ÇED RAPORU KARINCADAĞ MADEN İŞLETMESİ IV. GRUP MADEN (BAKIR, KURŞUN, ÇİNKO, GÜMÜŞ) OCAĞI

Transkript

1 ÇED RAPORU KARINCADAĞ MADEN İŞLETMESİ IV. GRUP MADEN (BAKIR, KURŞUN, ÇİNKO, GÜMÜŞ) OCAĞI Adana İli, Pozantı İlçesi, Ömerli Köyü, Karıncadağ Mevkii, İ.R Ruhsat Nolu Saha ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU YERBİLİMLERİ VE ÇEVRE ETÜT MÜH.MÜŞ.İNŞ.TURZ.TİC. VE SAN.LTD.ŞTİ HAZİRAN-2013

2 PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALTSEKTÖRÜ) PTD/ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GURUBUNUN ADI PTD/ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GURUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI PTD/ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) Sektör: (Ek-II) Madencilik Alt Sektör: 42 Madencilik Projeleri a)madenlerin çıkarılması (Ek-I de yer almayanlar) "Adana Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından, Tarih ve 8049 Sayılı yazı ile "ÇED Gereklidir Kararı" verilmiştir (Bkz. Ek-23)." YERÇET YER BİLİMLERİ VE ÇEVRE ETÜT MÜH.MÜŞ.İNŞ.TURZ.TİC. VE SAN.LTD.ŞTİ. CEMALPAŞA MAH. CEVAT YURDAKUL CAD. NO: 25 SAADET APT. KAT:1 DAİRE: 2 SEYHAN/ADANA Faks: /06/2013

3 İÇİNDEKİLER TABLOLAR DİZİNİ ŞEKİLLER DİZİNİ RESİMLER DİZİNİ EKLER LİSTESİ İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1:PROJENİN TANIMI VE AMACI 1.1. Tanımı, hizmet amaçları, gerekliliği, projenin zamanlama tablosu BÖLÜM 2:PROJE ALANI VE ETKİ ALANINA AİT MEVCUT DURUMUN BELİRLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ 2.1. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje yer seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, Onanlı Çevre Düzeni Planı veya İmar Planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi, projenin kapladığı alan ve koordinatları) Sayfa No I-VI VII-IX X-XI XII XIII Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu Yerüstü Faaliyetleri Açık Ocak Faaliyetleri (İmalat haritası, üretim yöntemi, patlatma paterni vb.) Yerüstünde Kurulmuş ve Kurulması Planlanan Tesisler Yer Altı Faaliyetleri Ocak Yeri Seçimi, Kuyu, Desandre, Galeri Uzunlukları, Kesiti, Üretim Yöntemi ve Uygulaması, Üretimde Kullanılacak Donanım, Bu Donanımların 12 Teknik Özellikleri Tahkimat (Tahkimat Sistemi, Tahkimat Sisteminin Uygulaması, Havalandırma Tekniği Ve Bu Amaçla Kullanılacak Ekipmanın Özellikleri) Havalandırma ( Ocak Boyutu İle İlişkilendirilmiş Gerekli Hava Miktarı, Hızı, Hava Kapılarının Miktarı ve Yeri, Havalandırma Planı, Temiz ve Kirli Hava Güzargah Planı, Kaçamak Yolu) 31 I

4 Yer Altı Nakliyesi ( Nakliye Sistemi Ve Tekniği, Kullanılacak Donanımın Özellikleri) Su Tahliyesi (Su Tahliyesi, Su İle Mücadele Ve Bununla İlgili Donanım Ve Teknik Özelikleri) Proje Etki Alanın Belirlenmesi Ve Etki Alanındaki Mevcut Durum 2.3. Projenin Özellikleri Proje kapsamında kullanılacak üretim yöntemleri, üretim kapasitesi, iş akım şeması, çalışacak personel sayısı, Üretimde kullanılacak makinelerin, araçların ve aletlerin miktar ve özellikleri, Üretim sırasında tehlikeli, toksik, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin kullanım durumları, taşınmaları ve depolanmaları, Proje kapsamındaki ulaşım planı (Ulaşım güzergahı, güzergah yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı, mevcut trafik yoğunluğu, yerleşim yerlerine göre konumu, yapılması düşünülen tamir, bakım ve iyileştirme çalışmaları vb.) Madencilik Faaliyetleri Sırasında Çıkacak Nebati Toprak Ve Pasa Malzemenin Miktarı, Özellikleri, Ne Şekilde Depolanacağı, Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları BÖLÜM 3: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI: 3.1. Proje ve etki alanının mevcut ve planlanan Sosyo-Ekonomik Özellikleri Ekonomik Özellikler (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfusun yaş sınıflarına göre dağılımı) Sağlık İnsan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli faaliyetler Gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, kültür hizmetleri) Çalışacak personelin konut ve diğer teknik / sosyal altyapı ihtiyaçları Projenin fayda-maliyet analizi Projeden Etkilenen Yerleşim Yerleri Projenin Ekonomik Ömrü II

5 Zamanlama Tablosu 3.2. Diğer hususlar BÖLÜM 4: MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLER VE DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI (Bölgesel ve çalışma alanı baz alınarak mevcut ve planlanan durum verilmelidir) Arazi Kullanım Ve Mülkiyet Durumu a) Tarım ve Hayvancılık a.1. Sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü a.2. Ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları a.3. Hayvancılık türleri, adetleri ve beslenme alanları b) Orman Alanları b.1.ağaç türleri ve miktarları veya kapladığı alan büyüklükleri 60 b.2.ocak yerinin işlendiği mescere haritası ve yorumu 60 b.3.sahanın yangın görüp görmediği 60 c)proje yerinde elden çıkarılacak alanın değerlendirilmesi c.1. Proje sırasında kesilecek ağaçların tür ve sayıları, orman yangınları ve alınacak önlemler, 60 c.2.elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, arazi kullanım kabiliyeti, 61 c.3.etkilenecek tabii bitki türleri 61 c.4.proje alanında kültür ve tabiat varlıkları durumu, 61 c.5.proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Toprak Özellikleri 62 a)toprak yapısı ve arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması 62 b)yamaç Stabilitesi 65 c)erozyon 66 d)proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında toprağa etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Jeolojik Özellikler 66 III

6 a) Bölge Jeolojisi 66 b)proje Alanı Jeolojisi 68 c)cevherleşme 68 d)depremsellik 69 e)proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında jeolojik etkiler ve 70 alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) 4.4 Hidrojeolojik Özellikler 71 a) Bölge ve Proje Alanı Hidrojeolojik Özellikler 71 b)yüzeysel su kaynaklarının hidrojeoljik özellikleri 71 c) Yeraltı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı), d)proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında hidrojeolojik etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Hidrolojik Özellikler 72 a)bölge ve Proje Alanı Hidrolojik Özellikleri 72 b)projenin göl, baraj, gölet, akarsu ve diğer sulak alanlara göre konumu 72 c)yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar), d)proje kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında hidrolojik etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Meteorolojik ve İklimsel Özellikler 72 a) Bölgesel ve Proje Alanı Meteorolojik ve iklimsel özellikler 72 b) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler sırasında yerel ve bölgesel iklimde oluşabilecek Meteorolojik ve iklimsel etkiler ile alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Flora-Fauna 88 a) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Flora-Fauna 88 b)proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında flora-fauna üzerine 110 etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası 4.8. Koruma Alanları (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi kapsamında) 110 a)proje Alanı Ve Proje Etki Alanı Koruma Alanları 110 IV

7 b) Proje kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında Koruma Alanlarına etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler 113 (Askeri Yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Sınırlandırılmış Alanlar v.b.) a) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı 113 b)proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) BÖLÜM 5:PROJE KAPSAMINDAKİ FAALİYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ (İLGİLİ YÖNETMELİKLER KAPSAMINDA VE KÜMÜLATİF OLARAK GEREKLİ DEĞERLENDİRME YAPILACAKTIR.) Emisyon Hesaplamaları (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Su Kullanımı Ve Bertarafı (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası Olmak Üzere Temin Edileceği Kaynaklar, Su Miktarları, İçme Ve Kullanma Suyu Ve Diğer Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Kullanımı Sonrası Oluşacak Atık Suların Miktarı Ve Bertarafı) 5.3. Atıklar (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası Olmak Üzere Atık Türleri, Miktarları, Bertarafı) Gürültü Kaynakları Ve Seviyeleri, (Akustik Rapor) Sağlık Koruma Bandı Mesafesi, Doğaya Yeniden Kazandırma Çalışmaları ve Rehabilitasyon Planı Risk Analizi 146 a)proje Alanı Ve Proje Etki Analizi 146 b)proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Risk Durumlarında 152 Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) 5.8. Diğer Hususlar 153 BÖLÜM 6: PROJENİN ALTERNATİFLERİ 153 BÖLÜM 7: İZLEME PROGRAMI Projenin inşaatı için önerilen izleme programı, projenin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı 7.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığının 9. maddesinin 4. bendinde yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program BÖLÜM 8: HALKIN KATILIMI 157 BÖLÜM 9 : SONUÇLAR: 159 V

