2010 STAJA BAŞLAMA KURSU Mali Tablolar Analizi MALATYA TESMER TEMEL EĞĐTĐM STAJ MERKEZĐ

Transkript

1 2010 STAJA BAŞLAMA KURSU Mali Tablolar Analizi MALATYA TESMER TEMEL EĞĐTĐM STAJ MERKEZĐ Mali Tablolar Muhasebe sistemi içerisinde elde edilmiş muhasebe bilgilerini Đşletme içi (Ortaklarına, yöneticilerine ve çalışanlarına) ve işletme dışı ( Kredi verenlere, Devlete, Topluma, Yatırımcılara) gruplara mali tablolar vasıtasıyla ile bilgi vermek. Tüm ilgililer işletmenin faaliyet ve sonuçları ile ilgilenmekte ve bu konuda sağlıklı ve güvenilir bilgi sahibi olmak istemektedirler. Đşletmenin faaliyet ve sonuçları konusunda bilgi kaynağı ise o işletmenin muhasebe kayıt ve belgeleri ile bunlara dayanılarak hazırlanmış mali tablolardır. Bu tablolar muhasebe sürecinin ilk verileri olup sonraki aşamada, söz konusu mali tabloların daha önceki dönem tablolarıyla karşılaştırılması ya da çeşitli analiz teknikleri uygulanması suretiyle bilgilerdeki değişmelerin izlenmesi ve yorumlanması gelir. Mali tabloların yorumlanması, işletmenin geleceğine ilişkin kararların alınmasında en önemli yol göstericidir. Mali Tabloları, işletmelerin bir dönemde yaptığı işlemlerin muhasebe ilke ve kurallarına uygun olarak kaydedilmesi sonucunda faaliyet sonuçlarının bir arada görüldüğü sonuç tabloları olarak tanımlanabilir. Mali Tabloların Düzenlenme Amaçları 1) Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar alma süreçlerini kolaylaştırmak. 2) Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak. 3) Varlıklar ve kaynaklardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkındaki bilgi edinmek. Mali tablolarda aktarılan bilgiler, bu bilgilerin kullanıcıları olan karar vericiler tarafından en iyi şekilde ve süratle kullanılabilmesi için bu tabloların anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir, karşılaştırılabilir olması ve zamanında düzenlenmiş olması gerekir. Mali Tablo Türleri 1)Bilânço 2)Gelir tablosu 3) Satışların maliyeti tablosu 4) Fon akım tablosu 5) Nakit akım tablosu 6) Kâr dağıtım tablosu 7) Öz kaynaklar değişim tablosu 8) Dağıtılmamış Kârlar Tablosu 9) Net Đşletme Sermayesi Değişim Tablosu Bu tablolardan, bilânço ve gelir tablosu ekleri ile birlikte temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluştururlar Mali Tablolar Analizi Mali Tablolar Analizini, bir işletmenin mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve finansal yönden gelişmesini değerlendirmek, gelişmesini görmek ve işletme ile ilgili geleceğe dönük tahminler yapılabilmesi için, Mali Tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin ve bunların zaman içinde göstermiş oldukları eğilimlerin incelenmesi olarak tanımlamak mümkündür.

2 Mali Tablolar Analizinin Sınıflandırılması- 1 Yapılış Amacına Göre; 1- Yönetim Analizi 2- Yatırım Analizi 3- Kredi Analizi 4- Toplu Pazarlık Analizi 2 Kapsamına Göre; 1- Statik Analiz 2- Dinamik Analiz 3 Yapan Kişiye Göre; 1- Đç Analiz 2- Dış Analiz Mali Tablolar Analiz Yöntemleri Karşlaştırmalı Tablolar Analizi ( Tutar Karşılaştırması ) Yüzdeler Analizi ( Dikey Yüzdeler ) Eğilim Yüzdeleri Analizi ( Trend ) Oran Analizi ( Rasyo Analizi) KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALĐZĐ Bir işletmenin iki veya ikiden fazla yılına ilişkin mali tablolarının, birbirini izleyen yıllar bakımından karşılaştırılmalı olarak düzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan hesap kalemlerinin göstermiş olduğu değişikliklerin incelenerek değerlendirilmesidir, bu analiz türünde dikkat çekici değişiklikler olan hesap grupları arasında ilişki kurulmaya çalışılır. KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALĐZĐ Bir işletmenin bilanço kalemleri arasında şu nedenlerden dolayı değişiklik oluşabilir: Đşletmenin hesap döneminde kar veya zarar etmesi, Yeni ekonomik varlıklar elde etmesi veya mevcut varlıkların