ET VE SÜT KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2012 YILI RAPORU

Transkript

1 ET VE SÜT KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2012 YILI RAPORU

2 Bu rapor; tarih ve 6085 sayılı Kanun ile tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiş, Sayıştay Rapor Değerlendirme Kurulunun tarih ve 39/81 sayılı Kararı ile kabul edilmiştir.

3 Kuruluşun adı Merkezi İlgili Bakanlık Esas sermayesi Ödenmiş sermayesi Ödenmemiş sermaye : Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü : Ankara : Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı : TL : TL : TL Karar organı (Yönetim Kurulu) Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama tarihi Ayrılma Tarihi 1- Başkan Bekir Ulubaş Et ve Süt Kurumu Genel Müdür İsmail Kemaloğlu Et ve Süt Kurumu Genel Müdür Vekili İsmail Kemaloğlu Et ve Süt Kurumu Genel Müdür Devam Ediyor 2- Üye Muhammet Kaya Et ve Süt Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Muhammet Kaya Et ve Süt Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Devam Ediyor 3- Üye Ahmet Uçar Et ve Süt Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Uçar Et ve Süt Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Devam Ediyor 4- Üye Emin Darıcı Hazine Müsteşarlığı 5- Üye Metin Süerdem Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Md. Yrd Bakanlık Müşaviri Üye İsmail Kemaloğlu Et ve Süt Kurumu Genel Müdür Vekili

4 Raporda yer alan kısaltmalar AB ABD ÇİTOSAN EBK ESK ET-PAŞ G.T.İ.P ISO KÖY TAGEM TAR-ET TEDAŞ TÜİK TZOB YPK ÇED BYS : Avrupa Birliği. : Amerika Birleşik Devletleri. : Çimento Sanayi A.Ş. : Et ve Balık Kurumu : Et ve Süt Kurumu : Et ve Balık Sanayi A.Ş. : Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları. : Uluslararası Standartlar Teşkilatı. : Kalkınmada Öncelikli Yöreler. : Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. : Sözleşmeli Besi Sığırcılığı Projesi. : Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. : Türkiye İstatistik Kurumu. : Türkiye Ziraat Odaları Birliği. : Yüksek Planlama Kurulu. : Çevresel Etki Değerlendirmesi : Bilgi Yönetim Sistemi

5 İÇİNDEKİLER I-TOPLU BAKIŞ... A-Üretilen malın veya hizmetin dünya ekonomisindeki yeri... B-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri... C-Öneriler.. Sayfa No I I II VIII II-İDARİ BÜNYE. 1 A-Mevzuat B-Teşkilat C-Personel durumu.. 8 III-MALİ BÜNYE A-Mali durum.. 18 B-Mali sonuçlar IV-İŞLETME ÇALIŞMALARI A-İşletme bütçesinin genel durumu.. 25 B-Finansman C-Giderler.. 28 D-Tedarik işleri.. 33 E-Üretim ve maliyetler F-Pazarlama G-Sigorta işleri H-İşletme sonuçları 86 I-Bağlı ortaklık ve iştirakler.. 91 J-Kalkınma plânı ve yıllık programlar.. 91 V-BİLÂNÇO Aktif Pasif VI-GELİR TABLOSU VIII- EKLER

6

7 I I. TOPLU BAKIŞ A-Üretilen malın veya hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri: Dünyada artan nüfusun yeterli ve dengeli beslenmesinde hayati öneme sahip olan hayvancılık ve et sektörü, birçok alanda endüstri hammaddesi olarak kullanılması açısından da yüksek oranda katma değer üretmekte, ayrıca birçok yan sektörü barındırması sebebiyle de ülke ekonomilerine önemli katkılar sağlamaktadır. Sektörün, dünyadaki tarımsal gayri safi hâsılanın % 40 ını ürettiği ve 1,3 milyar insan için geçim kaynağı yarattığı hesaplanmaktadır. Bitkisel üretimin bütün artıklarını yem olarak değerlendirip, bitkisel proteinleri hayvansal proteinlere dönüştürmesi açısından, bitkisel üretimin de sigortası olarak görülen hayvancılık sektörünün tarım içindeki payı, Avrupa Birliği ülkelerinde % 49 a ulaşmıştır. Yaklaşık olarak 7,5 milyon tarım işletmesi bulunan Avrupa Birliği ülkelerinde, hayvancılık işletmelerinde işletme başına ortalama 44 baş hayvan düşmektedir. Et ve et mamullerinin insan beslenmesinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Gelişmiş ülkelerde kişi başına günlük ortalama protein tüketimi 102 gramdır ve bunun gramı hayvansal kaynaklı proteinlerden oluşmaktadır. Hayvancılık disiplinli bir işletmecilik faaliyetini zorunlu kılmaktadır. Dünyanın gelişmiş ülkeleri ile ABD ve AB ülkelerinde hayvancılık işletme hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır. Ekonomik olarak yapılan değerlendirmelerde hayvancılık yıl içinde nakit akışı sağlama yönünden de önemli bir avantaja sahiptir. Dünya nın gelişmiş ülkelerinde, daha az hayvandan mümkün olan kaliteli ve en yüksek verimi alabilmek için ıslah çalışmalarına büyük önem verilmektedir. Bu durum maliyetlerin düşmesine önemli ölçüde katkı sağladığından, hayvancılıkla uğraşan çiftçilerin rekabet gücünü artırmaktadır. Tarımın alt sektörü olan hayvancılık, Dünya nın gelişmiş ülkelerinde, büyükbaş, küçükbaş, kanatlılar, balıkçılık ve su ürünleri; konularında ihtisas işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Ayrıca söz konusu ülkelerde hayvancılık, üretim, değerlendirme ve pazarlama zinciri kurularak yapıldığı için sistemli bir yapılanma söz konusudur. Bu tür sisteme dayalı işletmecilik faaliyetleri piyasalardaki konjonktürel dalgalanmalardan az etkilenmektedir.