8 EKLER: 165 NOTLAR VE KAYNAKLAR: 166 ÇED RAPORUNU HAZIRLAYANLARIN TANITIMI 167 VI

9 Sayfa TABLOLAR DİZİNİ No Tablo 1. Faaliyetle İlgili Zamanlama Tablosu 5 Tablo 2. Ruhsat Alanı Saha Sınır Koordinatları 6 Tablo 3. Talep Edilen ÇED Alanı 1(üretim yapılması planlanan alan) Saha Sınır Koordinatları 6 Tablo 4. Talep Edilen ÇED Alanı 2 (cevher, pasa, üst toprak depolama alanı) Saha Sınır Koordinatları 6 Tablo 5. Şantiye Alanı ve Koordinatları 9 Tablo 6. Patlatma Delik Dizaynı 11 Tablo 7. Patlayıcı Madde Miktarı 11 Tablo 8. Kapalı Ocak Patlayıcı Tipleri ve Seçim Parametreleri 15 Tablo 9. Galeri, Ara Kat Galerileri, Servis Rampası Patlatma Parametreleri 15 Tablo 10. Başyukarı ve Üretim Panoları Patlatma Parametreleri 16 Tablo 11. Toplam Üretim Miktarları ve Patlatma Sayıları 16 Tablo 12. Yan Kayaç Mohr Coulomb Yenilme Kriteri Parametreleri 16 Tablo 13. RMR Sistemi Kaya Sınıfları (Biemawski,1989) 26 Tablo 14. Jeomekanik Sınıflama Sistemi'nin Önerdiği Tahkimat Tipleri 26 Tablo 15. Hortum İç Çapı-Basınç İlişkisi 29 Tablo 16. Sürtünme Katsayı Değerleri (k) kg/m 3 33 Tablo 17. Şekil Faktörü 33 Tablo 18. Bazı Lokal Dirençler İçin Eşdeğer Uzunluklar 33 Tablo 19. Bölümlere Ait Direnç Değerleri 38 Tablo 20. Toz Oluşum Endeksleri (1) 41 Tablo 21. Toz Oluşum Endeksleri (2) 41 Tablo 22. Gaz Durumuna Göre q Değerleri 41 Tablo 23. Ocak Üretim Planı ve Kapasiteleri 47 Tablo 24. Açık Ocak İşletmesinde Kullanılacak Makineler ve Tesisat Parkı 47 Tablo 25. Kapalı Ocak İşletmesinde Kullanılacak Makineler ve Tesisat Parkı 47 Tablo 26. Üst Toprak Depolama Alanı ve Koordinatları 50 Tablo 27. Pasa Malzeme Depolama Alanı ve Koordinatları 50 Tablo 28. Yıllara Göre Pozantı İlçesi Merkez ve Köy Nüfusu 52 Tablo 29. Yıllara Göre Adana İli Kadın-Erkek ve Toplam Nüfusu 52 Tablo 30. İl ve İlçe Merkezlerinde Kadın-Erkek ve Toplam Nüfusu 52 Tablo 31. Köy ve Beldelerde Kadın-Erkek ve Toplam Nüfus 52 Tablo 32. Personel ve İşçilik Giderleri 54 Tablo 33. Yıllık İşletme Giderleri 56 Tablo 34. Yıllık İşletme Karı 56 Tablo 35. Projenin Ülke Ekonomisine Katkısı 57 Tablo 36. Faaliyetin Zamanlama Tablosu 58 Tablo 37. ÇED Alanı Mesçere Alan, Ağaç Sayısı ve Hacim Tablosu 60 Tablo 38. VII. Sınıf Arazilerin Alt Sınıfları 65 Tablo 39. Basınç Değerleri-Aylık-Yıllık 73 VII

10 Tablo 40. Sıcaklık Değerleri-Aylık-Yılık 73 Tablo 41. Yağış Dağılımı-Aylık-Yılık 74 Tablo 42. Nem Değerleri-Aylık-Yıllık 75 Tablo 43. Kar, Dolu, Sis Değerleri-Aylık-Yılık 76 Tablo 44. Maksimum Kar Kalınlığı -Aylık-Yılık 77 Tablo 45. Buharlaşma Değerleri-Aylık-Yılık 77 Tablo 46. Ulukışla İlçesi Rüzgâr Hızları ( ) 78 Tablo 47. Ulukışla İlçesi Rüzgâr Esme Sayıları ( ) 79 Tablo 48. Ulukışla İlçesi Rüzgâr Esme Sayıları ( ) Mevsimlik 80 Tablo 49. Aylık Ortalama Rüzgâr Hızları ( Tablo 50. Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü 86 Tablo 51. Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 87 Tablo 52. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması 87 Tablo 53. Bitki türlerinin tehlike kategorilerinin tesbitinde kullanılan kısaltmalar ve açıklamaları 97 Tablo 54. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen ve Olması Muhtemel Bitki Türleri 95 Tablo 55. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen ve Olması Muhtemel İki yaşamlı Türleri 104 Tablo 56. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen ve Olması Muhtemel Sürüngen Türleri 105 Tablo 57. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen ve Olması Muhtemel Kuş Türleri 106 Tablo 58. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen ve Olması Muhtemel Memeli Türleri 108 Tablo 59. SKHKKY (Tablo 2.1) Kütlesel Debiler 114 Tablo 60. SKHKKY ( Ek-12-Tablo 12.6: )Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri 114 Tablo 61. İşletmede Oluşması Beklenen Toz Emisyon Değerleri Tablosu 120 Tablo 62. İşletme aşamasında açık alanda kullanılacak makine ekipmanın listesi 125 Tablo 63. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı 125 Tablo 64. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Ses Basınç Düzeyleri 126 Tablo 65. Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri 129 Tablo 66. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Düzeltilmiş Ses Düzeyleri 129 Tablo 67. Mesafeye Bağlı Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutuş Değerleri 132 Tablo 68. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Net Ses Düzeyleri 133 Tablo 69. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Lgündüz ve Lakşam Değerleri 136 Tablo 70. Endüstri tesisleri için çevresel gürültü sınır değerleri (ÇGDY, Ek-VII, 137 Tablo-4) Tablo 71. Patlatma Gürültü Seviyesi 138 Tablo 72. Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı 138 Tablo 73. Ses Basınç Düzeyleri 138 Tablo 74. Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri 139 Tablo 75. Düzeltilmiş Ses Düzeyleri 139 Tablo 76. Net Ses Düzeyleri 140 Tablo 77. Patlatmadan Kaynaklanacak Gürültü Seviyeleri 140 Tablo 78. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (W= 35,64 kg =79 libre) 143 Tablo 79. Bina temeli titreşim hızı (V0) değerlerine bağlı olarak patlatma VIII 143

11 nedeniyle hasar görebilecek bina türleri Tablo 80. Patlatma yapılan kaya türü ve bina temeli altındaki kayaç türüne bağlı olarak değişim gösteren K katsayısı asgari ve azami değerleri 144 Tablo 81. Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Yapının Dışında Yaratacağı Zemin 144 Titreşimlerini İzin Verilen En Yüksek Değerleri Tablo 82. Binalarda, Bina İçindeki Makine ve Teçhizatın Yaratacağı Titreşimlerin Sınır Değerleri 144 Tablo 83. Faaliyetle İlgili Önerilen İzleme Programı 155 IX

