MARMARA ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM MERKEZİ EĞİTİM ALANI: FİNANSAL YÖNETİM DERS NOTLARI

Transkript

1 MARMARA ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM MERKEZİ EĞİTİM ALANI: FİNANSAL YÖNETİM DERS NOTLARI Haziran 2013 HAZIRLAYAN Doç. Dr. Murat AKBALIK i

2 İÇİNDEKİLER 1. FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER Giriş Finansal Amaçlar FİNANSAL TABLOLAR VE FİNANSAL PLANLAMA Finansal Planlama Uzun Vadeli Finansman İhtiyaçlarının Tahmini Satışların Yüzdesi Yöntemiyle Proforma Bilançonun Tahmin Edilmesi Kısa Süreli Finansman İhtiyacının Tahmini Nakit Bütçesi Nakit Akım Tablosu Finansal Analiz Likidite Oranları Karlılık Oranları Piyasa Değeri Oranları PARANIN ZAMAN DEĞERİ Reel Faiz Basit Faiz Bileşik Faiz Anüite TAHVİL DEĞERLEMESİ Tahvil Değerleme Modeli HİSSE SENEDİ DEĞERLEMESİ Fiyat Kazanç Oranı Modeli Piyasa Değeri / Defter Değeri Yaklaşımı Regresyon Modeli SERMAYE BÜTÇELEMESİ Değerlendirme Yöntemleri Net Bugünkü Değer (NBD) Yöntemi Fayda Maliyet Oranı Yöntemi İç Kârlılık Oranı Yöntemi RİSK VE GETİRİ Risk ve Getiri Kavramı Risk Tanımı ii

3 Getiri Tanımı Risk Tercihleri Risk-Getiri İlişkisi Tek Bir Varlığın Riski Riskin Değerlendirilmesi Portföy Riski Kovaryans Katsayısı Korelasyon Katsayısı Portföyün Getirisi ve Standart Sapması Çeşitlendirme Risk Ve Getiri: Sermaye Varlıklarını Fiyatlama Modeli (SVFM) Risk Tipleri Sistematik Olmayan Risk (Azaltılabilen Risk) Sistematik Riskler (Azaltılamayan Riskler) Beta Katsayısı Portföyün Betası Menkul Kıymet Piyasası Doğrusu (MKPD) SERMAYE MALİYETİ Banka Borçlarının ve Tahvillerin Maliyeti İmtiyazlı ve Adi Hisse Senedi Çıkarılması Yoluyla Sağlanan Fonların Maliyeti Dağıtılmayan Kâr Paylarının Maliyeti Sermaye Varlıklarını Fiyatlama Modeline Göre k nın Bulunması Tahvil Getirisi + Risk Primi Yaklaşımı Temettü Getirisi - Büyüme Oranı ya da İndirgenmiş Nakit Akımı Yaklaşımı Amortismanların Maliyeti Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti SERMAYE YAPISI Sermaye Yapısı İşletmenin Risk Düzeyi Vergi ve Çeşitli Maliyetler Finansal Esneklik İşletmenin Yapısı Sermaye Yapısını Açıklayan Teorik Yaklaşımlar Net Gelir Yaklaşımı Net Faaliyet Geliri Yaklaşımı iii

4 Geleneksel Yaklaşım Modigliani - Miller Yaklaşımı Optimal Sermaye Yapısına Karar Verme Faiz ve Vergi Öncesi Kâr - Hisse Başı Kâr (FVÖK-HBK) Analizi Sermaye Yapısını Etkileyen Faktörler TEMETTÜ POLİTİKASI Kar Dağıtım Politikası Kar Dağıtımının Önemi ve Gerekliliği Kâr Dağıtım Politikasını Etkileyen Faktörler Optimal Kâr Dağıtımına İlişkin Teoriler Miller - Modigliani Kâr Payı İlişkisizliği Yaklaşımı Artıklar Oranında Kâr Payı Dağıtım Yaklaşımı Müşterilere Göre Kâr Payı Dağıtım Yaklaşımı Sinyal Yaklaşımı Kar Dağıtım Politikası Türleri Sabit Miktarda Kâr Payı Dağıtılması Sabit Oranda Kâr Payı Dağıtılması Sabit Miktarın veya Oranın Yanında Ek Kâr Payı Dağıtılması Artıklar Oranında Kâr Payı Dağıtılması Temettü avansı Ödemeleri Kâr Payı Ödeme Yöntemleri Nakit Olarak Yapılan Kâr Payı Ödemesi Hisse Senedi Şeklinde Yapılan Kâr Payı Ödemesi Kendi Hisse Senetlerini Satın Alarak Kâr Payı Ödemesi DEĞERE DAYALI YÖNETİM VE FİRMA DEĞERİNİN TESPİTİ Değere Dayalı Yönetim Firma Değerinin İndirgenmiş Nakit Akımları ile Tespiti KAYNAKLAR iv