8 II Sayıştay B-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: 1950 li yıllarda et endüstrisinin sağlayacağı ekonomik sonuçlarının yanı sıra üreticiden malın alınarak kesilmesi, stoklanması ve özellikle kış aylarında büyük yerleşim yerlerinin et açığının giderilmesi amacıyla; tarih ve 3/15597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki K/871 sayılı Koordinasyon Kurulu Kararıyla tarihinde Et ve Balık Kurumu kurulmuş ve faaliyete geçmiştir. Kurum faaliyetleri geçen 40 yılın ardından tarih ve 92/3088 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 3291 sayılı Kanun un 13 üncü maddesine göre özelleştirilme kapsamına, 4046 sayılı Kanun un geçici 11 inci maddesine istinaden de programa alınmış ve unvanı Et ve Balık Ürünleri A.Ş. olarak değiştirilmiştir. 13 yıl özelleştirme sürecinde kalan Şirket, Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih ve 2005/104 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak, eski statüsüne iade edilmiş ve tarihinde o zamanki adı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, şimdiki adı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile ilgilendirilmiştir tarih ve 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Devletin genel hayvancılık politikası çerçevesinde, hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesini temin etmek, piyasa ekonomisi kuralları içerisinde sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunarak kamu yararı ile faaliyetlerini sürdürmek amacıyla kurulan ve bir iktisadi devlet teşekkülü olan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adı Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiş ve Kurumun amaç, faaliyet konusu, merkezi ve sermayesinin Ana Sözleşmesinde belirtileceği hüküm altına alınmıştır Anayasa sının 45 inci maddesi; Devlet, bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçleri ile diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır. Devlet, bitkisel ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesi için gereken tedbirleri alır. hükmündedir. X. Kalkınma Plânında da belirtildiği üzere, Türkiye de hayvancılık işletmeleri genelde küçük ölçekli olup yem bitkileri üretimi ile çayır ve meraların korunma ve ıslahı yetersiz, suni tohumlama sayısı uluslararası ortalamaların altında ve hayvan hareketleri ile hayvan sağlığına yönelik önlemler yeterlilikten uzak bir durumdadır. Bu bağlamda, hayvancılık desteklemeleri miktar ve çeşit olarak artırılmış ve bölgesel projeler uygulamaya konulmuş, bu destekler son yıllarda et ve süt üretiminde artış getirmiştir. Diğer taraftan, aynı dönem içerisinde et üretiminde arz açığı doğuran gelişmeler ve tüketim artışı et fiyatlarında dalgalanmalara neden olmuş ve bu kapsamda 2010 yılında başlatılan kasaplık canlı hayvan ve et ithalatı azalarak da olsa devam etmiştir.

9 III Hayvancılık ürünleri üretimine çeşitli bölgesel ve/veya girdi bazında desteklerin yanı sıra 2012 yılı için sütçü ve kombine ırklar ve melezleri ile etçi ırkların melezleri anaç sığır için 225 TL/baş, etçi ırklar anaç sığır için 350 TL/baş, koyun ve keçi için 18 TL/baş destekleme yapılmıştır. Yine X. Kalkınma Plânında yer aldığı üzere, geçen yıllarda ülkede yaşanan kuraklık ile küresel gıda piyasalarındaki istikrarsızlığın yol açtığı olumsuz etkiler sonucu Türkiye nin tarım ürünleri ithalatı miktar ve değer olarak yükselmiştir. Et ve et ürünleri piyasasında fiyat dengesini sağlamak üzere canlı hayvan ve kırmızı et ithalatı yapılmış, hayvancılıkta yatırımlar artırılmıştır. Öte yandan, tarımsal işletmelerde çok parçalılık ve ölçek sorunlarının giderilmesi, üretici örgütlülüğünün güçlendirilmesi, teknoloji kullanımının yaygınlaştırılması ile tarım-sanayi işbirliği ve entegrasyonunun artırılması ihtiyacı devam etmektedir. Öte yandan, AB katılım müzakereleri kapsamında gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı fasıl başlığı altında yer alan; Gıda Güvenliği, tüketicinin korunması, bilgilendirilmesine yönelik hijyen ve sunum kuralları, gıda güvenliğinin teminine yönelik mekanizmalar ve denetimlere yönelik düzenlemeleri içermektedir. Ayrıca, gıdanın işlenmesi ve piyasaya sürülmesiyle ilgili, özellikle hayvansal gıdalar için daha sıkı olan hijyen kurallarını da içermektedir. Tarım mevzuatının önemli bir bölümünü oluşturan veterinerlik mevzuatı esas itibarı ile canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerin topluluk içi ticareti, hastalık kontrol ve eradikasyonu, AB dışındaki ülkelerden gelecek ürünlere ilişkin teknik ve idari düzenlemeler ile hayvansal kökenli ürünlerin üretiminin kontrolüne ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Alt-başlık altında aynı zamanda, hayvan hastalıklarının bildirimi, hayvanların kimliklendirilmesi ve hareketlerinin takibine ilişkin gerekli idari yapılara ve mekanizmalara ilişkin kapsamlı düzenlemeler bulunmaktadır. Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ithalatı için ayrıntılı kuralları ortaya koyan mevzuat, ithalatın belirli ve bu konuda özel olarak teçhiz edilmiş sınır kontrol noktalarından yapılmasını gerekli kılmaktadır. Hayvancılık sektörüne ilişkin düzenlemeleri de içeren hususlar tarih ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu yürürlüğe konmuştur. Kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelikler hazırlanmaktadır. Bu kapsamda, Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Ait Yönetmelik uyarınca, Kuruma ait kombinalarda faaliyetlerin sürdürülebilmesi için yapılan ilâve yatırımların tarihine kadar tamamlanması gerekmektedir. Etlik küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayılarındaki gelişmeler, TÜİK verilerinden derlenerek, yıllar itibarıyla aşağıda gösterilmiştir.

10 IV Sayıştay Yıllar Sığır Manda Büyükbaş toplamı Koyun Keçi Küçükbaş toplamı TÜİK verilerinden derlenmiştir. (bin baş) 2012 yılında Türkiye nin canlı stokları büyükbaşta % 12,3 oranında 1,5 milyon baş, küçükbaşta ise % 10,7 oranında 3,5 milyon adet artış göstermiştir. Dönem sonu itibarıyla 14 milyon büyükbaş 35,8 milyon da küçükbaş canlı stoku bulunmaktadır. Türkiye nin son beş yıllık kırmızı ve beyaz et üretimi aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Yıllar Kırmızı et Beyaz et TÜİK( ESK sektör raporu) (bin ton) Tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, kırmızı et üretimi yıllar itibarıyla dalgalı fakat yükselen bir eğim izlemiştir. Nitekim 2012 yılında %17,8 oranında artışla 916 bin tona yükselmiştir. Beyaz et üretimi de yükselen çizgisini devam ettirmiş ve 2012 yılında % 6,9 oranında artışla 1,7 milyon tonu aşmıştır. Kişi başına tüketilen et ABD AB Türkiye Kırmızı et Kanatlı Balık Toplam TÜİK-ESK sektör raporu (kg/kişi) Türkiye nin kişi başına et tüketimi, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği verileriyle karşılaştırıldığında; Amerika Birleşik Devletleri nin Türkiye nin 2,8 katı, Avrupa Birliği nin ise Türkiye nin 1,7 katı daha fazla et tükettikleri görülmektedir. Türkiye nin yıllar itibarıyla büyük ve küçükbaş hayvan kesimi ve et üretimi aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

11 V Et Üretimi Büyükbaş Küçükbaş Yıl Adet Ton Karkas kg Adet Ton Karkas kg TÜİK- ESK sektör raporu Yukarıdaki çizelge incelendiğinde yıllar itibarıyla hayvan sayılarında ve et üretimlerinde dalgalanmalar görülmektedir. Bu durum hayvancılığın istikrarlı bir şekilde gelişme göstermediği biçiminde değerlendirilebilmektedir. Hayvan hastalıklarını, kayıt dışılığı, yüksek hammadde ve girdi maliyetlerini, optimum kapasite altındaki birimlerde üretimi sektörün gelişmesini olumsuz yönde etkileyen faktörler olarak saymak mümkündür. Kurumun son beş yıla ilişkin faaliyetleri, aşağıda toplu bilgiler çizelgesinde gösterilmiştir.