akil değiştirmesi, işletmenin varlık yapısının değişmesi, Yabancı kaynak kullanımının artması veya mevcut yabancı kaynakların ödenmesi, Yabancı kaynakların vade yapılarının değişmesi, Đşletmenin sermaye yapısının değişmesi, sermayesinin artması veya azalması, Hesaplama; Uygulaması Bilânçolar karşılaştırılırken şu işlemler sırasıyla uygulanması gerekmektedir. a) Farklı hesap dönemlerinde veya tarihlerde düzenlenmiş bilânçolar bir arada gösterilir. Analizin sağlıklı bir sonuç vermesi için; analizi yapılacak bilânçoların aynı dönemleri kapsaması, aynı uzunlukta olması ve dönem bilânço rakamlarının geçmiş donem bilanço rakamlarıyla karşılaştırabilir olması gerekmektedir. Çünkü tutarlılık kavramı gereği bilânço rakamlarının analizde sorun çıkmaması için karşılaştırılabilir olması çok önemlidir. Ayrıca, yine tutarlılık kavramı gereğince dönemler itibariyle bilânçoların düzenlenmesinde aynı esas ve ilkelere uyulmuş olması da gerekmektedir. b) Bilânço kalemlerinin değişikliklerin, artış veya azalışların tespit edilmesi gerekmektedir. Farklı tarihlerde düzenlenmiş bilançolar bir arada gösterildiğinde, bilanço kalemlerindeki değişiklikleri ilk bakışta görmek ve rakamlar arasında anlamlı bir ilişki kurmak zor olabilir. Bilânço kalemlerindeki artış ve azalışlar hesaplanıp ayrıca gös-terildiği takdirde, bilanço

3 kalemlerindeki değişikliklerin daha kolay görülmesi sağlandığı gibi, inceleme ve yorum için ipuçları da elde edilmiş olur. Karşılaştırılan bilânço sayısı ikiden fazla olduğu takdirde artış veya azalışların hangi dönem esas alınarak saptanacağı konusunda iki farklı görüş bulunmaktadır. KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALĐZĐ Bilanço Kalemleri Bilanço Dönemleri Artış / Azalış (TL) AKTĐF B0 B1 B2 B1/B0 B2/B0 Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Aktif Toplamı PASĐF Kısa Vadeli Borçlar Uzun Vadeli Borçlar Öz sermaye Pasif Toplamı Bilânço kalemlerindeki artış veya azalışlar daima bir önceki dönem ait verilere göre hesaplanır. (Ortak bir karşılaştırma ve sağlıklı bir analize imkân verdiği için birinci yolun daha anlamlı olduğu ileri sürülmektedir.) Bilânço kalemlerindeki değişiklikler, artış ve azalışlar, yüzde olarak ifade edilir: Bilânço kalemlerindeki değişikliklerin yalnızca rakamla gösterilmesi anlamlı sonuç vermeyebilir. Bu nedenle bilânço kalemlerindeki değişikliklerin, artış veya azalışların rakamın yanında yüzde olarak da ifade edilmesi daha anlamlı olacak ve analizin sağlıklı sonuç vermesini sağlayacaktır. Đkiden fazla yılın bilânçoları karşılaştırıldığında değişiklikler yüzde olarak; Belli bir dönem temel alınarak bilânço kalemlerindeki artış veya azalışlar temel yıla bölünerek hesaplanır. Bilânço kalemlerindeki artış veya azalışlar daima bir önceki döneme ait verilere bölünerek hesaplanır. Karşılaştırmalı Bilânço Analizinin Yorumlanması Karşılaştırmalı olarak düzenlenen bilânçoların oluşan artış ve azalışları rakam ve yüzde olarak karşılaştırması yapılır. Önemli tutar ve yüzde olarak değişiklik gösteren bilânço kalemleri tespit edilir. Tespit edilen bilânço kalemlerindeki değişikliklerin diğer bilânço kalemleriyle ilişkisi kurulmaya çalışılır. Böylelikle analiz yapılmış olur. Tespit edilen hususlarla ilgili yorum tamamlanarak ilgili kişi veya kuruluşlara analiz sonuçlan bildirilir. Bu analiz tekniğinde mali analistin görevi yalnızca bilânço kalemlerindeki değişiklikleri saptamak değil, değişikliklerin nedenini saptamak ve gelişmelerin olumlu olup olmadığını tespit etmektir. Yorumlama; Dönen varlıklardaki değişiklik Kasa ve bankalardaki değişiklik Menkul kıymetlerdeki değişiklik Stoklardaki değişiklik Alacaklardaki değişiklik Satış hacmindeki değişiklik Stoklar, alacaklar ve satışlardaki değişikliklerin karşılaştırılması Kısa vadeli yabancı kaynaklardaki değişiklik

