa lamak üzere ambulanslara, uygun nakil araçlar na ve görevlilerine teslim etmek, c) Afetler ve ola an d durumlarda di er sa l k ekiplerinin sundu u t bbi yard mlar n yeterli olmad durumlarda ve alanlarda, ekibin kendi donan m, personel ve e itim imkanlar dâhilinde ihtiyaç duyulan sa l k hizmetlerine destek vermek, ç) Olay yerinde sa l k hizmetlerinin yönetimini yapmak, triaj, t bbi müdahale, nakil haz rl klar, haberle me ve kay t yapmak, d) Afet birimi ve di er yerler ile gerekli ileti imi ve bilgi ak n sa lamak, e) Faaliyetleri kapsam nda ilgili kurum, kurulu ve ki ilerle i birli i yapmak, f) Gerekli hâllerde, yurtd nda meydana gelen afet ve ola an d durumlarda sa l k hizmetlerinde görev almak. (2) Medikal Müdahaleler; UMKE personeli belirtilen görev tan mlar dâhilinde müdahalede bulunurlar. (3) UMKE nin afet ve ola and durumlara müdahalede prosedürleri a) Afet ve ola and durum bilgisi al nd ktan sonra, bilginin do rulu u teyit edilir, bilgi gerekli yerlere aktar l r, müdahale planlamas yap larak birim sorumlusunun koordinasyonu ile olay yerine intikal edilir. b) Afet ve ola and durum bölgesindeki artlara göre kumanyas ve lojisti i müdürlükçe temin edilir ve sevk edilir. c) Olay yerinde yapaca i lemler, sorunlar, ihtiyaçlar tim liderinin vas tas yla UMKE operasyon sorumlusu na iletilir. UMKE operasyon sorumlusu, olay yeri sa l k yöneticisi ile do rudan ileti im kurar. ç) Afet veya ola and durumun meydana geldi i yerde; triaj, medikal müdahale, nakil haz rl klar, haberle me, kay t vb faaliyetleri yürütür. d) lgili yerlere, alan ve alanda yürütülen faaliyetler hakk nda (olay yerindeki mevcut durum ve faaliyet sonunda ) raporlama yapar. e) Malzemenin lojistik kontrol ve bak m n yapar, bir sonraki operasyon için malzeme ve ekipmanlar düzenli olarak depolar ve haz r hâlde tutar. UMKE Personelinin Sorumluluklar MADDE 13- (1) UMKE Personelinin Sorumluluklar ; a) T p eti i ilkelerine uymak, b) Afet ve ola and durumlarda, medikal kurtarma imkân ve kabiliyetlerini azami düzeyde kullanmak, c) Ekip arkada lar ile uyumlu çal mak, ç) Ekip arkada lar n n çal ma düzenini, güvenli ini ve psikolojik durumunu azami düzeyde gözetmek, d) Afet ve ola and durumla ilgili yapt her türlü i in kay tlar n EK-7 deki forma uygun olarak tutmak ve Birime teslim etmek. 8