12 VI Sayıştay Toplu Bilgiler Ölçü Son iki yıl farkı Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Öz kaynaklar Yabancı kaynaklar Finansman giderleri (1.137) (38) Maddi duran varlıklar (Edinme değeri) Maddi duran varlıklar birikmiş amortismanı Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL (22.759) (67) Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % (49) (64) Başlıca alım miktarı Ton Tüm alım tutarı Bin TL Başlıca üretim mik.(gövde ve beyaz dahil) Ton Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL Üretim kapasitesi (Gövde etler) Ton Kapasiteden yararlanma oranı % Başlıca satış miktarı (Gövde, parça,kanatlı) Ton Net satış tutarı Bin TL Stoklar -İlk madde ve malzeme. Bin TL (1.014) (32) -Mamuller Bin TL Diğer Stoklar Bin TL (131) (30) Memur (ortalama) Kişi Sözleşmeli (ortalama) Kişi İşçi (ortalama) Kişi Personel için yapılan tüm giderler Bin TL Cari yıla ilişkin: - Memurlar için yapılan giderler Bin TL Memur başına aylık ortalama giderler TL Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL İşçiler için yapılan giderler Bin TL İşçi başına aylık ortalama gider TL Dönem kârına ilişkin vergi ve diğer yasal yükümlülükler Tahakkuk eden vergiler Bin TL (2.862) (65) GSYH ya katkı (üretici fiyat.) Bin TL (2.183) GSYH ya katkı (alıcı fiyat) Bin TL GSMH ya katkı alıcı fiyatlarıyla Bin TL Zararlılık % (16) (52) Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (35.930) (32.360) (8.090) (49.252) (21.493) (56) Dönem net kârı veya zararı Bin TL (40.192) (28.663) (9.392) (48.854) (25.534) (48) Bilanço kârı veya zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (25.534) 6 Artış veya azalış %

13 VII 1952 yılında kurulan Kurum 1992 yılında özelleştirme kapsamına alınmış, varlıklarından bazıları özelleştirildikten sonra 2005 yılında, Türkiye hayvancılığının gelişmesi için düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesi, piyasa ekonomisi kuralları içinde rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunması, tekelleşmenin önüne geçmesi, amaçlarıyla özelleştirme kapsamından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmiştir tarih ve 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Kurumun adı Et ve Süt Kurumu olarak değiştirilmiştir. Kuruluş amacı Devletin genel hayvancılık politikası çerçevesinde, hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesini temin etmek, piyasa ekonomisi kuralları içerisinde sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunarak kamu yararı ile faaliyetlerini sürdürmek olarak belirtilmiştir. Kurumun örgüt yapısı merkez ve taşra birimlerinden oluşmaktadır. Merkez teşkilatı, Yönetim Kurulu, Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcıları, teftiş kurulu, hukuk müşavirliği ve daire başkanlıklarından oluşmaktadır. Taşra teşkilatını ise değişik illerde bulunan 10 adet kombina müdürlüğü ve İstanbul Depo Müdürlüğü oluşturmaktadır. Kuruluşta 2012 yılsonu itibarıyla; 107 memur, 245 sözleşmeli personel ve 769 işçi olmak üzere toplam 1121 kişi çalışmıştır. Bunun dışında aynı yıl içinde Devlet Personel Başkanlığından alınan izinle altı ay süre ile 55 adet geçici işçinin de ortalama 18Adam/ Ay çalıştırıldığı görülmüştür yılında büyükbaş kesimi 70 bin adet olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam önceki yıla göre % 56 oranında artmıştır. Küçükbaş hayvan kesimlerinde bir önceki yıla göre % 23 oranında azalışla 10 bin adet kesim yapılmıştır. Kümes hayvanı kesimlerinde önceki yıla göre % 9, programa göre % 2 oranında gerçekleşme kaydedilmiş olup, toplam kesilen kanatlı sayısı 164 bin adet olmuştur. Faaliyet dönemi itibarıyla, Kurum 160,7 milyon TL si yabancı olmak üzere 333,7 milyon TL kaynak kullanarak 531,1 milyon TL satış hâsılatı elde etmiştir. Öte yandan, 492 milyon TL satış maliyeti ve 60,6 milyon TL faaliyet gideri ile faaliyetlerini 21,5 milyon TL zararla sonuçlandırmış diğer kalemlerin de ilâvesiyle dönem 25,5 milyon TL zararla kapanmıştır. Kurumun mali göstergeler bakımından zararlı durumu, iktisadi devlet teşekkülü olarak yapılandırılan Kuruma düzenleyici ve destekleyici olarak sektörde rekabet koşullarının tesisi ile kamu yararını gözetmek gibi görevler verilmesi ile birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Öte yandan, Kurum görevlerinin süt piyasasına da genişletilmesinin ilâve finansal kaynak ihtiyacı oluşturabileceği değerlendirilmektedir.

