ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI)

Transkript

1 ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI)

2 DERSİN AMACI Orman amenajman kavramını pratiğe yönelik uygulamaları ile öğrencilere tanıtmak, orman fonksiyonlarını ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel temalarda belirlemek-haritalamak, sürdürülebilirlik ilkesine göre orman kaynaklarından çok amaçlı yararlanmayı düzenlemek, karar verme teknikleri ile en uygun plan stratejisini belirlemek ve örnek bir uygulama alanının orman amenajman planını gruplar halinde hazırlayarak sunma ve savunma becerisini kazandırmak

3 DERS İÇERİĞİ Orman Amenajmanında Planlama Süreci İşletme Amaçları, Orman Fonksiyonları ve Ayrılma Kriterleri Orman Ekosistem Envanteri Orman Formları, İşletme Sınıfı Amenajman Yöntemleri Eta Kavramı ve Çeşitleri Optimal Kuruluş Münferit Planlama Son Hasılat ve Ara Hasılat Kesim Planları

4 ORMAN AMENAJMANI DERSI KAYNAKLARI Orman Amenajmanı, İsmail ERASLAN, 1982 Orman Amenajmanı, Fikret KAPUCU, 2004 Orman Amenajmanı, İsmail ERASLAN, Hüseyin Cahit ŞAD, 1993 Orman Amenajmanı, Ünal ELER, 2001 Orman İşletmelerinin Planlanması ve Denetimi, İsmail ERASLAN, Ünal ELER, 2003 Orman Amenajmanı Esasları, Ünal ASAN, 2013 Orman Amenajmanı (Planlama Sistemleri), Ünal ASAN, 2017 Ormancılık Tarihi Kitapları (M.Diker, İ.Bingöl, T.Günay, Y.Çağlar) Türkiye de Doğaya Yakın Yapraklı Orman İşletmeciliği, J.Huss, O.Kahveci, 2009

5 Orman Amenajmanı Dersi Kaynakları Orman Amenajman Yönetmeliği, OGM, 1991, 2008 Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesine Ait Usul ve Esaslar, (299 Sayılı Tebliğ) OGM, 2017 Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesinin Denetimine Ait Usul ve Esaslar, (301 sayılı Tebliğ) OGM, 2015 Amenajman Planlarının Uygulanmasına Ait Usul ve Esaslar, (295 sayılı Tebliğ) OGM, Sayılı Odun Dışı Orman Ürünlerinin Envanter ve Planlaması ile Üretim ve Satış Esasları (302 sayılı Tebliğ) OGM, 2016

6 ORMAN AMENAJMANI DERSI YARDIMCI KAYNAKLAR Uluslararası Sözleşmeler, (Ramsardan günümüze) OGM Stratejik Plan ( ) Onuncu Kalkınma Planı, Kalkınma Bakanlığı, 2013) SOY Kriter ve Göstergeler Ormancılık Şuraları (1993,2005,2013) Amenajman Planları Ulusal Ormancılık Kongreleri (2001, 2003) Ormanın Kara Kitabı (Ertuğrul ACUN) Orman Amenajmanının Kavramsal Açılımlar ve Yeni Hedefler (Evcimen) Sempozyumu, Forest Management (DavisJohnson).

7 Eğitim Öğretim Yılı Bahar Yarıyılı ORMAN AMENAJMANI DERSİ UYGULAMA YÖNERGESİ Uygulama projeleri 2-5 kişilik gruplar halinde yapılacaktır. Grup listeleri tarihleri arasında teslim edilmelidir. Proje döküman/verileri gruplara, grup listelerinin teslim edilmesi ( ) sırasında verilecektir. Planlama birimi seçimi tamamlandıktan sonra her grup ile bir adet Ön Protokol imzalanacaktır. Gruplarda yer alan öğrencilerin her birinin kendisine ait bir proje dosyası olacaktır ve tüm ara değerlendirmeler bu proje dosyası üzerinden yapılacaktır. Proje ile ilgili tüm duyurular ve veriler WEB sayfamızdan ya da Orman Amenajmanı İlan Panosundan ilan edilecek. Proje kontrolleri, yarıyıl içerisinde ilan edilecek tarihlerde grup dosyaları üzerinden yapılacaktır. Projelerin kontrol işlemleri Prof. Dr. Mehmet MISIR tarafından gerçekleştirilecektir. Projelerde tüm işlemler bilgisayar ortamında (Word, Excel, PowerPoint, Arc/GIS, vb.) yapılacaktır.

