İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE MÜCADELEDE TÜRKİYE RİFAT ÜNAL SAYMAN DİREKTÖR REC TÜRKİYE

Transkript

1 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE MÜCADELEDE TÜRKİYE RİFAT ÜNAL SAYMAN DİREKTÖR REC TÜRKİYE

2 İklim Değişikliğiyle Mücadelede Türkiye Rifat Ünal SAYMAN, Direktör - REC Türkiye 01 Ağustos 2017, ĠBB, Ġstanbul

3 Sunum Planı

4

5 Isı Dalgaları (2003) Avrupa da kişi hayatını kaybetti Fransa da mısır üretimi %30, meyve üretimi %25, tahıl üretimi %30 düştü. Fransa nın toplam tarım kaynaklı ekonomik kaybı 4 milyar Avro Hindistan da Her Yıl Rastlanan Dang Humması Vakası - 37 Milyon 2010 Pakistan Seli Nedeniyle Göç Eden ve Etkilenen Toplam İnsan Sayıları 6 Milyon ve 20 Milyon ETKİLER 2014 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL! 2015 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL! 2016 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL! 2015 öncesi Kaydedilen En Sıcak 10 Yıl 2014, 2010, 2005, 2009, 2007, 1998, 2002, 2003, 2006, 2012 Kuzey Kutup Buzullarında Kaydedilen En Büyük Küçülme Eylül Hindistan Yeraltı Su Kaynakları Krizi 6,73 milyon hektar alan tuzlanma nedeniyle kullanılamaz durumda İspanya da Ocak-Ağustos 2012 Arası Yanan Ormanlık Alan hektar Afetler Artık Doğal Değil! Sandy Kasırgası ABD 50 milyar $ ekonomik zarar %0,6 lık ekonomik düşüş 7 milyon ev elektriksiz kaldı Metro hizmetlerinde aksamalar Rafinerilerin %70 i kapandı Son yıllarda kuraklıktan dünya çapında etkilenen insan sayısı 162 Milyon 2010 Kuraklığı Etiyopya da kişi hayatını kaybetti, toplam 57 milyon kişi etkilendi Çin de 3 milyon insan yeterince içecek suya ulaşamadı Amazon ormanlarında 2,5 milyon km 2 yeşil alan kaybı gerçekleşti

6 Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) İklim Değişikliği İnsan Kaynaklı 2013 Hiç kimse iklim değişikliğinin etkilerine bağışık değil 2014

7 İklim Değişikliği ile Mücadele Yatırımlar için finansman ihtiyacının çözülmesi gerekiyor Paris İklim Anlaşması çözüm için çok önemli bir adım Azaltım (mitigation): İklim değişikliğine neden olan insan kaynaklı sera gazlarını kontrol altına alınması, azaltılması ve tutulmasına yönelik önlemler Uyum (adaptation): İklim olaylarının (risklerinin) etkileriyle mücadele etmek, fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve uygulanması

8 Sera Gazı Salımları Küresel Ölçekte Artıyor Kaynak: IPCC, 2014

9 - TO P30- EN FAZLA SERA G AZI SALIM I YAPAN 30 ÜLKE (1990) Seragazı Salımları, Kişi Başı CO2e ton/ yıl AKDO hariç, 1990 Alan: Seragazı Salımları, Toplam CO2e AKDO hariç, Avustralya 1. ABD Rusya Kazakistan 3 Kanada 10 0 Özbekistan Ukrayna Polonya Romanya Güney AfrikaVenezuela Arjantin Güney Kore Meksika İran 3. Çin Türkiye 1 Brezilya Endonezya Nijerya 5. Hindistan Çekya İspanya 2. AB (28) 2 Almanya Hollanda İngiltere Japonya Fransa İtalya Suudi Arabistan 0 Ek I Ülkeleri (Ek II hariç) Ek II Ülkeleri Kişi Başı GSYİH SGP, Cari $, 1990 Ek Dışı Ülkeler R. Ünal SAYMAN, Veri Kaynakları: WRI CAIT, World Bank

10 - TO P30- EN FAZLA SERA G AZI SALIM I YAPAN 30 ÜLKE (2013) Se ragazı Sa lımları, Kişi Başı CO 2 e ton/ yıl AKDO hariç, 2013 Alan: Seragazı Salımları, Toplam CO 2 e AKDO hariç, Avustralya 20 Kazakistan Kanada 2. ABD Suudi Arabistan 5. Rusya Güney Kore 10 0 G. Afrika İranVenezuela Ukrayna 1. Çin Arjantin Meksika Tayland Türkiye Brezilya Mısır 4. Hindistan Endonezya Nijerya Pakistan Malezya Polonya Japonya 3. AB (28) İngiltere İtalya İspanya Fransa Almanya Ek I Ülkeleri (Ek II hariç) Ek II Ülkeleri Kişi Başı GSYİH SGP, Cari $, 2013 Ek Dışı Ülkeler R. Ünal SAYMAN, Veri Kaynakları: WRI CAIT, World Bank

