Adil yargılanma hakkı

Transkript

1 Adil yargılanma hakkı Avrupa nsan Hakları Sözlemesi nin 6. Maddesi nin uygulanmasına ilikin kılavuz Nuala Mole ve Catharina Harby nsan hakları kitapçıkları, No.3

2 Bu yayında belirtilen görüler yazara ait olup bu görülerden ötürü Avrupa Konseyi sorumlu tutulamaz. Bu görülerin, bu yayında dile getirilen hukukî enstrümanlar üzerinde ve üye devletleri, Avrupa Konseyi nin yasal organlarını ya da Avrupa nsan Hakları Sözlemesi çerçevesinde kurulmu dier organları balayıcı resmi yorumlar içerdii varsayılamaz. Directorate General of Human Rights Council of Europe F Strasbourg Cedex Council of Europe, 2001 Birinci baskı, Ekim 2001 Almanya da basılmıtır 2

3 çindekiler 1. Giri Madde... 7 Adil yargılanma hakkı Yargıcın sorumluluu nedir? Yargılamanın hangi aamasında 6. Madde uygulanır? Medeni hak ve yükümlülükler nelerdir? Medeni hak ve yükümlülükler Medeni hak ve yükümlülük kapsamına girmeyenler Bir suçla itham edilmek ne demektir? tham ne demektir Suç ne demektir ç hukuktaki sınıflandırma

4 Suçun türü A-hlal edilen normun kapsamı B-Cezanın amacı Cezanın türü ve aırlıı Açık duruma hakkı nelerden oluur? Hükmün açık oturumda verilmesi ne demektir? Makul bir süre garantisinin anlamı nedir? Davanın karmaıklıı Bavurucunun davranıı Yetkililerin davranıı Bavurucu neleri yitirebilir? Bir mahkemenin (1) baımsız (2) tarafsız olması için ne gerekir? Baımsızlık Oluum ve atama Görünüm Dier yetkililere itaat

5 Tarafsızlık Yargıcın deiik görevleri Tekrar yargılama Uzman mahkemeler Jüriler Feragat Yasayla oluturulmu Adil yargılama kavramının içinde neler bulunur? Mahkemeye eriim Durumada bulunmak Kendi aleyhine tanıklık etmemek Silahların eitlii ve nizalı dava hakkı Gerekçeli karar hakkı Reit olmayanlara ne gibi özel haklar uygulanır? Kanıtların kabul edilebilirliine ilikin durum nedir? Masumiyet karinesini ihlâl edebilecek hareketler nelerdir?

6 14. 6.Madde(3) a kapsamında yöneltilen suçlamalardan en kısa zamanda, ve anlaılır bir dille haberdar edilmek ne demektir? Madde (3) b uyarınca yeterli zaman ve kolaylık ne demektir? Madde (3) c kapsamındaki avukat tutma ya da avukat yardımı alma hakkına neler dahildir? Madde (3) d kapsamındaki tanık bulundurmak ve sorgulamak hakkı nasıl yorumlanmalıdır? Madde (3) e kapsamındaki tercüman hakkı neleri içerir? Üst denetime ilikin sorunlar nelerdir?

7 1. Giri Bu kitapçık, her seviyedeki yargıcın baktıı davalarda Avrupa nsan Hakları Sözlemesinin 6. Maddesinde yer alan yükümlülüklere uyulmasını salamaya yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıtır. Bölümlerden oluan bu kitapta her bölüm söz konusu maddede bulunan garantilerden birini ele alır. lk bölümde 6. Maddede bulunan ve zaten çou ulusal hukuk ve yasalara yansıtılmı olan ilkeler genel olarak tanıtılmaktadır; ancak yargıçlar adaletin yönetiminin tüm boyutlarının Sözleme standartlarına uygunluunu salamakla sorumludur. 6.Madde Adil yargılanma hakkı 1. Herkes, gerek medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, yasala kurulmu, baımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini isteme hakkına sahiptir. Hüküm açık oturumda verilir; ancak, demokratik bir toplumda genel ahlak, kamu düzeni ve ulusal güvenlik yararına, küçüklerin korunması veya davaya taraf 7

8 olanların özel hayatlarının gizlilii gerektirdiinde veya davanın açık oturumda görülmesinin adaletin selametine zarar verebilecei bazı özel durumlarda, mahkemenin zorunlu görecei ölçüde, durumalar dava süresince tamamen veya kısmen basına ve dinleyicilere kapalı olarak sürdürülebilir. 2. Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluu yasal olarak sabit oluncaya kadar suçsuz sayılır. 3. Her sanık en azından aaıdaki haklara sahiptir: a. Kendisine yöneltilen suçlamanın nitelii ve nedeninden en kısa zamanda, anladıı bir dille ve ayrıntılı olarak haberdar edilmek; b. Savunmasını hazırlamak için gerekli zamana ve kolaylıklara sahip olmak; c. Kendi kendini savunmak veya kendi seçecei bir avukatın yardımından yararlanmak ve eer avukat tutmak için mali olanaklardan yoksunsa ve adaletin selameti gerektiriyorsa, mahkemece görevlendirilecek bir avukatın para ödemeksizin yardımından yararlanabilmek; d. ddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koullar altında çaırılmasının ve dinlenmesinin salanmasını istemek; 8

9 e. Durumada kullanılan dili anlamadıı veya konuamadıı takdirde bir tercümanın yardımından para ödemeksizin yararlanmak. Yukarıdakilerden görülebildii gibi, bireyin medeni hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesi veya suçlanması durumunda 6. Madde açık ve adil yargılama hakkını teminat altına alır. AHM ve daha önceleri Komisyon bu hükmü, demokrasinin ileyiinde temel öneme sahip olmasına dayanarak geni anlamıyla yorumlamılardır. Delcourt Belçika ya karı davasında, AHM nin kararında öyle denmitir: Demokratik bir toplumda, Sözleme anlamı kapsamında, adil bir adalet idaresi hakkı o denli önemli bir yere sahiptir ki 6. Madde (1)in kısıtlayıcı bir ekilde yorumlanması bu hükmün amaç ve hedefine uygun dümez Maddenin birinci paragrafı hem medeni hem de ceza yargılamalarına uygulanır, ancak ikinci ve üçüncü paragrafların sadece ceza davalarına uygulanabilecei belirtilmitir. Ancak, bu kitapçıkta daha sonra açıklanacaı gibi, belirli artlarda bu paragraflar medeni yargılamalara da uygulanabilir. Avrupa nsan Hakları Sözlemesinin tüm maddelerinde olduu gibi, 6. Madde Avrupa nsan Hakları Mahkemesinin içtihatlarında 2 1 Delcourt Belçika ya karı 17 Ocak paragraf 2 Bu kitapçıkta Avrupa nsan Hakları Komisyonunun bazı kararlarına atıfta bulunulmutur. Bavurularda ilk basmak süzgeci görevini gören Komisyon 1998 yılında 11 No.lu Protokol yürürlüe girince ilga edilmitir. Artık tüm 9

10 yorumlanmıtır. Bu içtihatlarda Sözlemede tanınan hakların içerii tanımlanır; ve bu kitapçıkta Komisyon ile AHM nin kararları tartıılmakta ve incelenmektedir. Bu aamada 6. Maddenin içtihatlarına ilikin bir uyarıda bulunalım. Tüm iç hukuk yolları tüketilmeden AHM hiçbir bavuruyu kabul edilir bulmadıına göre 3, 6. Maddenin ihlâli iddiasındaki tüm davalar Strazburg a ulamadan önce en yüksek ulusal mahkemeye varmı olacaktır. AHM sıkça 6. Maddeye ilikin hiçbir ihlâl bulmaz, çünkü yargılamanın bir bütün olarak adil olduu kanaatine varır, zira yüksek mahkeme zaten daha alt seviyedeki mahkemenin hatalarını düzeltmitir. Dolayısıyla, daha alt mahkemelerdeki yargıçlar da yanlı bir kanıya kapılarak, belli bir yargılama hatasının Strazburg daki organlar tarafından, bir yüksek mahkemece düzeltildii için, Sözleme ihlâli olarak nitelendirilmemesini Sözleme standartlarına uygun davranıldıı gibi algılayabilirler. Oysa, alt mahkemedeki görevli yargıç baktıı davalarda 6. Maddeye uygunluu salamakla yükümlüdür ve hataların bir üst mahkeme tarafından düzeltilebilecei ihtimaline güvenmemelidir. kararlar Avrupa nsan Hakları Mahkemesi tarafından alınmaktadır. 3 Bakınız 35. Madde. 10