10 UMKE Personelinin Özellikleri Madde 14- (1) UMKE Personel Nitelikleri; a) UMKE personeli, istekli sa l k personeli aras ndan; ola and durumlarda aktif çal abilecek fiziki özelliklere sahip, özel alanlarda e itim görmü veya görmeye elveri li (afet deneyimi, da c l k, spor, haberle me, yabanc dil, vb.) sa l k personeli aras ndan seçilir. b) Personel seçiminde gerekti inde psikolojik, fiziki ve mesleki testler uygulan r. Bu testler Bakanl kça belirlenir. c) UMKE personeli ald özel e itime ve kat ld faaliyete göre özel k yafeti üzerinde belirleyici sembol ta r, bu semboller ald sertifikaya göre uluslararas alanda kullan lan, medikal kurtarma, KBRN uzman, su kurtarma, da da kurtarma, uçu hekimli i, hava kurtarma, yaral nakli, arama kurtarma ve haberle me vb. amblemlerinden olu ur. ç) UMKE personeli yurt içi ve yurt d nda yapaca görevlerde UMKE personel kimli i ta r. UMKE Timlerinin özellikleri ve e itim esaslar MADDE 15- (1) Ulusal Medikal Kurtarma Timlerinin özellikleri a) Ulusal Medikal Kurtarma Timleri; sa l k personelinden olu ur. b) Bir UMKE timi 5 ki iden olu ur. Her timde en az bir hekim bulunur. Tim say s, ilin kapasitesi ve risk durumuna göre Birim taraf ndan belirlenir. c) UMKE ye kat lmak isteyen personel, dilekçe ile müdürlü e ba vuru yapar. Her personel için UMKE Personeli kay t formu doldurulur. (EK-1) ç) Timlere seçilmede isteklilik esast r. Bununla birlikte UMKE personeli olarak kabul edildikten sonra verilen tüm görev ve faaliyetlere kat lmak zorunludur. d) Timler ald klar e itim durumuna göre özel alanlara ayr l r. Bu timler; enkaz müdahale timi, su kurtarma timi, da da kurtarma timi, KBRN timi, havadan nakil ve müdahale timleridir. llerde hangi timlerin kurulaca ilin afet risk durumuna göre Birimin görü ü do rultusunda müdürlükçe belirlenir, e) Timler e itim, tatbikat ve görev esnas nda özellikleri Bakanl kça belirlenmi k yafet giyerler, medikal müdahale çantas, ekipman ve donan m kullan rlar, UMKE arac ile göreve giderler. f) Timin kat laca afet müdahaleleri, tatbikatlar ve di er faaliyetlerinde lojistik, ula t rma, haberle me vb. ihtiyaçlar n gidermek amac yla Müdürlükçe, di er meslek gruplar ndan personel (hizmet ve teknik personel) görevlendirilir. (2) Ulusal medikal kurtarma timlerinin e itim esaslar a) Tim personelinin e itimi ve sertifikasyonu Sa l k Bakanl Sertifikal E itim Yönetmeli i hükümleri çerçevesinde gerçekle tirilir. E itim konular Genel Müdürlükçe belirlenir. Temel e itim program n tamamlamayan personel operasyona ç kamaz. Temel e itimi müteakiben tamamlay c e itimler verilir. Tamamlay c e itimler UMKE e itim modülleri içerisindeki konular n geni letilmi olarak verilmesinden olu ur. b) htiyaç halinde UMKE timlerine temel ve tamamlay c e itim konular d nda di er e itimler de verilir. c) UMKE sorumlusunca, birim sorumlusunun da ortak görü ü ile bir sonraki y l için yap lacak e itim ve di er faaliyetler planlanarak her y l n aral k ay sonuna kadar Genel Müdürlü e gönderilir. 9