12 Sayfa ŞEKİLLER DİZİNİ No Şekil 1. Saha Sınır Haritası 3 Şekil 2. Faaliyet Alanı Google Fotoğrafı 7 Şekil 3. Faaliyet Alanı Google Fotoğrafı 8 Şekil 4. Patlatma Delik Delme Düzeneği 10 Şekil 5. Patlatma-Delik Dizaynı ve Terminolojisi 11 Şekil 6. Cevher Oluşumlarını Gösterir 3B Modeli 13 Şekil 7. Planlanan Ana Galeri, Servis Rampası ve Ara Katları Gösterir 3B Modeli 13 Şekil 8. Patlatma Delik Düzeni 14 Şekil 9. Ana Galeri ile Ara Kat Kesitleri Görünümü ve Dayanım Analiz Sonuçları 17 Şekil 10. Ana Galeri Kesiti ve Dayanım Değerleri 17 Şekil Ara Kat Galeri Kesiti ve Dayanım Değerleri 18 Şekil Ara Kat Galeri Kesiti ve Dayanım Değerleri 18 Şekil Ara Kat Galeri Kesiti ve Dayanım Değerleri 18 Şekil 14. Ana Galeri 1672 Kotu Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 19 Şekil 15. Ara Kat 1664 Kotu Galeri Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 19 Şekil Ara Kat 1654 Kotu Galeri Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 20 Şekil Ara Kat 1644 Kotu Galeri Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 20 Şekil 18. Üretim Panoları Kesit Görümü 21 Şekil 19. Üretim Panoları Dayanım Analiz Sonucu 21 Şekil Kotu Üretim Panoları Dayanım Analiz Sonuçları 22 Şekil Kotu Üretim Panoları Dayanım Analiz Sonuçları 22 Şekil Numaralı Pano Girişi Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 23 Şekil Numaralı Üretim Pano Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 23 Şekil Numaralı Pano Girişi Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 24 Şekil Numaralı Üretim Pano Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 24 Şekil Numaralı Pano Girişi Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 25 Şekil 27. Ana Galeri ve Ara Kat Galerileri Desteksiz Duraylı Kalabilme Süresi 27 Şekil 28. Başyukarılar Desteksiz Duraylı Kalabilme Süresi 28 Şekil 29. Uygulanacak Tahkimat Tasarımı Galeri Ön Kesit Görünümü 30 Şekil 30. Uygulanacak Tahkimat Galeri Yan Kesit Görünümü 30 Şekil 31. 3x4 Tipi Galeri Boyutları 31 Şekil 32. 2x2 Tipi Başyukarı ve Pano Boyutları 32 Şekil Kotu Panoları Basit Direnç Diyagramı 36 Şekil Kotu Panoları Basit Direnç Diyagramı 37 Şekil Kotu Panoları Basit Direnç Diyagramı 37 Şekil 36. Basit Ocak Havalandırma-Direnç Diyagramı 38 Şekil 37. Ocak Hava Dağılım Diyagramı 39 Şekil 38. Faaliyet yeri, Ömerli Köyü ve Çevre Yolların birbirine göre konumu 44 Şekil 39. Açık Ocak İş Akım Şeması 45 Şekil 40. Kapalı Ocak İş Akım Şeması 46 Şekil 41. Nakliye Güzergahı 49 Şekil 42. Faaliyet Alanı Arazi Varlığı Haritası 63 Şekil 43. Proje alanının Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasındaki Yeri 70 Şekil 44. Basınç Dağılım Grafiği-Aylık 73 X

13 Şekil 45. Sıcaklık Dağılım Grafiği-Aylık-Yıllık 74 Şekil 46. Yağış Dağılım Grafiği-Aylık 75 Şekil 47. Nem Değerleri Grafiği-Aylık 75 Sayılı Günler (Kar Yağışlı, Kar Örtülü, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı) Şekil 48. Grafiği-Aylık 76 Şekil 49. Maksimum Kar Kalınlığı 77 Şekil 50. Buharlaşma Değerleri Grafiği-Aylık 78 Şekil 51. Hızlarına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı 79 Şekil 52. Esme Saylarına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı 80 Şekil 53. Mevsimlik Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları 81 Şekil 54. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları (ı) 82 Şekil 55. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları (ıı) 83 Şekil 56. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları (ııı) 84 Şekil 57. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları (IV) 85 Şekil 58. Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği 86 Şekil 59. Maksimum Rüzgâr Hızı Grafiği 86 Şekil 60. Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Grafiği 87 Şekil 61. Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması Grafiği 87 Şekil 62. Adana Orman Bölge Müdürlüğü Doğal Vejetasyon Haritası 89 Şekil 63. Grid Kareleme Sistemi 93 Şekil 64. Türkiye nin Fitocoğrafik Bölgeleri 93 Şekil 65. Faaliyet alanı çevresi ve koruma alanları 109 Şekil 66. İşletme Aşaması Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği. 136 Şekil 67. Patlatmadan Kaynaklanacak Gürültü Seviyeleri Diyagramı 141 Şekil 68. Pasa Topuğu Şematik Kesiti 149 XI

14 Sayfa RESİMLER DİZİNİ No Resim 1. Ruhsat Sahasından Bir Görünüm 2 Resim 2. Proje Sahası ve Çevresinde Tespit Edilen Orman Vejetasyonu 90 Resim 3. Proje Sahası ve Çevresinde Tespit Edilen Orman Vejetasyonu 90 Resim 4. Pinus Brutia (Kızıl Çam) 91 Resim 5. Quercus coccifera L. (Kermes Meşesi) 91 XII

15 EKLER İşletme Ruhsatı Faaliyet alanının 1/25000 Ölçekli Topoğrafik Haritada Gösterimi Faaliyet Alanının 1/ lik Onaylı Çevre Düzeni Planında Gösterimi Nakliye Yolu Planı Genel Vaziyet Planı Faaliyet Alanı 1/25000 Ölçekli ve 1/5000 Ölçekli Jeoloji Haritası ve Stratigrafik Kesit Faaliyet Alanı Hidroloji Haritası Faaliyet Yeri Orman Meşcere Haritası Rehabilitasyon Projesi Çevre Uyum Planı Üretim Planı Haritası İşletme Vaziyet Planı Yeraltı Suyu Analiz Raporu Proje Alanının Asit Kaya/Maden Drenajı İnceleme Raporu Arazi Varlığı Haritası Orman Bölge Müdürlüğü ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu Faaliyet Alanı Fotoğrafları Hava Kalitesi Modelleme Raporu Akustik Rapor Meteorolojik Veriler Acil Eylem Planı Fosseptik Projesi Adana Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü'nün ÇED Gereklidir Kararı Yazısı Pasa Döküm Haritası ve Kesitleri Drenaj Planı Haritası Toprak Koruma Projesinin Tarım İl Müdürlüğü'ne Sunulduğunu Gösterir Başvuru Yazısı İl Özel İdareye Verilen Taahhütname Ek-1 Ek-2 Ek-3 Ek-4 Ek-5 Ek-6 Ek-7 Ek-8 Ek-9 Ek-10 Ek-11 Ek-12 Ek-13 Ek-14 Ek-15 Ek-16 Ek-17 Ek-18 Ek-19 Ek-20 Ek-21 Ek-22 Ek-23 Ek-24 Ek-25 Ek-26 Ek-27 XIII