11 2. Yargıcın sorumluluu nedir? Aaıdaki ema durumaya bakanlık eden tüm yargıçların 6. Madde kapsamındaki bütün garantilerin salanmasını temin etmelerinde yararlı olacaktır. Tüm yargıçlar durumanın baında bu garantilerin korunmasını salamaktan sorumlu olduklarını kendilerine hatırlatmalı ve sonuçta bu görevi yerine getirip getirmediini kontrol etmelidir. Aaıda yargıcın sorumluluklarına bazı örnekler bulunmaktadır, bunların ayrıntıları daha sonra ele alınacaktır. Ancak, bu konu tüm kitapçık okunurken daima akılda bulundurulmalıdır, zira yargıçlar burada söz konusu edilen tüm konulardan sorumludur. Özellikle ceza davalarında, yargıç sanıın vekillerince yeterli ekilde temsil edilmesini salamakla sorumludur. Yargıcın bir sorumluluu da muhtaç sanıklar için doru hükümleri uygulamaktır. Yargıç eer yasal temsilciye gerek olduu halde, dava vekili bulunmadıını düünürse davanın görülmesine devam etmeyi reddedebilir (bakınız 16. bölüm). Yargıç silahların eitlii ilkesinin uygulanmasını salamakla sorumludur, bunun anlamı da tüm taraflara savlarını sunmak için makul imkânlar verilmesi, bir tarafın dieri karısında önemli bir dezavantaj yaamasının önlenmesidir. Krcmàr ve dierleri Çek Cumhuriyetine karı davasında AHM öyle demitir: 11

12 Yargılamanın tarafına mahkeme önünde kanıtlara ainalık kazanacak, mevcudiyetlerie,, içeriklerine ve hakikiliklerine ilikin görüünü gerektii takdirde yazılı ve önceden bildirebilecek olanak, ekil ve zaman açısından uygun bir biçimde salanmalıdır. 4 (Silahların eitlii konusunda 10. bölümde bakınız.) Bir dier konu da savcılık makamı durumaya gelmezse yargıcın sorumluluunun ne olduudur. Eer yargıç davada sadece savcılıın dosyasındaki bilgilere dayanarak bir karara varırsa, bu dorudan Sözlemenin ihlâli olmaz, ancak 4 Krcmàr ve dierleri Çek Cumhuriyetine karı, 3 Mart 200. yetersiz bir uygulamadır ve aaıdaki sorunlara yol açabilir: Örnein, savunmaya dosyanın tüm bölümlerini görme fırsatı tanındı mı? Yargıç, sanıın hakkındaki tüm suçlamalardan ayrıntılı olarak bilgilendirilmesini temin etmek zorundadır. Yargıç ayrıca savunmaya savcılık dosyasından hangi sonuçlara vardıını da bildirmelidir. 5 Özellikle 5 Bakınız örnek F.K., T.M. ve C.H. Avusturya ya karı, Bv. No /91 Komisyon bavurucuların 5. Madde (3) kapsamında davalarına bakacak yeterlilikte bir yargıcın önüne zamanında çıkarılmadıkları ikayetini haklı bularak bavuruyu kabul etmitir. Davada sonra dostane çözüme gidilmitir. 5.Madde (3) öyle der: Bu maddenin 1.c fıkrasında öngörülen koullar uyarınca yakalanan veya tutulan herkes hemen bir yargıç veya adli görev yapmaya yetkili kılınmı dier bir görevli önüne çıkarılmalıdır; kiinin makul bir süre içinde yargılanmaya veya adli kovuturma sırasında serbest bırakılmaya hakkı vardır. Salıverme, ilgilinin durumada bulunmasını salayacak bir teminata balanabilir. 12

13 bunlar kararlatırmada önem taıyorlarsa, bu çıkarsamalara ilikin iddiaların sunulması için fırsat tanınması açısından mutlaka bildirilmelidirler. Pélissier ve Sassi Fransa ya karı 6 davası buna örnektir. Bu davada bavurucular hileli iflas suçunu ilemekle suçlanıyordu. Ceza mahkemesindeki iddialar bu suçla sınırlıydı ve savcılıın Temyiz Mahkemesine yaptıı bavuruda, hiçbir adli yetkili bavurucuları hileli iflasa yardım ve yataklık ile suçlamamıtı. Avrupa nsan Hakları Mahkemesi bavurucuların hileli iflasa yardım ve yataklık kararının Temyiz Mahkemesi tarafından bozulabileceini bilmediklerini tespit etti. Ayrıca, hileli iflasa yardım ve yataklık suçunun, hileli iflas suçu ile arasındaki farkın hükümet tarafından öne sürüldüü gibi 6 Pélissier ve Sassi Fransa ya karı, 2 Mart katılım derecesinden ibaret olmadıına, aralarında daha fazla farklılık bulunduuna dikkati çekti. AHM vardıı sonuçta, yetkisi kapsamında tartımasız hakkını kullanarak gerçekleri tekrar tanımlayan Temyiz Mahkemesinin, bavuruculara bu konuda etkin ve pratik bir ekilde ve özellikle yeterli süre zarfında savunma hakkı imkânını kullandırması gerektiini belirtmitir. Dolayısıyla, AHM Sözlemenin 6. Madde (3) a ve b fıkralarının (suçlama hakkında yeterli ekilde bilgilendirilmek hakkı ve savunma hazırlamak için yeterli zaman ve olanaa sahip olma hakkı) ihlâl edildiini bulmu, bunu da 6. Madde (1) kapsamında tanımlanan genel adil yargılanma hakkı ile badatırmıtır. Yargıcın sorumluluklarına ilikin olarak doabilecek bir baka mesele duruma öncesi tutuklu 13

14 bulunan bir sanık kötü muamele görmü gibi görünüyorsa yapılması gerekenlerdir. AHM tarafından belirtildii üzere bir birey polis veya devletin dier güçleri tarafından ciddi ekilde kötü muameleye tabi tutulduuna dair bir iddiada bulunursa, 1. Madde kapsamındaki Devletin yetki sahasında bulunan herkesin Sözlemeden doan hak ve özgürlüklerini teminat altına almak genel görevi ile badatırılarak okunan 3. Madde uyarınca etkin bir resmi soruturma gerektii görülür. Bu soruturma, sonucunda sorumluların belirlenebilecei ve cezalandırılabilecei nitelikte olmalıdır. Böyle yapılmadıı takdirde, temel önemi haiz bir konu olan ikencenin yasaklanması uygulamada etkisiz kalacak ve Devlet güçleri kendi kontrollerindekilerin haklarını zımni bir dokunulmazlıkla ihlâl edebileceklerdir. 7 Ayrıca, Selmouni Fransa ya karı 8, davasında, AHM bir bireyin gözaltına alınırken salıklı olduu ancak salıverildiinde yaralı bulunduu durumda, Devletin bu yaraların nasıl olutuuna ilikin inandırıcı bir açıklama getirme sorumluluu olduunu belirtmitir. Böylesine bir açıklama yapılmadıı takdirde, 3. Madde kapsamına giren sarih bir konu doar. Bu konu çerçevesinde, kence ve dier Zalimce, nsanlık Dıı veya Onur Kırıcı Muamele veya Cezalara Karı Birlemi Milletler Sözlemesi gibi dier uluslararası araçlar da akılda bulundurulmalıdır. Sözleme uyarınca, dier yükümlülüklerin yanı sıra her bir 7 Assenov ve dierleri Bulgaristan a karı, 28 Ekim 1998, 102. paragraf 8 Selmouni Fransa ya karı, 28 Temmuz 1999, 87. paragraf 14