11 ç) UMKE Timlerinin e itim ve di er faaliyetleri, Bakanl kça onaylanan ve yay nlanan UMKE y ll k faaliyet program na göre yürütülür. d) UMKE e itici e itimi süresi 7 gün olup, Bakanl kça en az iki y lda bir düzenlenir. Bu e itime; UMKE de en az 2 y l görev alm, en az 2 ulusal veya bölge e itim tatbikat nda kat lm personel kat labilir. e) UMKE E itimci Sertifikas alan personel, bölgesindeki illerde UMKE nin e itimlerine destek olur, ayr ca UMKE e itimleri için e itim planlamas ve organizasyonu konusunda UMKE sorumlusuna yard mc olur. f) UMKE personelinin Bakanl kça veya Valilikçe onaylanm faaliyetlere kat lmas durumunda; e itim ve toplant lar bir mesai günü, tatbikatlarda ise mesai 24 saat say l r. Tatbikatlar, bir gün haz rl k süresi ile fiili tatbikat süresince 24 saat olarak de erlendirilir. Bu süreler personelin ayl k çal ma süresine eklenir. g) UMKE personelinin e itimlerinde; kamu, üniversite, özel ve sivil toplum kurulu lar ndaki uzman ki ilerden de faydalan labilir. )UMKE timleri; ilinde y lda en az bir tatbikat yapmak ve en az bir bölge tatbikat na kat lmak zorundad r. h) UMKE Timlerinin belirli konularda uzmanla mas için; kamu, üniversite, özel ve sivil toplum kurulu lar n n düzenledi i sertifikal e itimlere kat lmalar sa lan r. )UMKE timlerinin alaca temel ve ileri e itimler EK-2 de yer almaktad r. i)umke personeli; gerekti inde di er kamu ve özel kurum ve kurulu lar n afetler konusundaki e itim ve faaliyetlerine destek verir. j)umke timleri Sa l k Bakanl Acil Hekimli i Sertifika Program nda belirlenen dört temel modül e itimini almak zorundad r. k) lin risk durumuna göre olu turulacak UMKE da da/karda kurtarma ve UMKE suda kurtarma timlerinin e itimleri için uzman ki ilerden ve kurumlardan yararlan l r. E itim giderleri il döner sermaye kaynaklar ndan kar lan r, donan mlar müdürlükçe temin edilir. UMKE üyeli inden ayr lma ve ç kar lma halleri MADDE 16- (1) UMKE üyeli inden ayr lma ve ç kar lma hâlleri a a da s ralanm t r. a) UMKE üyesi olmak için UMKE ye kat lan personel zorunlu hâllerde (görevi yapmaya engel hastal k, memurluktan ayr lma vb) bu görevden ayr labilir. b) Bulundu u ilden tayin vb. nedenlerle ba ka il e giden personelin UMKE üyeli i gitti i il de devam eder. c) UMKE personeli, UMKE sorumlusu veya Bakanl k taraf ndan ilgili faaliyete ça r ld nda geçerli mazeret olmaks z n bir y l içerisinde iki faaliyete kat lmamas hâlinde UMKE den ç kar l r. ç) UMKE nin yapaca bölgesel kamp, ulusal kamp, e itim faaliyetleri ve di er aktivitelerde ki ilik ve sa l k mesle i ahlak na yak mayacak fiil ve uygulamalarda bulunan personel, UMKE sorumlusunun veya ilgili faaliyetteki sorumlu amirin ve di er UMKE personelinden en az iki ki inin yaz l tutana ile Müdürlü e bildirilir ve Müdürün uygun görü ü ile UMKE den ç kar l r. d) Sahada veya di er UMKE faaliyetlerinde; UMKE içerisinde tim liderinin talimatlar na riayet etmeyen ve ekibin bütünlü ünü bozan fiillerde bulunan personel; UMKE sorumlusunun ve di er personelden en az iki ki inin yaz l tutana ile yetkili amire bildirilir ve Müdürün uygun görü ü ile UMKE den ç kar l r. e) UMKE den ç kan personel her türlü donan m, malzemeyi, doküman ve kimli ini birime teslim eder. 10

12 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SON HÜKÜMLER Yürürlük MADDE 17-Bu Yönerge Bakan Onay ile yürürlü e girer. Yürütme MADDE 18-Bu Yönerge hükümlerini Sa l k Bakan yürütür. 11

13 EKLER EK-1. UMKE PERSONEL KAYIT FORMU K SEL B LG LER Ad Soyad : Cinsiyeti : Do um Yeri - Tarihi : Ö renim Durumu : T.C. Kimlik No. : Meslek : Unvan Görev : Medeni Durumu : Boy : Kilo : Askerlik Durumu : Ev Adresi : Adresi : Ev Telefonu : Telefonu : Cep Telefonu : Acil Durumda rt.kur.ki i: E-posta Adresi : Fax Numaras : Pasaport türü ve numaras : Elbise Beden ölçüleri : X XS S M L XL XXL XXL Ayakkab numaras : SA LIK B LG LER Kan Grubu : Sa l kla lgili Problemler : Fobileri : Geçirdi i Önemli Hast. : Geçirdi i Ameliyat/Kaza : Sürekli Kullan lan laçlar : Yapt rd A lar Yapt rd a lar Hepatit Tetanos Menenjit Di er A tarihi 12

14 E T M B LG LER Okulun ismi Bölüm Ba lama Tarihi Bitirme Tarihi Lise Üniversite Yüksek Lisans Doktora KATILDI I KURS VE E T MLER E itimin Ad E itim Tarihi E itim Yeri E itimi Veren Kurum DENEY M Yürüttü ünüz Görevleri Halen Çal t n z ten Ba layarak Geriye Do ru Yaz n z Ba lama Ayr l li Birimi Görevi AFETLE LG L KATILDI I YURT Ç /YURTDI I GÖREVLER Görev Türü Görev Tarihi Görev Yeri (Ülke) Görev yeri ( ehir) Aç klama SAH P OLUNAN B LG VE BECER LER Bilgi / Becerinin Konusu Bilgisayar Yabanc Dil Sürücü Belgesi Konu le lgili Belge Var Yok Aç klama Hangi Dil/Diller Tipi: ONAYLAYANIN ADI: SOYADI: ÜNVANI: TAR H MZA 13

