ÇÖZÜM ÖTV BİZDEN. Zihni KARTAL *

Transkript

1 ÖTV BİZDEN Zihni KARTAL * Giriş Uygulamada özellikle otomotiv ve dayanıklı tüketim sektörlerinde faaliyet gösteren bazı şirketler bazı dönemlerde potansiyel alıcılara yönelik olarak ÖTV Bizden veya ÖTV Yok, ÖTV Farkı Bizden şeklinde satış reklamları vermektedirler. Özünde sistemimizde özel tüketim vergisi, her bir satıcı tarafından alıcıdan tahsil edilerek fiyatlama yoluyla nihai tüketiciye kadar yansıtılmaktadır. ÖTV Bizden ve ÖTV Farkı Bizden uygulamasında ise satıcı özel tüketim vergisinin alıcıdan tahsil etmek yerine kendisi tarafından ödeneceğini ima etmektedir. Bu nedenle, ÖTV Bizden veya ÖTV Farkı Bizden vaadiyle yapılan satışlarda özel tüketim vergisi ve matrahını açıklamakta yarar vardır. 1. Özel tüketim Vergisinin Mükellefi 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu nun 4 üncü maddesine göre, özel tüketim vergisinin mükellefi esas itibariyle vergiye tabi işlemleri yapanlar, diğer bir ifadeyle satışı gerçekleştirenlerdir. Özel tüketim vergisinin mükellefi, Kanuna ekli; a) (I), (III) ve (IV) sayılı listelerdeki mallar ile (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tâbi olmayanları imal, inşa veya ithal edenler ile bu malların müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenler, b) (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tâbi olanlar için; motorlu araç ticareti yapanlar, kullanmak üzere ithal edenler veya müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenlerdir. Şimdilik diğer işlemleri bir tarafa bırakarak otomobil teslimi işlemlerinde özel tüketim vergisi mükelleflerine dikkatlerimizi yoğunlaştıralım. Kanun hükmüne göre, otomotiv teslimlerinde özel tüketim vergisi mükellefi motorlu araç ticareti yapanlandır. Madde metninde geçen motorlu araç ticareti yapanlar ibaresinden kasıt, mal teslimi ile hukuken sorumlu olan hukuk süjeleridir. * E. Baş Hesap Uzmanı 131

2 2. Özel tüketim Vergisinin Matrahı Özel tüketim Vergisi Kanunu nun 11 inci maddesinde, verginin matrahı; bunların teslimi, ilk iktisabı ve ithalinde, hesaplanacak özel tüketim vergisi hariç katma değer vergisi matrahını oluşturan unsurlardan teşekkül eder hükmü yer almıştır sayılı KDVK nın 20 nci maddesinde ise, teslim işlemlerinde matrah, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedel olarak tanımlanmıştır. Bedel deyimi ise aynı maddenin ikinci fıkrasında tarif edilmiştir. Buna göre bedel deyimi, malı teslim alan veya kendisine hizmet yapılan veyahut bunlar adına hareket edenlerden bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamını ifade etmektedir. Yukarıdaki tanımdan anlaşılacağı üzere, bedel deyimi oldukça geniş kapsamlıdır. Her ne suretle olursa olsun müşteriden alınan veya bunlarca borçlanılan para bedel kavramına girdiği gibi, müşteriden para yerine alınan mal, hizmet, menfaat ve benzeri değerler (hisse senedi, tahviller ve aynı nitelikteki değerler gibi) de bedel kavramına dahildir. Bedelin döviz ile hesaplanması halinde ise döviz vergiyi doğuran olayın meydana geldiği andaki cari kur üzerinden Türk parasına çevrilir. Cari kuru belli olmayan dövizlerin Türk parasına çevirme işlemi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca tespit edilecek paritelere göre yapılacaktır. 3. Özel Tüketim Vergisinin Doğuşu Otomobilin tescili halinde vergiyi doğuran olay, tescilin yapıldığı anda meydana gelecektir. Tescil, malın mülkiyetinin devridir. Dolayısıyla, dikkate alınacak tek ölçüt, mülkiyetin devredilip devredilmediğidir. Özel Tüketim Vergisi Kanunu nun 10 uncu maddesinde yer alan düzenlemeye göre, özel tüketim vergisinin doğuşu açısından gerekli olan koşul, vergiye tabi işlemlerin (teslim, tescil ve ithalat) gerçekleşmesidir. İşlem bedelinin nasıl ödeneceği özel tüketim vergisi açısından bir sonuç doğurmamaktadır. Dolayısıyla, otomotiv ürünleri tesliminde özel tüketim vergisinin doğuşu konusundaki temel kural; malın iktisabı saikiyle tescilidir. Özel tüketim vergisi sistemi tahsilat temelinde şekillenmemiştir. Diğer bir ifadeyle, özel tüketim vergisi tahsilat ile ilgilenmemektedir. Bu kap- 132

