İÇİNDEKİLER. İçindekiler... ii. Tablolar Dizini... vi. Şekiller Dizini... vii. Grafikler Dizini... viii I - GENEL BİLGİLER...1

Transkript

1

2 İÇİNDEKİLER İçindekiler... ii Tablolar Dizini... vi Şekiller Dizini... vii Grafikler Dizini... viii I - GENEL BİLGİLER...1 A - Misyon ve Vizyon...1 B- Yetki, Görev ve Sorumluluklar...1 C- İdareye İlişkin Bilgiler Fiziksel Yapı İdari Yapı Bilgi ve Teknolojik Kaynaklar İnsan Kaynakları Sunulan Hizmetler...9 II- AMAÇ VE HEDEFLER A- İdarenin Amaç ve Hedefleri B- Temel Politikalar ve Öncelikler III- FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER A- Mali Bilgiler Bütçe Uygulama Sonuçları Temel Mali Tablolara İlişkin Açıklamalar B- Performans Bilgileri Faaliyet ve Proje Bilgileri TÜRKİYE KÖMÜR ARAMALARI ii

3 1.1.1.Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları ( ) Konya Çumra Neojen Havzası Kömür Aramaları ( ) Sivas-Yozgat Neojen Havzaları Kömür Aramaları ( ) Afyonkarahisar (Emirdağ) - Konya (Ilgın) Neojen Havzası Kömür Aramaları ( ) Eskişehir Havzası Kömür Aramaları ( ) Batı Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları ( ) Marmara Bölgesi Kömür Aramaları ( ) Trakya Havzasının Bilinen Kömür Rezervini Arttırma Amaçlı Kömür Aramaları ( ) TÜRKİYE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI Batı Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları ( ) İzmir Kuzeyi Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Çanakkale ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Denizli-Aydın ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Afyon ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Kütahya ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Balıkesir-Bursa Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Manisa ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Orta Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Konya ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Nevşehir ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Çankırı ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Yozgat-Kırıkkale-Kırşehir Jeotermal Enerji Aramaları( ) Niğde ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Eskişehir ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Sivas ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) iii

4 Ankara ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Akdeniz Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Doğu Akdeniz Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Doğu Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Van-Hakkari Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Ağrı ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) TÜRKİYE NÜKLEER HAMMADDE ARAMALARI Batı Anadolu Bölgesinin Radyoaktif Hammadde Yönünden Araştırılması ( ) TÜRKİYE BİTÜMLÜ ŞEYL ARAMALARI Türkiye Bitümlü Şeyl Sahalarının Değerlendirilmesi ve Enerji Potansiyelinin Araştırılması ( ) ENERJİ HAMMADDE ARAMALARINA YÖNELİK BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR Bilimsel Enerji Araştırmaları ( ) Karaman- (Karapınar, Çumra, Ereğli) Konya Kömür Sahasının Hidrojeoloji Etüdü ( ) Türkiye Jeotermal Enerji Potansiyelinin Belirlenmesi ( ) Enerji Ön Etütleri ( ) ÜCRETLİ İŞLER EÜAŞ Adına Beypazarı Kömür Havzası II. Saha Rezerv Belirleme ve Geliştirme Projesi( ) Konya Büyükşehir Belediyesi adına Konya-Kozağaç-Sille-Selçuklu Jeotermal Enerji Aramaları ( ) TKİ Adına Manisa-Soma-Eynez Linyit Aramaları ( ) EÜAŞ Adına Afşin-Elbistan Kömür Havzası Hidrojeolojik Etüt ve Sondaj Çalışması ( ) Kadınhanı Belediye Başkanlığı adına Konya-Kadınhanı Jeotermal Enerji Aramaları ( ) iv

5 Yozgat İl Özel İdaresi Adına Yozgat Jeotermal Enerji Aramaları ( ) İbrahim ARIKAN Adına Eskişehir-İnönü Jeotermal Enerji Aramaları ( ) Eti Maden Adına Uranyum Ruhsat Sahaları Etüdü ( ) Akyüz Madencilik Adına Malatya Jeotermal Enerji Aramaları( ) Eti Soda Üretim Pazarlama Nakliyat ve Elektrik Üretim Sanayi ve Tic. A.Ş. Adına Karot Alımı ( ) Kurumsal Danışmanlık Hizmetleri Kütahya-SimavBelediyesi adınayürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti SANJET A.Ş. adına yürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti Balıkesir-Bigadiç Belediyesi adına yürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti Bursa Jeotermal Enerji San. ve Ticaret A.Ş. adına yürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti Yozgat İl Özel İdaresi adına yürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti KORUMA ALANLARI ÇALIŞMALARI Sanjet Jeotermal A.Ş. adına Afyon Sandıklı Jeotermal Revize Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması ( ) Uşak Belediye Başkanlığı adına Uşak Jeotermal Alana Ait Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması ( ) Lider Gıda San. Adına Manisa-Salihli Jeotermal Alana Ait Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması ( ) Gediz Belediyesi Başkanlığı Adına Kütahya-Gediz-Abide Kaplıcaları Revize Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması Proje Faaliyet Sonuçlarının Değerlendirilmesi Performans Sonuçları Tabloları Performans Sonuçlarının Değerlendirilmesi IV. KURUMSAL KABİLİYET VE KAPASİTENİN DEĞERLENDİRİLMESİ. 103 V-ÖNERİLER VE TEDBİRLER v

6 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1 Personelin Unvan ve Görevlere Göre Dağılımı...6 Tablo 2 Personelin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı...6 Tablo 3 Personelin Hizmet Yılı Dağılımı...7 Tablo 4 Personelin Cinsiyet Dağılımı...7 Tablo 5 Personelin Eğitim Durumu...8 Tablo Yılı Tüm Proje Ödenek ve Harcamaları Tablo 7 Temel Mali Tablo Tablo Yılı Sonu İtibariyle Projelere Göre Yapılan İşler Tablo Yılında Gerçekleştirilen Jeotermal Amaçlı Çalışmaların Projelere Göre Dağılımı Tablo 10 İllere Göre Jeotermal Enerji Potansiyel Değerleri Tablo 11 Manisa-Soma Bölgesinde 2005 Yılından Bugüne Kadar TKİ ile Yapılan Sözleşmeler ve Elde Edilen Sonuçlar Tablo Yılında Yapılan Projeler Performansını Gösterir Tablo Tablo Yılında Yapılan Ücretli İşler Performansını Gösterir Tablo Tablo 14 Jeotermal Arama Projeleri Performans Göstergeleri Tablosu Tablo 15 Kömür Arama Projeleri Performans Göstergeleri Tablosu vi

7 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı Yerleşimi...3 Şekil 2 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı Organizasyon Şeması...4 Şekil Yılı İş Programında Yer Alan Kömür Arama Projeleri Şekil 4 Önemli Kömür Sahaları ve Potansiyel Kullanım Alanları Şekil 5 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Tarafından 2005 Yılından Sonra İlave Edilen Kömür Rezervleri ve Sahaları Şekil 6 MTA Genel Müdürlüğü Yıllar İtibariyle Kömür Sondajları ve Rezerv Artışı (Değerler 2011 yılı sonu itibariyle geçerlidir) Şekil 7 Türkiye Jeotermal Kaynakları Dağılımı ve Uygulama Alanları Şekil Yılı Türkiye Jeotermal Enerji Arama Uygulamaları Şekil 9 Yıllara Göre MTA Projeleri Kapsamında Elde Edilen Isı Enerjisi ve Jeotermale Yönelik Sondajlı Arama Derinlikleri (Tamamlanan Sondajlar Bazında) Şekil 10 Türkiye Radyoaktif Hammadde Sahaları vii