4 Đştiraklerdeki değişiklik Maddi duran varlıklardaki değişiklik Maddi duran varlıklardaki değişiklik ile satış hacmindeki değişikliğin karşılaştırılması Uzun vadeli yabancı kaynaklardaki değişiklik Öz kaynaklardaki değişiklik Değerlendirme Bütün bilânço analiz tekniklerinde olduğu gibi sadece bir analiz tekniği kullanılarak analiz yapılması yanlış sonuçlara gö-türebileceğinden, analizin diğer analiz teknikleri ile desteklenmesi gerekmektedir. YÜZDE YÖNTEMĐ ÎLE ANALĐZ (DĐKEY ANALĐZ) Mali tablolarda yer alan hesap kalemlerinin, içinde bu-lundukları toplamlara oranlarının hesaplanarak analiz edil-mesine dikey analiz, diğer bir ifadeyle yüzde yöntemi ile analiz denir. Dikey analiz tekniği yardımıyla, incelenen dönemin oranlan analiz edilebileceği gibi, bu oranlarla önceki dönemlerin oranlan veya sektör ortalama oranları karşılaştırarak da yapılabilir. Bir işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlan ile ilgili tam bir fikir edinebilmek için, onun faaliyette bulunduğu endüstri ko-lundaki diğer işletmelerle de karşılaştırılması gerekir. Farklı yıl-lara ait verilerle oluşturulan karşılaştırmalı tablolar bu imkanı vermez. Đşletmeler arası karşılaştırma yapılabilmesi için maki tabloların müşterek esasa indirgenmesi, bir başka deyişle mali tablo kalemlerinin yüzdelerle ifade edilmesi gerekir. Bu yöntemde her tablo kalemi yüzde ile ifade edildiğinde tabloların anlatılması ve anlaşılması daha kolay hale gelir. YÜZDE YÖNTEMĐ ÎLE ANALĐZ KULLANIM AMACI Yüzde yöntemi ile analiz tekniği, bir işletmenin finansal du-rumunu ve faaliyet sonuçlarını incelemek amacıyla kullanır. Yüzde yöntemi ile analiz daha çok tek bir döneme ilişkin bilanço ve gelir tablosuna uygulandığından statik bir analiz türüdür. Ancak istenirse yüzde yöntemine göre hazırlanmış birden fazla döneme ilişkin mali tabloların karşılaştırılması veya aynı sektördeki diğer işletmelerle karşılaştırmak için kullanıldığında dinamik analiz ya-pılmış olur. Bu analiz tekniğinin uygulanması sırasında, mali tab-loların varlık ve kaynak yapılarında yer alan her bir kalemin varlık ve kaynak yapısı toplamı içindeki yüzde oranı belirlenir. Böylece hem aynı işletmenin farklı dönemlerine ilişkin mali tablolarında yer alan kalemlerin, toplam içerisindeki oransal paylan saptanır, hem de aynı sektördeki çalışmalarını sürdüren işletmelerin mali tab-loları ile karşılaştırmalar yapma olanağı sağlar. Dikey analiz tekniği bilânçoda uygulandığında, bilânçoda yer alan hesap kalemlerinin içinde bulunduğu hesap grubu, hesap sınıfı ve aktif veya pasif toplamları içindeki yüzdelik oranı diğer bir ifadeyle ağırlığı belirlenir. Bu şekilde tespit edilen oranları, iş-letmenin içinde bulunduğu sektördeki ortalamalar veya diğer fir-malara ait mali tabloların analizi sonucunda bulunan oranlarla mukayese edilerek yorumlanır. Yüze indirgenmiş tablolar hazırlandıktan sonra, her kalemin kendi grup toplamı ve genel toplam içindeki ağırlığının uygun olup olmadığı incelenir. Hesaplanan oranlar geçmiş dönem ve-rileri ve rakip işletmenin verileri ile mukayese edilebilir. Böylece işletmenin durumu ve genişleme yönü analiz edilmiş olur. YÜZDE YÖNTEMĐ ĐLE ANALĐZ (DĐKEY ANALĐZ) Bilindiği gibi bilânçoyu oluşturan hesaplar öncelikle aktifin veya pasifin bir kalemi, sonrada aktif veya pasifte yer alan grup-lardan birinin kalemi durumundadır. Bu açıdan bir bilançonun yüzdelerle gösterilmesinin temeli, aktif ve pasif toplamlarının 100 kabul edilerek her aktif kalemin aktif toplamına, her pasif ka-lemin pasif toplamına cari oran hesaplanır. Aynı şeklide