15 Devlet kendi yetki sahasındaki topraklarda ikence uygulamalarını önlemek için gereken tüm etkin yasal, idari, adli ve sair önlemleri almalıdır. Bu madde hiçbir zaman askıya alınamaz. Yargıç kanıtların kabul edilebilirliine karar verme sorumluluuna sahiptir. Bu noktada yargıç, Ceza Muhakemesi Usulü Kanununu Sözlemenin içtihadı ile tutarlı bir ekilde uygulamalıdır. Polis muhbirlerinin ya da kıkırtıcıların kullanımına olduu kadar devlet güvenlii adına bilginin gizlenmesi gibi konulara da özenle yaklaılmalıdır. Yargıç çeviri için yeterli koulların salanmasından sorumludur (bakınız 18. bölüm). Yargıç masumiyet karinesini korumak görevini yerine getirmek amacıyla basında aksine yayınları önlemek için uygun bir emir çıkarabilir. Ancak, basını tamamen yasaklamak yerine, yargıç basının neyi haber yapıp neyi yapamayacaını açıklıa kavuturmalıdır (bu konuda daha fazla bilgi için bakınız 6. bölüm). Son olarak, yargıcın kararın uygulanmasına ilikin sorumluluu da olabilir. Devlet kararların uygulanmasını salamakla sorumludur. Eer adli sistemde baka bir yetkiliye bu sorumluluk verilmemise, bu yargıcın sorumluluuna girer. 15

16 3. Yargılamanın hangi aamasında 6. Madde uygulanır? 6. Madde kapsamındaki garantiler sadece mahkemedeki yargılama sürecine uygulanmaz, bu süreçten önce ve sonraki aamalarda da uygulanır. Ceza davalarında, garantiler polis tarafından gerçekletirilen duruma öncesi soruturmaları da kapsar. AHM mbroscia sviçre ye karı 9 davasında makul süre garantisinin bir itham olutuu 10 anda baladıına, dolayısıyla da bir dava duruma aamasına getirilmeden önce, 9 Imbroscia sviçre ye karı, 24 Kasım 1993, 36. paragraf. 10 tham teriminin açıklanması için aaıda 5. bölüme bakınız. özellikle de bunlara uymaktaki ilk eksiklik nedeniyle yargılanmanın adilliine ciddi bir önyargı oluabilecekse 6. Maddenin özellikle 3. paragrafının artlarının geçerli olacaını belirtmitir. AHM de Sözlemenin 8. Maddesine ilikin davalarda aile hayatı hakkı yargılamanın idari aamalarında da 6. Maddenin uygulanacaını kararlatırmıtır Madde temyiz hakkı salamaz. Ancak, bu hak ceza davalarında Avrupa nsan Hakları Sözlemesinin 7 No.lu Protokolünün 2. Maddesi ile tanınmıtır. Her ne kadar 6. Madde temyiz hakkı salamasa da, AHM içtihadında bir Devlet eer kendi iç hukukunda böylesine bir temyiz hakkı tanırsa, bu 11 (Örnein bkz.) Bakınız örnek Johansen Norveç e karı, 27 Temmuz

17 yargılamaların 6. Maddede bulunan garantilerin kapsamında olduu belirtilir. 12 Ancak, garantilerin nasıl uygulanacaı bu tür yargılamaların özelliklerine göre düzenlenmelidir. AHM nin içtihadına göre, iç hukukun yasal sıralaması uyarınca yürütülen yargılamalar bir bütün olarak ele alınırken, temyiz merciinin yasal görevleri ve uygulamaları ile yetkileri ve ilgili tarafların menfaatlerinin ne kadar temsil edildii ve korunduu göz önünde bulundurulmalıdır. 13 Dolayısıyla, belirli türde bir temyiz veya itirazların ele alını ekliyle ilgili bir hak bulunmamaktadır. AHM ayrıca 6. Maddenin anayasa mahkemesinde görülen davalara da, eer dava sonucu 12 Delcourt Belçika ya karı, 17 Ocak 1970, 25. paragraf. 13 Monnell ve Morris Birleik Krallıa karı, 2 Mart 1987, 57. paragraf. dorudan bir medeni hak ya da yükümlülük konusunda belirleyici özellik taıyorsa, uygulanacaını belirtmitir Madde ayrıca bir kararın infazı gibi duruma sonrası uygulamaları da kapsar. AHM Hornsby Yunanistan a karı 15 davasında, eer Sözlemeye taraf Devletin yasal sistemi nihai, balayıcı bir kararın taraflardan birinin aleyhine iletilmeden kalmasına müsaade ediyorsa 6. Madde kapsamındaki mahkeme hakkının hayali olmaktan öteye geçemeyecei belirtilmitir. 6. Maddenin yargılamayı bir bütün olarak kapsadıı kesindir. Yasa 14 Kraska sviçre ye karı, 19 Nisan 1993, 26. paragraf. 15 Hornsby Yunanistan a karı, 19 Mart 1997,40. paragraf. 17

18 koyucu tarafından yargılamanın sonucunu deitirecek nitelikte bir yasanın yürürlüe koyulmasıyla yapılan müdahalenin silahların eitlii ilkesini ihlâl edebilecei AHM tarafından belirtilmitir Stran Yunan Rafinerisi Yunanistan a karı, 9 Aralık 1994, paragraflar. Silahların eitlii ilkesiyle ilgili daha fazla bilgi için bakınız 10. bölüm. 18

19 4. Medeni hak ve yükümlülükler nelerdir? 6.Madde medeni hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde herkesin adil duruma hakkını garanti eder. Bu maddenin yazılıından açıkça anlaılacaı üzere, bu madde bireyin taraf olabilecei tüm yargılamaları kapsamaz, sadece medeni hak ve yükümlülükler ile ilgili olanlarla sınırlıdır. Dolayısıyla, bu tümcenin anlamının belirlenmesi önem taır. Medeni hak ve yükümlülüklerin neler olduuna ilikin AHM ve Komisyon tarafından oluturulmu yüklü bir içtihat vardır. Bu tümcenin Sözleme organlarınca yorumlanması ilerici özelliktedir. Eskiden 6. Madde kapsamı dıında düünülen sosyal güvenlik hakkı gibi konular artık genel anlamıyla medeni hak ve yükümlülükler olarak nitelendirilen kapsamın içine alınmıtır. AHM medeni haklar ve yükümlülükler kavramının özerk olduunu ve sadece davalı Devletin iç hukukuna gönderme yaparak yorumlanamayacaını açıklıa kavuturmutur. 17 Ancak, AHM özel hukuk ile kamu hukuku arasındaki farkın dıında bu tümce için bir soyut tanım oluturmaktan kaçınmıtır. Bunun yerine, AHM her davayı kendi içindeki gerçeklere göre deerlendirmitir. Gene de, AHM nin içtihadından çıkarılabilecek bazı genel kurallar vardır. 17 (Örnein bkz.) Bakınız örnek Ringeisen Avusturya ya karı, 16 Temmuz 1971, 94. paragraf ve König Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 28 Haziran 1978, 88. paragraf. 19