8 GRAFİKLER DİZİNİ Grafik 1 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Donanımları...5 Grafik 2 Personelin Unvan ve Görevlere Göre Dağılımı...6 Grafik 3 Personelin Yaş Gruplarına Göre Sayısal Dağılımı...7 Grafik 4 Personelin Hizmet Yılı Dağılımı...7 Grafik 5 Personelin Cinsiyet Dağılımı...8 Grafik 6 Personelin Eğitim Durumu...8 Grafik Yılı Ödenek ve Harcamaları Grafik Yılı Tüm Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 9 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 10 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 11 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 12 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 13 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 14 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 15 Kaynak Arama Ruhsat Sayısının Yıllara Göre Dağılımı Grafik 16 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 17 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 18 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 19 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 20 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 21 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 22 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 23 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 24 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 25 Proje Ödenek ve Harcamaları viii

9 Grafik 26 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 27 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 28 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 29 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 30 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 31 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 32 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 33 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 34 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 35 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 36 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 37 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 38 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 39 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 40 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 41 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 42 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 43 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 44 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 45 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 46 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 47 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 48 Proje Ödenek ve Harcamaları Grafik 49 Koruma Alanları Etüt Çalışmalarının Yıllara Göre Dağılımı Grafik 50 Yıllara Göre Toplam Sondaj Gerçekleştirme Durumu Grafik 51 Yıllara Göre Kömür Sondajı Gerçekleştirme Durumu ix

10 Grafik 52 Yıllara Göre Jeotermal Sondaj Gerçekleştirme Durumu Grafik 53 Açılan Jeotermal Kaynak Arama Sondajlarının Yıllara Göre Durumu Grafik 54 Isı Enerjisi Miktarlarının Yıllara Göre Durumu Grafik Yılı Projelerde İstenilen Hedefler Grafik Yılı Projelerde İstenilen Hedefler Grafik Yılı Projelerde İstenilen Hedefler Grafik Yılı Projelerde İstenilen Hedefler Grafik Yılı Projelerde İstenilen Hedefler x

11 I - GENEL BİLGİLER A - Misyon ve Vizyon Misyonumuz, yurdumuzdaki enerji hammaddelerinin (kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, tabii gaz vb.) aranması, araştırılması ve ülke ekonomisine kazandırılmasıdır. Vizyonumuz, Ülkemizin enerji hammaddelerinin (kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, tabii gaz vb.) potansiyelini ortaya koymaktır. B- Yetki, Görev ve Sorumluluklar Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi, arama ve araştırma projeleri gerçekleştirerek ülkemizin enerji hammaddelerinin (kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, tabii gaz vb.) potansiyelini ortaya koymak ve envanterini çıkarmak, arama ve araştırma projeleri sonucunda bulunan potansiyellerin kalite ve rezervlerini tespit etmek, ülkemiz enerji hammadde ihtiyacının öz kaynaklarımızdan karşılanması ve giderek artan enerji hammadde ihtiyacında dışa bağımlığı azaltmak amacıyla, Genel Müdürlüğümüzün makro hedefleri doğrultusunda jeotermal enerji, kömür, bitümlü şeyl ve radyoaktif hammaddelerin aranmasına, değerlendirilmesine ilişkin projeler yürütmektedir. Enerji Hammadde Arama Stratejisi; Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin bir göstergesi olan elektrik enerjisi tüketimi ekonomik gelişime paralel olarak hızla artmakta, artan enerji talebinin karşılanmasında dünyada fosil yakıtların çok önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Petrol ve doğal gaz rezervlerinin belirli ülkelerin elinde bulunması yanında rezervlerin de 40 yıllık bir ömrü olması tüm dünya ülkelerinde alternatif enerji kaynakları arayışını hızlandırmaktadır. Bununla birlikte enerji hammaddeleri içerisinde önemli bir yer tutan kömürün, petrol ve doğalgazın aksine daha geniş bir coğrafyaya dağılması; enerji üretiminde kolay ulaşılabilir bir hammadde olmasını sağlamakta, bu nedenle petrol fiyatlarındaki tutarsızlık kömür fiyatlarına yansımamaktadır. Kömür, dünya enerji tüketiminde önemini ve önceliğini hala korumakta ve artırmaktadır. Fosil yakıtların yaratmış olduğu çevre sorunları, dünyada çevre dostu olan yenilenebilir enerji kaynaklarına ilgiyi artırmış ve ülkeler orta ve kısa vadede ülke enerji üretiminde yenilenebilir enerjinin payını artırma taahhütlerine gitmiştir. Bu açıdan bakıldığında ülkemiz yenilenebilir enerji kaynakları açısından zengin konumdadır. Bu 1

12 nedenle ülkemizde su, rüzgar, güneş, jeotermal, dalga ve biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik arama ve geliştirme projeleri başlamış ve bu konuda yasal altyapı çalışmaları hızlandırılmıştır. Genel Müdürlüğümüz adına 5686 sayılı Jeotermal kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği hazırlık çalışmalarını dairemiz yürütmüştür. Daire Başkanlığımız ülkemiz için önemli bir alternatif (yenilenebilir) enerji kaynağı olan jeotermal enerji alanında arama, araştırma, geliştirme çalışmalarını projeler oluşturarak yürütmekte, uygulama çalışmalarına ise teknik danışmanlık kapsamında destek vermektedir. Ülkemizde konvansiyonel enerji kaynaklarının hemen hemen tamamının bulunmasına karşın tüketilen toplam birincil enerjinin ancak % 25 i öz kaynaklardan karşılanmakta, % 75 i ise ithal edilmektedir. İthal enerji kaynaklarının başlıcaları petrol, doğal gaz ve taş kömürüdür. C- İdareye İlişkin Bilgiler 1- Fiziksel Yapı Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi tarihinde sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında Radyoaktif Mineraller ve Kömür Dairesi ile Petrol ve Jeotermal Enerji Daireleri birleştirilerek yeniden yapılanmıştır. 2

13 ENERJİ HAMMADDE ETÜT VE ARAMA DAİRESİ Şekil 1 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı Yerleşimi Yurdumuzdaki enerji hammaddelerinin (kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, tabii gaz vb.) aranması, araştırılması ve ülke ekonomisine kazandırılması amaçlı çalışmalar Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi tarafından yürütülmektedir. Daire Başkanlığımız Genel Müdürlüğümüz merkez kampüsünde yer alan C- blok binasının giriş ve orta katında çalışmalarını sürdürmektedir. 2- İdari Yapı Daire Başkanlığımızın idari yapısını; Daire Başkanı'na bağlı 4 koordinatörlük ve 1 Büro Şefliği ile Koordinatörlüklere bağlı olarak görev yapan 9 Birim Yöneticiliği oluşturur. Dairemizin idari yapısı ve organizasyon şeması aşağıdaki şemada verilmiştir: 3