8 Projelerdeki tüm işlemler Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesine ait usul ve Esaslar- Tebliğ 299 ve 2008 tarihli Orman Amenajman Yönetmeliği ne uygun olarak yapılacaktır. Proje kapsamında Arazi Çalışması 07 Mayıs 2018 Pazartesi günü Bekçiler Mevkiinde uygulaması yapılacaktır. Derse İlk kez yazılan öğrencilerin katılımı zorunludur. Proje teslim tarihi KTÜ Akademik Takvimine göre Bahar yarıyılı 14. Haftasının (14-18 Mayıs 2018) Cuma günü mesai bitimine kadardır. Proje değerlendirmesi, proje tesliminden sonra belirlenecek (sonradan ilan edilecek) tarihlerde sözlü sınav şeklinde yapılacaktır. Değerlendirme Ara sınav % 20, proje savunması (sözlü) % 30 değerindedir. Prof.Dr. Selahattin KÖSE Prof.Dr. Mehmet MISIR

9

10 Plan Yapım Süreci Amaç Saptama Denetim Envanter Planın Hazırlanması Üretim İşlerinin Düzenlenmesi Faydalanmanın Düzenlenmesi Optimal Kuruluş

11 Orman Amenajmanında Plan Yapım Süreci

12 Orman Amenajmanında Plan Yapım Süreci AMAÇ SAPTAMA: Planlama politikalarının (Temel prensiplerin yani işletme amaçlarının ve koruma hedeflerinin) belirlenmesi. İlk hareket noktası, işletmenin birincil amaçlarının (ana hedefler) ve ikincil amaçlarının (yan hedefler) açık seçik biçimde belirlenmesidir. ENVANTER: Saptanan amaçlara ulaşmak için işletmenin, gerek işletme dışında (çevresinde) ve gerekse işletme içinde araç, gereç, malzeme, para, bilgi, beceri açılarından ne gibi olanaklara sahip olduğunun araştırılıp belirlenmesi. Aktüel kuruluşun ortaya konması. ÜRETİMİN DÜZENLENMESİ: Konumsal düzenlemenin yapılması, işetme sınıflarının belirlenmesi, iç taksimatın oluşturulması (bölmeleme).

13 Orman Amenajmanında Plan Yapım Süreci OPTİMAL KURULUŞ: İşletme sınıfı ve işletme amacına göre yetişme ortamı verim gücü de dikkate alınarak alan ve servet bakımından optimal kuruluşlar hesaplanır. FAYDALANMANIN DÜZENLENMESİ: Kesim Planının oluşturulması. Ormanın neresinde ne zaman hangi ürün ve hizmetlerin alınacağının belirlenmesidir. Yani karar verme aşamasıdır. PLANIN HAZILANMASI: Orman Amenajman Yönetmeliği ve 299 sayılı tebliğe uygun olarak planın yazılması (oluşturulması) DENETİM: İlgili Orman Bölge Müdürlüğü ve OİPDB tarafından plan uygulamalarının denetlenmesi

14

15 1-Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesi: Fonksiyonel planlama çalışmaları yapılacak yerlerde amenajman arazi çalışma programının uygulanacağı yıldan 1 yıl önce mahalli kuruluşlara,ilgili kurum ve kuruluşlara, muhtarlıklara, sivil toplum örgütlerine, alandaki tüm çıkar gruplarına Orman İşletme Müdürlüğü tarafından yazı gönderilerek yapılacak çalışmalar için bilgi verilecek, değişik fonksiyon görecek alanlar hakkında öneri toplanacak, altlık olarak fonksiyonel alanlar 1/25000 ölçekli fotokopi meşçere haritası üzerinde işaretlenerek bölme ve bölmeciklerin dökümü yapılacaktır. Daha sonra gelen öneriler ve yapılan görüşmelerle birlikte mevcut durum ve fiili kullanım yardımıyla taslak fonksiyon haritaları hazırlanacaktır. Bu haritalar arazi çalışmaları başlamadan önce plan yapıcılarına verilecektir.