15 EK-2 UMKE E T M PROGRAMLARI 1- UMKE Temel e itimi konular 2- UMKE Tamamlay c E itimler 3- UMKE leri e itimi konular (Bran Timleri taraf ndan al n r) 1- UMKE TEMEL E T M A GENEL AFET B LG S MODÜLÜ 1. Afet ve ola and durumlara genel bak e itimi 2. Türkiye afet ve kriz yönetim sistemi 3. Afet ve ola and durumlarda sa l k risk yönetimi 4. Afet epidemiyolojisine giri e itimi 5. UMKE görev tan mlar 6. Afet lojisti i e itimi 7. Afetle ilgili ulusal ve uluslararas kurulu lar B PS KO SOSYAL DURUMLAR E T M MODÜLÜ 8. Sahada etik davran ve kültürel özellikler e itimi 9. Afet ortam nda ekip çal mas ve yönetimi 10. Stres ve çat ma yönetimi 11. Liderlik ve motivasyon e itimi 12. Afet psikolojisi e itimi C AFET VE ODD MÜDAHALE E T M MODÜLÜ 13. Afet ve ola an d durumlarda olay yeri güvenli i e itimi 14. Medikal kurtarma e itimi 15. Temel KBRN giri e itimi 16. Afetlerde sa l k yönetimi 17. Afetlerde çevre sa l hizmetleri 18. Afetlerde bar nma, beslenme, hijyen ve psiko sosyal hizmetleri D TIBB MÜDAHALE B LG S MODÜLÜ 19. Medikal çanta e itimi 20. Temel ve ileri ya am deste i (teorik) e itimi 21. Temel ve ileri ya am deste i (pratik) e itimi 22. Alternatif ateller ile hasta/ yaral sabitlenmesi, sedyeleme ve ta ma teknikleri e itimi 23. Çoklu yaralanmal kazalara müdahale e itimi 24. Triaj e itimi 25. Crush sendromu e itimi E TATB KAT E T MLER MODÜLÜ 26. Temel kampç l k, afet ve ola an d durumlarda hayat idame ettirme ve fiziki kondisyon e itimi 27. Afet ve ola and durum tatbikat e itimi 28. Haberle me teknikleri 14

16 2.Tamamlay c E itimler Temel e itim modüllerindeki konular n temel e itimden sonra geni letilmi olarak verilir. 1. Afet Epidemiyolojisi, Afet Psikolojisi, Terör Olaylar nda Sa l k Yakla m, Yang n Olaylar nda Sa l k Yakla m, Olay Yeri Yönetimi ve Triaj E itimi, Makyaj Moulage E itimi 3- UMKE BRAN T MLER (da da, suda kurtarma, KBRN ve hava müdahale ve nakil timleri) LER E T M KONULARI F GEL T RME E T MLER MODÜLÜ 1. DA DA/KARDA KURTARMA E T M 2. SUDA KURTARMA E T M 3. HAVA MÜDAHALE ve NAK L E T M 4. KBRN ATAKLARI VE ENDÜSTR YEL KAZALAR E T M a) UMKE Da da kurtarma Timi Personeli asgari e itim konular a a da belirtilmi tir. a. Yaz Temel Kampç l k ve Da c l k b. Yaz Geli im E itimi c. leri Kaya T rman d. Yaz Arama Kurtarma e. K Temel Kampç l k ve Da c l k f. K Geli im E itimi g. leri Kar-Buz T rman h. K Arama Kurtarma i. Helikoptere yakla m ve helikopterde hasta/yaral bak m b) UMKE Suda Kurtarma Timi Personeli asgari e itim konular a a da belirtilmi tir. a. Temel Yüzme b. leri Yüzme c. Serbest Dal d. Cankurtaranl k e. Rafting E itimi f. i me Bot Kullan m (Motorlu, motorsuz) g. Hat kurma ve yaral nakli h. Deniz Telsizi kullan m E itimi i. Helikoptere yakla m ve helikopterde hasta/yaral bak m c) UMKE Hava Nakil Timi Personeli asgari e itim konular a a da belirtilmi tir. a. Helikoptere yakla m ve helikopterde hasta/yaral bak m b. Uçakta hasta/yaral bak m (Kabin bas nçl ve bas nçs z) d) UMKE KBRN Timi Personeli asgari e itim konular a a da belirtilmi tir. a. KBRN Temel E itimi b. KBRN Geli im E itimi 15