14 Şekil 2 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı Organizasyon Şeması 3- Bilgi ve Teknolojik Kaynaklar Enerji Hammadde Etüt ve Arama Daire Başkanlığı, arazi çalışmaları sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesinde, proje çalışmalarının raporlanması ve sunulmasında yeni teknolojilerden yararlanmaktadır. Bu anlamda bütün arazi verileri bilgisayar ortamına aktarılmakta ve çeşitli amaçlar doğrultusunda programlar kullanılarak değerlendirilmektedir. Arazide yapılan jeoloji haritaları ve enine jeolojik kesitleri bilgisayar ortamında çeşitli programlar yardımı ile çizilmekte ve gelişmiş yazıcılarla bastırılmaktadır. Arazi çalışmalarında GPS, Multiprobe ve maksimumlu termometre cihazları yaygın olarak kullanılmakta ve çalışmaların daha sağlıklı ve çabuk yürümesini sağlamaktadır yılında Türkiye'deki jeotermal alanlara ait jeoloji, kaynak-kuyu bilgileri, jeotermal 4

15 akışkanın kimyasal özellikleri ve kullanımlarını içeren Türkiye Jeotermal Kaynaklar Envanteri hazırlanmış ve kaynak kitap olarak kullanılmaktadır yılından sonra gerçekleştirilen çalışmalar, yeni saha bulguları ve elde edilen sonuçların yatırımcının kullanımına sunulması amacı ile Türkiye Jeotermal Kaynaklar Envanteri kitabının güncellenmesi çalışmalarına 2012 yılı içerisinde başlanılması planlanmıştır. Bugüne kadar Dairemiz tarafından hazırlanan enerji hammaddeleri arama, etüt raporları ve kuyu bitirme raporlarının derlendiği bir arşivimiz bulunmaktadır. Dairemiz tarafından 2011 yılında kullanılan bilgisayar ve donanımları ile teknolojik cihazlara ilişkin bilgiler aşağıdaki grafikte gösterilmektedir. Grafik 1 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Donanımları 4 Adet Surfer 5 Adet LogPlot 4 Adet Aquachem 3 Adet Google Earth 3 Adet ArcGIS Desktop (Editor) 10 Adet CorelDraw X4 25 Adet Microsoft Office 2007 Standart 5

16 4- İnsan Kaynakları Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi nde tarihi itibariyle toplam 126 personel görev yapmakta olup, unvanlara göre dağılımı aşağıda verilmiştir. Tablo 1 Personelin Unvan ve Görevlere Göre Dağılımı Kadrosu Jeoloji Müh. Petrol Müh. Jeomorfolog Kimya Müh. Kimya Teknisyeni Sayısı Yüzdesi % 82,4 % 0,8 % 0,8 % 0,8 % 0,8 Kadrosu Teknisyen Tekniker Araştırmacı Uzman Muhasebeci Sayısı Yüzdesi % 0,8 % 0,8 % 0,8 % 0,8 % 0,8 Kadrosu Memur İşçi Veri Haz. Kont. İşlt. Sayısı Yüzdesi % 1,6 % 4,0 % 4,8 İşçi Memur Veri Haz. Kont. İşlt. Uzman Muhasebeci Araştırmacı Teknisyen Tekniker Kimya Tek Kimya Müh Jeomorfolog Petrol Müh Grafik 2 Personelin Unvan ve Görevlere Göre Dağılımı 2011 yılına ait personelin yaş gruplarına göre dağılımı aşağıda gösterilmektedir. Tablo 2 Personelin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Yaş Aralığı ve + Sayı Yüzde %0 %12 %47,2 %22,4 %18,4 6

17 ve Grafik 3 Personelin Yaş Gruplarına Göre Sayısal Dağılımı Personelin hizmet yıllarına göre sayısal ve oransal dağılımına ilişkin bilgiler aşağıda detaylandırılmıştır. Tablo 3 Personelin Hizmet Yılı Dağılımı Yıl Aralığı ve + Sayı Yüzde % 10,3 % 11,9 % 26,2 % 27,8 % 9,5 % 14,3 Grafik 4 Personelin Hizmet Yılı Dağılımı Personelin cinsiyet durumuna ilişkin veriler aşağıda yer almaktadır. Tüm çalışan personelin % 20,6 sı bayan elemanlardan oluşmaktadır. Tablo 4 Personelin Cinsiyet Dağılımı Cinsiyet Erkek Kadın Sayı Yüzde % 79,4 % 20,6 7

18 % 79, Kadın % 20,6 26 Erkek 100 Grafik 5 Personelin Cinsiyet Dağılımı Dairemiz personel yapısının zaman içerisinde alanında uzmanlaşmış ve tamamıyla nitelikli kadrolardan oluşması hedeflenmektedir yılı itibariyle dairemiz kadrolu personelinin eğitim durumu sayısal ve oransal olarak aşağıdaki grafikte gösterilmektedir. Tablo 5 Personelin Eğitim Durumu Eğitim Durumu DOKTORA YÜKSEK LİSANS LİSANS ÖNLİSANS LİSE ORTAOKUL Doktora 10 Yüksek Lisans 27 Lisans 75 Önlisans Lise Ortaokul Grafik 6 Personelin Eğitim Durumu Grafikte de görüldüğü gibi lise eğitim düzeyinin altında 3 personel bulunmakta olup, bunlar yardımcı hizmetler kadrosunda istihdam edilen personeldir. Dairemize kazandırılacak olan yeni personelin genel olarak üniversite eğitimine sahip olanlar 8

19 arasından temini yoluna gidilmekte ve önümüzdeki 5 yıllık dönemde destek hizmetleri dışındaki personelin yüksek lisans seviyesi ve lisansüstü eğitime sahip olmalarının sağlanması hedeflenmektedir. 5- Sunulan Hizmetler Genel Müdürlüğümüz çalışma konuları ile ilgili olarak jeoloji ve jeofizik verilerinin toplanması, yorumlanması ve dünyada gelişen bilgi ve teknolojiler takip edilerek ülkemiz enerji hammadde ihtiyacının öz kaynaklardan karşılanması amacıyla üretilen projeler sonrasında ortaya koyulan enerji hammadde potansiyellerin ülkemiz ekonomisine sunulması ve çalışma konularına giren ve gerek kamu, gerekse özel sektörün karşılaştığı sorunların çözümüne yönelik hizmetleri sunmaktır. Enerji hammadde arama, araştırma çalışmalarımız; 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Kuruluş Kanunu başta olmak üzere 2804 no lu Kuruluş Kanunumuz, 5995 sayılı kanunla değişik 3213 sayılı Maden Kanunu, 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve Anayasamızın 168. maddesinin vermiş olduğu yetkiye dayanarak Devletimizi temsilen Yatırım Programlarımız kapsamında yapılmaktadır sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği hükümleri gereği jeotermal kaynak koruma alanı etütlerinin yapılması, işletme ruhsat sahipleri tarafından hazırlanan kaynak koruma alanları etüt raporlarının kontrolü, İl Özel İdarelerinin talep etmesi durumunda ruhsat alanları ve işletmelerin denetlenmesi çalışmaları Daire Başkanlığımız tarafından yapılmaktadır. Ayrıca Kamu kurum ve kuruluşlarına, özel ve tüzel kişi/kişilere sahalarında karşılaştıkları teknik sorunların çözümünde yardımcı olmak, Teknik Danışmanlık Hizmetleri ve Tip Mukaveleli Etütler yapmak, jeotermal kaynaklara yönelik bilimsel ve teknik görüşler vermek ve ücretli etütler yapmak Daire Başkanlığımız görev alanı içindedir. Çalışma konuları içine giren kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, hidrojeoloji konularında Kamu kurum ve kuruluşları ile özel ve tüzel kişiler tarafından karşılaştıkları sorunlar, inceleme talepleri vd. bilgi, arama, araştırma, yönlendirme, görüş oluşturma amaçlı başvuruların değerlendirilmesi ve cevaplandırılması Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi tarafından yapılmaktadır. 9