11 Sunum Planı

12 Toplam Seragazı Salımları ve Sektörel Paylar % 125% 100% 75% 50% 25% 0% Toplam Seragazı Salımları Artış Oranı 125% 90% 66% 43% 15% 0% yılına göre değişim (%) Seragazı Salımlarının Sektörel Dağılımı (CO 2 e) 500 %3 400 %11 % %5 %20 %11 % % Enerji Endüstriyel Faaliyetler Tarım Atık Türkiye nin toplam seragazı salımları1990 da 208 bin tondan %125 lik bir atıģla 2014 de 468 bin tona yükseldi Türkiye nin toplam seragazı salımları içinde enerji sektörünün payı 1990 da %64 den 2014 de %73 e yükseldi Kaynak: REC Türkiye; Veri Kaynağı: TUİK

13 Milyon Bin Seçilmiş Göstergeler Toplam Nüfus (milyon) KiĢi BaĢı GSYĠH (bin $) 90 45% $50 400% 80 41% 40% 70 35% $40 332% 300% % 25% 20% 15% 10% 5% $30 $20 $ % 100% 0 Almanya Türkiye Fransa İngiltere İtalya İspanya 0% $0 İngiltere Almanya Fransa İtalya İspanya Türkiye 0% Artış Oranı Artış Oranı Hane Halkı Büyüklüğü (kiģi) Bin KiĢi BaĢına Binek Arabası 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 4,14 3,82 Türkiye İspanya İtalya Fransa İngiltere Almanya 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% % 114 İtalya Almanya Fransa İspanya İngiltere Türkiye 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% Azalış Oranı Artış Oranı

14 Seçilen Kilit Göstergelerde Kümülatif Değişim ( ) 160% 140% 120% Küresel Ekonomik Krizi 100% 80% 60% 1999 Depremleri 2001 Ekonomik Krizi 40% 1994 Ekonomik Krizi 20% 0% Nüfus Toplam Sera Gazı Salımları Milli Gelir (2010 Sabit Dolar) Kişi Başı Sera Gazı Salımları Birimler: 1 - Nüfus, 1990 yılına göre % değiģim; 2 Toplam Sera Gazı Salımları, 1990 yılında göre CO 2 e % değiģim; 3 Milli Gelir, 1990 yılına göre 2010 yılı $ fiyatlarıyla % değiģim; 4 KiĢi BaĢı Sera Gazı Salımları, 1990 yılına göre CO 2 e değiģimi Veri Kaynakları: 1 - Nüfus Dünya, Bankası; 2 - Toplam Sera Gazı Salımları, TÜĠK; 3 - Milli Gelir Dünya Bankası; 4 - KiĢi BaĢı Sera Gazı Salımları, TÜĠK

15 Milyon ton CO 2 e Milyon ton CO 2 e Milyon ton CO 2 e Milyon ton CO 2 e Milyon ton CO 2 e Seçilmiş Göstergeler Toplam Salım Çevrim ve Enerji Sektörü (Elektrik Üretimi )* % % 125% 100% 75% 50% 25% 0% -25% % % 250% 200% 150% 100% 50% 0% -50% 0 Almanya İngiltere Türkiye Fransa İtalya İspanya -50% 0 Almanya İngiltere Türkiye İtalya İspanya Fransa -100% Değişim ( ) Değişim ( ) UlaĢtırma** Sanayi Sektörü ve Endüstriyel ĠĢlemler*** Diğer Sektörler (Binalar )**** % 200% 175% 150% % 150% 125% 100% % 75% 50% % 100% 75% 50% 25% 0% % 50% 25% 0% -25% -50% % 0% -25% 0 Almanya Fransa İngiltere İtalya İspanya Türkiye -25% 0 Almanya Türkiye Fransa İngiltere İtalya İspanya -75% 0 Almanya İngiltere Fransa İtalya Türkiye İspanya -50% Değişim ( ) Değişim ( ) Değişim ( ) * UNFCCC 1.A.1 ** UNFCCC 1.A.3 *** UNFCCC 1.A.2 ve 2 **** UNFCCC 1.A.4 Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye; Veri Kaynağı: UNFCCC