16

17 Bir yerdeki orman alanının göreceği fonksiyonların belirlenmesi ve sınırlarının geçirilmesi, görevli Amenajman Başmühendislikleri ile birlikte, Orman Bölge Müdürlüklerince oluşturulacak bir heyet tarafından ortaklaşa yapılmalıdır. Bu heyette, Orman Bölge Müdür Yardımcısı, Silvikültür ve Plan Proje Şube Müdürleri, ilgili İşletme Müdürü ve İşletme Şefi yine o yörede uzun yıllar çalışmış deneyimli, mesleki birikim sahibi Teknik elemanlar da bulunmalıdır.

18 Ormancılıkta Amaçlar Hiyerarşisi

19 İŞLETME AMAÇLARI Bu amaçlar, ormanın sahibi veya ormanın tasarrufuna yetkili kişiler tarafından, ulusal ormancılık amaçları ve yetişme ortamı koşulları dikkate alınarak, toplumun orman ürün ve hizmetlerine olan bugünkü ve gelecekteki ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde kararlaştırılan planlama ana hedefleridir.

20

21 Ormancılığın ve orman işletmesinin en önemli görevi, toplumun orman ürün ve hizmetlerine olan ihtiyacını karşılamak olduğundan, işletmenin amaç veya hedeflerini saptaya bilmek veya bunları bir araya getirebilmek için halkın ormanların çeşitli fonksiyonlarına olan ihtiyacın ve isteklerinin bilinmesi gerekir.

22 Koruma hedefleri

23 Koruma hedefleri

24 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler Yasal kriter ve göstergeler Teknik- Bilimsel kriter ve göstergeler Sosyo-ekonomik kriter ve göstergeler Katılımcı kurum ve kuruluşların görüşleri Ormanların mevcut durumu ve fiili kullanımı Fonksiyonların belirlenmesinde; Orman ürünleri üretiminden olumsuz etkilenecek ekosistemler Ormanların sunduğu ve toplumsal olarak ihtiyaç duyulan orman ürünü dışındaki hizmetler Toplumun orman ürünlerine olan ihtiyacı dikkate alınır

25 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler 1. Ekonomik Fonksiyonlar Ekonomik fonksiyon görmek üzere ayrılan ormanlar ekonomik değeri olan odun ham maddesi ve odun dışı ürün üretimini sağlayan, ulusal ve uluslararası ekonominin bu ürünlere olan talebini sürekli olarak karşılamak üzere işletilen alanlardır. Odun Üretimi İşletme Amaçlı Ormanlar ve Ayrılması Ölçütleri Ekolojik şartlar uygun olsa bile ulaşım imkânları bulunmayan veya yol yapımının ekonomik olmadığı alanlar ile havai hatları vb. bölmeden çıkarma tekniklerinin uygulanamayacağı alanlar dışında Ekolojik ve sosyokültürel fonksiyonlardan biri veya birkaçını yerine getirmek üzere ayrılan orman parçaları dışındaki orman alanları Endüstriyel ağaçlandırmaya ayrılan alanlar

26 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler Odun Dışı Orman Ürünleri Üretimi İşletme Amaçlı Ormanlar ve Ayrılması Ölçütleri Odun dışı orman ürünleri üretimi alanları, kendi işletme amaçları ve yönetmeliği esaslarına göre ilgili birimlerce planlanır. Otlatma alanları işletme amaçlı alanlar işletmesince otlatma planının plan yapıcısına verilmesi hâlinde sadece 2. veya 3. yan amaç olarak gösterilir, 1. amaç olarak gösterilmez.