20 II- AMAÇ VE HEDEFLER A- İdarenin Amaç ve Hedefleri 10

21 11

22 B- Temel Politikalar ve Öncelikler Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin bir göstergesi olan elektrik enerjisi tüketimi ekonomik gelişime paralel olarak hızla artmakta, artan enerji talebinin karşılanmasında da fosil yakıtların çok önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Petrol ve doğal gaz rezervlerinin belirli ülkelerin elinde bulunması yanında petrol ve doğal gaz rezervlerinin ticari anlamda yaklaşık 40 yıllık bir ömrünün kalması alternatif enerji kaynakları arayışını hızlandırmaktadır. Alternatif enerji hammaddeleri içerisinde kömürün, petrol ve doğalgazın aksine daha geniş bir coğrafyaya dağılması; enerji üretiminde kolay ulaşılabilir bir hammadde olmasını sağlamakta, bu nedenle petrol fiyatlarındaki tutarsızlık kömür fiyatlarına yansımamaktadır. Ülkemizde konvansiyonel enerji kaynaklarının hemen hemen tamamının bulunmasına karşın tüketilen toplam birincil enerjinin ancak % 25 i i öz kaynaklardan karşılanmakta, % 75 i ise ithal edilmektedir. İthal enerji kaynaklarının başlıcaları petrol, doğal gaz ve taş kömürüdür. Kömür rezervlerinin bugünkü tüketim koşullarında 200 yıl kullanılabilecek bir potansiyel sunması, sürdürülebilir bir kalkınma ve enerji güvenliği sağlanması açısından oldukça önemlidir. Ülkemizin 8,3 milyar ton olan linyit rezervine 2005 yılından bu yana yürütülen ve halen devam eden çalışmalarımız sonucunda 4,9 milyar ton ilave rezerv katkısı (Şekil-3) sağlanmış, ülkemiz linyit rezervi yaklaşık % 60 oranında arttırılmıştır (1,3 milyar ton Afşin-Elbistan EÜAŞ sahası, 1.83 milyar ton Konya-Karapınar MTA ruhsat sahalarında, 495 milyon ton Trakya havzası MTA ruhsat sahalarında, 515 Milyon ton Elbistan MTA ruhsat sahalarında, 300 Milyon ton Eskişehir Alpu MTA Ruhsat sahasında ve 330 milyon ton Afyon-Dinar MTA ruhsat sahasında, 13,5 milyon ton Malatya sahasında ve 172 milyon ton Manisa-Soma TKİ sahasında). Ayrıca, ülkemiz 1,3 milyar ton taşkömürü rezervine sahiptir. Bu bağlamda, 2005 yılından itibaren daire başkanlığımızca yoğun bir kömür arama faaliyeti yürütülmekte ve Türkiye genelinde geniş çaplı yeni projelerle ülkemiz kömür rezervlerinin arttırılması hedeflenmektedir. Böylece geleceğe yönelik olarak enerji talebimizin karşılanması noktasında daire başkanlığımız önemli bir rol oynayacaktır. 12

23 Daire Başkanlığımız, Genel Müdürlüğümüz adına Muş, Kırklareli, Eskişehir, Malatya, Konya, Afyonkarahisar, Denizli, Kayseri ve Karaman illerinde 2011 yılı sonu itibariyle toplam 150 adet kömür sahası ruhsatlandırmıştır. Kömür arama ve rezerv geliştirme çalışmaları tamamlanan Trakya havzasında 8, Kahramanmaraş ilinde 3, Konya ilinde 9, Malatya-Yazıhan da 1 adet ve Afyonkarahisar ilinde 2 adet olmak üzere toplam 23 adet ruhsat sahamızda Buluculuğa esas maden jeolojisi raporları hazırlanarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne teslim edilmiş ve buluculuk belgeleri alınmıştır. Bu kömür sahalarının Özel İhtisas Kuruluşuna (EÜAŞ) devirleri sonucunda Kurumumuza önemli özkaynak girdisi sağlanacaktır. Ülkemizde yer alan kömür oluşum havzalarının dağılımı ve potansiyel kullanım alanları Şekil-2 de gösterilmiştir. Rezervleri belirlenen ve termik santral kurulabilecek özellikte olan linyit sahalarımızın hızla devreye sokulması ve bilinenlere yeni ünitelerin ilavesi ile 8409 MW olan kurulu gücümüzün 9500 MW daha arttırılması mümkün görülmektedir. Ülkemizde; Manisa-Köprübaşı, Uşak-Fakılı, Aydın-Demirtepe, Aydın- Küçükçavdar, Yozgat-Sorgun da 9129 ton uranyum; Eskişehir-Sivrihisar-Kızılcaören de ton toryum rezervi belirlenmiştir. Belirlenen uranyum yataklarının tenörleri ise % 0,04 - % 0,1 arasında değişmekte, toryum tenörü ise ortalama % 0.21 dir ve 2011 yılı çalışmaları kapsamında 9 adet radyoaktif hammadde arama ruhsatı (VI. grup) alınmış bu ruhsatlarda etüt çalışmaları devam etmektedir. Ülkemizde enerji hammaddesi olarak Toryum sırasını bekleyen bir nükleer yakıt hammaddesi durumundadır. Nükleer çevrim sorunu sebebi ile bugün için toryumla çalışan ticari ölçekte santral bulunmamakla birlikte, bu santrallerin prototipleri İngiltere, Almanya ve ABD de uzun zamandır denenmektedir. Ticari ölçekte tüketimi olmaması nedeniyle, halen toryumun enerji hammaddesi olarak tüketimi yok denecek düzeydedir. Genel Müdürlüğümüz tarafından geçmiş yıllarda yapılan aramalar sonucunda Eskişehir, Sivrihisar-Kızılcaören yöresinde ortaya çıkartılan toryum rezervinin yapılacak sondajlı çalışmalarla arttırılması mümkündür. Ancak, cevherin zenginleştirilmesiyle ilgili teknolojik sorunlar bulunmaktadır. MTA, TAEK ve Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan teknolojik deneyler yatağın doğrudan toryum olarak 13