16 Bölüm 1 : PROJENİN TANIMI VE AMACI IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı 1.1. Tanımı, Hizmet Amaçları, Gerekliliği, Projenin Zamanlama Tablosu Koza Altın İşletmeleri A.Ş., Türkiye de maden arama ve işletme amacıyla kurulmuş bir Türk Şirketi dir. Koza Altın İşletmeleri A.Ş. nin tüm Türkiye de aktif maden arama programı mevcut olup; amacı, uluslararası standartlara göre Türkiye nin önemli bir altın üreticisi olmak, bilinen en iyi teknolojiyi kullanarak altın madenciliği endüstrisinin gelişmesine ve Türk ekonomisine katkıda bulunmak, dünyada mevcut en yüksek iş güvenliği ve çevre standartlarını uygulayarak sürekli iyileşmeyi sağlamaktır. Koza Altın İşletmeleri A.Ş., şeffaflık ölçülerinde etkin karar vermeyi destekleyen, zamanlaması uygun ve doğru bilgiyi sağlayan güvenilir sistemlerin kullanımı, çevre, iş emniyeti ve sosyal onayı işinin ayrılmaz bir parçası kabulu ve liderlik vasıfları sayesinde bu hedeflerini gerçekleştirmektedir. Koza Altın İşletmeleri A.Ş. kurduğu işletmelerde ISO 9001, ISO 14001, OHSAS İş Sağlığı ve Güvenliği standartlarının gereklerine uymakta, İhtiyaç duyulan kaynakları temin ederek, üretim ve destek süreçlerinin her aşamasında sistemin etkinliği ve geliştirilmesi yönünde sürekli iyileştirmeyi sağlamakta, iyileştirmeler için düzenli denetim ve değerlendirme programları yapmakta, Çevre, İş Sağlığı ve Güvenliği konularında şirketin tabi olduğu yerel ve uluslararası mevzuata uyumlu çalışmakta, kuruluş adına çalışan kişilerin, ziyaretçilerinin ve komşularının Koza Altın İşletmeleri nin faaliyetleri nedeniyle maruz kalabilecekleri tehlike ve riskleri ortadan kaldırmak ve/veya en aza indirmek için gerekli önlemleri almakta, çalışanların, müteahhitlerin ve geniş bir halk kitlesinin, sağlık, iş güvenliği ve çevre risklerini tespit, inceleme ve etkili bir kontrol için sağlık, iş güvenliği ve çevre sisteminin yerine getirilmesini ve muhafaza edilmesini sağlamakta, eğitim imkanları sağlayarak, ehliyetli ve yetenekli personel, müteahhit ve firmalar ekibinin geliştirilmesi sağlanmakta, teknolojik değişiklikleri takip edip uygulanması sağlanmakta, müşteri memnuniyeti en üst düzeyde tutulmaktadır. Koza Altın İşletmeleri A.Ş. tarafından Adana İli, Pozantı İlçesi, Ömerli Köyü, Karıncadağ Mevkiinde bulunan İ.R nolu maden sahasında Karıncadağ Maden İşletmesi IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı kurulması planlanmaktadır. Koza Altın İşletmeleri A.Ş. uhdesinde bulunan İ.R numaralı ruhsat alanı hektar'dır. Talep edilen ÇED izin alanı ise hektardır. Talep edilen ÇED izin alanında tüvenan olarak bakır, kurşun, çinko ve gümüş kompleks cevheri üretilmesi planlanmaktadır. Üretilecek olan kompleks cevherin tüvenan olarak satışı yapılacaktır. Proje kapsamında herhangi bir zenginleştirme tesisi kurulması planlanmamaktadır. Talep edilen ÇED izin alanı 2 poligondan oluşmaktadır. 1. Poligonda ocak işletmeciliği yapılacak olup 2. Poligon pasa stok sahası, cevher stok sahası, üst toprak depolama sahası olarak kullanılacaktır. Faaliyetle ilgili olarak öncelikle açık ocak işletmeciliği daha sonra ise kapalı ocak işletmeciliği şeklinde çalışılacaktır. Açık ocakta öncelikli olarak patlatma yapılacak daha sonra malzeme ekskavatörle sökülecektir. Açık ocak işletmeciliği sonunda galeri çalışmalarına başlanarak kapalı ocak işletmeciliği yapılarak üretime devam edilecektir. 1

17 IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı İşletmede yılda 4 ay, ayda 30 gün, günde 8 saat (tek vardiya) çalışılacaktır. Açık ocak işletmeciliği 18 gün gibi kısa bir sürede tamamlanacaktır. Kapalı ocak işletmeciği ise 430 günde tamamlanacaktır. Proje ömrü yaklaşık 3,73 yıl olacaktır. 3,73 yılda sahadan ton cevher üretilecektir ton cevher üretebilmek için ton pasa kaldırılacaktır. Faaliyetle ilgili olarak açık ocak işletmeciliği aşamasında 21 kişinin çalıştırılması kapalı ocak işletmeciliği aşamasında ise 28 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışanlardan kaynaklı atık oluşumu hesaplamalarında çalışan sayısı 28 olarak alınmıştır. Faaliyet ÇED Yönetmeliği Kapsamında Ek-2 listesinde bulunduğu için öncelikli olarak Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmış ve Adana Valiliği İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü'ne sunulmuştur. Adana Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından, Tarih ve 8049 Sayılı yazı ile "ÇED Gereklidir Kararı" verilmiştir (Bkz. Ek-23). Bu karar sonunda ÇED süreci başlatılmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından verilen özel formata uygun olarak hazırlanmıştır. Ruhsat sahasında geçmiş yıllara ait 3 adet arama amaçlı galeri çalışmaları yapıldığı gözlemlenmiştir. Koza Altın İşletmeleri A.Ş. uhdesinde herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Planlanan proje kapsamında üretim yapılırken bir taraftan da rezerv tespit çalışmalarına devam edilecektir. Faaliyet alanının tamamı ormanlık alan içinde kalmaktadır (Bkz. Ek-8, Ek-16). Resim 1. Ruhsat Sahasından Bir Görünüm 2

18 Faaliyet alanı ile ilgili fotoğraflar Ek-17 de sunulmuştur. IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı Şekil 1. Saha Sınır Haritası 3

19 Yer kabuğunda ortalama % 0,01 derecesinde bakır bulunur, en çok bulunan elementler sıralamasında bakır 25. sırada yer almaktadır. Magma tabakasından yukarıya, yerkabuğuna doğru sıvı sızması sonucu ağır metal sülfürleri ayrışır, en çok rastlanan bakır minerali kalkopiritin kimyasal formülü CuFeS 2 dir. Pirinç sarısı renkte, metalik görünüşte ve yeşilimsi siyah çizgiler halinde kitle şeklinde bulunur. Kalkopiritin, bornit, demirli kuprit ve pirit ile birlikte diğer sekonder bakır minerallerinin orijinal yapısını oluşturduğu kabul edilmektedir. Kurşun; Sanayide kullanılan önemli metallerden biridir. Akü, benzin, matbaa, mühimmat, boru, alaşım, lehim, renkli televizyon tüpü yapımında, boya, cam ve kimya sanayii kollarında, radyasyon ve X-ışınlarından korunmada kurşun kullanılmaktadır. Çevre kirliliği etkisinden dolayı son yıllarda kurşun kullanımında sınırlamalar getirilmiş, hurda üretimininde artması ile Görünür metal kurşun rezervinin dünyada 100 milyon ton, Türkiye de 0.8 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. En büyük kurşun rezervine sahip ülkeler Avustralya, ABD, Kazakistan, Kanada ve Çin dir. Kurşun maden üretimi dünyada 3 milyon ton, hurdalarla birlikte toplam üretim 6 milyon ton civarındadır. Türkiye nin kurşun metal tüketimi ise yılda 35 bin ton kadardır. Buna karşılık yaklaşık 10 bin ton metal kurşun hurdadan, 5-6 bin ton da geçici olarak yurtdışına gönderilen cevherlerden elde edilmektedir bin ton mertebesindeki metal kurşun açığı da ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Çinko; Demir, alüminyum ve bakırdan sonra sanayide en çok kullanılan metaldir. Demir ve çeliğin korrazyona karşı direncinin artırılmasında, döküm sanayiinde kullanılan pirinç ve özel alaşımların yapımında, ayrıca çatı kaplama malzemeleri, lastik ve pil yapımında önemli miktarlarda çinko kullanılmaktadır. Görünür metal çinko rezervi dünyada yaklaşık 200 milyon ton, Türkiye de 2.3 milyon tondur. Avustralya, ABD, Kanada, Çin en çok çinko rezervine sahip ülkelerdir. Dünyada çinko cevher üretimi 8 milyon ton, hurda çinko üretimi 0.5 milyon ton civarındadır. Türkiye de 600 den fazla kurşun-çinko-bakır cevherleşmesi olduğu halde bulunan maden yatakları dünyadaki diğer yataklara göre orta veya küçük rezervli yataklardır. Görünür metal kurşun rezervinin dünyada 100 milyon ton, Türkiye de 0,8 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. En büyük kurşun rezervine sahip ülkeler Avustralya, ABD, Kazakistan, Kanada ve Çin dir. Kurşun maden üretimi dünyada 3 milyon ton, hurdalarla birlikte toplam üretim 6 milyon ton civarındadır. Türkiye nin kurşun metal tüketimi ise yılda 35 bin ton kadardır. Planlanan proje ile istihdam oluşturulacak, yapılacak üretimle ülke ve bölge ekonomisine katkıda bulunulacaktır. Projenin Zamanlama Tablosu İ.R Ruhsat Numaralı Karıncadağ Maden İşletmesi IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı projesi ile ilgili olarak ÇED kararının olumlu olarak sonuçlanmasına müteakip, Orman İzni, İş Yeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı, İşletme İzin Ruhsatı gibi izinler alınacaktır. Gerekli izinler alındıktan sonra hazırlık çalışmaları yapılarak üretime geçilecektir. Proje konusu faaliyetle ilgili olarak planlanan zamanlama tablosu Tablo 1. de verilmiştir. 4