20 Öncelikle, bir davanın bir medeni hakkın belirlenmesine ilikin olup olmadıının deerlendirilmesinde, sadece söz konusu hakkın özellikleri ele alınır. 18 AHM nin Ringeisen Avusturya ya karı davasında belirttii gibi: Konunun kararlatırılmasında belirleyici olan yasanın türü (medeni, ticari, idari hukuk, vs.) ve konunun çözümlenmesinde yetkili kılınan merciin (normal mahkeme, idari kurul, vs) özellikleri pek de belirleyici sayılmaz. 19 Bundan hareketle, söz konusu hak ya da yükümlülüün iç hukuktaki özellikleri belirleyici deildir. Bu kural 18 König Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 28 Haziran 1978, 90. paragraf. 19 Ringeisen Avusturya ya karı, 16 Temmuz 1971, 94. paragraf özellikle bir birey ile devlet arasındaki ilikileri konu alan davalarda önem kazanır. Böyle bir durumda, AHM söz konusu yetkili kamu merciinin özel bir ahıs olarak mı hareket ettiinin yoksa egemen yetkisini mi kullandıının sonucu etkilemeyeceini belirtmitir Maddenin uygulanabilirliinin belirlenmesindeki kilit nokta yargılama sonucunun özel hukuk hak ve yükümlülükleri için belirleyici olup olmadııdır. 21 kinci olarak, hakkın doasına ilikin Avrupa da aynı olan bir kavram göz önünde bulundurulmalıdır. 22 Üçüncü olarak, AHM bu medeni haklar ve yükümlülükler kavramının özerk olduunu belirtse de, 20 König Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 28 Haziran 1978, 90. paragraf 21 H Fransa'ya karı, 24 Ekim 1989, 47. paragraf. 22 Feldbrugge Hollanda ya karı, 29 Mayıs 1986, 29. paragraf. 20

21 ilgili Devletin yasaları önemsiz deildir. AHM König Federal Almanya Cumhuriyeti ne karı davasında öyle demitir: 21

22 Bir hakkın Sözlemede ifade edildii anlamıyla medeni olarak görülüp görülmeyecei, söz konusu hakkın ilgili Devletin iç hukukundaki yasal sınıflandırılmasına göre deil, esasa ilikin içerii ve etkilerine göndermeyle belirlenmelidir. 23 AHM, Osman Birleik Krallıa karı 24 davasında ulusal hukukta genel bir hak mevcut ise, mahkemeler bu hakkı belirli bir davada tanımayı reddettiinde, Sözleme tarafı Devletin 6. Maddedeki adil yargılama garantilerinin uygulanmasından kaçınamayacaını belirtir. 23 König Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 28 Haziran 1978, 89. paragraf. 24 Osman Birleik Krallıa karı, 28 Ekim Yukarıda belirtildii üzere, AHM her bir davaya kendine özgü artları içinde yaklamaya karar vermitir. AHM nin medeni hak ve yükümlülüklere ilikin bulduu davalardan örnekler aaıdadır. Medeni hak ve yükümlülükler AHM öncelikle, özel ahısların kendi aralarındaki ilikileriyle ilgili hak ve yükümlülüklerini tüm davalarda medeni hak ve yükümlülükler kapsamında deerlendirmitir. Özel ahısların kendi aralarındaki ilikilerinde hakları, örnein sözleme hukuku, 25 ticaret 25 Ringeisen Avusturya ya karı, 16 Temmuz

23 hukuku, 26 tazminat hukuku, 27 aile hukuku, 28 çalıma hukuku 29 ve mülkiyet hukuku 30 çerçevesinde daima medeni haklar kapsamında ele almıtır. Bir davada özel bir ahıs ile devlet arasındaki ilikilerle ilgili bir durum söz konusu olduunda daha sorunsal bir alan oluur. AHM bu hak ve yükümlülüklerden birçounu medeni kapsamında tanımıtır. Mülkiyet, AHM tarafından 6. Maddenin uygulama kapsamındaki alanlardan biri 26 Edificaciones March Gallego S.A. spanya ya karı, 19 ubat Axen Almanya ya karı, 8 aralık 1983, ve Golder Birleik Krallıa karı, 21 ubat Airey ralanda ya karı, 9 Ekim 1979 ve Rasmussen Danimarka ya karı, 28 Kasım Buchholz Federal Almanya Cumhuriyeti ne karı, 6 Mayıs Pretto talya ya karı, 8 Aralık olarak deerlendirilmitir. stimlak, konsolidasyon ve planlama davaları ile imar izinleri ve dier emlak izinlerinin ilgili mülke ilikin mülkiyet haklarını dorudan etkileyen aamaları 31 ve ayrıca sonucu mülkün kullanımı ve faydalanılma durumunu etkileyen daha genel kapsamlı davalarda 32 adil yargı garantileri uygulanır. 6. Madde ayrıca ticari faaliyette bulunma hakkını içerir. Bu 31 Bkz. Ör. Sporrong ve Lönnroth sveç e karı, 23 Eylül 1982, Poiss Avusturya ya karı, 23 Nisan 1987, Bodén sveç e karı, 27 Ekim 1987, Håkansson ve Sturesson sveç e karı, 21 ubat 1990, Mats Jacobsson sveç e karı, 28 Temmuz 1990, ve Ruiz-Mateos spanya ya karı, 12 Eylül Ör. Oerlamans Hollanda ya karı, 27 Kasım 1991 ve De Geoffre de la Pradelle Fransa ya karı, 16 Aralık

24 alandaki davalarda, bir restoranın alkol ruhsatının iptali, 33 salık klinii iletme ruhsatı 34 ve özel okul iletme izinlerinin 35 verilmesi gibi konularda davalar bulunmaktadır. Tıp veya hukuk gibi bir meslei icra hakkı da 6. Madde kapsamına alınmıtır. 36 AHM ayrıca aile hukukuna ilikin hak ve yükümlülüklerin söz konusu olduu davalarda 6. Maddenin uygulanacaını kararlatırmıtır. Bu alandaki örnekler arasında çocukların 33 Tre Traktörer sveç e karı, 7 Temmuz König Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 28 Haziran Jordebro Vakfı sveç e karı, 6 Mart 1987, Komisyon Raporu, 51 DR König Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 28 Haziran 1978 ve H. Belçika ya karı, 30 Kasım koruma altına alınması, 37 anne babanın çocukla görütürülmesi, 38 evlat edinmek 39 veya bakımını üstlenmek 40 ile ilgili kararlar bulunur. Yukarıda belirtildii üzere, daha önceki içtihadında, AHM sosyal yardımı kapsayan yargılamaların 6. madde kapsamına girmediini belirtmitir. Ancak, sonuçta bir sosyal sigorta kurumu salık sigortasından faydalanma 41, sosyal yardım (malullük) 42 ve Devletten emeklilik durumu Olsson sveç e karı, 24 Mart W. Birleik Krallıa karı, 8 Temmuz Keegan rlanda ya karı, 26 Mayıs Eriksson sveç e karı, 22 Haziran Feldbrugge Hollanda ya karı, 29 Mayıs Salesi talya ya karı, 26 ubat Lombardo talya ya karı, 26 Kasım

25 gibi kararlar alınıyor ise yargılamanın 6. Madde kapsamına girecei AHM tarafından artık açıklıa kavuturulmutur. Malulen emeklilik hakkındaki Schuler- Zgraggen sviçre ye karı davasında AHM genel anlamıyla:...hukuktaki gelimeler...ve muamelenin eitlii ilkesi uyarınca 6. Madde (1)in günümüzde sosyal yardım dahil olmak üzere sosyal sigortanın tüm alanlarına uygulanacaı görüünü benimsemek gerekir. 44 Sosyal sigorta planı kapsamında katkı paylarını ödeme yükümlülüünü yerine 44 Schuler-Zgraggen sviçre ye karı, 24 Haziran 1993, 46. paragraf. getirmeye ilikin davalar da 6. Madde kapsamına girer Maddedeki garanti sözlemeler, 46 idari yargılamalar 47 veya ceza yargılamalarından 48 doan zararlara ilikin kamu idaresine açılan davaları kapsar. Ceza yargılamasında beraatın ardından 5. Madde (5) kapsamında hukuka aykırı alıkoyma için tazminat talebinde bulunulan davalarda 6. Madde uygulanır. 49 Vergi olarak ödenen paraların geri 45 Schouten ve Meldrum Hollanda ya karı, 9 Aralık Philis Yunanistan a karı, 27 Austos Bkz. Ör. Editions Périscope Fransa ya karı, 26 Mart 1992, Barraona Portekiz e karı, 8 Temmuz 1987, ve X Fransa ya karı, 3 Mart Moreira de Azevedo Portekiz e karı, 23 Ekim Georgiadis Yunanistan a karı, 29 Mayıs