5 grup toplamlarına göre de yüzdeleri saptanır. Bunun için her grup toplamı ayrı ayrı 100 kabul edilerek, grubu oluşturan kalemlerin kendi grup toplamlarına oranı saptanır. YÜZDE YÖNTEMĐ ĐLE ANALĐZ (DĐKEY ANALĐZ) Bilânçoda yer alan bilânço kalemlerinin yüzde değerlerinin saptanmasını şu şekilde formüle edebiliriz: Bilânço Toplamına Göre Yüzde= Bilânço Kaleminin Mutlak Değeri x 100 Aktif (Pasif ) Toplamı Grup Toplamına Göre Yüzde= Grup Đçindeki Kalemin Mutlak Değeri x 100 Grup Toplamı Đndirimleri olan bilânço kalemleri gerek grup gerekse aktif veya pasif toplamlarına net değerleri ile dikkate alınırlar. Başka bir anlatım biçimi ile dikey yüzdeleri net değer üzerinden he-saplanmasını gerektirir. Ancak öz kaynaklar grubunun indirim kalemi olan "dönem net zararı" grup ve pasif toplamlarına oranı saptanır fakat yüzdesi parantez içinde gösterilir. YÜZDE YÖNTEMĐ ĐLE ANALĐZ (DĐKEY ANALĐZ) Dikey yüzdelerle ifade edilmiş yukarıdaki örnek bilânçoda D1 ve D2 ile gösterilen tablo kalemleri iki farklı işletmeye ait rakamlar şeklinde verilmiş ise bu iki işletmenin karşılaştırılması kolaylaştırılmıştır. Birinci işletmede dönen varlıklar aktif toplamının % 42,2' sini oluşturuyorken, ikinci işletmede %50,2'sini oluş-turmaktadır. Duran varlıklar %57,8 Đni, ikinci işletmede ise %49,8'ini oluşturmaktadır, Birinci işletmenin duran varlık payı daha fazladır. Kısa vadeli borçlar, toplam kaynakların birinci işletmede %40,9'u, ikinci işletmede ise %38,1'ini oluşturmakta, uzun vadeli borçlar için bu oranlar %15,6 ve %11,3 olarak gözükmektedir. Öz sermayenin toplam kaynaklar içindeki nispi payı birinci işletmede %43,5 ikinci işletmede %50,6 oranındadır. Birinci işletmede yabancı kaynakların toplam olarak nispi payının daha yüksek olması, birinci işletmenin ikinci işletmeye göre mali yapısının daha güçsüz olduğu şeklinde yorumlanabilir. Dikey yüzde yöntemi genellikle, iki farklı işletmenin kar-şılaştırılması için kullanılır. Ancak yöntem aynı işletmenin farklı yıllarına ait verilerin karşılaştırılması içinde kullanılır. Yukarıdaki örnekte D1 ve D2 ile ifade edilen sütunlar aynı işletmenin birbirini izleyen iki yıla ait verilerini ifade ediyor olsaydı, o zaman işletmenin ikinci yılda birinci yıla göre daha karlı bir yıl geçirdiği şeklinde bir karşılaştırma yapmak gerekecekti. Sonuç:Sadece dikey yüzdeler tekniğine dayanarak ya da diğer tekniklerden sadece herhangi birini kullanarak yorum yapmak mümkün olmaz. Genellikle bütün tekniklerin kullanılması suretiyle elde edilen veriler birlikte değerlendirilmek suretiyle bir yargıya varılmaya çalışılır. EĞĐLĐM (TREND) YÜZDELERĐ YÖNTEMĐ ĐLE ANALĐZ Birkaç yıllık mali tabloların incelenmesi karşılaştırmalı tablolar ile yapılabilirse de, uzunca bir denemi kapsayan süre içerisinde işletmenin durumu görülmek istendiğinde yöntemin uygulanması güçlük arz eder. Bu takdirde yıllar itibariyle tablo kalemlerinin eğilim yüzdelerinin hesaplanması işletme seyrinin daha rahat görülmesini ve tablo kalemleri arasındaki ilişkilerin daha rahat kurulmasını sağlar. Trend analizleri, analitik inceleme prosedürlerinde en çok kullanılan tekniklerden biridir. Esası bir hesaba ait bakiyelerin, dönemler itibariyle değişimlerinin, bulunması ve analizine da-yanır. Bu analiz yöntemi uygulanarak, birbiriyle ilişkili hesapların belli bir sürede gösterdikleri değişimler karşılaştırılarak analiz yapılabilmektedir. Eğilim yüzdeleri analizinde, mali tablolarda yer alan ka-lemlerin dönemler arasında göstermiş olduğu artış veya azalışlar saptanmak ve bu değişikliklerin temel yıla göre oransal önemleri ortaya konularak, işletmenin gelişme yönü incelenmektedir. Trend analizleri iki amaçla kullanılmaktadır. Bu amaçlar:

6 a-) Đlgili hesabın geçmiş dönemlere ait verilerinden yararlanarak, Đncelenen dönemde olması gereken bakiyeyi tahmin etmek ve tahmin edilen bu değeri mali tablolarda kayıtlı değer ile karşılaştırmak. b-) Đlgili hesabın geçmiş dönemlere ait verileri ile incelenen döneme ait tutarı karşılaştırarak, olağan olmayan bir değişim olup olmadığını incelemektir Böylece birbirleriyle ilişkili elan kalemlerdeki eğilimlerin uzun dönemde etkileşimini incelemek, işletmenin kendi içinde dinamik bir analizi yapılarak, finansal durumunun ve faaliyet sonuçlarının bütünü hakkında bilgi sahibi olmak olanaklı hale gelmiş olur. Bu tekniklerden beklenen yararın sağlanması için mali tabloların karşılaştırılabilir olması gerekir. Enflasyonun eğilim yüzdeleri yöntemiyle yapılan analizde yüzde değerlerinin değerlendirilmesinde dikkate alınması gerektiği açıktır. Bu nedenle enflasyonun etkileri mali tablolar hazırlanırken giderilmesidir. Böylece mali tabloların eğilim yüzdeleri ile karşılaştırılması daha anlamlı olur. Sadece yüzdelerdeki değişiklikleri izlemek yanıltıcı olabileceği için mutlak rakamlardaki değişmelerinde göz önünde bulundurulması gerekir. Eğilim yüzdeleri ile analiz tekniği bir işletmenin mali tablolarındaki bütün kalemlere uygulanabileceği gibi, sadece aralarında anlamlı ilişkiler kurulabilecek seçilmiş bazı kalemlere de uygulanabilir. Hangisi yapılacak olursa olsun, her kalemin ayrı eğilim (trend) yüzdeleri hesaplanacağından tekniğin uygulanış biçiminin değişmeyeceği tabidir. Eğilim yüzdeleri tekniği, belli dönemlere ilişkin, mali tabloların kaynak ve varlık kalemlerinin artış ve azalışları ve bu değişmelerin baz yılma oranla yüzdesel önemlerini ortaya koyduğu için tam anlamı ile dinamik analiz çalışmaları yapılmasını sağlamaktadır. Ancak bu tekniğin uygulanmasından beklenen yararın elde edilebilmesi için, incelemeye konu dönem sayısının fazla olması gerekir. Eğilim yüzdeleri tekniği aşağıdaki işlem sırasına göre uygulanır. Öncelikle baz olarak seçilen yılın bilanço kalemleri 100 olarak ifade edilir. Eğilim yüzdeleri, her kalemin baz yılındaki tutara bölünmesi ile bulunur. Eğilim (eğilim) yüzdelerinin. Hesaplanışını şu şekilde formüle edebiliriz: Eğilim(Trend) Yüzdesi= Eğilim Yüzdesi Hesaplanacak Yılın Mutlak Değeri x 100 Baz Alınan Yılın Mutlak Değeri EĞĐLĐM (TREND) YÜZDELERĐ YÖNTEMĐ ÎLE ANALĐZ Eğilim (eğilim) yüzdelerinin hesaplanışı sırasında, temel alınan yılda mutlak değeri olmayan bir kalemin diğer yıllar için eğilim (eğilim) yüzdesi de olmaz. Eğilimlerin karşılaştırılmasında, her kalemin gösterdiği eği-limin belirlenmesi ve eğilimler arasındaki farklılığın ortaya ko-nulması gerekir. Eğilim yüzdeleri endeks şeklinde pozitif değerler olup, 100'ün üzerindekiler "artış", 100' ün altındakiler "azalış" gösterir. Yapılan açıklamalar ışığında eğilim (eğilim) yüzdeleri tekniğini aşağıdaki örnek bilânçonun bazı kalemleri üzerinde gösterelim. Trend yüzdelerinden görüldüğü gibi dönen varlıklar toplamında D2 yılında küçük bir azalma olmuş ancak D3 'den itibaren hızlı bir artış görülüyor. Kısa vadeli borçlarda ise, önce küçük bir artış, D3'den itibaren ise bir azalma görülüyor. Đşletmenin borç ödeme gücü açısından olumlu bir gelişme var, likidite kuvvetleniyor denilebilir. Buna karşılık D2'den itibaren uzun vadeli borçlardaki artış, kısa vadeli borçların uzun vadeye dönüştürüldüğünü göstermektedir. Enflasyonist dönemlerde borçlanmaların uzun vadeli yapılması tercih edilir. Ancak uzun vadeli borçlardaki artış, kısa vadeli borçların ödenmeyip vadelerin uzatılmasından kaynaklanıyorsa olumsuz yorumlanır. Ancak "B" işletmesinde likiditenin yıllar itibariyle güçlendiğini göz önüne alınırsa böyle bir olumsuz durumun varlığından söz edilmez. Đşletmenin duran varlıklar sabit kalmış,d4 den itibaren bir artış görülmüştür. Öz sermayenin D2'de azalması, D3'den itibaren