17 EK-3 UMKE LOJ ST K DONANIMLARI a) Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri ve timleri asgari ula m araçlar standartlar a a daki gibidir. 1. Ekip Lojistik araçlar 2. Ekip Mobil Komuta /Haberle me araçlar (Bölge illerinde) 3. UMKE kurtarma arac (yaral ta yabilen) (1 Ekip için 1 adet) 4. Tim araçlar (Karasal intikallerde, 4x4, yüksek tabanl ) Tim arac asgari standartlar 4.1. Araç avadanl k seti 4.2. Araç telsizi 4.3. Projektör 4.4. Ki isel UMKE k yafeti ve donan m (K /Yaz-Enkaz, Da, Su, Kar, Hava vd.) 4.5. Kamp seti (K /Yaz-Enkaz, Da, Su, Kar, Hava vd.) 4.6. G da seti 4.7. T bbi setler (Enkaz, Da, Su, Kar, Hava Tim çantalar vd.) 4.8. Operasyona özel malzemeler (K /Yaz-Enkaz, Da, Su, Kar, Hava vd.) b) Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri azami kamp standartlar a a daki gibidir. 1. Operasyon yönetim ünitesi 2. Bar nma üniteleri 3. Mutfak ünitesi 4. Yemekhane / kafeterya ünitesi 5. Tuvalet ünitesi 6. Du ünitesi 7. Depo üniteleri 8. Su sistemi 9. Elektrik sistemi 10. Ayd nlatma sistemi 11. Is tma sistemi (k için) 12. Güvenlik sistemi c) Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri standart Timi asgari ekipman ve malzeme, standartlar a a daki gibidir. (Bakanl kça Belirlenecek) a. Tim arac b. Temel Ki isel UMKE k yafeti ve donan m (Yaz, K ) c. Medikal çanta, ekipman ve malzemeler d. El Telsizi e. GPS d) Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri Da Timi asgari ekipman ve malzeme, standartlar a a daki gibidir. a. Tim arac b. Ki isel Da c k yafeti ve donan m (Yaz/K ) c. Da Kamp seti (Yaz/K ) d. Da T rmanma ve kurtarma seti e. Kar/Buz T rmanma ve kurtarma seti f. Ç kurtarma ve güvenlik seti g. Da Kurtarma medikal çantalar, ekipmanlar ve malzemeleri 16

18 h. El Telsizi i. GPS e) Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri Su/Sel Timi asgari ekipman ve malzeme, standartlar a a daki gibidir. a. Tim arac b. Ki isel Su üstü kurtarma k yafeti ve donan m (Yaz/K ) c. Neopren giysi, Maske, norkel, palet d. Can yele i e. i me bot (Motorlu, römorklu, ask aparatl ) f. Su kurtarma seti g. Su kurtarma medikal çantalar, ekipmanlar ve malzemeleri h. El Telsizi i. GPS f) Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri Hava Timi asgari ekipman ve malzeme, standartlar a a daki gibidir. a. UMKE Temel giysi seti, b. Hava nakli medikal çanta, ekipman ve malzemeleri g) Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri ve timleri Telsiz Haberle me Kod Standartlar EK-4 deki gibidir. 17