26 alınması hakkı da 6. Madde kapsamındadır. 50 Ayrıca, özel bir ahıs tarafından bireyin itibarına saygı gösterilmesi hakkı da medeni hak olarak deerlendirilir. 51 Son olarak, AHM anayasa veya kamu hukukuna ilikin davaların sonuçlarında medeni hak ve yükümlülüklere ilikin belirleyici bir nitelik bulunuyorsa, bunların da 6. Madde kapsamındaki adil yargılama teminatları kapsamına gireceini belirtmitir National & Provincial Building Society ve dierleri Birleik Krallıa karı, 23 Ekim Bkz. Ör. Fayed Birleik Krallıa karı, 21 Eylül Ruiz-Mateos spanya ya karı, 12 Eylül Medeni hak ve yükümlülük kapsamına girmeyenler Komisyon ve AHM nin her bir davayı kendine özgü koulları içinde karara balama yaklaımı uyarınca, Strazburg organları hukukun bazı alanlarının 6. Madde (1) kapsamında olmadıını belirtmitir. Yani, Sözleme kapsamındaki bir hakka ilikin ihtilâflar otomatik olarak 6. maddenin korumasında deerlendirilmeyecektir. Ancak 13. Madde (etkili bavuru hakkı) uygulanacak ve bu kapsamda 6. Madde (1) de bulunanlara benzer bavurusal veya yargısal önlemler gerekebilecektir. Aaıda medeni hak ve yükümlülük olarak görülmeyen konulara örnekler bulunmaktadır. 26

27 Genel vergilendirme konuları ve vergi deerlendirmeleri. 53 Göç ve milliyet konuları. 54 Askerlik yükümlülüü. 55 AHM zabıtlarının bildirimiyle ilgili davalar. Buna örnek olarak Atkinson Crook ve the Independent Birleik Krallıa karı Bkz. Ör. X Fransa ya karı, Bv. No. 9908/82 (1983), 32 DR 266. Ayrıca bkz. yukarıda 32. dipnot. 54 P. Birleik Krallıa karı, Bv. No /87 (1987), 54 DR 211 ve S. sviçre ye karı, Bv. No /87 (1988), 59 DR Nicolussi Avusturya ya karı, Bv. No /85 (1987), 52 DR Atkinson Crook ve The Independent Birleik Krallıa karı, Bv. No /87 (1990), 67 DR 244. davası gösterilebilir, bu davada iki gazeteci ve bir gazete 6. Madde kapsamındaki mahkemeye eriim hakkının ihlâl edildii ikayetinde bulunmulardı çünkü haber yapmak istedikleri bir davanın hüküm durumasının kapalı oturumda yapılma kararına itiraz edememilerdi. Komisyon bavurucuların hüküm durumasıyla ilgili haber yapmasının iç hukuk kapsamında bir medeni hak dourduuna ilikin ibare olmadıına ve dolayısıyla da bavurucuların ikayetlerinin 6. Madde 27

28 manası kapsamında bir medeni hak tekil etmediine karar vermitir. Kamu görevine seçilme hakkı. 57 Eitimin Devlet tarafından karılanması hakkı. 58 Pasaport vermeyi reddetmek. 59 Medeni hukuk kapsamındaki davalarda yasal yardıma ilikin konular. 60 Tıbbi tedavinin devlet tarafından karılanması hakkı. 61 Doal afet kurbanlarına tek taraflı bir kararla Devlet tarafından yardım edilmesi. 62 Patent bavuruları. 63 dari makamlarla kamu hukuku kapsamında tanınan yetkilerin kullanıldıı görevlerde bulunan çalıanlar arasındaki ihtilâflar, ör. 57 Habsburg-Lothringen Avusturya ya karı, Bv. No /89 (1989), 64 DR Simpson Birleik Krallıa karı, Bv. No /89 (1989), 64 DR Peltonen Finlandiya ya karı, Bv. No /92 (1995), 80-A DR X Federal Almanya Cumhuriyetine karı, Bv. No. 3925/69 (1974), 32 CD L sveç e karı, Bv. No /84 (1978), 61 DR Nordh ve dierleri sveç e karı, Bv. No /88 (1990), 69 DR X Avusturya ya karı, Bv. No. 7830/77 (1978), 14 DR 200. Ancak patent haklarının mülkiyeti anlamazlıkları medeni haklar kapsamında deerlendirilmitir. (British American Tobacco Hollanda ya karı, Bv. No /92, 20 Kasım 1995). 28

29 Silahlı Kuvvetler veya Polis Bir suçla itham edilmek ne demektir? tham ne demektir 6.Madde ayrıca bir ahısla ilgili olan suç isnadının kararlatırılmasında adil yargılamayı garanti eder. Peki, suçla itham ne demektir? tham Sözleme kapsamında özerk bir kavramdır ve iç hukuktaki itham tanımından baımsız olarak uygulanır. Deweer Belçika ya karı davasında AHM itham sözcüünün ekil deil öz açısından deerlendirilmesi gerektiini belirterek görünenin ötesine bakarak söz konusu 64 Pellegrin Fransa ya karı, 8 Aralık davanın gerçeklerini soruturma zorunluluu hissetmitir. Daha sonra AHM itham konusunda aaıdaki tanımları getirmitir: bir yetkili makam tarafından bir bireye suç ilediine dair bir iddianın bildirilmesi, veya [üphelinin] büyük ölçüde etkilendii bir durum. 65 Yukarıdaki davada, bavurucunun bazı fiyatlandırma yönetmeliklerini ihlâl ettiine dair bir ihbar üzerine savcı, dükkanının geçici olarak kapatılmasını kararlatırmıtı. Belçika hukuku kapsamında, ceza davası balatılmadı çünkü bavurucu dostane çözüm önerisini kabul etti. 65 Deweer Belçika ya karı, 27 ubat 1980, 42, 44 ve 46. paragraflar. 29

30 Ancak, yine de AHM bavurucunun bir suçla itham edildii kanaatine vardı. Aaıda itham örnekleri bulunmaktadır: Suç iledii için bir kii hakkında tutuklama emri çıkarılması. 66 Resmi olarak bir kiiye aleyhindeki davanın bildirilmesi. 67 Gümrük suçlarını inceleyen yetkililerin bir kiiden kanıt göstermesini istemesi ve banka hesaplarını dondurması. 68 Polise aleyhine ihbar yapılması üzerine Suç ne demektir savcılık tarafından hakkında dosya açıldıktan sonra kiinin savunma avukatı tayin etmesi. 69 AHM nin Engel ve dierleri Hollanda ya karı 70 davasında belirttii üzere, taraf Devletler kendi iç hukuklarında meseleleri cezai, disiplin veya idari olarak nitelendirmekte serbesttirler; yeter ki bu ayrımın kendisi Sözlemeye ters dümesin. Sözleme haklarının normal kullanımı, örnein konuma özgürlüü veya ifade özgürlüü bir suç tekil edemez. 66 Wemhoff Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 27 Haziran Neumeister Avusturya ya karı, 27 Haziran Funke Fransa ya karı, 25 ubat Angelucci talya ya karı, 19 ubat Engel ve dierleri Hollanda ya karı, 8 Haziran 1976, 81. paragraf. 30

31 Buna ilikin olarak, AHM bir ithamın 6. Madde kapsamında suça ilikin olup olmadıını belirleyecek kıstaslar gelitirmitir. Bu ilkeler daha sonra içtihatlarla desteklenmitir. Burada geçerli olan üç husus vardır: iç hukuktaki sınıflandırma, suçun türü ile cezanın türü ve aırlıı. ç hukuktaki sınıflandırma Eer itham, davalı Devletin iç hukukunda suç olarak sınıflandırılmısa, yargılamada 6. Madde otomatikman uygulanacaından, aaıda belirtilen hususlar dikkate alınmaz uygulanmaz. Ancak eer itham suç olarak sınıflandırılmamısa, bu 6. Madde kapsamında adil yargılanma garantilerinin uygulanmasında belirleyici olmayacaktır. Eer durum böyleyse, Sözleme Devletleri ilenen suçları suç kapsamından çıkararak ya da sınıflandırmalarını deitirerek adil yargılama garantilerinin uygulanmasından kurtulabilirler. AHM nin Engel ve dierleri Hollanda ya karı davasında belirttii gibi: Eer ilenen bir fiili ceza yerine disipline ilikin olarak sınıflandırmak veya karma bir suçun failini ceza yerine disipline ilikin olarak yargılamak Sözleme Devletlerinin kararına bırakılırsa, o zaman 6. ve 7. Maddelerin temel hükümlerinin ileyii egemen iradeler tarafından yönlendirilebilir. Bu denli esnetilen bir kapsam Sözlemenin amaç ve hedefine 31