7 artış görülmesi ancak bu artışın uzun vadeli borç artışlarının altında olması işletmenin öz sermayesini kuvvetlendirmesi gerektiği şeklinde yorumlanabilir. Eğilim yüzdelerinin bütün mali tablo kalemleri için hesaplanmasına gerek yoktur. Önemsiz bilânço kalemleri ya da diğer kalemlerle ilişki kurulmayan kalemlerin eğilim yüzdeleri hesaplanmaz. Aralarında anlamlı ilişkiler kurulabilen kalemlerin eğilim yüzdeleri hesaplanır ve birlikte yorumlanır. Eğilim yüzdelerinde her kalem her ayrıntı üzerinde durulmaz. Ancak aralarında anlamlı ilişkiler kurulabilen yukarıdaki şemada özetlenmiş durumları bir kez daha gözden geçirelim. a-) Stoklar-Net Satışlar Stoklar ve net satışlar ilişkisinde stoklar artarken, net satışlar azalıyor ise olumsuz yorumlanır. Çünkü bu durum, stokların satılamadığı, elde birikip kaldığı ve bu nedenle stok maliyetinin ve bozulma, demode olma riskinin arttığı anlamına gelir. Stokların satılıp paraya dönüştürülememesi işletme likiditesi üzerinde olumsuz etki yapar. Satışların artırılamaması da karlılığı olumsuz yönde etkiler. Stoklar azalırken, net satışlar artıyor ise bu durum olumlu yorumlanır. Çünkü bu durum stokların satıldığını, satış gelirlerinin dönen varlıklara nakit ya da diğer varlıklar şeklinde döndüğünü, yani stokların dönüşüm hızının yüksek olduğunu gösterir. Böylece işletme stok bulundurmanın riski ve stoklama maliyetlerine de katlanmak zorunda kalmayacaktır. b-) Stoklar- Ticari Borçlar Stok kalemleri ile ticari borçlar arasında bir ilişki kurulabilir. Stoklar artarken, kredili stok alımlarından doğan ticari borçlar azalıyor ise olumludur. çünkü bu, stok alımları peşin yapılıyor,mevcut borçlarda zamanında ödeniyor anlamını taşır. Ancak bunun tersi bir durum varsa, stoklar azalırken, ticari borçlar artıyorsa, bu olumsuz bir durumdur. Borçlardaki artışın tamamen yeni stok alımlarından kaynaklanmadığı, bir takı m borçların vadesinde ödenmemesi nedeniyle vade uzatılmasına gidildiği gibi bir anlam çıkarılabilir. c-) Net Satışlar- Ticari Alacaklar Net satışlar ile ticari alacaklar arasındaki ilişki de; net satışlar ile ticari alacaklar aynı hızda artıyor yada net artışlar artarken, ticari alacaklar azalıyor ise olumlu bir durum söz konusudur. Birinci durumda satışların kredili yapıldığı ikinci durumda ise sa-tışların büyük ölçüde peşin yapıldığı anlaşılmaktadır. Ancak net satışlar azalırken, ticari alacaklar artıyorsa bu durum olumsuz karşılanır. Böyle bir durumda net satışların azalması durumu bile arzu edilmezken, bununla birlikte birde ticari alacaklar artıyorsa alacaklardaki artışın satışlardan kaynaklanmadığı, iyi bir tahsilat politikası güdülemediğinden, alacakların tahsil edilemediği ve vade uzatılması nedeniyle yeni alacakların doğduğunu düşünebiliriz. d-) Net Satışlar- Dönen Varlıklar Net satışlar ile dönen varlıklar birlikte artış göstermesi, satışların getirişinin yine dönen varlıklara döndüğünü, dolayısıyla işletmenin borçlanmaya gerek duymaksızın faaliyetlerini yürütebileceğini, işletmenin ödeme gücünün iyi olduğunu gösterir ve olumlu karşılanır. Ancak dönen varlıklar azalırken, net satışlarda yavaş bir artış yada her iki kalemde de azalış, satış getirisinin dönen varlıklara dönmediğini uzun vadeyle kredili satış yapıldığını, dönen varlıklar bünyesinin zayıfladığını gösteren olumsuz bir durumdur. e-) Net Satışlar- Maddi Duran Varlıklar Net satışlar ile maddi duran varlıklar arasındaki ilişkinin kurulmasında, net satışlar azalırken, maddi duran varlıklar artıyor ise bu, duran varlık alımı suretiyle artırılan kapasitenin iyi kullanılamadığı, bir başka deyişle üretim artırıldığı halde bunların satılamadığı gibi olumsuz bir durum ifade eder. Net satışlarda artış var ancak bu artış duran varlık artışlarının altında ise, kapasite artışının henüz satışlara tam olarak yansımadığını söyleyebiliriz. Oysa net satışlar ve