5 KGK FİNANSAL YÖNETİM DERS NOTLARI 1. FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER 1.1. Giriş Ülkemizde finans dünyadaki küresel gelişmelere uygun olarak özellikle orta boy ve büyük işletmelerin çoğunda bağımsız bir departman olarak yapılanmaktadır. Finansal yönetim ya da işletme finansının konusunu işletmelerde ihtiyaç duyulan fon kaynaklarının bulunması, seçimi ve işletme amaçlarına paralel olarak etkin yatırımı oluşturmaktadır. 1 Finans, finansman ve finansal yönetim eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Finans, kişi ya da kurumların faydalanabileceği para, fon, kaynak ya da sermaye anlamında finansman ise fonların sağlanmasını ifade etmektedir. Finansal yönetim de fonların bulunmasının yanısıra bulunan fonların kullanımını içermektedir Finansal Amaçlar İşletmenin genel amaçlarından parasal ve parasal olmayan finansal amaçlar üretilmektedir. Bu hedeflerin önceliği işletmenin özel yapısına göre değişmekle birlikte, bu hedeflere işletmenin Pazar değerinin ulaştırılması amacına, uygun olarak karlılık, likidite ve güvence 3 dayanır. Arasındaki denge yönetilerek ulaşılmaktadır. Bir firmanın gelecekte sağlayacağı gelir akışları ve bunların elde edilmesindeki risk derecesi firmanın değerini belirlemektedir. Finansmana ilişkin kararlar hem firmanın gelecekteki nakit akışının büyüklüğünü etkilediği gibi hem de firmanın risk derecesini de etkilemektedir. Günümüzde finans yöneticisinden firmanın piyasa değerini en yükseğe çıkaracak şekilde risk ve karlılık arasında bir denge kurarak, kara, risk arasında en uygun değişim sağlaması beklenmektedir. Aşağıdaki şema yardımıyla bu süreç gösterilmektedir Niyazi Berk, Finansal Yönetim, 10.b., İstanbul: Türkmen Kitabevi, s.3. Güven Sevil ve Mehmet Başar (ed.), Finansal Yönetim I, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, 2012, s.3. Berk, s.27. Öztin Akgüç, Finansal Yönetim, 5.b., İstanbul: İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi Muhasebe Enstitüsü Yayını, 1989, s