19 EK-4 UMKE ÖRNEK TELS Z KOD L STES Grup Ad Ekran Bilgisi / Ça r Kodu Kullan c Sa l k Bakanl SB 9510 Sa l k Bakan Sa l k Bakanl SB Bakanl k Sa l k Bakanl TSHGENMUD 9514 TSHGENMUD Sa l k Bakanl TSHGENMUD TSHGENMUDY YRD RD Sa l k Bakanl SB AASH DB 9530 AASH DB Sa l k Bakanl UMKESM 9540 UMKESM Sa l k Bakanl BAKKRIZMRK 9560 BAKKRIZMRK Vali Vali Sa l k Müdürü SM Sa l k Müd. Yrd.(Afetten Sorumlu) SM YRD Acil Sa l k Hizmetleri b.md. ASH B MD SB Komuta Kontrol Arac 112/UMKE l UMKE /112 Haberle me Merkezi/Arac 112/UMKE Afet Sa l k Hizmetleri Bir. Sorumlusu UMKE UMKE Sorumlusu UMKE Operasyon Yöneticisi UMKE Kamp Yöneticisi UMKE Operasyon Haberle me Sorumlusu UMKE Operasyon Lojistik Sorumlusu UMKE Operasyon Ula t rma Sorumlusu UMKE Operasyon Güvenlik Sorumlusu UMKE Operasyon a e Sorumlusu UMKE UMKE dari Yedek UMKE Tim 1 Sorumlusu (Kamp alan kodu) UMKE Tim 2 Sorumlusu (Kamp alan kodu) UMKE Tim 3 Sorumlusu (Kamp alan kodu) UMKE Tim 4 Sorumlusu (Kamp alan kodu) UMKE Tim 5 Sorumlusu (Kamp alan kodu) UMKE Tim Sorumlusu Yedek UMKE Lojistik Arac 1 UMKE Lojistik Arac 2 UMKE Lojistik Arac 3 UMKE Lojistik Arac 4 UMKE Lojistik Arac 5 UMKE Lojistik Yedek UMKE Tim Araç Telsizi UMKE 1. T M Tim Doktor Telsizi UMKE 1. T M Örnek 1. Tim Sa l k Personeli Telsizi UMKE 1. T M Örnek 1. Tim Sa l k Personeli Telsizi UMKE 1. T M Örnek 1. Tim Sa l k Personeli Telsizi UMKE 1. T M Örnek 1. Tim Sa l k Personeli Telsizi UMKE 1. T M Örnek 2. Tim Araç Telsizi UMKE 2. T M Tim Kod aral UMKE T M KODLARIN BA INA L PLAKANIZI KOYUNUZ-YUKARIDAK KODLARA UYGUN KONU UNUZ 18

20 EK-5 ULUSAL MED KAL KURTARMA EK PLER E T M RAPORU FORMATI li : E itimin Ad : E itimci : Kurumlar : E iticiler : Konusu : Tarih : Süresi : Yer : Ön Test Ve Son Test Ortalamalar (Varsa, Grup Geneli ve Mesleklere Göre): Kar la lan Güçlükler ve Sorular: E itim le lgili Görü ve Öneriler : Organizasyonla lgili Görü ve Öneriler: E itim Sonunda Belge Verildi Mi? Evet ( ) Hay r ( ) Kat l mc lar: 2. E T ME KATILANLAR PERSONEL ADI SOYADI GÖREV ÜNVANI GÖREV YER 19

21 EK-6 UMKE Üç Ayl k Özet Faaliyet Raporu Format... L ULUSAL MED KAL KURTARMA EK PLER (UMKE). ÜÇ AYLIK/YILLIK FAAL YET RAPORU SIRA NO YAPILAN FAAL YET N ADI YAPILDI I YER BA LANGIÇ TAR H B T TAR H SÜRES KATILIMCI SAYISI 20

22 EK-7 OLAY B LD R M FORMU L : Mahalli: DURUM Meydana Gelen Olay n Tan m : iddeti (Depremse): Etkiledi i Alan: Ölü Say s : Yaral Say s : Yap lan Müdahaleler: Mevcut Risk: stek ve htiyaçlar: Belirtilmek stenen Di er Durumlar: Bilgi Veren ( lgili Ki i):görevi/ Tel No: Not: Afetlerde Sa l k Hizmetleri Birim Sorumlusu, herhangi bir ola and durumda yukar da yer alan bilgileri olay sonras, ivedilikle a a daki telefon, faks numaralar na ve e- posta adresine bildirecektir. Bakanl k SAKOM- tel: Faks : E posta: sakom@saglik.gov.tr

23 EK-8 Sa l k Bakanl Ta ra Te kilat AC L ve AFETLER LE LG L DAR YAPI L SAKOM