24 değerlendirilmesinin mümkün olmadığını göstermiştir. Saha nadir elementler ile birlikte barit ve florit içerdiğinden yatağın kompleks cevher olarak değerlendirilmesi önem kazanmaktadır. Bu bağlamda cevherden toryum eldesine yönelik teknolojik çalışmalar günümüzde hızlı bir şekilde sürdürülmekte, uranyum rezervlerinin belirlenmesine ve rezervimizin arttırılmasına yönelik çalışmalara ise hızlı bir şekilde devam edilmektedir. Ayrıca, Eti-Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğüne ait uranyum ruhsat sahalarında etüt ve rezerv arttırma amaçlı sondaj çalışmaları sözleşme çerçevesinde devam etmektedir. Ülkemizde bulunan bir diğer fosil enerji hammaddesi ise bitümlü şeyllerdir. Bilindiği gibi bitümlü şeyller enerji hammaddesi olarak (katı yakıt) kullanıldığı gibi, toprak güçlendirici olarak tarım alanında da kullanım olanağı bulunan bir hammaddedir. Ayrıca, bitümlü şeyllerden doğal gaz ve petrol eldesi amacı ile araştırmalar sürdürülmektedir. Türkiye de bilinen 1,6 milyar ton bitümlü şeyl rezervinin yanında yeni bitümlü şeyl alanları da belirlenmiş olup, Konya (Ereğli) - Niğde (Bor) ve Eskişehir (Alpu) neojen havzalarında rezerv belirleme ve kullanım alanlarının araştırılması yönünde çalışmalara devam edilmektedir. Bitümlü şeyllerin ülke ekonomisine kazandırılması konusunda gerek katı yakıt olarak, gerekse petrol ve doğal gaz eldesi ve toprak güçlendirici olarak kullanılmasına yönelik AR-GE projelerinin alt yapı çalışmaları hazırlık aşamasındadır. Fosil yakıtların tükenebilir oluşu ve yarattıkları çevre sorunları, alternatif enerji kaynaklarının devreye sokulmasını zorunlu kılmaktadır. Ülkemiz için en önemli alternatif enerji kaynaklarından birisi de Jeotermal Enerji dir. Ülkemizde, jeotermal sistemlerin oluşumunu sağlayan unsurların yaygın olması sonucu jeotermal enerji potansiyeli açısından dünyadaki zengin ülkeler arasında bulunmaktadır. Bilindiği gibi ülkemiz jeotermal enerji açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin ortaya çıkarılması ve değerlendirilmesi konusunda Daire Başkanlığımız öncü rol üstlenmekte ve son yıllarda önemli projelere imza atmaktadır. Küreselleşme sürecinin hızla yayıldığı bir dünyada, ülkelerarası bilim ve teknoloji transferi giderek daha büyük bir önem kazanmaktadır. Ülkemizdeki jeotermal enerji araştırmaları Daire Başkanlığımızca yürütülmektedir. Günümüze kadar yapılan çalışmalar sonucunda ortaya konulan bu enerji kaynağına dayalı 14

25 olarak elektrik üretimi, konut-sera ısıtmacılığı ve termal turizm yapılarak ekonomiye önemli katkı sağlanmaktadır. Ülkemiz MWt olan jeotermal potansiyeli ile dünyada 7. Avrupada ise 1. sırada yer almaktadır. Ülkemizde 40 yılda doğal çıkışlarla birlikte görünür hale getirilen jeotermal ısı kapasitesi MWt iken, son 6 yılda yaklaşık % 53,5 artırılarak MWt e yükseltilmiş, yılda m olan arama sondaj miktarı m lere ulaşmıştır. Genel Müdürlüğümüzün Afyonkarahisar, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ankara, Aydın, Balıkesir, Bingöl, Bolu, Çanakkale, Çankırı, Denizli, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İzmir, Kahramanmaraş, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Mersin, Muğla, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Van ve Yozgat illerinde toplam 245 adet Jeotermal Kaynak Arama Ruhsatı bulunmaktadır. 15

26 III- FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER A- Mali Bilgiler 1- Bütçe Uygulama Sonuçları Genel Müdürlüğümüzde Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Projeleri için 2011 yılında ,00 TL revize ödenek ayrılmıştır. Projelerin yıllık harcamaları detaylı olarak aşağıdaki tabloda verilmiştir yılı içinde makine ve teçhizat alımları yanı sıra, yıl içinde 28 adet araştırma projesinin uygulanması planlanmıştır. Bunun yanında ücretli işler kapsamında 11 adet ilave proje ve çok sayıda Danışmanlık Hizmetleri uygulamaya konulmuştur. Aşağıdaki tabloda da detayları görüldüğü gibi Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi 2011 yılı ödeneği ,00 TL olup, bunun ,03 TL si harcanmıştır. 70,000, TL 60,000, TL 50,000, TL 40,000, TL 30,000, TL 20,000, TL 10,000, TL 64,787, TL % 95,8 62,064, TL ÖDENEK 0.00 TL GERÇEKLEŞEN HARCAMALAR 64,787, TL 62,064, TL Grafik Yılı Ödenek ve Harcamaları 16

27 2011 yılı tüm proje ödenek ve harcamaları aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo Yılı Tüm Proje Ödenek ve Harcamaları ÖZEL KOD ENERJİ HAMMADDE ETÜT VE ARAMA DAİRESİ 2011 YILI PROJELERİ LİSTESİ 2011 YILI ÖDENEK (TL) HARCANAN (TL) ORANI (%) MAKİNA TEÇHİZAT VE MALZEME ALIMI ,00 0,00 % 0, Enerji Hammadde Malzeme Alımı ,00 0,00 % 0, BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ , ,40 % 30, Enerji Bilgisayar Sistemleri , ,40 %30, İDAME-YENİLEME-YATIRIM 5.000,00 0,00 % 0, Enerji Cihaz Bakım Onarımı 5.000,00 0,00 % 0, MADEN VE JEOTERMAL KAYNAK ARAMA VE ARAŞTIRMALARI Enerji Hammadde Aramaları , ,63 % 95,99 Türkiye Kömür Aramaları , ,77 % 90, Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları , ,70 % 94, Konya-Çumra Neojen Havzası Kömür Aramaları , ,61 % 98, Sivas-Yozgat Neojen Havzası Kömür Aramaları , ,78 % 89, Afyon (Emirdağ)-Konya (Ilgın) Neojen Havzası Kömür Aramaları , ,67 % 96, Eskişehir Havzası Kömür Aramaları , ,64 % 93, Batı Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları , ,57 % 86, Trakya Havzasının Bilinen Kömür Rezervini Arttırma Amaçlı Kömür Aramaları , ,50 % 91,34 Türkiye Jeotermal Enerji Aramaları , ,99 % 96, Batı Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları , ,11 % 98, İzmir Kuzeyi Jeotermal Enerji Aramaları , % 101, Çanakkale ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,48 % 95, Denizli-Aydın ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,21 % 101, Afyon ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,01 % 73, Kütahya ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,88 % 93,77 17