14 VIII Sayıştay Kuruluşun verimli ve kârlı duruma gelebilmesi ve et piyasasında etkin olabilmesi için kapasite kullanım oranının yükseltilerek birim sabit maliyetlerin düşürülmesi, ürünlerin büyük tüketim merkezlerine ulaşmasını sağlayacak franchising sisteminin hedefe ulaşılacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi, modernizasyon ve otomasyonu tamamlanmayan kombinaların yenilenme faaliyetlerine devam edilmesi, düzenli hayvan tedarikini sağlayacak tedbirlerin alınması, genel müdürlüğe bağlı 11 iş yerinde nitelikli ve gerekli personel sayısının belirlenmesini teminen iş analizlerinin bir an önce yapılması gerekli görülmektedir. C- Öneriler: Et ve Süt Kurumunun 2012 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Teşekkülün amaç ve faaliyetlerini gerçekleştirme ve yönetimi ile ilgili kararları almakla yetkili ve görevli olan Yönetim Kurulunun toplanamaması, faaliyetlerin yürütülmesinde gecikme ve aksaklıklara neden olduğundan, boş bulunan Yönetim Kurulu üyeliklerine atamaların yapılmasını teminen ilgili makamlar nezdinde girişimlerde bulunulması (sayfa:6 ), 2- Bir hizmet binasına sahip olunabilmesi bakımından, Genel Müdürlüğe devri uygun bulunmuş olan Hazine arazisinin devir işlemlerinin tamamlanması ve hizmet binası için gerekli finansmanın sağlanmasına yönelik girişimlerin başlatılması (sayfa:31, 32), 3- Kuruma ait kombinalar ile bu kombinaların ürettiği işlenmiş eti satan franchising et mağazalarının arasındaki üretim satış dengesinin iyi plânlanması, mağaza açma taleplerine izin verilirken bu plânlamanın dikkate alınması, et preparatları itibarıyla satışların dengeli olması için fiyat aralıklarının satış dengesini sağlayacak şekilde belirlenmesi, Kombinalarca mağazalardan talepler alınırken yığılmanın önlenmesi için 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliği ndeki oranlara dikkat edilmesi (sayfa:77), 4- Erzurum Et Kombinası ile ilgili olarak; - Erzurum Büyükşehir Belediyesi ile imzalanan sözleşme kapsamında plânlanan yeni kombina inşaatının tamamlanması amacıyla, sözleşmede öngörülen cezai yaptırımların uygulanması da dâhil, gerekli girişimlerde bulunulması, - Yeni kombina inşaatı dikkate alınarak, Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Ait Yönetmelik şartlarını sağlayacak ilâve yatırımları yapılmayan ve bu nedenle 2013 yılı sonunda faaliyetlerinin durdurulması söz konusu olan mevcut kombinanın ticari bağlantılarına ilişkin tedbirler alınması (sayfa:77-81),

15 IX yılındaki depremlerde hasar görmüş, 35 yıllık eski teknolojiye sahip ve yerleşim alanı içinde kalmış olan Van Et Kombinası tesislerinin, onarım, güçlendirme ve modernizasyonu ya da aynı alanda yeniden inşa edilmesi için yapılacak yatırımların ekonomik olmayacağı dikkate alınarak, kombina arazisinin uygun bir yöntemle değerlendirilmesi ve yerleşim alanı dışında ileri teknolojiye sahip yeni bir entegre tesis yapılması hususunun etüt edilmesi (sayfa: 81-83), 6-Raporun ilgili bölümlerinde yer alan (Ek:16) diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün 2012 yılı bilânçosu ve ,49 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

16

17 1 A- Mevzuat: II. İDARİ BÜNYE 1- Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü; Bakanlar Kurulunun tarih ve 3/15597 sayılı Kararıyla yürürlüğe konulan Koordinasyon Kurulunun K/871 sayılı Kararıyla tarihinde Et ve Balık Kurumu adıyla kurulmuştur. Koordinasyon Kurulu Kararının 1 inci maddesinde; Milli Koruma Kanunu nun muaddel 6 ncı maddesine göre hükmi şahsiyete haiz olmak, hususi hukuk hükümlerine tevfikan idare edilmek, aşağıda yazılı vazifeleri görmek ve mesuliyeti sermayesiyle mahdut bulunmak üzere mali ve idari muhtariyete haiz Et ve Balık Kurumu teşkil edilmiştir. ifadesiyle Kurumunun oluşturulmasındaki yasal dayanak belirtilmiştir. Aynı kararın sonraki maddelerinde; kurumun görevi, idare organları ve şekli ile denetimi ayrıntılı olarak düzenlenmiştir tarih, 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname ve bu Kararname uyarınca hazırlanarak tarihli Resmî Gazete de yayımlanan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Ana Statüsü nde; Kurumun tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir iktisadi devlet teşekkülü olduğu ifade edilmiştir. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü, Bakanlar Kurulunun gün ve 92/3088 sayılı Kararıyla, 3291 sayılı Kanun un 13 üncü maddesi uyarınca özelleştirilecek kuruluşlar arasına alınmıştır. İlk kombinasını 1953 yılında Erzurum da açmış olan Kurumun, özelleştirilmesine karar verildiği tarihte; 25 et kombinası, 2 tavuk kombinası, 2 et işleme ünitesi, 1 balık mamulleri fabrikası ve 1 soğuk hava deposundan oluşan 31 iş yeri ile sermayesinin % 98,8 ine sahip olduğu Erzincan Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi unvanlı bağlı ortaklığı bulunmaktaydı tarih ve 3291 sayılı Kanun hükümleri uyarınca Bakanlar Kurulunun tarih ve 92/3088 sayılı Kararıyla özelleştirilmesi öngörülen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü, Et ve Balık Ürünleri Anonim Şirketine dönüştürülmüş, Ana Sözleşmesi Yüksek Plânlama Kurulunun tarih, 93/2 sayılı Kararıyla onaylanmıştır tarihine kadar özelleştirme programında kalan ve bu dönemde 4046 sayılı Kanun ile Ana Sözleşme hükümlerine göre faaliyetlerini sürdüren şirket; Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih, 2005/104 sayılı Kararıyla özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmiştir.

18 2 Sayıştay Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü olarak özelleştirme kapsamına alınan ve daha sonra anonim şirkete dönüştürülerek tarihine kadar, 13 yılı aşan bir süre özelleştirme programında kalan Şirketin, programdan çıkarıldığı tarihteki iş yeri sayısı satılamayan 7 adet kombinadır yılında Ağrı Et Kombinasının, Ağrı Özel İdaresinden geri alınmasıyla işyeri sayısı 8 e, daha sonra Denizli ve Yozgat Et Kombinalarının alınmasıyla da 10 a yükselmiştir. Özelleştirme Yüksek Kurulu, Et ve Balık Ürünleri A.Ş. nin özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmesine ilişkin kararının gerekçesini; Faaliyetlerini kârlı olarak sürdüremeyen, sürekli zarar eden ve harcamalarını kendi kaynakları ile karşılayamayan Şirketin finansman ihtiyacı Özelleştirme Fonundan aktarılan sermaye ödemeleri ile karşılanmaktadır. Şu andaki sermayesi 300 trilyon TL ye ulaşmıştır. Bu güne kadar Şirkete aktarılan kaynağın ABD doları karşılığı 593 milyon ABD dolarıdır. Bugünkü durumu ile Şirket kuruluş amacına yönelik fonksiyonlarını yerine getirememekte, düşük kapasite ile çalıştığı için birim maliyetleri de yüksek gerçekleşmektedir. Yapılan özelleştirmelerin bir kısmı ise oluşan negatif kamuoyu nedeni ile uygulanamamaktadır. Şirketin mevcut statüsü ile devamı kamu giderlerini arttırmaktadır. Bu çerçevede, Şirketin yeniden yapılanması, AB normlarına uygun olarak hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesi amacıyla, özelleştirme kapsam ve programından çıkarılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. şeklinde açıklamıştır. Özelleştirme programından çıkarılarak, eski statüsüne iade edilen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Ana Statüsü, Yüksek Plânlama Kurulunun tarih ve 2006/T-25 sayılı Kararıyla onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Kurumun yapısı, görev ve yetkilerinin düzenlendiği Ana Statü nün 5 inci maddesinde; Bu Ana Statü ile teşkil olunan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü (EBK) tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir İktisadi Devlet Teşekkülüdür ifadesi yer almakta ve Ana Statü nün 6 ncı maddesinde kurumun amaç ve faaliyet konuları ayrıntılı olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu maddenin birinci fıkrasında teşekkülün temel amacı; piyasa ekonomisi kuralları içerisinde, sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkı yaparak, kârlılık ve verimlilik ilkeleri doğrultusunda kamu yararı da gözetilerek faaliyetlerini sürdürmek ve sermaye birikimine yardımcı olmaktır. hükmüne yer verilmiştir tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Devletin genel hayvancılık politikası çerçevesinde, hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesini temin etmek, piyasa ekonomisi kuralları içerisinde sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunarak kamu yararı ile faaliyetlerini sürdürmek amacıyla kurulan ve bir iktisadi