20 Tablo 1. Faaliyetle İlgili Zamanlama Tablosu Yatırımla İlgili İşler Yıllar Aylar ÇED Sürecinin Tamamlanması 2013 Orman İzinlerinin Alınması 2013 İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatının Alınması 2013 Arazi Hazırlık Çalışmaları ve Üretime Geçilmesi 2014 BÖLÜM 2 :PROJE ALANI VE ETKİ ALANINA AİT MEVCUT DURUMUN BELİRLENMESİ VE ÖZELİKLERİ(***) (Proje yeri ve etki alanının mevcut durumu ve planlanan durumu ile ilgili olarak çevresel özelliklerin belirtilmesi ) 2.1. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje konusu ÇED izin alanları, Adana İli, Pozantı İlçesi, Ömerli Köyü, Karıncadağ Mevkii, M33-c3 ve M33-c4 paftaları üzerinde, İ.R Ruhsat Numaralı Maden Sahası içinde bulunmaktadır. Faaliyet yeri Pozantı İlçesine yaklaşık 19 km, Adana İli ne ise 130 km. mesafededir. Faaliyet IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı faaliyeti olup açık ocak ve kapalı ocak işletmeciliği ile tüvenan kompleks cevher üretimi planlanmaktadır. Proje alanının üzerinde bulunduğu IV. Grup Maden Ruhsat Alanı Koza Altın İşletmeleri A.Ş. uhdesinde olup Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Ruhsat sahası ormanlık alan içinde kalmaktadır. Ruhsat sahası engebeli arazilerle kaplıdır. Saha içerinde orman ağaçları, önceki yıllarda çalışılmış galeriler, ocak içi yollar bulunmaktadır. Proje alanı ve koordinatları 1/25000 ölçekli topografik haritada (Bkz. Ek-1), ve Genel Vaziyet planında (Bkz. Ek-5) gösterilmiştir. 5

21 Tablo 2. Ruhsat Alanı Saha Sınır Koordinatları UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON : 36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM P1_ P1_ P1_ P1_ P1_ P1_ P1_ P1_ P1_ P2_ P2_ P2_ P2_ P2_ Toplam Alan: Hektar Tablo 3. Talep Edilen ÇED Alanı 1(üretim yapılması planlanan alan) Saha Sınır Koordinatları UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON : 36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM Ç1_ Ç1_ Ç1_ Ç1_ Ç1_ Toplam Alan: Hektar Tablo 4.Talep Edilen ÇED Alanı 2 (cevher, pasa, üst toprak depolama alanı) Saha Sınır Koordinatları UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON : 36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM Ç2_ Ç2_ Ç2_ Ç2_ Toplam Alan: 2.72 Hektar 6

22 Şekil 2. Faaliyet Alanı Google Fotoğrafı 7

23 Pasa Depolama Alanı Cevher Stok Sahası Üst Toprak Depolama Sahası Talep Edilen ÇED İzin Alanı (pasa, cevher, üst toprak stok) Talep Edilen ÇED İzin Alanı (Ocak Çalışması Planlanan) Şekil3. Faaliyet Alanı Google Fotoğrafı 8

24 2.1.1 Proje Yer Seçimi ( İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, Onanlı Çevre Düzeni Planı veya İmar Planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi, projenin kapladığı alan ve koordinatları) Ruhsat sahası engebeli arazilerle kaplıdır. Saha içerinde orman ağaçları, önceki yıllarda çalışılmış galeriler, ocak içi yollar bulunmaktadır. Proje alanı ve koordinatları Ek-5 de sunulan Genel Vaziyet Planında verilmiştir. Proje konusu ÇED izin alanları 1/ ölçekli onaylı Adana İli Çevre Düzeni Planında gösterilmiştir (Bkz. Ek-3). Faaliyet alanı arazi vasfı olarak ormanlık arazi içinde kalmaktadır. Faaliyet alanı Orman Meşcere Haritası Ek-8 de sunulmuştur Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu Planlanan faaliyet kapsamında prefabrik yapılar veya konteynırlardan yararlanılacaktır. Çalışanların bir kısmı Pozantı İlçesi ve çevre köylerde ikamet edeceğinden mesai bitiminde servisle evlerine gideceklerdir. Bir kısmı proje sahası içinde kurulacak şantiyeden yararlanacaktır. Şantiye alanı yeri ve koordinatları Ek-5 de sunulan genel vaziyet planında verilmiştir. Tablo 5. Şantiye Alanı ve Koordinatları UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM:33 ZON : 36 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) Ş Ş Ş Ş Toplam Alan : 0,11 Ha. Planlanan faaliyetle ilgili olarak işletme vaziyet planı Ek-12 de sunulmuştur. İşletme vaziyet planında ocak alanı, şantiye alanı, yollar, depolama alanlarının yeri belirtilmiştir Yer Üstü Faaliyetleri Açık Ocak Faaliyetleri (imalat haritası, üretim yöntemi, patlatma paterni vb.) Ruhsat Numaralı maden sahasında, ilk etapta yapılan jeolojik prospeksiyonlar ve araştırmalar sonucu elde edilen verilere göre, yüzeye yakın (mostra) 4 cevher zonu, tek kademe olarak planlanan açık ocak üretim yöntemi ile alınacaktır. Açık ocak işletmesine başlamadan önce yüzeyden ortalama 0,2 m kalınlıktaki bitkisel toprak kaldırılacak ve üretim sonrası rehabilite işlemlerinde rehabilite yüzeyine serilmek üzere depolanacaktır. Yapılacak bu tek kademeli açık ocak işletmesinde bitkisel toprak sıyırma işlemi sonrası toplamda 9150 m 3 kazı yapılacak olup, yapılan cevher modellemelerine göre yapılacak bu kazı işleminin %30'luk kısmı olan ton'u tüvenan cevher, üretim alanında ayıklanıp ocak dışına veya cevher stok sahasına nakledilecektir. Geriye kalan 17290,0 ton pasa ise açık ocak alanında daha sonraki yer altı üretim boşluklarının ve açık ocak yüzeyinin rehabilitasyonu işlemlerinde kullanılmak üzere pasa depolama alanında depolanacaktır. İlk etapta uygulanacak bu madencilik metodu, delme ve 9

25 patlatmanın, yükleme ve taşıma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı konvansiyonel açık ocak işletmesi olacaktır. Üretim Yöntemi; Açık ocak işletmesinde, işin ilk aşamasını patlatma deliklerinin delinmesi işlemi oluşturmaktadır. Ocak üretiminde delik dizaynı belirlendikten sonra, delik çapı, delikler arası mesafe ve delik boyları hesaplanıp Rock Delici marifetiyle delme işlemi gerçekleştirilecektir. Patlatma esnasında delik delme düzeneği sahadaki ön çalışmalar, topografya ve patlatma sonrası elde edilmesi istenen tonaj miktarı dikkate alınarak şeş beş (Delikler Arası Mesafe > Yük Mesafesi) şeklinde yapılacaktır. Bu üretim yönteminde delik düzeni 2 sıra halinde bir patlatmada toplam 10 delik olacak şekilde planlanmıştır. Aşağıda verilen Şekil 4. de cevher üretiminde kullanılacak olan şeş-beş delik delme dizilişi gösterilmektedir. Şekil 4. Patlatma Delik Delme Düzeneği Patlatma delikleri oluşturulduktan sonra, deliklerin patlayıcı ile doldurulması işlemi gerçekleştirilecektir. Patlatma deliklerine, kapsül, yemleyici, anfo, deliklerde suya dayanıklı Emulite 150 kullanılacak ve sıkılama malzemesi yerleştirildikten sonra ateşleme işlemi yapılacaktır. Bu sistemde tüm delikler tek tek patlatılarak delikler arasında gecikme verilecektir. Ateşleme düzeni, çevresel etkileri azaltmak ve iş güvenliğini artırmak amacıyla elektriğe duyarsız elektriksiz kapsülleri kullanılarak yapılacaktır. Patlatma-Delik dizaynı ve terminolojisi Şekil.5'de gösterilmiştir. 10