6 Kararlar 1. Firmanın faaliyette bulunacağı endüstri kolu 2. Firmanın büyüklüğü 3. Firmanın faaliyette kullandığı makine ve gereçlerin niteliği 4. Firmanın kullandığı teknoloji 5. İşletmenin kuruluş yerleri 6. Firmanın sermaye yapısı 7. Firmanın dikey bütünleşme derecesi 8. Firmanın gerçekleştireceği yatırım projeleri vb. Karlılık Risk Firma Değeri Şekil 1. Firma Değeri, Kararlar, Karlılık ve Risk Arasındaki İlişki Kaynak: Öztin Akgüç, Finansal Yönetim, 5.b., İstanbul: İstanbul Üniversitesi Muhasebe Enstitüsü Yayını, 1989, s.12. Finans yöneticisi finansmana ilişkin kararlarını alırken firmanın piyasa değerini (anonim şirketlerde hisse senetlerinin piyasa değerini) bir diğer ifadeyle firma sahiplerinin servetlerini en yüksek düzeye çıkarma amacını gözönünde tutmak zorundadır. Bu amaç bazı eksik yönleri olan kısa sürede karı azamileştirme veya sermaye şirketlerinde pay başına geliri en yükseğe çıkarma amaçlarına kıyasla daha rasyoneldir. 5 Finans yöneticilerinin temel faaliyet alanları üç başlıkta sınıflandırılabilir: Birincisi, finansal analiz ve finansal planlamadır. Finansal analiz işletmenin finansal tablolarındaki verilerin, işletmenin finansal yapısını yönetmek amacıyla analiz edilmesi olup, finansal planlama ise işletmenin gelecekte ihtiyaç duyacağı varlıkların ve bunlar için gerekli olan dış kaynak ihtiyacının belirlenmesidir. İkincisi, işletmenin gereksinme duyduğu varlıkların miktar ve yapısının belirlenmesi olan yatırım kararlarıdır. Yatırım kararları dönen varlık ve duran varlıklar olmak üzere iki kategoride sınıflandırılan varlıkları içermektedir. Üçüncüsü ise varlıklara yatırılacak fonun bulunması olan finanslama kararıdır. Finanslama kararı, işletmenin özsermaye ve borç (yabancı sermaye) şeklinde iki önemli fon kaynağından sağladığı fonların miktar ve kompozisyonunu içermektedir. 6 Finans yöneticilerinin bu üç fonksiyonunu Şekil 2 de temel bir bilanço üzerinde gösterilmektedir. 5 6 Akgüç, 1989, s Cudi Tuncer Gürsoy, Finansal Yönetim İlkeleri, 2.b., İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş., 2012, s.17 2

7 1.Finansal Analiz ve Planlama Bilanço 2. Yatırım Kararı Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Kısa Süreli Borçlar Uzun Süreli Borçlar Özsermaye 3. Finanslama Karı Şekil 2. Finans Yöneticilerinin Temel İşlevleri Kaynak: Cudi Tuncer Gürsoy, Finansal Yönetim İlkeleri, 2.b., İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş., 2012, s.18. İşletmenin finansal amaçları parasal ve parasal olmayan amaçlar olarak ikiye ayrılabilir. Parasal amaçlar gelince, nakit akımına, likiditeye, varlığa ve karlılığa yönelik amaçlar şeklinde beş başlık altında incelenebilir. Gelire yönelik amaçlar toplam gelirlerin büyüme oranının maksimum kılınmasını içermektedir. Bu amaca ulaşmak için başta faaliyet giderleri olmak üzere toplam giderlerin minimum kılınması gerekmektedir. Nakit akımı ve likiditeye yönelik amaçlara ise işletmenin işleyişine uygun bir nakit düzeyi ile çalışılarak ulaşılabilmektedir. Varlığa ve karlılığa yönelik amaçlar, işletmenin piyasa değerini en üst düzeye çıkarmayı parasal olmayan amaçlar da işletmenin iç çalışma ortamının iyileştirilmesini, menfaat grupları arasında çatışmanın önlenmesini çevreyle olan ilişkilerin düzenlenmesini hedeflemektedir. Finansal yöneticinin gerçekleştirmeyi amaçladığı hedefler aşağıdaki şekilde sunulmaktadır. 3

8 Şekil 3. Finansal Yönetimin Amaçları Kaynak: Niyazi Berk, Finansal Yönetim, 10.b., İstanbul: Türkmen Kitabevi, s.28 ALIŞTIRMA SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi, bir işletmedeki finans yönetiminin varlığa dönük amaçlarından biri değildir? A) Belli bir düzeyde nakit akımına ulaşılması, B) 2. Aşağıdakilerden hangisi finansal yönetimin parasal ve gelire dönük amaçlarından biridir? A) Mutlak gelirin ençoklanması, B) 4

9 3. Aşağıdakilerden hangisi, modern bir finans yöneticisinin faaliyet alanlarından biri değildir? A) Kâr maksimizasyonu, B) 5