19 3 devlet teşekkülü olan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adı Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. Yine aynı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca; 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin eki (I) sayılı cetvelde yer alan kadrolar ile aynı Kanun Hükmünde Kararname nin (II) sayılı cetveline tabi sözleşmeli personel pozisyonlarına ait cetvellerin Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü ile ilgili bölümlerinde yer alan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü ibareleri Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı nda Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün amacı, faaliyet konusu, kapsamı, merkezi ve sermayesinin ana statüsünde belirtileceği hükmüne yer verilmiş olup denetim sırasında (Ağustos 2013) yeni ana statü ile ilgili çalışmaların devam etmekte olduğu öğrenilmiştir. Kurum yönetim bakımından 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, denetim açısından 3346 ve 6085 sayılı Kanun hükümlerine tabidir. 2- Tüzükler: 2012 yılı içinde kurum ile doğrudan ilgili tüzük yayımlanmamıştır. 3- Bakanlar Kurulu kararları: tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan tarih ve 2011/2611 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, tarihli ve 2010/623 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünce Kullanılmak Üzere Damızlık Olmayan Canlı Sığır İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulaması Hakkında Kararın 1 inci, 3 üncü ve 5 inci maddelerinde yer alan ibareleri olarak değiştirilmiştir tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan tarih ve 2012/3758 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konan İthalat Rejimi Kararına ekli I sayılı listede yer alan ürünlerin gümrük tarife istatistik pozisyonu (G.T.İ.P) ve gümrük vergileri değiştirilmiştir. 4- Yüksek Plânlama Kurulu Kararları: Yüksek Plânlama Kurulunun tarih ve 2012/T-20 sayılı Kararıyla, Kuruluşun 645 milyon TL olan sermayesi, 80 milyon TL artırılarak 725 milyon TL ye yükseltilmiştir. 5- Yönetmelikler: Merkez ve doğrudan merkeze bağlı kombina, depo ve fabrika müdürlüklerinde çalışan personelin disiplin ve üst disiplin amirlerini düzenleyen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Disiplin Amirleri Yönetmeliği tarih ve sayılı

20 4 Sayıştay Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve bu yönetmelikle tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Disiplin Amirleri Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır. Kurumda uygulanan Et Ürünleri İşletme ve İmalat Yönetmeliği, Yönetim Kurulunun tarih ve 74 sayılı Kararı ile güncellenerek yürürlüğe konulmuştur. Kurumda uygulanan Kesim Yönetmeliği, Yönetim Kurulunun tarih ve 135 sayılı Kararı ile yeniden düzenlenerek yürürlüğe konulmuştur sayılı Kanun gereği, tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği ne uygunluk sağlamak açısından, Yönetim Kurulunun tarih ve 137 sayılı Kararı ile Kurumda uygulanan 23 Numaralı Etiketleme Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmış, 29 Numaralı İşletme Komitelerinin Kuruluş Görev ve Çalışmalarına İlişkin Yönetmelik, 30 Numaralı Yangından Koruma Yönetmeliği, 36 Numaralı Teknik Güvenlik Yönetmeliği ve 40 Numaralı Kıymetli Evrak Yönetmeliği nde değişiklikler yapılmıştır. B- Teşkilât: 1- Teşkilâtın yapısı: Kamu İktisadi Teşebbüsü olan kurumun organları, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yönetim kurulu ve genel müdürlük olarak belirlenmiştir. Genel müdürlük; genel müdür, genel müdür yardımcıları ve bunlara bağlı birimlerden meydana gelmektedir. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün örgüt yapısı merkez ve taşra birimlerinden oluşmaktadır. Merkez teşkilâtını oluşturan Genel Müdürlük; Genel Müdür, iki genel müdür yardımcısı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği ve daire başkanlıklarından meydana gelmiştir. Kurumun değişik illerdeki on adet kombina müdürlüğü ile bir adet soğuk depo müdürlüğü taşra teşkilâtını oluşturmaktadır tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adının Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmesinden sonra yeniden teşkilâtlanmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir. 2- Karar organı: Teşekkülün karar organı olan Yönetim Kurulu bir başkan ve beş üyeden oluşmakta, Genel Müdür aynı zamanda Yönetim Kuruluna başkanlık da yapmaktadır. Yönetim Kurulu 2012 yılı içinde yaptığı 36 toplantıda 182 karar almıştır. Ancak

21 tarihinden itibaren üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamadığından dolayı toplantı yapılamamış ve dolayısıyla karar alınamamıştır. 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve Kurumun Ana Statüsü nde yer alan hükümlere göre: Yönetim Kurulu Teşekkülün işleri gerektirdikçe ve her halde ayda en az iki defa toplanmak zorundadır. Üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanan ve kararlarını üye tam sayısının salt çoğunluğu ile alan Yönetim Kurulunda oyların eşitliği halinde Başkanın kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış sayılır. Yönetim Kurulu üyelerinden; ikisi ilgili bakanın, biri Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanın, ikisi teşebbüs genel müdür yardımcıları arasından ilgili bakanın teklifi üzerine ortak karar ile atanır. Yönetim Kurulu üyelerinin görev süresi üç yıldır. Görev süresi sona erenler tekrar atanabilirler. Atandıkları usule göre görevlerinden alınabilirler. Süre dolmadan üyeliğin boşalması veya üyelik için aranan niteliklerin ve şartların kaybedilmesi halinde, kalan süreyi tamamlamak üzere atama yapılır. Yönetim Kurulunun görev ve yetkileri, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 9 uncu maddesiyle; Kanun, tüzük, yönetmelik, kalkınma plânı ve yıllık programlar çerçevesinde teşebbüsün gelişmesini sağlayacak kararları almak, Teşebbüs, müessese ve bağlı ortaklıkların çalışmalarının verimli ve kârlı olarak yürütülmesi şartlarını oluşturacak esasları ve işletme politikalarını belirlemek, Teşebbüs, müessese ve bağlı ortaklıklara ait yıllık program, bilanço ve netice hesapları ile yıllık ve uzun vadeli çalışma programlarına uygun olarak hazırlanan faaliyet raporlarını onaylayarak ilgili mercilere sunmak, Müesseseler ve bağlı ortaklıklar arasında koordinasyonu sağlayacak kararları almak, Yönetim Kurulunun onayı ile uygulanabilecek yönetim komitesi kararları hakkında, komite kararının teşebbüse ulaşmasını izleyen on beş gün içinde karar almak, Genel müdürün teklifi üzerine, daire başkanları, müessese müdürleri veya benzer görevlere alınacak personeli atamak, Genel müdürlük çalışmalarını izlemek, Teşebbüslerin taşıt alım ve kullanımına ait Koordinasyon Kurulunca alınacak kararlarla ilgili uygulama esaslarını belirlemek, Kanun, tüzük ve yönetmeliklerle verilen diğer görevleri yapmak,