26 Şekil 5. Patlatma-Delik Dizaynı ve Terminolojisi Aşağıda verilen Tablo.6 ve Tablo.7'de ocakta oluşturulacak patlatma delik dizaynının özellikleri ve bir delik için gerekli olan patlayıcı madde miktarı verilmiştir. Tablo 6. Patlatma Delik Dizaynı K; Basamak Yüksekliği (m) 10 B max; Dilim Kalınlığı (m) 3 d; Delik Çapı (m) U; Alt Delik Boyu (m) 0.9 H; Delik Boyu (m) 10.9 S; Delikler arası uzaklık (m) 3.45 ho; Sıkılama Boyu (m) 4.5 ht; Taban şarj boyu (m) 3.9 hc; Kolon şarj boyu (m) 2.5 Bir delik ile gevşetilecek malzeme hacmi (m3) Yapılacak Toplam Üretim ( m 3 ) n; Toplam Delik Sayısı 239 Tablo 7. Patlayıcı Madde Miktarı lt; Gerekli Taban şarj Konsantrasyonu (kg/m-delik) Qt; Taban Şarj Miktarı (kg) lc; Gerekli Kolon Şarj Konsantrasyonu(kg/m-delik) Qc; Kolon Şarj Miktarı (kg) Q; Toplam Delik Şarj Miktarı (kg/delik) q; Özgül Şarj (kg/m3) Δt; Delikler Arası Gecikme Süresi (ms) 25 Yukarıdaki Tablo.7'de gösterildiği gibi bir deliğin patlatılmasında 33,64 kg ANFO kullanılacaktır. Yemleme olarak 2 kg dinamit ve gecikme elemanı dâhil 1 adet kapsül kullanılacaktır. Tablo.6'da görüldüğü gibi Bir deliğin ateşlenmesi ile elde edilecek malzeme 11

27 miktarı 103,5 m 3 ( 279,45 ton) tür. Hesaplanan bu sonuçlara göre açık ocak üretiminde 24700,0 ton üretim elde edebilmek için yaklaşık 89 delik açılacak, her bir patlatma 10 patlatma deliği olarak hesaplanmış olup, buna bağlı toplam 9 patlatma ile açık ocak üretimi tamamlanacaktır. Açık ocak üretimi için oluşturulan patlatma paternine bağlı alınması gereken, ton malzeme iki günde bir yapılacak patlatma çalışmasıyla 18 günde tamamlanacaktır. Çalışma alanında oluşturulacak basamağın basamak şev açısı 65, genişliği ise m olarak alınmıştır. Basamak boyu ise 10 m. olarak belirlenmiştir. Planlanan faaliyetle ilgili imalat-üretim planı haritası Ek-11 de sunulmuştur. Açık ocak çalışmasında 7410 ton cevher ve ton pasa olmak üzere toplam ton'luk üretim yapılacaktır. Açık ocak üretimi 18 günde tamamlanacak olup günde 8 saat/gün çalışılacaktır ton/gün / 18 gün = 1372,2 ton/gün (cevher+pasa) 1372,2 ton/gün / 8 saat/gün = 171,53 ton/saat üretim (cevher+pasa) yapılacaktır Yer Üstünde Kurulmuş ve Kurulması Planlanan Tesisler Mevcut durumda proje sahasında yerüstünde kurulmuş herhangi bir tesis veya yapı bulunmamaktadır. Planlanan proje kapsamında çok az bir alanda açık ocak işletmeciliği yapılacaktır. Ayrıca açık alanda pasa depolama alanı ve cevher stok alanı olacaktır. Proje kapsamında ocak içi ulaşım yolları yapılacaktır. Şantiye alanı oluşturulacaktır. Tüm bu alanların dışında açık alanda herhangi bir tesis kurulmayacaktır. Üretilen malzeme tüvenan olarak sahadan kamyonlarla taşınacaktır Yer Altı Faaliyetleri Ocak Yeri Seçimi, Kuyu, Desandre, Galeri Uzunlukları, Kesiti, Üretim Yöntemi ve Uygulaması, Üretimde Kullanılacak Donanım, Bu Donanımların Teknik Özellikleri Açık ocak üretimine takiben yapılan cevher modellemeleri neticesinde yer üzerinde mostra vermeyen cevher zonlarının ekonomik açıdan yer altı işletme yöntemi kullanılarak üretilmesi ön görülmüştür. Uygulanacak kapalı işletme yöntemi kesme/doldurma üretim metodu olup dolgu, açık ocak üretimi sonucunda ayrılan pasanın bir kısmı, ana galeri, ara kat galeri ve servis rampası boşluklarından çıkarılan pasa malzemesiyle yapılacaktır. Yer altında yapılan etütler sonucu tespit edilen cevher zonlarına, açılacak 12 m 2 kesit alanı olan 8 o eğimle sürülecek ana galeri, bu ana galeriden inilen yaklaşık 9 m çapında max 5 o eğimli servis rampası, servis rampasından sürülen cevher zonlarına paralel 70, 40 ve 30 m uzunluğunda 3 adet ara kat galerilerinden açılacak başyukarılar ile ulaşılacaktır. Servis rampasında katlar arası 10 m olarak planlanmış 3 kattan ulaşılacaktır. Cevher zonlarına dik açılacak 2x2 boyutundaki başyukarılar ile üretim panoları açılarak cevher üretimi yapılacaktır. 12

28 Şekil 6. Cevher Oluşumlarını Gösterir 3B Modeli Şekil 7. Planlanan Ana Galeri, Servis Rampası ve Ara Katları Gösterir 3B Modeli 13

29 Yeraltı ocak işletmesinde ana galeri ve servis rampalarının ilerletilmesinde işin ilk aşamasını patlatma deliklerinin delinmesi işlemi oluşturmaktadır. Galeri yüzeylerinde delik dizaynı belirlendikten sonra delik çapı delikler arası mesafe ve delik boyları hesaplanıp jumbo delici marifetiyle delme işlemi gerçekleştirilecektir. Patlatma paterni teorik olarak orta çekme yöntemi ile tasarlanan delik geometrisine göre, ilk patlatma deliği boş bırakılarak istenen hacimde bir serbest yüzey oluşturulacak ve çevresinde oluşturulan diğer delikler gecikmeli olarak patlatılarak patlamanın bu serbest yüzeye doğru olması sağlanacaktır. Patlatma bu şekilde devam ederek daima bir serbest yüzey arayacak ve var olan ya da oluşturulan bir serbest yüzeye doğru hareket edecektir. Eğer bir serbest yüzey varsa ya da oluşturulmuşsa, patlatma tarafından üretilen gaz basıncı, çatlak açıklığına takoz etkisi yaparak çatlağın daha fazla ilerlemesini, dolayısıyla patlatma yapılan kayanın parçalanmasını sağlayacaktır. Orta çekme deliklerinin 25 milisaniye aralıklı, diğer deliklerin ise 500 milisaniye aralıklı gecikmeli kapsüllerle ateşlenmesi uygundur. Şekil.8'de ana galeri, ara kat galerileri, servis rampası ve üretim panolarında oluşturulacak patlatma delik düzeni temsili verilmiştir. Şekil 8. Patlatma Delik Düzeni Ayna başına ortalama 30 patlatma deliği planlanmış olup, delik çapları 89 mm ve delik boyları 3,5 m olarak belirlenmiştir. Buna bağlı olarak kullanılması gerekli olan patlayıcı tipleri ve seçim parametrelerini gösterir tablo Tablo.8'de verilmiştir. 14

30 Tablo 8. Kapalı Ocak Patlayıcı Tipleri ve Seçim Parametreleri Uygulanacak olan patlatma paternine göre açılacak toplam delik sayısı, delik başına alınacak malzeme miktarı ve yapılması gereken toplam patlatma sayısı Tablo.9'da verilmiştir. Tablo 9. Galeri, Ara Kat Galerileri, Servis Rampası Patlatma Parametreleri İlerleme Aynası 3x4 Kullanılabilir Galeri Ayna Alanı(m2) Delik Sayısı Delik Derinliği(m) 2.50 Delik Çapı(m) 0.89 Delik Uzunluğu(m) 3.50 Patlatma Başına Alınan Toplam Malzeme Miktarı(m 3 ) Malzeme Yoğunluğu(ton) 2.60 Patlatma Başına Alınan Toplam Malzeme Miktarı(ton) Patlatma Başına ilerleme(m) 2.70 Toplam Yapılacak Patlatma Sayısı 129 Toplam Yapılacak Üretim Miktarı(ton) 9048 Toplam Yapılacak İlerleme Miktarı(m) Üretim panolarında uygulanacak patlatma dizaynı ana galeri ve ara kat galerilerinde uygulanacak olan patlatma dizaynı ile aynı olacak olup kesit alanı ve alınması gereken malzeme miktarı değişiklik göstermektedir. Buna bağlı yapılan hesaplamalar sonucu patlatma parametreleri Tablo.10'da verilmiştir. 15