32 Suçun türü uymayan sonuçlara yol açabilir. 71 Bu balık altında iki alt kıstas bulunur: A- ihlâl edilen normun kapsamı ve B- cezanın amacı. A-hlâl edilen normun kapsamı Eer söz konusu norm, örnein bir meslek grubu gibi sadece belirli bir kii grubuna uygulanıyorsa, bu normun cezaya deil disipline ilikin olduunu gösterir. Ancak, eer norm genel bir etki yaratıyorsa, o zaman 6. Madde uyarınca cezai olabilir. Weber 71 Engel ve dierleri Hollanda ya karı, 8 Haziran 1976, 81. paragraf. sviçre ye karı davasında, bavurucu hakaret sebebiyle bir ceza davası açmı ve ikayetini kamuoyuna duyurmak için de bir basın toplantısı düzenlemiti. Bu nedenle, soruturmanın gizliliini ihlâlle itham edilmiti. Daha sonra verilen hükme karı itirazı açık duruma yapılmaksızın reddedildiinde, bavurucu 6. Maddenin ihlâli ikayetinde bulundu. Bu durumda, AHM konunun cezai bir nitelik taıyıp taımadıını kararlatırmak zorunda kaldı: Disiplin cezaları genellikle belli gruplara mensup kiilerin icraatlarıyla ilgili belirli kurallara uymalarını salamak için oluturulmutur. Ayrıca, Taraf Devletlerin büyük çounluunda süren bir soruturmaya ilikin bilgi açıklanması böylesi kuralların 32

33 dıında bir fiil tekil eder ve çeitli hükümler kapsamında cezalandırılabilir. Herkesten çok soruturmanın gizlilii ile balanmı bulunan yargıçlar, avukatlar ve mahkemelerin ileyiiyle yakından balantılı olan kiiler, tüm cezai müeyyidelerden baımsız olarak, meslekleriyle ilgili disipline ilikin önlemlere tabidirler. Oysa, taraflar, mahkemelerin yetkisine tabi kiiler olarak yargılamaya sadece katılırlar, dolayısıyla da adli sistemin disiplin suçu kapsamına girmezler. Ancak 185. Madde tüm halkı etkileyebileceinden, tanımlanan fiil ve buna ilikin cezai müeyyide, ikinci kıstas uyarınca suç kapsamına girer. 72 Dolayısıyla, hüküm bir veya daha fazla belirli görevi olan kii grubuyla sınırlı kalmadıı için, tabiatı itibariyle münhasıran disiplinle ilgili deildir. Benzerlik taıyan Demicoli Malta ya karı 73 davasında parlamentonun iki mensubunu aır bir dille eletiren bir makale yayınlayan bir gazeteci hakkındaki dokunulmazlıın ihlâli davasına parlamentonun iç disiplinine ilikin bir konu olarak bakılmamıtı, çünkü ilgili hüküm tüm halkı etkileyebilecek güce sahipti. Ancak, Ravnsborg sveç e karı 74 davasında, AHM uygulanan 72 Weber sviçre ye karı, 22 Mayıs 1990, 33. paragraf. 73 Demicoli Malta ya karı, 27 Austos Ravnsborg sveç e karı, 21 ubat

34 para cezalarının bavurucunun mahkemedeki yargılamaya taraf sıfatıyla verdii ifadelere ilikin olduuna dikkat çekmitir. AHM de davanın yürütülmesinde asayii temin etmek amacıyla alınan önlemlerin suç isnadından çok disipline ilikin müeyyideler olduu kanaatine varılmıtır. Bu durumda 6. Maddenin uygulanamayacaı kararlatırılmıtır. B-Cezanın amacı Bu kıstas cezai müeyyideleri saf idari müeyyidelerden ayırmakta kullanılır. Öztürk Federal Almanya Cumhuriyetine karı 75 davasında AHM Almanya da suç kapsamından 75 Öztürk Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 21 ubat çıkarılmı olan bir dikkatsiz araç sürme davasını incelemitir. Ancak, AHM bu suçun 6. Madde kapsamında halen suç kapsamına girdiini açıklıa kavuturmutur. Bu normda halen bir cezayı gerektiren suç niteliinin göstergeleri bulunmutur. Ayrıca, karayolunu kullanan herkese uygulandıı için, uygulaması genel kapsamlı olup sadece belli bir gruba yönelik deildir (bkz. yukarıda) ve cezalandırıcı ve caydırıcı türden bir müeyyide (para cezası) gerektirmektedir. AHM ayrıca taraf Devletlerin büyük çounluunda küçük trafik ihlâllerinin suç kapsamında deerlen-dirildiini belirtmitir. Cezanın türü ve aırlıı Bu balık cezanın amacıyla karıtırılmamalıdır (bkz. yukarıda). Cezanın amacı 6. Maddenin 34

35 uygulanmasını gerektirmiyorsa, o zaman AHM adil yargılama garantisinin uygulanmasını salayabilecek olan tür ve aırlık kıstaslarına bakacaktır. Özgürlüünden mahrum bırakılma ceza olarak uygulandıında, normu disiplinden ziyade suç kapsamına sokar. Engel ve dierleri Hollanda ya karı davasında, AHM öyle demitir: Hukukun üstünlüüne inanan bir toplumda, özgürlükten mahrum bırakılmak ceza olarak suç kapsamında uygulanırken, istisnası cezanın tür, süre ve infaz açısından bu kapsama girmeye yeterli olmadıı durumlardır. Söz konusu durumun ciddiyeti Taraf Devletlerin gelenekleri ve kiinin fiziksel özgürlüüne gösterilen saygıya Sözleme tarafından atfedilen önem bunu gerektirir. 76 Benham Birleik Krallıa karı davasında, AHM kararında özgürlükten mahrum edilmek söz konusu ise, ilke olarak adaletin tecellisi için yasal temsilci bulundurulmalıdır 77 denmektedir. Campbell ve Fell Birleik Krallıa karı 78 davasında AHM özel af öncesi üç yılın yitirilmesinin, her ne kadar ngiliz hukukunda hak olmaktan çok ayrıcalık kapsamına girse de, göz önünde bulundurulması gerektiini çünkü mahkumun salıverilmeyi bekleyebilecei bir noktadan sonra da 76 Engel ve dierleri Hollanda ya karı, 8 Haziran 1976, 82. paragraf. 77 Benham Birleik Krallıa karı, 10 Haziran 1996, 61. paragraf. 78 Campbell ve Fell Birleik Krallıa karı, 28 Haziran 1984, 72. paragraf. 35

36 mahkumiyetin devamına neden olduunu bildirmitir. Yukarıda Engel ve dierleri Hollanda ya karı davasından yapılan alıntıda belirtildii gibi, her özgürlükten mahrum bırakılma durumu 6. Maddenin uygulanmasını gerektirmez. AHM iki gün hapis cezasını, cezai hüküm kapsamına girmek için süre olarak yetersiz bulmutur. Hapis tehdidi de 6. Maddenin uygulanır hale gelmesine yol açabilir. Engel Hollanda ya karı davasında bavuruculardan birinin neticede özgürlükten mahrum bırakılma kapsamına girmeyen bir ceza alması AHM nin deerlendirmesini etkilememi, yani netice, bata tehlikeye atılanın önemini bastıramamıtır. Söz konusu ceza hapis veya hapis tehdidi deil de sadece para cezalarından ibaretse, AHM bunların zarara karılık maddi tazminat niteliinde mi yoksa esas itibariyle kusurun tekrarlanmaması için caydırıcı ceza niteliinde mi olduuna bakar. Sadece ikinci durum söz konusuysa, suç kapsamında deerlendirme yapılır Ör. Bendenoun Fransa ya karı, 24 ubat