16 Türkiye de Şehir Nüfusundaki Değişim ( ) Kaynak: Sayman, R. Ünal. MBB ġehir ve Toplum Dergisi, Sayı 7.

17 En Yüksek Nüfuslu 10 İl 2015

18 İstanbul Seragazı Envanteri Ön Sonuçlar Ġstanbul un Toplam Seragazı Salım Miktarı tco 2 e KiĢi BaĢı Salım Miktarı Ġstanbul 3,34 tco 2 e/yıl Türkiye 6,08 tco 2 e/yıl Ġstanbul un toplam salımının Türkiye toplamı içindeki payı %10. Tarım ve Endüstriyel ĠĢlemler Türkiye ortalamasının oldukça altında. Türkiye ortalamasında Tarım (%11) ve Endüstriyel ĠĢlemler (%13). Ġstanbul 2015 yılı için kaynak: ĠSTAÇ Türkiye 2014 yılı için kaynak: TUĠK

19 Öne Çıkan Azaltım Tedbirleri ġehġrler: ġehirlerin iklim dostu planlaması (kısa mesafe), toplu taģımanın güçlendirilmesi, yeģil binaların teģvik edilmesi ENERJĠ: Yenilenebilir enerjiye geçiģ, kömür, petrol, doğalgaz kullanımının azaltılması, akıllı Ģebekelerin kurulması, enerji verimliliğinin arttırılması ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ KÜRESEL BĠR SORUN ÜRETĠM: Her türlü mal ve hizmet üretim sürecinde verimlilik artıģı sağlanması, biliģim teknolojilerinin yaygınlaģması ULUSLARARASI ÇÖZÜM GEREKĠYOR ARAZĠ KULLANIMI ve TARIM: OrmansızlaĢtırmanın azaltılması, tarımda verimlilik artıģı, bozulmuģ arazilerin restorasyonu HFC: Düzenlemeler aracılığıyla HFC salımının sonra erdirilmesi, buzdolabı ve klimalarda yeni teknolojilerin kullanılması ATIK YÖNETĠMĠ: Atık miktarının azaltımı, geri dönüģüm ve kazanım oranlarının yükseltilmesi, düzenli depolarda metan gazının kullanılması

20 Sunum Planı

21 İklim Değişikliği ile Mücadelede Önemli Tarihler Dünya I. Ġklim Konferansı IPCC Kuruldu Rio Konferansında UNFCCC kuruldu COP1 (Berlin) Salım azaltımı hedefi öngören Kyoto Protokolünün kabulü Kyoto Protokolü yürürlüğe girdi Kyoto Protokolü salım azaltım dönemi Kopenag Konferansı ve varılamayan iklim anlaģması de Kyoto Protokolünün süresinin dönemini kapsayacak Ģekilde uzatılması de VarĢova da Paris öncesinde INDC lerin sunulmasının kararlaģtırılması

22

23 İklim Değişikliği ile Mücadelede çok Önemli Bir Adım! - Özel sektöre, yerel yönetimlere çok büyük bir mesaj - Önemli bir niyet ilanı, büyük bir uzlaģı - Bütün sorunları çözmeyecek, Paris AnlaĢması sonucu dünyamız ısınmaya yavaģlayarak devam edecek - Daha alınacak yolumuz var

24 Sıcaklık Artışı - Paris AnlaĢmasının ana amacı küresel sıcaklık ortalamasında gözlemlenen artıģı insanların ve ekosistemlerin mücadele etme ve uyum sağlama kapasitesini aģmayacağı bir limitin altında tutmaya çalıģmak. - Müzakereler sonucunda ortaya çıkan karar bu artıģı yüzyılın sonunda (2100) 2 o C derecenin oldukça altında tutmak ve 1.5 o C dereceyi sağlayabilmek için çabaları sürdürmek yönünde oldu.

25 Karbon Bütçesi - Karbon bütçesini tüketmemek için küresel sera gazı salım miktarının olabildiğince çabuk zirve yapıp azalma eğilimine girmesi; 2050 den itibaren insan kaynaklı salımlar ve yutak alanların kapasitesi arasında bir dengenin kurulması amaçlanıyor.

26 Farklılaşma - AnlaĢma kapsamında geliģmiģ ülkelerin iklim değiģikliği ile mücadelede tarihsel sorumlulukları dikkate alınarak sera gazı salımlarının azaltılması çabalarına liderlik etmesi beklenmekte. - GeliĢmekte olan ülkelerin ise azaltım çabalarını zamanla kuvvetlendirmesi teģvik edilecek.