31 Tablo 10. Başyukarı ve Üretim Panoları Patlatma Parametreleri İlerleme Aynası 2x2 Kullanılabilir Galeri Ayna Alanı(m2) 2x2 Delik Sayısı Delik Sayısı Delik Derinliği(m) 3.50 Delik Çapı(m) 0.89 Delik Uzunluğu(m) 3.50 Patlatma Başına Alınan Toplam Malzeme Miktarı(m3) Malzeme Yoğunluğu(ton) 2.60 Patlatma Başına Alınan Toplam Malzeme Miktarı(ton) Patlatma Başına ilerleme(m) 3.50 Toplam Yapılacak Patlatma Sayısı 629 Toplam Yapılacak Üretim Miktarı(ton) Toplam Yapılacak İlerleme Miktarı(m) IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı Çalışma Alanı Tablo11. Toplam Üretim Miktarları ve Patlatma Sayıları Alınması Gereken Malzeme Miktarı(ton) Patlatma Başına Alınacak Malzeme Miktarı(ton) Toplam Patlatma Sayısı Açık Ocak ,45 89 Ana Galeri Servis Rampası Ara Kat Pano Ara Kat Pano Ara Kat Pano Yeraltı Stabilitesi; Tüvenan cevher üretimi için yeraltında açılması planlanan ana galeri ve ara katlarda stabiliteyi sağlamak amacıyla uygun yazılım programında model verileri hazırlanmış; yenilme kriteri olarak Mohr Coulomb seçilmiştir. Tablo.12'de çalışma yapılacak bölgenin yapısal özelliklerine bağlı olarak tespit edilen yan kayaç için programa girilen parametreler verilmiştir. Tablo 12.Yan Kayaç Mohr Coulomb Yenilme Kriteri Parametreleri Kohezyon, MPa 20 Sürtünme Açısı, Derece 30 Genleşme Açısı, Derece 5 Birim Ağırlık, MN/m Young Modülü, MPa 1000 Poisson Oranı, Katsayı 0.2 Gerilme Dayanımı, MPa 0.8 Yeraltında açılması planlanan ana galeri ve ara katlardan yenilmesi en fazla mümkün olabilecek en dip noktalarından kesitler alınarak, Tablo.12' de verilen parametrelere göre modeller hazırlanmış ve bunların doğrultusunda elde edilen dayanım faktörlerini gösteren analiz sonuçları ve grafikler sırasıyla aşağıda verilmiştir. 16

32 Ana galeri ve ara kat galeri kesitlerine ait yazılım sonuçları; IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı Şekil 9.Ana Galeri ile Ara Kat Kesitleri Görünümü ve Dayanım Analiz Sonuçları Şekil 10.Ana Galeri Kesiti ve Dayanım Değerleri 17

33 Şekil Ara Kat Galeri Kesiti ve Dayanım Değerleri Şekil Ara Kat Galeri Kesiti ve Dayanım Değerleri Şekil Ara Kat Galeri Kesiti ve Dayanım Değerleri 18

34 Şekil 14. Ana Galeri 1672 Kotu Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği Şekil 15. Ara Kat 1664 Kotu Galeri Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 19

35 Şekil Ara Kat 1654 Kotu Galeri Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği Şekil Ara Kat 1644 Kotu Galeri Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 20

36 Üretim panolarına ait yazılım sonuçları; IV. Grup Maden (Bakır, Kurşun, Çinko, Gümüş) Ocağı Şekil 18. Üretim Panoları Kesit Görümü Şekil 19. Üretim Panoları Dayanım Analiz Sonucu 21

37 Şekil Kotu Üretim Panoları Dayanım Analiz Sonuçları Şekil Kotu Üretim Panoları Dayanım Analiz Sonuçları 1664 kotu üretim panoları kesitlerine ait dayanım grafikleri; 22

38 Şekil Numaralı Pano Girişi Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği Şekil 23.5.Numaralı Üretim Pano Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 23

39 Şekil Numaralı Pano Girişi Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği Şekil Numaralı Üretim Pano Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği 24

40 Şekil Numaralı Pano Girişi Kesiti Alınan Uzaklığa Göre Dayanım Grafiği Yazılımdan alınan çıktıların yorumlaması yapılırken dikkat edilen kısım Dayanım Faktörü ( Stregth Factor) olup; bulunan değerlerin 1,00 ve üzeri olması ağaç tahkimat gibi nispeten dayanımı düşük tahkimatlarla ocaktaki göçük riskinin ortadan kaldırılabileceği, püskürtme beton veya bolt gibi göreceli olarak daha yüksek dayanımlı tahkimat yapılmasına ihtiyaç duyulmayacağıdır. Yukarıda verilmiş olan program analiz çıktılarından ve dayanım grafiklerinden görüldüğü gibi dayanım faktörleri ana galeri, ara kat galerileri ve üretim panoları kesitleri için sürekli olarak 1,00 değerinden yüksektir. 4 x 5 boyutlu bir galeri ağzı, düşük derinlik ve yan kayacın dayanımı göz önünde bulundurulduğunda eldeki parametrelere göre açılacak ana galeri, ara kat galerileri ve üretim panolarında göçüğün engellenmesi için aslında ağaç tahkimatın yeterli olacağı düşüncesi yazılım programıyla desteklenmiştir. Ancak üretici firma çalışma prensipleri gereği iş sağlığı ve güvenliğini ön planda tutması sebebiyle, ağaç tahkimat yerine püskürtme beton ve gerekli görülen yerlerde bolt desteğini kullanımını tercih etmiştir. Ayrıca bu modelleme yeraltı işletmesinde bulunacak açıklıkların dayanımı hakkında bilgi sahibi olmak için yapılan öncel bir değerlendirme olup, işletme döneminde yapılacak yeni çalışmalarla elde edilecek veri ve bilgilere göre benzer dayanım analizlerinin ve modellemelerinin sürdürülmesi gerekmektedir. 25

41 Tahkimat (Tahkimat Sistemi, Tahkimat Sisteminin Uygulanması, Havalandırma Tekniği ve Bu Amaçla Kullanılacak Ekipmanın Özellikleri) Galerilerde kaya kütlesi sınıflandırma sistemlerinin uygulanması amacıyla galerinin yaklaşık 50 metrelik kısmında yapılan bir çalışmada mevcut eklemler ve çevre koşulları incelenmiştir. Bu bölge için Bieniawski nin (1989) Jeomekanik Sınıflandırma Sistemi uygulanmış ve Sınıflandırma Sistemine göre bu bölgenin RMR ının yaklaşık 56 olduğu bulunmuştur ve Tablo.13'de verilen RMR kaya sınıfı puanlarına göre bu bölgenin orta derecede sağlam bir kaya olduğu söylenebilir. Tablo 13. RMR Sistemi Kaya Sınıfları (Biemawski,1989) Kaya Sınıfı RMR Puanı Çok İyi Kaya İyi Kaya Orta Kaya Zayıf Kaya Çok Zayıf Kaya <20 Orta dereceli sağlam ocaklarda açılacak açıklıklarda stabiliteyi sağlamak,kaya patlamalarını ve kavlaklaşmaları önlemek amacıyla Jeomekanik Sınıflama Sistemi'nin önerdiği tahkimat tipleri belirlenerek Tablo.14'de gösterilmiştir. Tablo 14. Jeomekanik Sınıflama Sistemi'nin Önerdiği Tahkimat Tipleri Kaya kütlesi sınıflama sistemleri (puan) Tahkimat önerileri (Bieniawski, 1989) Jeomekanik Sınıflama Sistemi RMR =56 Sistematik kaya saplamaları (2.6 m uzunlukta, 0,78-1,3 m aralıklı) Tavanda çelik hasır Tavanda 5-10 cm, yan duvarlarda 3 cm Kalınlıkta püskürtme beton İlgili tahkimat tasarımında ana galeri ve ara kat galerileri ile buralardan üretim panolarına ulaşımda kullanılan başyukarıların ve üretim panolarının kesit alan açıklıkları farklı olduğundan tahkimat sistemi ayrı ayrı incelenmiştir. 26