10 2. FİNANSAL TABLOLAR VE FİNANSAL PLANLAMA Finansal tablolar, finansal tablo kullanıcılarına işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçları hakkında belirli ilke ve kurallara göre bilgi sunan tablolardır. Finansal analizin amacına bağlı olarak çok sayıda finansal tablodan faydalın almakla birlikte analizde kullanılan temel tablolar bilanço ve gelir tablosudur. Bilanço ya da finansal durum tablosu, bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını, düzenlendiği an itibariyle borçlarını ve öz sermayesini gösteren bir tablodur. Bilançonun aktif tarafı (varlıklar) kullanım; pasif tarafı (borç ve öz kaynakları) ise kaynaklar olarak isimlendirilmektedir. Bilançonun aktif tarafı, paraya dönüşüm çabukluğuna göre pasif tarafı ise ödeme çabukluğuna göre tasnif edilmektedir. 7 Gelir Tablosu ise işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm hasılat ile aynı dönemde katlandığı bütün gider ve maliyetleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği net karını veya dönem zararını gösteren tablodur. 8 Gelir tablosunun alt kalemleri net satışlar, brüt satış karı veya zararı, esas faaliyet karı veya zararı, faaliyet karı veya zararı, dönem karı veya zararı ve net dönem karı veya zararını kapsamaktadır Finansal Planlama Finans yöneticilerinin temel görevlerinden birisi olan finansal planlama işletmenin gelecekte izleyeceği uygulamaların belirlenmesi, politikaların saptanması ve saptanmış politikaların gözden geçirilmesi faaliyetlerine denmektedir. Bu faaliyetler kapsamında finans yöneticisi, varlıkların bileşimine ve bunların nasıl finanse edileceğini belirlemektedir. 10 Firmalar hem kısa hem de uzun dönemi planlamaktadırlar. Kısa vadeli planlama, özellikle 12 aydan ileriye dikkate almayan, daha çok firmanın ödemelerini yapabilecek likideteye sahip olabilme sürecinin nakit giriş ve çıkışlarının düzenlendiği çalışmalardır. Uzun vadeli planlama, tahmini finansal tablolar (proforma) yoluyla tipik planlama ufku 5 yıl olan kar, yatırım ev finansman için yapılan çalışmalardır. 11 Firmanın uzun dönemdeki birincil amacı Pazar değerinin en üst düzeye çıkarılmasıdır. Finansal yöneticiler bu amaca uygun planlar yaparlar ve daha sonra bu planla gerçek durumu karşılaştırırlar. Planlama yapılırken, işletmenin temel verilerinin yanısıra işletme faaliyetlerini etkileyen ekonomideki ve Aydın ve diğerleri, 2012, s.86 Adem Çabuk ve İbrahim Lazol, Mali Tablolar Analizi, 7. Basım, Ankara: Nobel Yayınevi, 2009, s.26 Sevil ve diğerleri, s.86 Sevil ve diğerleri, s.140 Bozkurt ve diğerleri, s ve

11 sektördeki rekabet durumu, bankaların kredi olanakları, vergi uygulamaları gibi temel unsurlardan faydalanılarak firmanın rakiplere göre güçlü ve zayıf yönleri belirlenmektedir. 12 Firmanın değerini nasıl maksimuma çıkaracağını ortaya koyan işletme stratejisinin başarılabilmesi için alınan kararlar kümesine stratejik plan denir. Esas olarak yatırım stratejisi ve finansman stratejisi olmak üzere iki tür strateji vardır. Yatırım stratejileri duran varlıkların yönetimiyle ilgili olarak yapılması gereken yatırım harcamalarını içerir. Firmaların faaliyetlerinin ve yatırımlarının finansmanı sağlayan fon kaynaklarına, oluşturulan finansman stratejileriyle ulaşılabilir. Finansman stratejisi için de finansal planlama yapılarak, ihtiyaç duyulan fon kaynaklarının nerelerden ve ne zaman elde edileceği belirlenmektedir. Finansal planın belirlenmesinde çalışma sermayesi yönetimi ve sermaye yapısı kararları önemli olmaktadır. Bütçeleme ile firmanın finansman kaynakları ile yatırım kararları birlikte ele alınıp, gelecek dönemler için kaynak ve kullanım planlaması yapılmaktadır. Bütçeler esas olarak, firmanın hazırlanan finansman ve yatırım planlarını anlatır. Kısa süreli bütçeleme faaliyet bütçelemesi, uzun süreli bütçeleme ise uzun vadeli planlama olarak isimlendirilir ve uzun vadeli planlama kısa süreli olayların sonucuna bağlı olarak yapılandırıldığından faaliyet bütçelemesi ile uzun vadeli planlama arasında sıkı bir bağ mevcuttur. 13 Firmalar temel olarak faaliyet bütçeleri, sermaye (yatırım) bütçeleri ve nakit bütçeleri şeklinde üç tür bütçe hazırlamaktadırlar. Faaliyet bütçeleri ile firmanın hazırlamış olduğu farklı bütçeler biraraya getirilerek faaliyetlerin koordinasyonu yapılmaktadır. Satış ve üretim bütçeleri hazırlandıktan sonra faaliyet bütçesi yapılarak firmanın beklenen brüt satış karı veya zararı tahmin edilmektedir. Sermaye bütçeleri ise gelecek dönemlerde yapılması planlanan yatırımları ifade eder. Nakit bütçeleri ise nakit yönetiminde bir denetim aracı olarak kullanılmaktadır Uzun Vadeli Finansman İhtiyaçlarının Tahmini Firmaların gelecek yıllardaki finansman ihtiyaçlarının tahmininde temel olarak proforma bilanço ve proforma fon akım tabloları kullanılmaktadır. Proforma bilanço oluşturulurken ilk önce, firmanın hedeflediği satış hacmini elde edebilmesi için gereken aktif yatırım tutarının tahmin edilmesi gereklidir. Bu noktada temel belirleyici olan satış hacminin gerçekçi ve doğru tahmin edilmesi gerekmektedir. satış hacmi ayrıca satış hacmine bağlı olarak kendiliğinden oluşacak fonların tutarlarının belirlenmesi açısından önemli olmaktadır Sevil ve diğerleri, s.140 Hüseyin Dağlı, Finansal Yönetim, 5.b., Trabzon: Derya Kitabevi, 2009, s Dağlı, s