22 6 Sayıştay olarak belirlenmiştir. Denetim tarihi itibarıyla (Ağustos 2013) Yönetim Kurulu üyeliklerinden; ilgili bakanın teklifi üzerine atanacak olan bir üyelik tarihinden itibaren, diğer üyelik tarihinden itibaren, Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanın teklifi üzerine atanacak olan bir üyelik tarihinden itibaren boştur. Teşekkülün, amaç ve faaliyetlerini gerçekleştirme ve yönetimi ile ilgili gerekli her türlü kararı almakla yetkili ve görevli olan Yönetim Kurulunun uzun süre toplanamaması, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin her halde ayda en az iki defa toplanmak amir hükmüne aykırılık teşkil etmektedir. Ayrıca teşebbüsün gelişmesini sağlayacak kararları almak ve işletme politikalarını belirlemekle de görevli Yönetim Kurulunun toplanamaması faaliyetlerin yürütülmesinde gecikme ve aksaklıklara da neden olduğundan Yönetim Kurulu üyeliklerine bir an önce atamaların yapılması gerekmektedir. Teşekkülün amaç ve faaliyetlerini gerçekleştirme ve yönetimi ile ilgili kararları almakla yetkili ve görevli olan Yönetim Kurulunun toplanamaması, faaliyetlerin yürütülmesinde gecikme ve aksaklıklara neden olduğundan, boş bulunan Yönetim Kurulu üyeliklerine atamaların yapılmasını teminen ilgili makamlar nezdinde girişimlerde bulunulması önerilir. 3- Yürütme organı: Kurumun yürütme organı işlevini yerine getiren Genel Müdürlük, Genel Müdür ile iki genel müdür yardımcısı ve bunlara bağlı birimlerden oluşmaktadır. 4- Servisler: Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün Merkez Teşkilâtı; Genel Müdürlük, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, sekiz daire başkanlığı ile müşavir ve başuzman olarak istihdam edilen personelden oluşmaktadır tarihli Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun ile Sivil Savunma Sekreterliği birimi kaldırılmış, bu görev İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı bünyesindeki sivil savunma uzmanı tarafından yürütülmeye başlanmıştır. Servislerin faaliyetlerine raporun ilgili bölümlerinde ayrıntılı olarak yer verildiği için, bu bölümde teftiş, hukuk ve danışmanlık ünitelerinin çalışmaları incelenmiştir. a) Müşavir ve başuzmanlar: Merkez Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge de görev tanımları; genel müdür tarafından gerekli görülen idari, mali, ticari, teknik konu ve sorunlara ilişkin inceleme yapmak, hazırladıkları raporları Genel Müdüre sunmak olarak düzenlenen müşavir ve başuzmanlar, Kurumda çalışırken çeşitli nedenlerle

23 7 görevden alınan ve pasif görev yeri olarak nitelenen bu kadrolara atanan kurum personelinden oluşmaktadır. Denetim tarihinde (Ağustos 2013) kurumda müşavir olarak 14, başuzman olarak 5 personelin görev yaptığı görülmüştür. Sayıştayın 2011 yılı Denetim Raporunda, müşavir ve başuzman kadrolarına atama yapılırken özenli davranılması ve deneyimli personelden oluşan müşavirler ile başuzmanların hizmetinden daha iyi faydalanılması önerilmiştir yılı Raporuna ilişkin çalışmalarda, müşavir ve başuzman kadrolarındaki personelin franchising mağazaları ile ilgili incelemeler gerçekleştirdikleri, sorunların giderilmesi ve Kurum bünyesinde kurulmuş olan Alo Besici Hattı için yetiştiricilere bilgi desteği sağlanması konusunda görevlendirildikleri görülmüştür. b) Hukuk servisi: Et ve Süt Kurumunun hukuk işleri, Hukuk Müşavirleri Yönetmeliği hükümleri uyarınca Genel Müdüre bağlı Hukuk Müşavirliği tarafından merkezden yürütülmektedir yılında Hukuk Müşavirliğinde; I. Hukuk Müşaviri ile birlikte, bir Hukuk Müşaviri, 399 sayılı KHK eki II sayılı cetvele tabi olan iki avukat, takip memuru olarak görev yapan bir büro işçisi ve yazıcı olarak görev yapan bir işçi olmak üzere altı personel çalışmıştır yılından 2012 yılına çeşitli konularda 182 adet dava dosyası devretmiş olup bunların 91 adedi Kurumun açmış olduğu davalar, 91 adedi ise Kuruma karşı açılan davalardır yılında 89 adet yeni dava açılmıştır. Bunların 26 adedi Kurum tarafından açılan, 63 adedi de Kuruma karşı açılan davalardır yılında 37 adet dava sonuçlanmıştır. Kurumun açtığı davalardan 102 adet, Kuruma karşı açılmış olan davalardan 132 adet olmak üzere toplam 234 adet dava dosyası 2013 yılına devretmiştir. Takip edilen 234 dava dosyasının toplam tutarının ,91 TL olduğu, bu tutarın ,88 TL sinin Kurumun açtığı, ,03 TL sinin ise Kurum aleyhine açılan takiplerle ilgili olduğu görülmüştür. c) Teftiş Kurulu Başkanlığı: Kurumun hizmet ve faaliyetlerinin; ilgili mevzuat hükümlerine, yönetim kurulu kararlarına, talimatlara, işletme usul ve esaslarına uygun olarak yapılıp yapılmadığını teftiş ve kontrol etmek, araştırmak, incelemek ve soruşturmakla görevli olan Teftiş Kurulu bu görevlerini, Resmî Gazete nin tarihli sayısında yayımlanarak yürürlüğe giren Et ve Balık Kurumu Teftiş Kurulu Yönetmeliği ne göre yürütmektedir. Kurumun özelleştirme programından çıkması ve o dönemde oluşan müfettiş açığının karşılanması amacıyla Teftiş Kurulu Yönetmeliği ne konulan geçici madde uyarınca ve bir defaya mahsus olmak üzere kuruluşa, kariyerden gelmeyen dört adet kurum personelinin başmüfettişliğe atanması izni verilmiştir. Bu izin doğrultusunda