42 Ana galeri ve ara kat galerileri; Şekil 27. Ana Galeri ve Ara Kat Galerileri Desteksiz Duraylı Kalabilme Süresi Şekil.27' de gösterilen Bieniawski nin (1989) kazı sonrası desteksiz duraylı kalabilme süresi grafiğine göre, desteksiz açıklığı 5 m ve RMR'ı 57 olan ana galeri ve ara kat galerileri açıldıktan sonra yaklaşık 2 ay tahkimat yapmadan stabil kalabileceği bulunmuştur. 27

43 Şekil 28. Başyukarılar Desteksiz Duraylı Kalabilme Süresi Şekil.28' de gösterilen Bieniawski nin (1989) kazı sonrası desteksiz duraylı kalabilme süresi grafiğine göre, desteksiz açıklığı 2 m ve RMR'ı 57 olan başyukarılar açıldıktan sonra destek kullanılmaksızın stabil kalabileceği görülmüştür. Yukarıda açıklanan orta derecede sağlam kaya sınıfı ve Bieniawski nin bu kaya tipleri için Jeomekanik Sınıflandırma Sistemine göre önerdiği tahkimat tipleride göz önünde bulundurularak yer altı ocağında ana galeri ve ara kat galerilerinde kullanılacak tahkimat sistemi tasarlanmıştır. Tahkimat sistemi elemanları; Kaya Saplamaları Maliyeti ve bulunabilirliği, uygulama kolaylığı, ortam koşullarının uygunluğu göz önüne alınarak sürtünme ankrajlı kaya saplamalarından, "Split Set"lerin kullanılması planlanmıştır. Kaya Saplamaları Uygulama Özellikleri Galerinin yan duvarları ve tavanı 3 m boyunda, 26 mm çapında kaya saplamalarıyla desteklenecektir. Saplamalar 1 m aralıklarla ve kazı yüzeyine dik konumda açılacak, her sırada 7-8 saplama bulunacaktır. Galeri ilerleme doğrultusundaki saplama aralıkları da 1,5 m olacaktır. Kaya saplamaları yerleştirildikleri delik boyunca kaya kütlesine yatay kuvvet etki ettireceklerinden tavanda takviye edilmiş bir kiriş oluşturulacaktır. Çelik Hasır Çelik hasırın galerinin tavan ve yan duvarlarına yerleştirilmesi tasarlanmış, bu amaçla Q 131/131 tipi kaynaklı çelik hasır uygun bulunmuştur. 28

44 Çelik Hasır Uygulama Özellikleri Uygulanacak kaynaklı çelik hasır Q 131/131 tipi olup, göz aralıkları 15x15 cm, boy ve en çubuk çapları 5 mm, ağırlığı 2.06 kg/m'dir. Çelik hasırın galeri yan duvarlarına ve tavana tutturulmasında sarkmamasına özen gösterilecektir. Bunun için çelik hasır parçaları bir göz aralığı kadar üst üste getirilerek, ince tel çubuklarla birbirine bağlanacaktır. Püskürtme Beton Galerilerin tavanına ve yan duvarlarına yaklaşık 4 cm kalınlığında püskürtme beton uygulanacaktır. Ocak galerilerinin kesit alanları göz önüne alındığında daha küçük kompakt ekipmanlar kullanımı ve düşük yatırım maliyeti sebebiyle madencilikte kullanımı en çok tercih edilen kuru karışımlı püskürtme beton sistemi seçilmiştir. Tahkimat uygulanma şekli; Kuru karışım yönteminde; tasarıma göre belirlenen miktarlarda hazırlanan çimento, hafifçe (% 2 ile 6 oranında) nemlendirilmiş kum ve çakıl ile susuz ortamda karıştırılıp, kuru karışım püskürtme beton makinesine beslenir. Karışım, buradan basınçlı hava yardımı ile özel iletim hortumuna aktarılır, iletim hortumu ucundaki püskürtme tabancasında (nozül) püskürtme suyu ile karıştırılarak, uygulanacak yüzeye yüksek hızla püskürtülür. Püskürtme beton uygulanacak yüzeyi temizlemek için basınçlı su + hava püskürtülmesi kullanılacaktır. Ocakta püskürtme beton uygulamalarında normal portland çimentosu kullanılacaktır. Çimento miktarı, istenilen yapışmayı ve dayanımı sağlayacak şekilde, 350 kg/m 3 olacaktır. Kaliteli bir karışım elde etmek için su/çimento oranı ağırlıkça 0.45 alınacaktır. Kuru karışımda priz hızlandırıcı katkı malzemesi olarak toz halinde 17.5kg/m 3 kimyasal madde kullanılacaktır. Püskürtme beton uygulaması sırasında minimum geri sıçrama ve dökülme sağlamak için agrega tane büyüklüğü en fazla 7mm olarak ayarlanacaktır. Püskürtme ucuna (nozul) malzeme taşıyan hortum çapı,en büyük agrega çapının en az 3 katı olmalıdır.buna göre ocakta kullanılacak püskürtme beton tahkimatı için kullanılacak agreganın en büyük tane çapı 7mm olarak alındığında püskürtme ucuna (nozul) malzeme taşıyan hortum çapı 25 mm olarak seçilmiştir. Kuru karışım, nozuldan geçerken tamamen ıslanmalıdır. Su basıncı bunu sağlayacak mertebede yaklaşık, 6 kg/cm 2 / min olarak ayarlanacaktır. Düzenli bir püskürtme beton uygulaması için yeterli havayı temin eden bir hava kompresörü gereklidir. Basınçlı hava miktarı, ekipmana ve işlem şekline bağlıdır. Hortum iç çapı-basınç ilişkisi Tablo.15'de verilmiştir. Tablo 15. Hortum İç Çapı-Basınç İlişkisi Hortum İç Çapı(mm) mm) Kompresör Kapasitesi (m3/dk)(7atm basınçta) , Püskürtme ucuna (nozul) malzeme taşıyan hortum çapı 25 mm olarak alındığında seçilecek kompresör kapasitesi en az 10 m 3 /dk olmalıdır. Sonuç olarak, yeraltı ocağında tahkimat sistemi ana hazırlık galerilerinde, kayacın sağlam olması durumunda shotcrete+çelik hasır+bulon(kaya saplaması), kayacın yumuşak olması durumunda ve galeri ömrü uzun süreli olan ana yollarda shotcrete + çelik hasır + bulon + çelik iksa şeklindedir. Galerilerde delme ve patlatma işlemi ile 2-2,5 m.'lik alanın patlatıldığı, çıkan malzemesinin loader ve kamyonlar ile taşındığı önceden tahkimatı yapılmış alanda durularak, tahkimatı 29

45 yapılmamış kazı yüzeyinin hidrolik kıncılar ile taranıp düşme potansiyeli olan askıdaki kaya bloklarının düşürülmesi sağlanır. Bu aşamadan sonra ilk etapta yüzeye yaklaşık 3-4 cm kalınlığında shotcrete (püskürtme beton) uygulanır. rkasından yüzeye çelik hasır (2m.x5 m. boyutunda 4 adet) döşenir ve bu işlemden sonra tekrar 4-5 cm kalınlığında shotcrete uygulaması yapılıp, shotcrete betonu prizlendikten sonra da açılan deliklere 3 m uzunluğunda bulon (kaya saplaması) uygulaması yapılarak bir ilerlemeye ait tahkimat tamamlanır. Ana yollardan açılan yeni galeri girişlerinde kesitlerin genişlemesi durumunda, tavan mukavemetini arttırmak için shotcrete+çelik hasır+bulon uygulamasına ilave olarak 1,20 m. aralıklarla çelik iksa ile takviye tahkimat yapılır. Galerilerde uygulanacak kaya saplaması, çelik hasır ve püskürtme beton tahkimat tasarım ve teknik detayları Şekil.29 ve Şekil.30'da verildiği gibi uygulanacaktır. Şekil 29.Uygulanacak Tahkimat Tasarımı Galeri Ön Kesit Görünümü Şekil 30.Uygulanacak Tahkimat Galeri Yan Kesit Görünümü 30