8 duran varlıkların birlikte artış göstermesi üretimin arttığını ve üretilenlerin satıldığını gösterir ki arzu edilen bir durumdur. f-) Dönen Varlıklar- Kısa Vadeli Borçlar Dönen varlıkların kısa vadeli borçlarla karşılaştırılması borç ödeme gücünün ölçülmesinde kullanılır. Dönen varlıklar azalırken, kısa vadeli borçların artması kabul edilmeyecek olumsuz bir durumdur. Kısa vadeli borçlar, dönen varlıların bünyesindeki nakit ve nakde çevrilir değerlerle ödeneceğine göre böyle bir durumun devam etmesi işletmenin borçlarını ödeyemez bir duruma düşmesi anlamını taşır. Bunun tersi bir durum arzu edilir. Dönen varlıklar artarken, kısa vadeli borçlar azalıyor ise işletmenin borç ödeme gücü açısından olumlu bir durum söz konusudur. Ancak bu durumda da dönen varlılar içinde atıl fonların tutulmamasına dikkat edilmelidir. Yüksek nakit ve nakit benzeri değer tutulması, hızlı dönüşümü sağlanarak karlılığa dönüştürülecek değerlerin atıl kalmasına ve karlılığın olumsuz etkilenmesine neden olur. Daha sonra oranlar konusunda da değinileceği gibi, bu dengenin iyi kurulması gerekir. Kredi verenler için borç ödeme gücü ne kadar yüksekse durum o kadar iyidir. Ancak ortaklar için ilk önemli husus karlılıktır. Bu nedenle ortaklar, yüksek döner varlık yerine, dönüşüm hızı yüksek olan dönen varlık bulundurulmasını tercih ederler. g-) Maddi Duran Varlıklar Öz kaynaklar Maddi duran varlıklar öz kaynaklar ilişkisinin kurulmasında, her iki kalem birlikte artıyorsa, duran varlıkların öz kaynaklarla finanse edildiği anlamını taşır ve arzu edilen bir durumdur. Uzun vadeli kullanım amacıyla alınan duran varlıkların ya uzun vadeli borçlanılarak yada öz kaynak kullanılarak alımı tavsiye edilir. Kısa vadeli borçlanmayla duran varlık alınması halinde borç ödeme zamanı geldiğinde duran varlığın satışı söz konusu olmayacağına göre, eğer diğer likit değerleri yeterli düzeyde değilse, işletme bu borçlarını ödemede zorlanabilir. Nitekim eğer maddi duran varlıklar artarken öz kaynaklar aynı kalıyor ise, duran varlıklar yabancı kaynaklar ile alınmıştır. Eğer uzun vadeli yabancı kaynaklar kullanılmış ise sorun yok, fakat bu durumda aynı zamanda kısa vadeli borçlarda da artma varsa bu olumsuz karşılanır. h-) Borçlar Öz Kaynaklar Borçlar öz kaynaklar ilişkisinin kurulmasında, öz kaynak artış hızının, borçlardaki artış hızından fazla olması arzu edilir. Çünkü finansman kaynakları içinde öz kaynakların yabancı kaynaklara göre daha fazla olması alacaklılar için daima arzu edilir ve bu durum mali gücün kuvvetli olmasını ifade eder. Eğer borçlar azalırken, öz kaynaklar artıyorsa, olumlu ve tersi durum ise genellikle olumsuz olarak yorumlanır. ı-) Brüt Satışlar Net Satışlar Satış kalemleri arasındaki ilişkilerin kurulmasında brüt satışlar ve net satışlar rakamlarının birlikte artması, hasılatı azaltıcı satış indirimleri kalemlerinde fazla artış olmadığı anlamını taşır ve olumlu bir durumu ifade eder, Net satışların,brüt satışlardan daha yavaş artması veya brüt satışlar artarken, net satışların azalması kabul edilmeyecek olumsuz bir durumdur. Öte yandan brüt satışlardaki artışa karşılık faaliyet giderlerindeki azalış yada dana yavaş artış tabii ki olumlu olarak yorumlanır. MALĐ TABLOLARIN ANALĐZĐNDE RASYOLAR Cari Oran Asit Test Oranı Kaldıraç Oranı Aktif Karlılığı Oranı Özvarlık Karlılığı Net Kar Marjı (%) Faaliyet Kar Marjı (%)

9 RASYOLAR Temel Analiz Temel analizde ilk olarak mali tablolar incelenir. Mali tablolar; bilânço, gelir tablosu ve nakit akım tablosudur. Bilanço: Şirketin toplam aktiflerini, borçlarını ve özsermayesini gösterir. Aktifler, dönen ve duran varlıklar diye ikiye ayrılır. Dönen varlıklar şirketin en likit aktifleridir. Duran varlıklar ise şirketin likit olmayan aktiflerini gösterir. Pasifler, kısa vadeli borçlar, uzun vadeli borçlar ve özsermaye olmak üzere üçe ayrılır. Borçlar kendi aralarında ticari ve finansal olarak ayrılırlar. Özsermaye ise şirketin sermayesi, yedekleri, yeniden değerleme fonu ve net karını içerir. Gelir tablosu: Şirketin dönem içindeki satışlarını, satışların maliyetini, faaliyet giderlerini, faaliyet dışı gider ve gelirini, vergi karşılıklarını ve kar/zararını gösterir. Nakit akım tablosu: Đşletmenin nakit giriş ve çıkışlarını gösterir. Faaliyet karına nakit çıkışı gerektirmeyen