28 Balıkesir Bursa Jeotermal Enerji Aramaları , ,26 % 95, Manisa ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,30 % 102, Orta Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları , ,39 % 87, Konya ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,08 % 94, Nevşehir ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,96 % 63, Çankırı ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 1000,00 0,00 % 0, Yozgat-Kırıkkale-Kırşehir Jeotermal Enerji Aramaları 3.000,00 164,40 % 5, Niğde ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 1000,00 0,00 % 0, Eskişehir ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,13 % 96, Sivas ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,78 % 84, Ankara ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,04 % 99, Akdeniz Jeotermal Enerji Aramaları , ,36 % 86, Doğu Akdeniz Jeotermal Enerji Aramaları , ,36 % 86, Doğu Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları , ,13 % 92, Van-Hakkari Jeotermal Enerji Aramaları 1.000,00 103,32 % 10, Ağrı ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları , ,81 % 92,37 Türkiye Nükleer Hammadde Aramaları , ,66 % 75, Batı Anadolu Bölgesinin Radyoaktif Hammadde Yönünden İncelenmesi , ,66 % 75,30 Türkiye Bitümlü Şeyl Aramaları , ,23 % 87, Türkiye Bitümlü Şeyl Sahalarının Değerlendirilmesi ve Enerji Potansiyelinin Araştırılması Enerji Hammaddelerine Yönelik Bilimsel Araştırmalar , ,23 % 87, , ,25 % 99, Bilimsel Enerji Araştırmaları , ,25 % 99, Karaman-(Karapınar,Çumra,Ereğli) Konya Kömür Sahasının Hidrojeoloji Detay Etüdü Türkiye Jeotermal Enerji Potansiyelinin Belirlenmesi , ,25 % 99, ,00 0,00 % 0, Enerji Ön Etütleri , ,73 % 99,41 Diğer (Seminer vb.) ,54 18

29 EÜAŞ Adına Beypazarı Kömür Havzası II. Saha Rezerv Belirleme ve Geliştirme Projesi Konya Büyükşehir Belediyesi adına Konya- Kozağaç-Sille-Selçuklu Jeotermal Enerji Aramaları TKİ Adına Manisa-Soma-Eynez Linyit Aramaları , , , Teknik Danışmanlık Hizmetleri , Kadınhanı Belediye Başkanlığı adına Konya- Kadınhanı Jeotermal Enerji Aramaları EÜAŞ Adına Afşin-Elbistan Kömür Havzası Hidrojeolojik Etüt ve Sondaj Çalışması Yozgat İl Özel İdaresi Adına Yozgat Jeotermal Enerji Aramaları İbrahim ARIKAN Adına Eskişehir-İnönü Jeotermal Enerji Aramaları Eti Maden Adına Urnayum Ruhsat Sahaları Etüdü , , , , ,57 Akyüz Madencilik Adına Malatya Jeotermal Enerji Aramaları ,44 Sanjet Jeotermal A.Ş. adına Afyon Sandıklı Jeotermal Revize Kaynak Koruma Alanı Etüt ,00 Çalışması Uşak Belediye Başkanlığı adına Uşak Jeotermal Alana Ait Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması ,00 Lider Gıda San. Adına Manisa-Salihli Jeotermal Alana Ait Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması ,00 Gediz Belediyesi Başkanlığı Adına Kütahya- Gediz-Abide Kaplıcaları Revize Kaynak Koruma ,00 Alanı Etüt Çalışması GENEL TOPLAM , ,03 % 95, , , , , , , ,00 0, ,00 % ,00 ÖDENEK (TL) HARCANAN YÜZDESİ % % , , , , ,00 % 95,99 Mamul Mal alımları Yazılım Alımları Yurtiçi Görev Yollukları ,61 Diğer Sermaye Giderleri Grafik Yılı Tüm Proje Ödenek ve Harcamaları 19

30 2- Temel Mali Tablolara İlişkin Açıklamalar Tablo 7 Temel Mali Tablo EKONOMİK SINIFLANDIRMA I II III IV B İ R İ M İ N A D I 2011 YILI BÜTÇE ÖDENEĞİ 2011 YILI KÜMÜLATİF HARCAMA KALAN ÖDENEK Enerji Hamm. Etüt ve Arama Dai. Bşk. Sermaye Giderleri , , , Mamul Mal Alımları ,00 0, , Bilgisayar Alımları 0,00 0,00 0, İşyeri Makine Teçhizat Alımları ,00 0, , Gayri Maddi Hak Alımları , , , Bilgisayar Yazılımı Alımları , , , Menkul Malların Büyük Onarım Giderleri 5.000,00 0, , Diğer Giderler 5.000,00 0, , Diğer Sermaye Giderleri , , , Yurtiçi Görev Yollukları , , , Diğer Sermaye Giderleri , , ,70 B- Performans Bilgileri 1. Faaliyet ve Proje Bilgileri Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi'nin yaptığı çalışmalar, I. TÜRKİYE KÖMÜR ARAMALARI II. TÜRKİYE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI III. TÜRKİYE NÜKLEER HAMMADDE ARAMALARI IV. TÜRKİYE BİTÜMLÜ ŞEYL ARAMALARI V. ENERJİ HAMMADDELERİNE YÖNELİK BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR VI. ÜCRETLİ İŞLER Ana başlıklarında toplanmıştır. 20

31 1.1.TÜRKİYE KÖMÜR ARAMALARI Ülkemizde Genel Müdürlüğümüz tarafından kömür aramacılığına 1938 yılında başlanmış ve 1984 yılına kadar km 2 alanın detay jeolojik etüdü yapılmıştır. Bu dönemde toplam m sondaj yapılarak 117 adet linyit sahası saptanmış, toplamda 8,3 milyar ton linyit rezervi tespit edilmiştir yılları arasında girilen durağan dönemden sonra, Bakanlığımızın Enerjide yerli kaynaklarının kullanımını artırma politikası çerçevesinde 2005 yılında yoğun kömür arama çalışmalarına başlanılmış ve bu tarihten sonra 2011 yılı sonuna kadar Genel Müdürlüğümüze ait toplam 205 adet ruhsat sahasında yaklaşık m sondaj yapılarak 4,9 milyar ton yeni linyit rezervi tespit edilmiştir. Bu kömürlerin kalorileri kcal/kg olup, 9500 MW güce sahip yeni termik santral yapımına uygun sahalardır yılı sonu itibariyle projelere göre yapılan işler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo Yılı Sonu İtibariyle Projelere Göre Yapılan İşler PROJE ADI DETAY ETÜD JD (km 2 ) PROSPEKSİYON P (km 2 ) SONDAJ S (m) JEOFİZİK JFNK (km) WELL LOGGING W (m) KONYA-ÇUMRA ,5 0 0 SİVAS-YOZGAT AFYON-KONYA , ESKİŞEHİR BATI ANADOLU TRAKYA HAVZASI , TOPLAM ,

32 Şekil Yılı İş Programında Yer Alan Kömür Arama Projeleri 22

33 Şekil 4 Önemli Kömür Sahaları ve Potansiyel Kullanım Alanları 23

34 Şekil 5 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Tarafından 2005 Yılından Sonra İlave Edilen Kömür Rezervleri ve Sahaları 24