3 samda bedelin taksitler halinde ödenmekte olmasının özel tüketim vergisi açısından bir önemi bulunmamaktadır. Taksitlerin bir kısmının mal teslimi veya ithalattan önce yapılması halince bu taksitler avans niteliği taşır. Öte yandan, bedelin tahsil edilmemesi hali de özel tüketim vergisini doğuran olayı etkilememektedir. Bedelin ve özel tüketim vergisinin iradi olarak tahsil edilmemesi, tahsilinin imkansız hale gelmesi veya şüpheli alacak haline gelmesi durumu değiştirmemekte, herhalükarda özel tüketim vergisini doğuran işlemin gerçekleşmesi halinde özel tüketim vergisinin, işlemin gerçekleştiği dönem beyannamesine intikal ettirilmesi gerekmektedir. Özel tüketim vergisi sistemi, işlemin bir bedel karşılığında ya da bedelsiz yapılmasını ya da bedel bulunmakla birlikte hesaplanan özel tüketim vergisinin alıcıdan tahsil edilip edilmemesini önemsememektedir. Özel tüketim vergisi mal teslimi ve ithalat beyannamesinin tescili üzerine gündeme gelir. Mal teslim edildiği halde, alıcıdan bir bedel alınmaması veya alıcının borçlandırılmaması veya bedel tahsil edilmekle birlikte özel tüketim vergisinin tahsil edilmemesi halleri özel tüketim vergisinin doğuşunu engellemez. İşlemin bedelsiz olması özel tüketim vergisinin doğuşunu engellemediği gibi, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca belge düzenleme yükümlülüğünü de ortadan kaldırmaz. Bedelsiz işlemlerde de yasal süresinde fatura ve benzeri belgelerin düzenlenmesi, yasal kayıtlara intikal ettirilmesi ve Özel tüketim Vergisi beyannamesine dahil edilmesi gerekir. Belgenin düzenlenmemesi halinde, izlenecek olan yol, mal tesliminde teslim tarihini tespit edip emsal bedelini bedelli işlemlerde olduğu gibi- defter ve beyannamelere intikal ettirmektir. 4. ÖTV Bizden Uygulamasında Özel Tüketim Vergisi Yok Mudur? Bir önceki bölümde de açıklandığı üzere, özel tüketim vergisi sistemi, özel tüketim vergisi tutarının alıcıdan tahsil edilip edilmemesi, geç tahsil edilmesi, taksitle tahsil edilmesi, vadeli olarak tahsil edilmesi hallerini sistemi aksatan uygulamalar olarak görmemektedir. Hatta özel tüketim vergisi sistemi satıcı tarafından alıcıdan tahsili ile hiç ilgilenmemektedir. Dolayısıyla, mükelleflerin ÖTV Bizden veya ÖTV Farkı Bizden reklamı ile teslim ettiği mallara ilişkin bedeller üzerinden hesaplayacakları özel tüketim vergisi tutarının alıcıdan tahsil etmemeleri ve bizzat üst- 133

4 lenmeleri vergi idaresini ilgilendiren bir husus değildir. Vergi idaresinin ilgileneceği husus, satış işlemine ilişkin özel tüketim vergisinin satıcı tarafından vergi dairesine beyan edilip ödenmesidir. Yapılan bu ödemenin satıcının bizzat kendi kaynaklarından ya da alıcıdan tahsil edilmek suretiyle yapılması vergi idaresi açısından bir etki yaratmaz. Kaldı ki, söz konusu satış reklamlarını bir pazarlama aracı olarak kullanan işletmeler uygulamada, tarife fiyatı üzerinden hesaplanan Özel tüketim Vergisi 1 tutarı kadar bir indirim yapmaktadır. Örnek: Otomotiv ürünleri ticareti ile uğraşan bir şirket spor malzemeleri ticareti ile iştigal eden bir alıcıya bir adet otomobil satmıştır. Aracın ağırlığı 1205 kg olup motor silindir hacmi 1600 cm3 tür. Taraflar arasındaki anlaşmaya göre otomobilin liste satış fiyatı ,33 lira olmasına karşın, satıcı alıcı lehine 1.802,10 lira bahar kampanyası indirimi, 551,23 lira filo indirimi yapacaktır. Bu bilgilere göre satıcının söz konusu otomobil satışı için düzenleyeceği faturada KDV matrahı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır; Mal cinsi Miktarı Birim Fiyat Tutar..Marka Model Otomobil , ,33 (1) Kampanya İndirimi 1.802,10 (2) Filo İndirimi 551,24 (3) ÖTV Matrahı (1-2-3=) ,00 (4) ÖTV Tutarı (15.250*0,37=) 5.642,50 (5) KDV Matrahı (4+5=) ,49 (6) Hesaplanan KDV (20.892,49*0,18=) 3.760,65 (7) Genel Toplam (6+7=) ,14 Bu arada şirketin satışını yapmakta olduğu otomobillerin bedeli üzerine tahakkuk ettirilen ÖTV oranı %40 a yükseltilmiştir. Buna karşın, şirket ÖTV Farkı Bizden sloganı ile kampanya düzenleyerek satış yapmaya başlamıştır. Bu şirket, her ne kadar satışları için ÖTV Farkı Bizden şeklinde bir ifade kullanmakta ise de, aslında satışa ilişkin özel tüketim 1 Zaman zaman bazı mallarda KDV de bizden şeklinde reklamlar gündeme gelir. Bu durumda, malın tarife fiyatı üzerinden hesaplanan KDV nin kaldırıldığı şeklinde değil, satıcının malın tarife fiyatı üzerinden hesaplanan KDV tutarı kadar bir indirim yapacağı anlamı çıkar. 134