12 İkinci aşamada kendiliğinden oluşan fonların tahmininden sonra, üçüncü aşamada işletmenin öz sermayesinin ve uzun süreli borçların tahmini gerekmektedir. Son aşamada varlık ve kaynak tahminlerinin dengelenmesi yapılarak fon açığının nereden karşılanacağı veya fon fazlasının nasıl kullanılacağı planlanır. Uzun vadeli finansman ihtiyacının tahmini için proforma bilanço hazırlanmasında hedeflenen satış hacmini baz alan yöntemler satışların yüzdesi, oranlar ve regresyon analizidir Satışların Yüzdesi Yöntemiyle Proforma Bilançonun Tahmin Edilmesi Bilanço kalemleri yıllık satışların yüzdesi olarak tahmin edilip, firmanın proforma bilançosu düzenlenerek gelecekteki finansman gereksinimi tespit edilir. Bunun için öncelikle satışlarla doğrudan ilişkili artan veya azalan kalemler belirlenir. Dönen varlıklar ve kısa süreli borçların tamamı satışlarla doğrudan orantılı olduğu, özkaynak ve uzun süreli borçların ise işletmenin yatırım programına bağlı olarak değiştiği kabul edilmektedir. Bu yöntemin ikinci adımı geçen dönemlerin finansal tabloları incelenerek firmanın satışları ile bilanço kalemleri arasındaki ilişki yüzdesi belirlenir ve belirlenen bu yüzde oranları yardımıyla gelecek dönem bilanço kalemleri tahmin edilmektedir. Yapılan hesaplamalar sonucunda aktif kalemler toplamının pasif kalemlerden daha büyük olması durumunda firmanın fon açığı, pasif tarafın daha büyük olması durumunda da firmanın fon fazlası olduğu tespit edilmektedir. 16 Aşağıdaki örnek yardımıyla satışların yüzdesi yöntemini kullanarak proforma bilanço düzenlenip, fon gereksinimi belirlenmektedir. A şirketinin 2012 yılı bilançosu aşağıdaki gibidir: A Şirketi Aktif Pasif Dönen Varlıklar Kısa Süreli Borçlar Hazır Değerler Satıcılara Borçlar Alacaklar Kısa Süreli Banka Borçları Stoklar Ortaklara Kısa Süreli Borçlar Dönen Varlık Toplamı Kısa Süreli Borçlar Toplamı Duran Varlıklar Uzun Süreli Borçlar Bina ve Tesisler Tahvil Borçları Birikmiş Amortisman Uzun Süreli Banka Borçları Serpil Canbaş ve Gamze Vural, Finansal Yönetim, Açıklamalı Örnekler ve Problemler, 1.b., Adana: Karahan Kitabevi, 2010, s.82. Berk, s