35 1.1.1.Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları ( ) Konya Çumra Neojen Havzası Kömür Aramaları ( ) Projenin amacı Havzada kömürleşmeye uygun alanları tespit etmek ve Kuvaterner yaşlı çökellerle örtülü Hotamış Formasyonu içerisindeki kömürlü seviyelerin devamlılıklarını kalınlıklarını ve fiziksel-kimyasal özelliklerini araştırmaktır. Çalışmalar tarihinde başlamış olup, jeolojik etüt, sondajlı çalışmalar ve analizler şeklinde yürütülmüştür. Konya-Çumra Neojen Havzası nda kömür oluşumları Pliyosen yaşlı Hotamış Formasyonu (Nh) içerinde yer almakta olup, gelişen göl havzalarının bataklık kesimlerinde oluşmuştur yılı içerisinde 1/ ölçekli KARAMAN-M30 paftasında bulunan Jura- Kretase, Üst Miyosen- Pliyosen ve Kuvaterner yaşlı birimlerin birbirleri ile olan dokanak ilişkileri ve kömür aramalarına yönelik prospeksiyon çalışmaları yürütülmüştür. Ayrıca 1/ ölçekli KARAMAN-M30-c1 paftasında yer alan Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı İnsuyu Formasyonunun Kuvaterner yaşlı kayaçlarla olan dokanaklarının çizimi ve linyit aramalarına yönelik ayrıntılı çalışmalar yapılmıştır. Dairemiz koordinatörlüğünde yürütülen Konya-Karapınar Kömür Aramaları Projesi kapsamında Havzada; yılında toplam 3.889,45 m derinlikte 12 adet yılında; toplam 2.932,45 m derinlikte 11 adet yılında ise Konya Çumra Neojen Havzası Kömür Aramaları Projesi kapsamında toplam 3.988,50 m derinlikte 17 adet sondajlar yapılmıştır. Sondajlarda kömürlü seviyelere giriş derinliği 42 m ile 82 m arasında değişirken, kömürlü seviyelerden çıkış derinliği 134 m ile 155 m arasında değişmektedir. Sondajlarda kesilen kömür damarlarının kalınlıkları 0,50 m ve 1,75 m arasında değişirken ortalama kalori değeri ise kcal/kg civarındadır. 2 adet Kömür Arama Ruhsatında buluculuğa esas maden jeolojisi raporu tamamlanma aşamasındadır. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. 25

36 ,00% 99,71% 100,00% 0,00% JD (km2) S (m) P (km2) W (m) JD (km2) S (m) P (km2) W (m) HEDEFLENEN GERÇEKLEŞEN , % GERÇEKLEŞME 100,00% 99,71% 100,00% 0,00% ,00 TL ,00 TL 98,12% 0,00 TL HARCAMALAR ÖDENEK ,00 TL GERÇEKLEŞEN ,61 TL % HARCAMA 98,12% Grafik 9 Proje Ödenek ve Harcamaları Sivas-Yozgat Neojen Havzaları Kömür Aramaları ( ) Sivas Neojen Havzası içinde yer alan Kangal kömür sahası ile önemli bir havza niteliği taşımaktadır. Bölgede temel kayaçları Mesozoyik yaşlı metamorfitler oluşturur. Kömürleşme, Neojen (Pliyosen) yaşlı gölsel çökeller içerisinde yer alır. Kangal yöresinde kömür içeren istifin tabanında çakıllı seri bulunmaktadır. Bu serinin kalınlığı yaklaşık 40 m olup üzerine kiltaşı marn ardalanması içerisinde yer alan linyitli seri gelir. Bu serinin kalınlığı ortalama m arasında olup 80 m ye ulaştığı yerler de vardır. Kömürlü seri üzerinde sarı ve beyaz renkli kireçtaşı ve marn düzeyleri yer alır. Havzada Neojen sonrası kayaçları bazalt, tüf ve tüfitler oluşturur. Genellikle yeşilimsi renge sahip bu kayaçlar geniş yayılım gösterir. 26

37 Proje alanı içerisinde Kangal, Gemerek ve Divriği bölgeleri önemli kömür oluşumlarına sahiptir. Kangal da yapılan eski çalışmalar ile ton rezerv belirlenmiştir. Gemerek ve Divriği sahalarında da çok sayıda özel işletme faaliyet göstermektedir. Pliyosen yaşlı Kangal kömürlerinin ısıl değeri 1100 kcal/kg ile 1500 kcal/kg arasında değişmektedir. Miyosen yaşlı Gemerek ve Divriği kömürlerinin ısıl değeri 2500 kcal/kg ile 4000 kcal/kg arasında değişmektedir. Yozgat Neojen Havzasında Sorgun ve Yerköy kömür sahaları yer alır. Sorgun Sahasında ortalama derinliği 106,80 metre olan 0,70 10,75 metre arasında kalınlık gösteren ve ortalama ısıl değeri orijinal kömürde 4926 Kcal/kg olan kömür damarı tespit edilmiş ve ton görünür rezerv belirlenmiştir. Ayrıca Sorgun-Küçükköhne sahasında ortalama derinliği 55,00 metre olan 0,50-3,30 metre arasında kalınlık gösteren ve ısıl değeri orijinal kömürde ortalama 2661 Kcal/kg olan kömür damarı tespit edilmiş ve toplam ton görünür rezerv belirlenmiştir. Projenin amacı, havza genelinde yüzeylenen Neojen yaşlı birimlerdeki kömür potansiyelinin araştırılması olup, çalışmalara tarihinde başlanmıştır. Ruhsat alanlarının bulunduğu; 1/ ölçekli SİVAS- J36-c3, J37-d3, J37-d4 ve ELBİSTAN K37-a1 paftalarında Miyosen, Pliyosen ve Kuvaterner yaşlı birimler ve temel kayaçlar (Miyosen) ile olan dokanaklarının çizimi ve bu birimlerin birbirleri ile olan ilişkilerinin araştırılmasına yönelik olarak ayrıntılı çalışmalar yürütülmüştür. 1/ ölçekli SİVAS- J36, J37 ve ELBİSTAN-K37 paftalarında gözlenen formasyonların birbirleri ile olan konumlarını belirlemek amacıyla Kompilasyon çalışmaları yürütülmüş ve ruhsatlı alanlar dışında çalışma alanı çevresinde linyit potansiyeli olabilecek yeni ruhsat alanlarının belirlenmesine yönelik etüt çalışmaları yapılmıştır. Proje kapsamında 6 farklı ruhsat sahasında toplam m sondaj 12 adet kuyuda gerçekleştirilmiş olup, ekonomik kömür damarı kesilmemiştir. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. 27

38 ,00% 85,98% 100,00% 100,00% JD (km2) S (m) P (km2) W (m) JD (km2) S (m) P (km2) W (m) HEDEFLENEN GERÇEKLEŞEN % GERÇEKLEŞME 100,00% 85,98% 100,00% 100,00% ,00 TL ,00 TL ,00 TL 89,86% 0,00 TL HARCAMALAR ÖDENEK ,00 TL GERÇEKLEŞEN ,78 TL % HARCAMA 89,86% Grafik 10 Proje Ödenek ve Harcamaları Afyonkarahisar (Emirdağ) - Konya (Ilgın) Neojen Havzası Kömür Aramaları ( ) Afyonkarahisar-Emirdağ ve Konya-Yunak-Çiftlik-Akşehir-Ilgın yöresini içine alan kesimde ve çevresinde önceki yıllarda birçok çalışma yapılmıştır. Proje alanı güneyinde yer alan Afyon-Bolvadin-Özburun yöresinde Miyosen çökelleri içerisinde yer alan kömür damarları zaman zaman işletilmektedir. Ayrıca proje alanının kuzeyinde yer alan Eskişehir havzasında önemli kömür damarları kesilmiştir. Proje alanın batısında yer alan Eskişehir- Kırka'da yapılan bor amaçlı sondajlarda da kömür damarları kesilmiştir. Proje alanı içerisinde yer alan güncel göllerde turba oluşumları gözlenmektedir. Önceki yıllarda MTA Genel Müdürlüğü Jeofizik Dairesince gerçekleştirilmiş olan çalışmalarda yaklaşık m 28