24 8 Sayıştay yapılan atamalarla birlikte Teftiş Kurulunda istihdam edilen denetim elemanı sayısı; 1 Başkan ve 6 başmüfettiş olmak üzere 7 kişiye yükselmiştir yılında mevcut 7 kişiyle görevler yürütülmüştür yılında Teftiş Programı kapsamında yürütülen çalışmalar sonucu, merkezdeki daire başkanlıkları ve kombinalarla ilgili olarak 8 adet cevaplı teftiş raporu, değişik konularda 19 adet inceleme raporu, 2 adet ön inceleme raporu 12 adet idari soruşturma raporu ve 1 adet kanuni soruşturma raporu düzenlenmiştir. C- Personel durumu: 1- Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün 2012 yılına ilişkin program kadroları ile yıl boyunca istihdam edilen ortalama personel sayısı ve yıl sonu çalışan sayısına ait bilgiler önceki yıl gerçekleşmeleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Personel Çalışan personel Ortalama kişi Norm kadro Program kadro Yıl sonu kişi Sayı Sayı Çalışan personel Ortalama kişi Yıl sonu kişi A-Memurlar: 1-Genel idari hizmetleri Teknik hizmetler Sağlık hizmetleri Avukatlık hizmetleri Yardımcı hizmetler Toplam (A) B-Sözleşmeliler: sayılı KHK'ye göre çalışanlar sayılı Kanun'a göre çalışanlar Diğer sözleşmeliler Toplam (B) C-İşçiler: 1-Sürekli işçiler a)aylıklılar b)gündelikçiler (saat ücretliler) Geçici işçiler Toplam (C) Genel toplam (A+B+C) Yüklenici işçileri Kurumda memur ve sözleşmeliler 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uyarınca istihdam edilmektedir. Kamu iktisadi teşebbüslerinin personel rejimine ilişkin düzenlemeler yapan ve tarihinde yürürlüğe giren 399 sayılı

25 9 Kanun Hükmünde Kararname; teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda hizmetin memur, sözleşmeli personel ve işçiler tarafından yürütüleceği hükmünü taşımakta ve Kurum hizmetlerini Kararnamede istihdamı öngörülen personel kanalıyla yürütmektedir. Kurumda ayrıca, yükleniciler aracılığı ile hizmet alımı şeklinde personel de çalıştırılmaktadır. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü personel alımlarında; Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının 2012 Yılına Ait Genel Yatırım ve Finansman Programında öngörülen koşullara göre işlem yapmıştır. Bu kapsamda Teşekküle, Hazine Müsteşarlığının tarih ve 4244 sayılı yazısı ve Devlet Personel Başkanlığının tarih ve 5821 sayılı yazısı ile 24 adedi sözleşmeli, 44 adedi de yevmiyeli statüde olmak üzere ile 68 adet personel alım yetkisinin verildiği görülmüştür. Yönetim Kurulu Kararıyla onaylanan 2012 yılı Bütçesinde öngörülen kişilik tahmini kadroya karşılık, çalışan personelin yıl sonu sayısı kişi olarak gerçekleşmiştir. Yıl içinde çalışan ortalama personel sayısı ise kişi olmuştur. Kuruluşta 2012 sonu itibarıyla; 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen I sayılı cetvele tabi 107 memur, II sayılı cetvele tabi 245 sözleşmeli personel ve 769 işçi çalışmıştır. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü yukarıda açıklanan kadrolu personel dışında, 2012 yılında Devlet Personel Başkanlığının verdiği izinle yıl içerisinde 179 prim gün sayısını aşmamak üzere 300 Adam/Ay geçici işçi pozisyonu vize edilmiş bu kapsamda toplam 55 adet geçici işçi (Ortalama 18 Adam/Ay) çalıştırmıştır. İstihdam edilen personelin teşkilât içine dağılımı ile yıl içinde gerçekleşen giriş ve çıkışları, ayrıntılı olarak Rapor eki 2, 3, 4 ve 5 sayılı çizelgelerde gösterilmiştir. a) Memurlarla ilgili işlemler: Teşekkülde 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ye ekli I sayılı cetvelde sayılan kadrolarda çalışan memurlar, aylık ve özlük hakları bakımından 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine tabidir. 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 25 inci maddesinin (a) bendine göre; I sayılı cetvelde sayılan personel aylık ve özlük hakları bakımından 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümlerine tabidir. Bu personel 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nun ek geçici 21 inci maddesinde öngörülen ikramiyelerden yararlandırılmaktadır. Personele ayrıca yine aynı maddenin (b) bendine göre ek tazminat ödenmekte olup ek tazminatla ilgili olan bu bent hükmünde, 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik

26 10 Sayıştay Yapılması Hakkında Kanun un 121 inci maddesiyle, değişiklik yapılmıştır. Yeni duruma göre söz konusu personele, en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) brüt tutarının % 200 ünü geçmemek üzere Devlet Personel Başkanlığının görüşü üzerine Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek oran ve esaslar çerçevesinde ek tazminat ödenmektedir. b) Sözleşmeli personel ile ilgili işlemler: Kurumda 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede; teşebbüs ve bağlı ortaklıkların genel idare esasları dışında yürüttükleri hizmetlerinde işçi statüsünde olmayan sözleşmeli personel istihdam edilmesine imkân tanınmıştır yılı öncesinde, 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ye ekli II sayılı cetvel kapsamındaki kadro ve görevlerde çalışan sözleşmeli personelin ücret tavanı, yıllık bütçe kanunu ile belirlenmekteydi. Mali yıl içinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile kamu personelinin mali ve sosyal haklarında değişiklik yapılması durumunda ise Bakanlar Kurulu sözleşmeli personelin ücret tavanını değiştirebilmekte ve sözleşmeli personel ücretleri bu tavanlar dikkate alınarak Yüksek Planlama Kurulunca belirlenen esaslara göre ödenmekteydi yılından itibaren, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu gereği, kamu görevlilerinin geneline yönelik mali ve sosyal haklar Kamu Görevlileri Hakem Kurulu tarafından belirlenmiştir. Kamu Görevlileri Hakem Kurulunun tarih ve 2012/1 sayılı Kararı nın 4 üncü maddesi uyarınca; 2012 yılının ilk yarısında 2012/2663 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla artırılmış olan mevcut brüt sözleşme ücretleri % 4 oranında artırılmıştır. Yılın ikinci yarısında ise artırılmış olan brüt sözleşme ücretine ilâve % 4 artış uygulanmıştır. Yine Kamu Görevlileri Hakem Kurulunun Kararı nın 8 inci maddesinde, ücretleri Yüksek Plânlama Kurulu Kararıyla belirlenmiş olan personel için Yüksek Plânlama Kurulunun tarih ve 2011/T-20 sayılı Kararı ile tespit edilmiş esasların, sözleşmeli personel için 2012 ve 2013 yıllarında uygulanmaya devam olunacağı hususuna yer verilmiştir. c) İşçilerle ilgili işlemler: İşçilerle ilgili işlemler; 4857 sayılı İş Kanunu, 1475 sayılı İş Kanunu nun 14 üncü maddesi, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarınca yürütülmektedir. Kuruluş işçi ihtiyacını, Hazine Müsteşarlığı izni ve Türkiye İş Kurumu aracılığı ile karşılamaktadır.