13 Duran Varlık Toplamı (net) Uzun Süreli Borçlar Toplamı Öz Sermaye Ödenmiş Sermaye Dağıtılmamış Karlar Öz Sermaye Toplamı AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI yılında TL lik satış yapan A Şirketi nin 2013 yılında TL lik satış yapması beklenmektedir. Firmanın tam kapasite çalıştığı varsayılarak, tahmini satış düzeyine ulaşabilmesi için ek yatırımlara ihtiyaç duymaktadır. Aktiflerinin tamamının satışlarla birebir ilişkili olduğu varsayılan firmada doğrusal amortisman yöntemine göre duran varlıklar üzerinden yılda %20 oranında amortisman uygulanmaktadır. Firmanın kısa süreli borçların tamamının satış hacmi ile direkt ilişkili olduğu, tahvil borçlarının değişmeyeceği ve bankadan TL lik kredinin 2013 yılının ilk çeyreğinde kullanılabileceği tespit edilmiştir. İşletmenin satışlarının net karlılığı %32 olup, net karının %25 ini ortaklara dağıtmayı ve %75 ini yedeklere ilave etmeyi planlamaktadır. Ayrıca, firma bu dönemde ödenmesini TL ye çıkarmayı planlamaktadır. A Şirketi nin 2013 yılı proforma bilançosunu düzenleyebilmek için öncelikle satışlarla direkt ilişkili olan bilanço kalemlerinin 2012 yılındaki satışlara bölünerek her kalemin oranı bulunur: Aktif Kalemler / Satışlar Pasif Kalemler / Satışlar Hazır Değerler Satıcılara Borçlar Alacaklar Kısa Süreli Banka Borçları Stoklar Ortaklara Kısa Süreli Borçlar Duran Varlıklar (Net) Toplam Toplam A firmasının satışlarını TL den TL ye çıkarabilmesi için aktiflerine %106 oranında yatırım yapması gerekecektir. Bu yatırımların %37 sini pasifte kendiliğinden oluşan kısa süreli borçlarla karşılayıp geriye kalan %69 u (%106-%37=%69) pasifteki diğer kalemlerle karşılaması gerekmektedir. Firmanın sermaye arttırımı yoluyla TL, 9

14 bankalardan TL lik uzun süreli kredilerle birlikte toplamda TL lik fon sağlayacaktır. Firmanın 2013 yılı sermaye fazlası ya da açığı şu şekilde bulunur: Satışlardaki artış: = TL Ek fon gereksinimi: x 0,69 = TL Faaliyet sonucu sağlanan net kar = x 0,32 = TL Dağıtılmamış karlardaki artış = x 0,75 = TL Uzun süreli kaynaklar toplamı = = TL Fon açığı = = TL Satışlarla doğrudan ilişkili bilanço kalemlerinin oranları 2013 yılı satışlarla çarpılarak 2013 yılı bilanço kalemleri bulunur. Diğer veriler kullanılarak bilançodaki diğer kalemler hesaplanır. Fon açığını kapatacak alternatif finansman işlemleri değerlendirilerek bilanço aktifi pasifine eşitlenerek tahmini bilanço düzenlenir. A Şirketi Aktif Pasif Dönen Varlıklar Kısa Süreli Borçlar Hazır Değerler Satıcılara Borçlar Alacaklar Kısa Süreli Banka Borçları Stoklar Ortaklara Kısa Süreli Borçlar Dönen Varlık Toplamı Kısa Süreli Borçlar Toplamı Duran Varlıklar Uzun Süreli Borçlar Bina ve Tesisler (x) Tahvil Borçları Birikmiş Amortisman (-) Uzun Süreli Banka Borçları Duran Varlık Toplamı (net) Uzun Süreli Borçlar Toplamı Öz Sermaye Ödenmiş Sermaye Dağıtılmamış Karlar Öz Sermaye Toplamı Fon Açığı AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI

15 Kısa Süreli Finansman İhtiyacının Tahmini Nakit bütçeleri, işletmenin dönem içinde, nakit giriş ve çıkışlarının aylık, üç aylık, altı aylık gibi alt dönemler itibariyle tahmin edilmesi ve finansman ihtiyacının dönem içinde dağılımının belirlenmesinde kullanılmaktadır Nakit Bütçesi Belirli bir dönemde işletmenin tahmini nakit giriş ve çıkışlarının ayrıntılı dökümünü veren, bir yıldan kısa olmak üzere herhangi bir dönem için düzenlenebilen üç aylık, alt aylık ya da bir yıllık dönemi kapsayan çizelgeye nakit bütçesi adı verilir. Nakit bütçesinin işletmenin gelecekteki nakit ihtiyacı veya fazlasının belirlenmesi ve performansının değerlendirilmesinde kullanılmaktadır. Kısa vadeli finansal planlamanın en önemli aracı olarak nakit bütçesi kabul edilmektedir. 18 Nakit bütçesinin hazırlanabilmesi için, dönemler bazında nakit girişlerinin ve nakit çıkışlarının tahmin edilmesi, dönem başı nakit din bilinmesi ve minimum kasa tutarının tespit edilmesi gerekmektedir. 19 Nakit bütçesinin hazırlanmasında bütün nakit giriş ve çıkışları dikkate alınmaktadır. Bunlardan önemli olanları aşağıda verilmiştir. 20 Nakit Girişleri Nakit Çıkışları Peşin Satışlar Peşin Mal ve Hizmet Alımları Alacakların Tahsili Borç Geri Ödemesi Menkul Kıymetlerin Satışı Maaş ve Ücret Ödemeleri Faiz, Temettü ve Kira Geliri Nakit Olarak Yapılan Satış Giderleri Duran Varlık Satışı Kira, Sigorta ve Vergi Ödemeleri Borç Alma Faiz ve Temettü Ödemeleri Sermaye Artışı (Hisse senedi ihracı) Yatırım Harcamaları Özet bir nakit bütçesi formu ve daha sonra da nakit bütçesinin hazırlanmasına ilişkin bir örnek aşağıdadır. 21 Nakit Bütçesi olarak Şubat... Toplam 1. NAKİT GİRİŞLERİ (+) 2. NAKİT ÇIKIŞLARI ( ) Canbaş ve Vural, s.94 Hüseyin Dağlı, s.113 Canbaş ve Vural, s.95 Hüseyin Dağlı, s.113 Canbaş ve Vural, s

16 3. FARK (+) veya ( ) olabilir. 4. DÖNEM BAŞI NAKİT MEVCUDU (+) 5. MİNİMUM KASA ( ) 6. AYLIK NAKİT AÇIĞI / FAZLASI (+) veya ( ) olabilir 7. AÇIĞI GİDERİCİ KAYNAKLAR Örnek: B şirketinin aylık tahmini nakit giriş ve çıkışları aşağıdadır: Ocak Şubat Mart Nisan NAKİT GİRİŞLERİ NAKİT ÇIKIŞLARI Ocak ayı başında şirketin kasasında TL nakit bulunmakta olup, şirket aylık nakit girişlerinin %50 sine eşit bir tutarda minimum nakit tutmak istemektedir. Buna göre Ocak, Şubat, Mart ve Nisan aylarına ait nakit bütçesi aşağıdadır: B Firması Ocak - Nisan Dönemi Nakit Bütçesi Ocak Şubat Mart Nisan NAKİT GİRİŞLERİ NAKİT ÇIKIŞLARI (60.000) ( ) ( ) ( ) FARK (20.000) ( ) (40.000) DÖNEM BAŞI NAKİT MEVCUDU MİNİMUM KASA (50.000) (40.000) (30.000) (50.000) AYLIK NAKİT AÇIĞI FAZLASI (10.000) (70.000) İşletme Ocak ve Şubat aylarında nakit fazlasına, Mart ve Nisan aylarında da nakit açığına sahiptir. İlk iki aydaki nakit fazlasını kısa vadeli değerlendirip, bunu sonraki iki aydaki nakit açığını gidermekte kullanabileceği gibi bu açığı kapatmak için kısa vadeli kredi de kullanılabilir Nakit Akım Tablosu Nakit akım tablosu, işletmelerde temelde bir yıl içerisindeki işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerine ilişkin nakit akımlarını açıklayan bir tablodur. İşletmenin varlıklarından sağladığı nakit akımı üç ana bölümden oluşur. Bunlar: 1) Faaliyetlerden sağlanan nakit akımları, 2) Sermaye harcamaları, 3) Net işletme sermayesindeki değişimdir. 12