39 derinliğe erişebilen havzada sedimanter çökellerin bulunduğu belirlenmiştir. Örtülü alanlar altında kalan havzaların ve alt havzalardaki göl alanlarının kömür olanaklarının araştırılması ve potansiyelinin belirlenmesi planlanmıştır yılı iş programında yer alan çalışmalara tarihinde başlanmış olup, projede linyit madeni açısından örtülü Tersiyer yaşlı alanların arama ve araştırılması amaçlanmıştır. Proje kapsamında jeolojik etüt, jeofizik etüt ve sondaj çalışmaları gerçekleştirilmekte olup, etüt ve sondaj çalışmaları halen devam etmektedir. Proje çalışmaları tarihinde başlamış olup, 23 adet sondajda toplam m ilerleme gerçekleştirilmiştir. Sondajlarda kesilen kömür damarlarının kalınlıkları 1,25 m ve 16,60 m arasında değişirken, ortalama kalori değeri ise kcal/kg civarındadır. Kömürlü seviyelere giriş derinlikleri 74 m ile 116 m arasında değişirken, kömürlü seviyelerden çıkış derinlikleri 95 m ile 131 m arasında değişmektedir. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir ,00% 100,00% 60,61% 69,51% JD (km2) P (km2) S (m) JFNK (km) W (m) 0,00% JD (km2) P (km2) S (m) JFNK (km) W (m) HEDEFLENEN GERÇEKLEŞEN ,5 2780,2 0 % GERÇEKLEŞME 100,00% 100,00% 60,61% 69,51% 0,00% 29

40 ,00 TL ,00 TL 96,95% 0,00 TL HARCAMALAR ÖDENEK ,00 TL GERÇEKLEŞEN ,67 TL % HARCAMA 96,95% Grafik 11 Proje Ödenek ve Harcamaları Eskişehir Havzası Kömür Aramaları ( ) Proje alanının Kuzeydoğusunda Ankara-Beypazarı, Eskişehir-Koyunağılı kömür yatakları bulunmaktadır. Bu sahalarda üretimi yapılan kömürler Ankara-Çayırhan termik santralinde kullanılmaktadır. Proje alanının güneyinde ise Kütahya-Seyitömer ve Tunçbilek kömür sahaları bulunmakta olup, bu sahalarda üretimi yapılan kömürler ise yine Tunçbilek ve Seyitömer santrallerinde kullanılmaktadır. MTA'nın yıllarında gerçekleştirmiş olduğu sondajlı arama çalışmaları sonucunda Eskişehir - Alpu civarında önemli kömür damarları kesilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda önceki yıllarda MTA Genel Müdürlüğü adına alınmış olan ruhsat sahalarında 2011 yılında da arama ve rezerv geliştirme sondajları yapılmıştır. Projenin amacı, varlığı önceki yıllarda belirlenen sahadaki kömür damarlarının devamlılığının araştırılması, kömür potansiyelinin ortaya çıkartılması ve yeni kömürlü sahaların belirlenmesidir. Proje çalışmalarına tarihinde başlanılmıştır. Proje kapsamında jeolojik etüt ve rezerv belirlemeye yönelik sondaj çalışmaları yürütülmekte olup, çalışmalar devam etmektedir. Havzada; yılında; toplam metre derinlikte 8 adet, 30

41 -2009 yılında; toplam metre derinlikte 54 adet, yılında; toplam metre derinlikte 58 adet yılında ise toplam m derinlikte 89 adet sondajlar yapılmıştır. Sondajlarda kesilen kömür damarlarının kalınlıkları 0,50 m ve 24 m arasında değişirken ortalama kalori değeri ise kcal/kg civarındadır. Kömürlü seviyelere giriş derinlikleri 45 m ile 48 m arasında değişirken, kömürlü seviyelerden çıkış derinlikleri ise 526 m ile 532 m arasında değişmektedir. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir ,00% 100,81% 100,00% 50,68% JD (km2) S (m) P (km2) W (m) JD (km2) S (m) P (km2) W (m) HEDEFLENEN GERÇEKLEŞEN % GERÇEKLEŞME 100,00% 100,81% 100,00% 50,68% ,00 TL ,00 TL ,00 TL 93,69% 0,00 TL HARCAMALAR ÖDENEK ,00 TL GERÇEKLEŞEN ,64 TL % HARCAMA 93,69% Grafik 12 Proje Ödenek ve Harcamaları 31

42 Batı Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları ( ) Proje alanında, Afyonkarahisar-Karacaören ve Elvanpaşa köyleri civarında Miyosen çökelleri içerisinde kalınlıkları 0,90 m ve 1,55 m arasında değişen kömür damarları işletilmektedir. Afyonkarahisar-Sincanlı-Çingene çeşmede 1,40 m, Karaköse de 0,50 m, Büyükoturak ta 1,60 m, Bayat-Bolvadin de 1,65 m kömür damarları bulunmaktadır. Denizli-Çivril-Tokça Oligo-Miyosen çökelleri içerisinde kalınlıkları 0,5-1,0 m arasında değişen kömür damarları yer almaktadır. Burdur-Tefenni-Balabanlı- Kemer de Miyo-Pliyosen yaşlı çökeller içerisinde kalınlıkları 0,3-3,0 m arasında değişen kömür damarları tespit edilmiştir. Dinar Dombayova da 2 adet ruhsatta 29 milyon ton rezerv tespit edilmiş, buluculuğa esas rezerv raporları hazırlanıp MİGEM e gönderilmiştir. Dinar-Dombayova da bulunan 4 adet ruhsat sahamızda toplam 330 milyon ton potansiyel rezerv bulunmaktadır. Kömür içeren bu formasyonlar proje sahasında geniş alanlarda yayılmaktadır. Projenin amacı, yeni kömür sahaları belirlemek için prospeksiyon, etüt çalışmaları ve 2008 yılında gerçekleştirilen sondajlı çalışmalarda kesilmiş olan kömür damarlarının devamlılıklarının araştırılması ve kömür potansiyelinin arttırılmasına yönelik sondajlı çalışmaların gerçekleştirilmesidir. Proje çalışmalarına tarihinde başlanılmıştır. Proje kapsamında jeolojik etüt ve rezerv belirleme ile aramalara yönelik sondaj çalışmaları yürütülmekte olup, çalışmalar halen devam etmektedir. Havzada; yılında; toplam metre derinlikte 5 adet, yılında; toplam metre derinlikte 37 adet, yılında; toplam metre derinlikte 41 adet yılında ise toplam m derinlikte 90 adet sondajlar yapılmıştır. Dinar-Dombayova da yapılan sondajlarda kesilen kömür damarlarının kalınlıkları 0,50 m ve 11 m arasında değişirken ortalama kalori değeri ise kcal/kg civarındadır. Sahada kömürlü seviyelere giriş derinliği 52 m ile 641 m arasında değişirken, kömürlü seviyelerden çıkış derinliği 54 m ile 836 m arasında değişmektedir. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. 32