27 11 Denetim tarihinde (Ağustos 2013), 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca sözleşmeli personel tarafından yürütülmesi gereken görevlerde işçi statüsünde 64 personelin çalıştırıldığı görülmüştür. Anayasa nın 128 inci maddesinde; Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları, kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevlerin memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görüleceği düzenlenmiştir. 399 sayılı KHK nin istihdam şekillerini düzenleyen 3 üncü maddesinin (a) bendinde teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda hizmetlerin memurlar, sözleşmeli personel ve işçiler eliyle gördürüleceği belirtildikten sonra, (b) bendinde; genel idare esaslarına göre yürütülmesi gereken asli ve sürekli görevlerin ekli I sayılı cetvelde gösterilen personel eliyle yürütüleceği öngörülmüştür. Aynı maddenin (c) bendinde de; (b) bendi dışında kalan sözleşmeli personelin genel idare esasları dışında yürüttükleri hizmetlerde çalıştırılan ve işçi statüsünde olmayan personel olarak tanımlamıştır. Kurumda eleman yetersizliği gerekçe gösterilerek mali işler, personel ve üretimle ilgili dairelerde gerçek meslekleri muhasebeci ve mühendislik olan ancak işçi statüsünde istihdam edilen bir kısım personelin çalıştırıldığı gözlenmektedir. Söz konusu uygulama yukarıda belirtilen 399 sayılı KHK hükümleri ile çelişmektedir yılı Sayıştay Raporunda, memur ve sözleşmeli personel tarafından yürütülmesi öngörülen asli ve sürekli hizmetler için, işçi statüsünde personel istihdam edilmemesi önerilmiştir. Öneriye istinaden, son yıllarda alınan ilâve açıktan veya naklen atama yetkileri ile sözleşmeli statüde çalışan personel sayısının artırılmasıyla birlikte, işçi personelin bir program çerçevesinde asli kadrolarında değerlendirilmeye başlandığı bildirilmiştir. 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname de memur ve sözleşmeli personel tarafından yürütülmesi öngörülen asli ve sürekli hizmetler için, işçi statüsünde personel istihdam edilmemesi yönündeki çalışmaların sürdürülmesi önerilir. Kurumda istihdam edilen toplam personel sayısı 2012 yıl sonu itibarıyla kişi olmuştur. Personelin 189 unun Genel Müdürlük merkezinde, 261 inin Sincan Et Sanayi İşletmesi ve Tavuk Kombinası Müdürlüğünde olmak üzere % 40,1 inin Ankara da ve geri kalan 671 inin taşradaki 10 kombina ile İstanbul Depo Müdürlüğünde istihdam edildikleri görülmüştür faaliyet döneminde ise Ankara da istihdam edilen personelin toplam personele oranı % 40, 3 olarak gerçekleşmiştir. Konuya ilişkin olarak 2011 Sayıştay Raporunda, merkez ve taşra ünitelerinde görülen personel dağılımındaki dengesizliklerin giderilmesi yönünde çaba gösterilmesi önerilmiştir. Öneriye istinaden verilen cevapta, Sincan Et Sanayi İşletmesi ve Tavuk Kombinasının faaliyet hacminin

28 12 Sayıştay son yıllarda yapılan yatırımlara bağlı olarak artış gösterdiği, bu nedenle kombinada işgücüne ihtiyaç bulunduğu fakat Ankara da istihdam edilen personel sayısının geçen yıllara göre oran olarak azaltıldığı bildirilmiştir. Denetimler sırasında merkezde çalışan personel sayısının, toplam personel sayısına oranının % 39 a düştüğü ancak merkezde çalışan personel sayısının azalmadığı görülmüştür. Son dönemlerde hizmete giren yeni birimlerin personel ihtiyacı da dikkate alınarak, personelin merkez ve taşra birimlerindeki dengeli dağılımının sağlanması yönündeki çalışmaların sürdürülmesi önerilir yılı içinde, 3056 sayılı Kanun uyarınca 3 işçinin Başbakanlıkta; 1 işçinin 2919 sayılı Kanun çerçevesinde TBMM de görevlendirildiği görülmüştür. Kurum 4046 sayılı Kanun kapsamından çıkmış olmasına rağmen 1 işçinin 2004 yılından bu yana Özelleştirme İdaresi Başkanlığında, 1 işçinin ise 2005 yılından itibaren Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında olmak üzere, 6 personelinin değişik kurum ve kuruluşlarda çalıştığı tespit edilmiştir. Özelleştirme programından çıkarılarak yeniden yapılanması öngörülen ve Ana Statü sü ile sektörü desteklemekle görevlendirilen Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün bu aşamada insan gücüne olan ihtiyacı da dikkate alınarak, kurum dışında çalışan personelin asıl görevlerine dönmelerinin sağlanması için daha etkin çaba gösterilmesi önerilmiştir. Bu çerçevede, söz konusu personelin görev yaptığı kurum ve kuruluşlardan yazılı olarak personelin iadesinin talep edildiği, ancak iade işleminin gerçekleşmediği görülmüştür. Kurumda çalışan işçilerin ücret ve sosyal hakları, Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü ile Öz Gıda İş Sendikası arasında imzalanan ve tarihine kadar geçerli olan toplu iş sözleşmesi ile düzenlenmiştir. Söz konusu toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre işçi ücretlerine, tarihinden geçerli olmak üzere düşük ücretli olan işçi yevmiyelerine yapılan iyileştirme sonrası % 4, tarihinden geçerli olmak üzere yine % 4 oranında birinci dönem zammı yapılmıştır. Toplu sözleşmenin ikinci döneminde ise, tarihinden geçerli olmak üzere % 3 ve tarihinden geçerli olmak üzere yine % 3 oranında zam uygulandığı görülmüştür. 2- Personele yapılan harcamalar: Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünde 2012 yılında istihdam edilen personel için yapılan esas ücret, ek ödeme, sosyal gider niteliğindeki harcamalar, öngörülmüş olan ödenekler ve geçen yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.