27 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler 2. Ekolojik Fonksiyonlar Doğayı Koruma Doğal, bilimsel, estetik, biyolojik, ekolojik, jeolojik, tarihi ve kültürel ve ender bulunma özelliklerinden dolayı değerli olan orman alanları ile yetişme ortamı şartlarındaki olumsuzluklar sebebi ile yapısı bozulmuş orman alanları koruma altına alınır.

28 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler 2. Ekolojik Fonksiyonlar Doğayı Koruma Özgün nitelikli (doğal, bilimsel, estetik, vb.) Kanuni statüsü olan korunan alanlar 2873 sayılı milli parklar kanununda belirtilen Milli parklar, tabiat parkı, tabiat anıtı, tabiatı koruma alanları Bu kanun dışında diğer kamu kurum ve kuruluşlarının sorumluluğundaki değişik statülü koruma alanları (Tohum bahçesi, gen koruma, YHGS, YHKS, av üretme istasyonu, sit alanları, vb.) Kanuni olarak belirlenmemiş korunan alanlar Nadir bulunmaları, güzellikleri ve rekreasyon açısından özel değer taşımaları gibi sebeplerle korumaya değer alanlar

29

30 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler 2. Ekolojik Fonksiyonlar Doğayı Koruma Yetişme ortamı şartlarının olumsuzluğu sebebiyle orman ürünleri üretimine uygun olmayan orman alanlarını da koruma altına almak gerekmektedir ÖLÇÜT GÖSTERGE KORUMA HEDEFİ Arazi Eğimi >%80 Tüm türler için doğayı koruma Toprağın Mutlak Tüm türler için doğayı koruma <25 cm Derinliği Toprağın Tüm türler için doğayı koruma Fizyolojik <50 cm Derinliği Toprak Taşlılığı >%50 Kn, Çk, Çs, M, L için doğayı koruma >%60 Çz ve S için doğayı koruma >%80 Diğer türler için doğayı koruma Üst Orman Zonu Ormanın görünen üst sınırından Tüm türler için doğayı koruma aşağıya doğru ( m) mesafe içindeki orman alanları

31

32 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler 2. Ekolojik Fonksiyonlar Erozyonu Önleme En az 1 hektarlık sahada çizgi (oluk) ve oyuntu erozyonunun bulunduğu alanlar Eğimi % arasında olan alanlar Heyelan olan alanlar Oyuntu erozyonu olan araziler üstündeki ormanlar Sahil ve iç kumulların etrafındaki ormanlar Yüksek meyilli, taş ve kaya yuvarlanmalarının olduğu, yol ve yerleşim yerlerinin üstündeki yamaçlar. İskan ve tarım alanlarını tehdit edecek, taşkın ve sel felaketine yol açabilecek akarsu havzalarındaki ormanlar. Çığ tehlikesinin bulunduğu yerlerdeki ormanlar.

33 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler 2. Ekolojik Fonksiyonlar Erozyonu Önleme Fonksiyonu ölçüt ve göstergeleri Ölçütler Göstergeler Eğim <%12: Yok %13-20: Az %21-58: Orta >%59: Şiddetli Yamaç uzunluğu <80 m: Az m: Orta >211m: Şiddetli Toprak tekstürü Kil: Az Balçık: Orta Kum: Şiddetli Görsel Tabaka; Oluk; Oyuntu

34 Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesinde Kriter ve Göstergeler 3. Sosyal- Kültürel Fonksiyonlar Hidrolojik Fonksiyon Taban suyunun, akarsu, tatlı su, gölet ve barajlardaki suların temiz tutulmasını, su kaynaklarının sürekli ve düzenli olmasını sağlayan ormanlardır. İçme suyu sağlanan ve gelecekte sağlanması planlanan alanlar, İlgili kurum, kuruluş veya uzmanlarca belirlenmiş, teklif edilmiş içme suyu toplama havzaları, taban suyu biriktirme (saklama) alanları olarak belirlenen alanlar, Baraj, göl ve göletlerin su toplama havzaları içindeki eğimi %60 ın altındaki ormanlık alanlar, Birikinti göllerine akan dere ve ırmakların yamaçlarındaki ormanlar, Ilıca, kaplıca etrafındaki ormanlar,

35 GRUPLARIN OLUŞTURULMASI