37 6. Açık duruma hakkı nelerden oluur? 6.Madde herkese gerek medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda açık bir durumada karar verilmesi hakkını garanti eder. Yine, 6. Maddede genel ahlak, kamu düzeni ve ulusal güvenlik yararına, küçüklerin korunması veya davaya taraf olanların özel hayatlarının gizlilii gerektirdiinde veya davanın açık oturumda görülmesinin adaletin selametine zarar verebilecei bazı özel durumlarda, mahkemenin zorunlu görecei ölçüde, durumalar dava süresince tamamen veya kısmen basına ve dinleyicilere kapalı olarak sürdürülebilir, denmektedir. Açık duruma adil yargılama hakkının asli boyutudur. AHM nin Axen Federal Almanya Cumhuriyetine karı davasında belirttii gibi: Adli kurumların baktıı davaların 6. Madde (1)de söz edilen kamusal nitelii davacıları adaletin gizlice, kamuoyu denetimi olmaksızın idaresine karı korur; ayrıca, gerek üst gerekse alt mahkemelere güvenin devamını salayan bir yöntemdir. Adaletin idaresini görünür kılarak, kamuya açmak 6. Madde(1)in hedeflerinden birinin, yani adil yargılamanın baarılmasına katkıda bulunarak Sözleme kapsamında tüm demokratik 37

38 toplumların temel ilkelerinden biri olan bu garantiyi salar. 80 Açık bir duruma genellikle 6. Madde (1)in gereklerini birinci derece veya bidayet mahkemeleri önünde yerine getirmek için gerekir. Ancak, teknik konularda bazen açık duruma gerekli olmayabilir. 81 Eer açık duruma birinci derecede yapılmamısa, bu bir üst mahkemede açık duruma yapılarak düzeltilebilir. Ancak, temyiz mahkemesi davanın esasını göz önünde bulundurmazsa ya da konunun tüm boyutlarını deerlendirecek yetkiye sahip deilse, 6. Madde ihlâl edilmi olur. Diennet Fransa ya karı 82 davasında, AHM disiplinle ilgili bir kurumda hiç açık duruma yapılmadıı takdirde, tıbbi temyiz merciindeki durumanın açık olarak yapılmasının bu durumu düzeltmediini, çünkü bu merciin tam yetkili bir adli kurum olarak görülmediini, dahası, verilen cezanın söz konusu görevi suiistimale nispetle uygun olup olmadıını deerlendirecek yetkisinin bulunmadıını belirlemitir. Eer birinci derece safhasında bir açık oturum yapılmamısa, bunun haklılıını gösterecek istisnai sebepler olmalıdır Axen Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 8 Aralık 1983, 25. paragraf. 81 Schuler-Zgraggen sviçre ye karı, 24 Haziran 1993, 5. paragraf- bavurucunun malulen emeklilik hakkı. 82 Diennet Fransa ya karı, 26 Eylül 1995, 34. paragraf. 83 Stallinger ve Kuso Avusturya ya karı, 23 Nisan 1997, 51. paragraf. 38

39 Açık duruma hakkı genel olarak, istisnai artlar yoksa, sözlü duruma hakkını da kapsar. 84 Temyiz mahkemesinde sözlü duruma yapılmasına ilikin genel bir gerek yoktur. Örnein Axen Federal Almanya Cumhuriyetine karı 85 davasında, AHM ceza davalarında ilgili temyiz mahkemesi itirazı sadece hukuki gerekçelere dayanarak reddederse, sözlü durumanın gereksiz olduunu kararlatırmıtır. Ancak, temyiz mahkemesinin hem gerçekler hem de hukuk açısından deerlendirme yaparak, itham edilen kiinin suçlu mu masum mu olduuna karar verecei durumlarda, sözlü duruma gereklidir Fischer Avusturya ya karı, 26 Nisan 1995, 44. paragraf. 85 Axen Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 8 Aralık 1983, 28. paragraf. 86 Ekbatani sveç e karı, 26 Mayıs 1988, paragraf. Medeni hukuk kapsamındaki davalarda, temyiz aamasında sözlü durumanın gereksiz olduu belirlenmitir. K. sviçre ye karı 87 davasında bavurucu ile evine ek inaat çalıması için sözleme yaptıı bir firma ile uzun süren bir dava söz konusu olmutu. Birinci derece mahkeme bavurucu aleyhine ve firma lehine karar vermi, Temyiz Mahkemesi de kararı onaylamıtı. Daha sonra bavurucu Federal Mahkemeye bavurmu, ancak bu merci itirazı duruma olmaksızın ve yazılı mütalaa istemeksizin reddetmiti. Komisyonun öyleydi: deerlendirmesi Ayrıca, bavurucunun Federal Mahkeme yargıçları tarafından medeni hukuka ilikin bavurusunun görüülmedii ve açık durumada 87 Bkz. Ör. K. sviçre ye karı, 41 DR

40 oylanmadıı ikayetine ilikin olarak, Sözlemede böyle bir hakkın bulunmadıı görülmütür. Bu konuyla ilgili olarak, aaıda 10. bölümde Adil duruma altında durumada sanıın mevcut olma hakkına bakınız. Bazı davalarda bavurucunun açık duruma hakkından feragat etmesi mümkündür. Håkansson ve Sturesson sveç e karı davasında AHM nin belirttii üzere: Açıkça görülüyor ki bu hükmün ne yazılıı ne de ruhunda kiinin kendi özgür iradesiyle, hassaten veya zımnen, durumasının açık yapılması hakkından feragat etmesini önleyecek bir ey yoktur...ancak, feragatin sarih bir ekilde yapılması ve hiçbir önemli kamu menfaatine aykırı dümemesi gerekir. 88 Deweer Belçika ya karı 89 davasında bavurucu bir ceza davasının para cezası ödeyerek mahkemede çözümlenmesini kabul etmitir. Aksi takdirde, ceza yargılaması sürerken iyerinin kapalı kalması söz konusuydu. AHM bu ekilde durumadan feragat edilmesinin, yani bavurucunun para cezasını ödemeyi kabul etmesinin, zaruret dolayısıyla saflıını yitirdiine ve bunun da 6. Madde (1)in ihlâli anlamına geldiine karar vermitir. Yukarıda sözü geçen Håkansson ve Sturesson sveç e karı davasında, AHM bavurucuların 88 Håkansson ve Sturesson sveç e karı, 21 ubat 1990, 66. paragraf. 89 Deweer Belçika ya karı, 27 ubat 1980, paragraflar. 40

41 zımnen açık duruma hakkından feragat ettiklerini çünkü sveç yasalarında açıkça bu ihtimal belirtildii halde, böyle bir duruma için talepte bulunmadıklarını kararlatırmıtır. AHM cezaevi disiplinine ilikin durumaların kapalı yapılabileceini belirtmitir. Campbell ve Fell Birleik Krallıa karı 90 davasında, AHM, bu davalar açık durumalarda görülürse ortaya çıkabilecek kamu asayii ve güvenlik sorunlarının dikkate alınması düünülmesi gerektiini bildirmitir. Bu da Devletin yetkili mercilerine orantısal olarak aır bir yük getirecektir. AHM tamamen yasaklamanın haklı çıkarılmamasına ramen, 90 Campbell ve Fell Birleik Krallıa karı, 28 Haziran 1984, 87. paragraf. koullara balı olarak mesleki disipline ilikin davaların kapalı yürütülebileceini kararlatırmıtır. Açık bir durumanın gerekli olup olmadıına karar verirken göz önünde bulundurulması gereken faktörler, mesleki sırlar ve müterileri ya da hastaların özel hayatlarıdır. 91 B. Birleik Krallıa karı 92 davasında AHM, çocukların velayetiyle ilgili davalarda bazı mahkemelerdeki yargılamalar hem basın hem de halka kapalı yapılırken, baka mahkemelerde çocuklarla ilgili benzer durumaların hem basına hem de taraf olmayan yakın aile bireyleri gibi kamuoyunun bazı kesimlerine açık olması ile ilgili bir davayı kabul 91 Albert ve Le Compte Belçika ya karı, 10 ubat 1983, 34. paragraf ve H Belçika ya karı, 30 Kasım 1987, 54.paragraf. 92 B. Birleik Krallıa karı, 14 Eylül 1999 tarihli karar. 41