kalemler ilave edilir, işletme sermayesi değişimleri ve finansal hareketlere bakılır. CARĐ ORAN Şirket kısa vadeli borçlarını ödeyebilir mi? Cari oran hesaplanarak şirketin borç ödeme gücü hakkında bilgi edinilebilir. Oranın yıllar içinde büyümesi şirketin cari borç ödeme gücünün arttığını gösterir. Aynı dönem için karşılaştırılan şirketler arasında cari oranı yüksek olan şirketler daha likit durumdadırlar. Cari Oran = Toplam Dönen Varlıklar Toplam Kısa Vadeli Borçlar ASĐT TEST ORANI Şirketin likiditesi değişiyor mu? Kısa vadede hızla nakde dönüşebilecek dönen varlıkların, kısa vadeli borçları karşılama gücü için Asit Test oranı incelenebilir; Asit Test Oranı=Toplam Dönen Varlıklar - Stoklar - Diğer Dönen Varlıklar Toplam Kısa Vadeli Borçlar KALDIRAÇ ORANI Şirketin borçları artış göstermiş mi? Yüksek borçluluk firmanın borç ödeme gücünü olumsuz etkileyerek finansal riskini arttırabilir. Yüksek borçluluk hissedarların yüklendiği riski arttıracaktır. Kaldıraç Oranı = Toplam Borçlar Toplam Aktifler AKTĐF KARLILIĞI ORANI Đşletme kaynaklarını karlı bir şekilde kullanabiliyor mu? Aktif Karlılığı Oranı işletmenin varlıklarını karlı bir şekilde kullanıp kullanmadığını gösterir. Yüksek oran firmanın aktif yatırımlarından daha fazla kar ettigini gösterir. Aktif Karlılığı Oranı = Net Dönem Karı Aktif Toplamı ÖZ VARLIK KARLILIĞI Đşletme özvarlıklarını karlı bir şekilde kullanabiliyor mu? Đşletmenin öz sermayesine yapılan yatırımın kara dönüşüp dönüşmediğini gösterir. Yüksek oran firmanın öz sermayesini daha karlı kullandığını gösterir. Öz varlık Karlılığı = Net Dönem Karı Toplam Öz sermaye NET KAR MARJI Đşletme satışlarını net kara dönüştürebiliyor mu? Đşletmenin dönem sonu net karının dönem içinde gerçekleştirdiği satışlara oranını gösterir.

10 Net Kar Marjı (%) = Net Dönem Karı x 100 Net Satışlar FAALĐYET KAR MARJI Đşletme, faaliyetlerinden kar edebiliyor mu? Đşletmenin, finansman gelir ve giderlerinden bağımsız olarak, faaliyetleri dolayısıyla ne oranda karlı çalıştığını gösterir. Esas faaliyet karı brüt kardan (satış, yönetim gibi) faaliyet giderlerinin çıkarılması ile hesaplanır. Faaliyet Kar Marjı (%) = Esas Faaliyet Karı x 100 Net Satışlar LĐKĐDĐTE RASYOLARI / LIQUIDITY RATIOS Cari Oran = Dönen Varlıklar / K.Vadeli Borçlar Current Ratio = Current Assets / Current Liabilities Asit Test Oranı= (Dönen Varlıklar-Stoklar) / K.Vadeli Borçlar Acid Test Ratio= (Current Assets - Inventory) / Current Liabilities Nakit Oranı = (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler)/K.Vadeli Borçlar Cash Ratio =(Cash and Cash Equivalents + Marketable Securities)/Current Liabilities OPERASYONEL RASYOLAR / OPERATIONAL RATIOS Aktif Devir Hızı = Net Satışlar / Aktif Toplamı Assets Turnover = Net Sales / Total Assets Alacak Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Alacaklar Accounts Receivable Turnover = Net Sales / Average Accounts Receivables Alacakların Ortalama Tahsil Süresi (Gün) = 365 / Alacak Devir Hızı Collection Period of Receivables (Days) = 365 Accounts Receivables Turnover Stok Devir Hızı = Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stoklar Inventory Turnover = Cost of Sales / Average Inventory MALĐ YAPI RASYOLARI / FINANCIAL STRUCTURE RATIOS Pasif Toplamı / Öz Sermaye Total Liabilities / Shareholders Equity K.Vadeli Borçlar / Aktif Toplamı Current Liabilities / Total Assets U.Vadeli Borçlar / Aktif Toplamı Long Term Liabilities / Total Assets Maddi Duran Varlıklar / (Öz Sermaye + U.Vadeli Borçlar) Tangible Fixed Assets / (Shareholders Equity + Long Term Liabilities KARLILIK ORANLARI / PROFITABILITY RATIOS Net Dönem Karı / Aktif Toplamı Net Income/(Loss) for the Period / Total Assets Net Dönem Karı / Öz Sermaye Net Income/(Loss) for the Period/ Shareholders Equity Brüt Satış Karı / Net Satışlar Gross Profit /(Loss)/ Net Sales