27 Finansman - Ġklim değiģikliğinden en çok etkilenen ve bununla mücadele edebilme kapasitesi en düģük ülkelerin mücadele kapasitelerini arttırmak, uyum tedbirlerini sağlamlaģtırmak ve ihtiyaç duyabilecekleri diğer tedbirleri geliģtirmek amacı ile tesis edilecek bir iklim finansmanı kaynağı olacak. - Bu kaynakta geliģmiģ ülkelerin 2020 yılından itibaren yıllık 100 milyar dolar toplanması öngörülmekte. Bu, taban rakam olacak ve 2025 yılından itibaren somut ihtiyaç analizlerine göre güncellenerek devam ettirilecek.

28 Çaba Paylaşımı - GeliĢmiĢ ülkelerin, geliģmekte olan ülkelere, iklim değiģikliği ile mücadele için sarf edecekleri çabanın maddi yükleri için finansal kaynak sağlaması bir zorunluluk haline geldi. - Diğer ülkeler gönüllülük esasına dayalı olarak dilerlerse finansal yardım sağlayabilecek.

29 Değerlendirme Mekanizması - Ülkelerin ortak fakat farklılaģtırılmıģ sorumluluklarla kendi kapasitelerine göre belirledikleri planlara göre hareket edebilmesini sağlayacak ulusal katkı beyanları (INDC) üzerine kurulu. - Mevcut durumda, INDC ler yerkürenin sıcaklık artıģını ancak 3 dereceye yakın bir noktada tutabiliyor. Tüm tarafların hedeflerinin toplam olarak dikkate alarak 2023 yılında değerlendirilmesine ve sonraki her 5 yılda aynı değerlendirme sürecine tabi olmasına karar verildi. Bu değerlendirme sonuçları ülkelere kendi hedeflerini daha iddialı hale getirmeleri için kılavuzluk yapacak.

30 Zarar ve Kayıplar - Ġklim değiģikliğinin olumsuz etkilerine karģı en savunmasız ülkelerin zararlarının ve kayıplarının karģılanması ihtiyacı Paris AnlaĢması kapsamında tanınıyor ancak bu zararların tazmini doğrultusunda hukuki bir süreç yolu açık değil ve mekanizmanın nasıl iģleyeceği muğlak durumda.

31 Takvim - Taraf Devletlerin imzalaması ve Meclislerinde onaylanması gerekiyor Nisan 2016 da New York ta imzaya açıldı, - Yürürlüğe girmesi için küresel sera gazı salımlarının en az %55 ini temsil eden en az 55 taraf ülke tarafından imzalanması gerekiyordu. - Ġmza süreci çok hızlı bir sürede tamamlandı ve anlaģma yürürlüğe girdi yılı itibari, Kyoto Protokolü II. Döneminin tamamlanmasının ardından uygulanmaya baģlayacak.

32 Paris Sonrası - Hızlandırıcı etkisi - Dünya devletlerinin adımları hızlanacak - Ar&Ge çalıģmaları artacak - Yenilenebilir enerji yatırımları artacak - Özel Sektör giriģimleri artacak - Karbon Ticareti canlanacak - MRV önem kazanacak - Ġzleme ve Yaptırım olmayacak - En büyük yaptırım afiģe etmek olacak

33 Sunum Planı

34 Türkiye açısından Paris Anlaşması - Türkiye halen geliģmiģ ülkeler olarak kabul edilen EK-I ülkeleri arasında yer almakta. - Bu açıdan Türkiye nin 2020 de 100 milyar dolar olarak hedeflenen YeĢil Ġklim Fonu ndan yararlanma olasılığı düģtü. Teknoloji ve kapasite geliģtirme desteklerinden faydalanması daha olası. - Türkiye özel statüsünün tanınmasını istemekte. - Türkiye ayrıca 2020 yılında gerçekleģecek COP26 toplantısına ev sahibi olmak için resmi baģvuru yaptı. - Türkiye anlaģmayı imzaladı, ama halen TBMM de onaylamadı. Bu açıdan Türkiye Paris AnlaĢması na halen taraf değil.

35 Türkiye INDC si %21 (246 mt) Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye; Veri Kaynakları: TÜĠK, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı

36 Covenant of Mayors ÜYE TÜRK BELEDİYELERİ: Antalya BB, Bağcılar (İstanbul), Bornova (İzmir), Bursa BB, Tepebaşı (Eskişehir), İzmir BB, Kadıköy (İstanbul), Karşıyaka (İzmir), Nilüfer (Bursa), Maltepe (İstanbul), Seferihisar (İzmir), Şişli (İstanbul) Kaynak: Covenant of Mayors

37 TEŞEKKÜR EDERİM Rıfat Ünal Sayman