17 Firmaların mali yapısının değerlendirilmesinde kullanılan analiz tekniklerinden biri olan nakit akışı analizine son zamanlarda kredi kurumları tarafından giderek artan bir ilgi duyulmaktadır. 22 Yukarıdaki bilanço ve gelir tablosundan işletmeye ait nakit alan tablosu aşağıdaki gibi oluşturulabilir. Faaliyet Aktiviteleri (TL) + Net Gelir 253,10 + Amortisman 60,00 + Satıcılarda Artış 100,00 Alıcılardaki Artış 100,00 Stoklardaki Artış 130,00 183,10 Yatırım Aktiviteleri (TL) + Dönem Sonu Duran Varlık ,00 Dönem Başı Duran Varlık 1.970,00 + Amortisman + 60, Finansman Aktiviteleri (TL) + Borç Senetlerindeki Azalış Borç Senetlerindeki Artış +130,00 + Uzun Vadeli Borçlardaki Artış + 40,00 + Hisse Senedindeki Artış Ödenen Temettü 53,10 116,90 TL Net Nakit Akımı = Faaliyet Aktiviteleri - Yatırım Aktiviteleri + Finansman Aktiviteleri NNA = 183, ,90 NNA = 10,00 TL 22 Berk, s

18 C firmasının 2012 yılındaki faaliyetlerinden sağlanan NNA 10 TL olarak bulunmuştur. Bilançodan da hesap edilebileceği gibi 10 TL aynı zamanda dönem başı kasa mevcudu ile dönem sonu kasa mevcudu arasındaki farka eşittir. Aşağıda C firmasına ait 2011 ve 2012 yılı bilançosu ve 2012 yılı gelir tablosu kullanılarak varlıklardan nakit akımı hesaplanacaktır. 23 C Firmasının 2011 ve 2012 Yıllarına Ait Karşılaştırmalı AKTİF Dönen Varlıklar Kasa Alıcılar Stoklar Dönen Varlıklar Toplamı Duran Varlıklar Tesis ve Ekipmanlar Aktif Toplamı PASİF Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Satıcılar Borç Senetleri Toplam KYYK Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Özsermaye Ödenmiş Sermaye Dağıtılmamış Karlar Toplam Pasif Toplamı C Firması ve Tarihli Karşılaştırmalı Bilanço AKTİF Dönen Varlıklar Kasa Alıcılar Stoklar Dönen Varlıklar Toplamı Metin Kamil Ercan ve Ünsal Ban, Değere Dayalı İşletme Finansı, Finansal Yönetim, 2005, s

19 Duran Varlıklar Tesis ve Ekipmanlar Aktif Toplamı PASİF Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Satıcılar Borç Senetleri Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Özsermaye ve Hissedarlar Ödenmiş Sermaye Dağıtılmamış Karlar Toplam Pasif C Firmasının Dönemi Gelir Tablosu Net Satışlar Satılan Malın Maliyeti (960) Amortisman (60) Faiz ve Vergi Öncesi Kar 400 Faiz (40) Vergi Öncesi Kar 360 Vergi (106,9) Net Gelir (Net Kar) 253,1 Temettü 53,1 Dağıtılmamış Kar Finansal Analiz Firma finansal tablolarının dönemsel karşılaştırılması veya aynı dönem finansal tabloların dikey veya yatay oranlanarak standartlarla karşılaştırılması ve değerlendirilmesi yoluyla işletmelerin faaliyet sonucunu yansıtan finansal tabloların incelenmesine ve değerlendirilmesine finansal analiz denir. Finansal analiz, inceleme konusu işletmenin kendisi tarafından planlama ve kontrol bilgilerini çeşitli kararlar için işletme, yönetiminin emrine sunulması durumunda iç finansal analiz, işletmeyi satın almak veya işletmeye iştirak etmek isteyen yatırımcılar, alacaklılar, rakip işletmeler, sendikalar gibi işletme dışı kişi ya da kuruluşlarca yapıldığında dış finansal analiz adı verilmektedir Berk, s