5 vergisi farkının tamamını kendisi üstlenmemektedir. Özünde, uyguladığı satış fiyatı özel tüketim vergisi dahil ,49 liradır. Söz konusu reklam ile şirket, otomobilin alıcıya ( *0,40=) lira yerine ,49 liraya malolacağı bilgisini ulaştırmaktadır. Bu tür bir reklam ve satış fiyatı politikası sonucunda, şirket aslında satışlarında, otomobil bedelini (20.892,49/1,40=) ,21 lira, özel tüketim vergisini ise (14.923,21*0,40=) 5.969,28 lira olarak göstermektedir. Kısaca satıcı bu işlemde, malın Özel Tüketim Vergisi dahil fiyatından ( ,49=) 457,51 lira indirim yapmış olmakta; bu indirimin ( ,21 =) 326,79 lirası mal bedeli üzerinden yapılan kısma tekabül etmekte, (457,51-326,79=) lirası ise devletin payı olan özel tüketim vergisi üzerinden yapılmış olan kısma isabet etmektedir. Öte yandan, taşıt satışlarında uygulamada alıcının ödemesi gereken motorlu taşıt tescil belgesi ücretini, motorlu taşıtlar vergisi taksidini, kasko sigortası ilk taksidini satıcı, alıcıdan aldığı vekaletnameye dayanarak ilgili kurumlarla iletişim kurmak suretiyle ödemekte ve bu giderleri alıcıya aynen yansıtmaktadır. Uygulamada satıcılar, herhangi bir bedel talep etmeksizin alıcıya bu tür işlemleri takip edip tamamlama hizmeti de vermektedirler. Bu giderler esasında, mal satışının gereği olmayıp, aracın satışından sonra alıcıya düşen yükümlülüklerdir. Dolayısıyla, KDV ve/veya ÖTV matrahına dahil etmeyi gerektirir bir durum söz konusu değildir. Zira, söz konusu giderleri taşıtı teslim aldıktan sonra alıcı bizzat kendisi gerçekleştirdiği takdirde, ÖTV ve KDV gündeme gelmemektedir. 5. Sonuç ÖTV Bizden veya ÖTV Farkı Bizden sloganı ile satış reklamı yapan işletmeler uygulamada, alıcıya tarife fiyatı üzerinden hesaplanan özel tüketim vergisi tutarı kadar bir indirim yapmaktadır. Bu indirimin bir bölümü, mal bedeline isabet ederken, bir bölümü ise devlete intikal ettirilecek özel tüketim vergisi tutarına tesadüf etmektedir. Reklamlarda yansıtıldığı ya da ima edildiği şekilde ÖTV Yoktur ya da fark tamamen satıcı tarafından üstlenilmektedir anlamı çıkarılamaz. ÖTV Bizden şeklinde sunulan reklam tipinde ima edildiği gibi, satıcının mala ilişkin özel tüketim vergisini alıcıdan tahsil etmemesi öngörül- 135

6 mekte ise teslime ilişkin özel tüketim vergisi satıcı tarafından üstleniliyor demektir. Uygulamada işletmeler özel tüketim vergisini devlete kendileri ödemek zorunda kalacaklarından genellikle böyle bir yol seçmezler. Diğer bir ifadeyle, işletmeler alıcıya doğrudan yansıtılma imkanı bulunan bir vergiyi yansıtmak yerine, kendi kaynakları üzerinden karşılayıp verginin finansal yüküne katlanmayı tercih etmezler. Böyle bir durum, işletme finansmanı açısından da anlamlı değildir. KAYNAKÇA T.C. Yasalar ( ) sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (18563 Sayılı) T.C. Yasalar ( ) sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu. Ankara : resmi Gazete (24783 Sayılı) 136