42 edilebilir bulmutur. Bu davayla ilgili olarak 24 Nisan 2001 tarihinde verdii kararda, AHM hiçbir ihlâl bulmamıtır. 42

43 7. Hükmün açık oturumda verilmesi ne demektir? 6. Madde hükmün açık oturumda verileceini belirtir. Bu hüküm durumaların açık yapılmasını (bkz. yukarıda) gerektiren kuralda müsaade edilen istisnaların hiçbirine tabi deildir. Ancak, bunun amacı da kamuoyu kontrolü salayarak adil yargılamaya katkıda bulunmaktır. AHM hükmün açık oturumda verilmesi ifadesinin her zaman hükmün mahkemede yüksek sesle okunması anlamına gelmediini belirtmitir. Pretto ve dierleri talya ya karı davasında AHM unu bildirmitir: her davada davalı Devletin iç hukukuna göre hükmün verilmesi esnasındaki açık oturum koullarının söz konusu yargılamanın kendi özellikleri ııında ve 6. Madde (1)in hedef ve amacı uyarınca deerlendirilir. 93 Bu davada AHM, temyiz mahkemesinin kısıtlı yetkisine istinaden, kararı mahkeme kalemine teslim edilerek, kararın tam metnine herkesin ulaabilmesinin salanması ile hükmün açık durumada verilmesi artının yeterli bir ekilde yerine getirildiini kararlatırmıtır. Ayrıca, AHM Axen Federal 94 Almanya Cumhuriyetine karı 93 Pretto ve dierleri talya ya karı, 8 Aralık 1983, 26. paragraf. 94 Axen Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 29 Haziran 1982, 32. paragraf. 43

44 davasında daha alt mahkemelerin hükümlerini açık oturumda verdikleri düünüldüünde, Yüksek Mahkeme tarafından hükmün açık oturumda sesli bildiriminin gereksiz olduunu kararlatırmıtır. Ayrıca, Sutter sviçre ye karı 95 davasında, AHM bir askeri temyiz mahkemesinin kararının açık oturumda bildirilmesinin gerekli olmadıını, çünkü bu karara kamuoyunun eriiminin baka yollardan salandıını, özellikle de hükmün bir nüshasının mahkeme kaleminden temin etme imkânından faydalanılabileceini ve zaten daha sonra resmi içtihat derlemelerinin de yayınlandıını belirtmitir. Yukarıda sözü geçen davaların tümü adli sistemin daha yüksek 95 Sutter sviçre ye karı, 22 ubat 1984, 34. paragraf. kademelerindeki durumalarında verilen hükümlerle ilgili olup, AHM tarafından ihlâl olmadıı kararlatırılan örneklerdir. Ancak Werner Avsuturya ya karı 96 ve Szucs Avsuturya ya karı 97 davalarında ne birinci derece ne de temyiz mahkemelerince hüküm açık oturumda verilmemi olduundan, hükümlerin tam metinleri kalemlerde halka açık bir ekilde bulunmadıından ve eriim sadece meru ilgisi olanlarla kısıtlı tutulduundan, AHM 6. Maddenin ihlâl edildiini kararlatırmıtır. Ayrıca, AHM, Campbell ve Fell Birleik Krallıa karı 98 davasında cezaevi disiplinine ilikin durumada Ziyaret Heyeti hükmünü açık durumada duyurmadıı ve kararı 96 Werner Avusturya ya karı, 24 Kasım Szucs Avusturya ya karı, 24 Kasım Campbell ve Fell Birleik Krallıa karı, 28 Haziran 1984, 92. paragraf. 44

45 kamuoyuna açıklamak için hiçbir adım atmadıı için ihlâl bulmutur. 45

46 8. Makul bir süre garantisinin anlamı nedir? 6. Madde herkese makul bir süre için duruma garantisi verir. AHM garantinin amacının mahkemedeki yargılamanın tüm taraflarını...çok uzun usul gecikmelerine karı korumak olduunu belirtmitir. 99 Garanti ayrıca adaletin etkinliini ve inanılırlıını zedeleyebilecek gecikmeler olmaksızın salanmasının öneminin altını çizer. 100 Makul süre artı, dolayısıyla, makul bir süre içinde ve adli bir karar yoluyla kiinin medeni hukuka ilikin olarak ya da itham edildii suç nedeniyle içinde bulunduu güvensiz durumun giderileceini teminat altına 99 Stögmüller Avusturya ya karı, 10 Kasım 1969, 5. paragraf. 100 H Fransa ya karı, 24 Ekim 1989, 58. paragraf. alır: bu ilgili kiinin menfaatine olduu kadar yasal kesinlik için de gereklidir. Göz önünde bulundurulacak olan süre medeni hukuk davalarında yargılamanın balatılması, ceza davalarında ise suçlamanın yapılması ile ilemeye balar. 101 Mümkün olan en yüksek mahkemede yargılama sona erdiinde, yani karar nihai hale geldiinde sürenin ileyii durur. 102 AHM, yargılamanın süresini Taraf Devletin bireysel bavuru hakkını tanıdıı tarihten itibaren inceler ancak söz konusu davanın o tarihte hangi 101 Scopelliti talya ya karı, 23 Kasım 1993, 18. paragraf ve Deweer Belçika ya karı, 27 ubat 1980, 42. paragraf. 102 Bkz. Ör. Scopelliti talya ya karı, 23 Kasım 1993, 18. paragraf ve B Avusturya ya karı, 28 Mart 1990, 48. paragraf 46

47 durum ve aamada olduu da dikkate alınır. 103 AHM, içtihadında belirli bir süre deerlendirmesinde neyin makul olduunu tanımlarken u faktörlerin göz önünde bulundurulması gerektiini belirtir: davanın karmaıklıı, bavurucunun davranıı, Devletlerin adli ve idari makamlarının davranıı ve bavurucu için neyin yitirilebilecei. 104 AHM davanın kendi özel artları içinde deerlendirme yaptıı için, mutlak bir süre belirlememitir. Bazı durumlarda AHM dorudan yukarıdaki kriterlere gönderme yapmak yerine genel bir deerlendirme yapar. 103 Proszak Polonya ya karı, 16 Aralık 1997, paragraf 104 Bkz. Ör. Buchholz Federal Almanya Cumhuriyetine karı, 6 Mayıs 1981, 49. paragraf. Davanın karmaıklıı Bir davanın karmaık olup olmadıını deerlendirirken davanın tüm boyutları göz önünde bulundurulur. Karmaıklık hem davanın gerçekleri hem de yasal meselelerle ilgili olabilir. 105 AHM nin önem verdikleri arasında, temin edilmesi gereken maddi deliller, 106 suçlanan kii ve tanık sayısı, 107 uluslar arası unsurlar, 108 davanın baka 105 Bkz. Katte Klitsche de la Grange talya ya karı, 27 Ekim 1994, 62. paragraf, bu davanın hem ulusal içtihat hem de çevre hukukunda önemli yansımaları olmutur. 106 Triggiani talya ya karı, 19 ubat 1991, 17. paragraf. 107 Angelucci talya ya karı, 19 ubat 1991, 15. paragraf ve Andreucci talya ya karı, 27 ubat 1992, 17. paragraf. 108 Bkz. Ör. Manzoni talya ya karı, 19 ubat 1991, 18. paragraf. 47