TAVUKÇULUK KONTROL NOKTALARI VE UYGUNLUK KRİTERLERİ İÇİNDEKİLER

Transkript

1 TAVUKÇULUK KONTROL NOKTALARI VE UYGUNLUK KRİTERLERİ İÇİNDEKİLER T.1 TAVUK T.2 DAMIZLIK SÜRÜ T.3 KULUÇKAHANE T.4 YEM VE SU T.5 ENTANSİF KÜMES T.6 EKSTANSİF KÜMES T.7 MEKANİK EKİPMAN T.8 KÜMES HAYVANLARININ SAĞLIĞI T.9 HİJYEN VE ZARARLI KONTROLÜ T.10 SÜRÜ YÖNETİMİ T.11 KALINTI İZLEME T.12 ACİL DURUM PROSEDÜRLERİ T.13 KONTROL T.14 İŞÇİLER T.15 KÜMES HAYVANLARININ İNSANCIL İTLAFI T.16 SEVK VE TAŞIMA T.17 YUMURTA TAVUKCULUĞU

2 d e f KONTROL NOKTASI UYGUNLUK KRİTERİ SEVİYE T. 1. TAVUKÇULUK T. 1.1 Hayvan Menşei T Üretim Tesisine giriş yapan tüm kümes hayvanları izlenebiliyor mu ve İTU (İyi Tarım Uygulamaları) Tavukçuluk Standardına uygun üretim tesislerinden mi tedarik ediliyor? Tesise geliş tarihi, nakliyecinin ve gönderildiği üretim tesisinin adını içeren kayıt tutuluyor mu? Sevk kayıtları ve uygunluk sertifikaları üretim tesisinde bulundurulmalıdır. HY.3.2 ile çapraz kontrol. T T.1.1 de yer alan şartlarla ilgili istisnai durumlar ortaya çıkıyor mu? Zaman zaman ortaya çıkabilecek istisnai durumlarda, İTU Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşu ile İTU birimi istişare ederek mevcut sorunu çözüme kavuşturacaklardır. Bu, yüksek genotipe sahip hayvanların ithali, yeniden popülasyon oluşturma ihtiyacı, diğer sertifikasız Üretim Tesislerinden alınacak yüksek genotipe sahip sağlıklı damızlık hayvanların Üretim Tesisinde kullanımları ya da herhangi başka bir istisnai durumu kapsayabilir. T. 2. DAMIZLIK SÜRÜ (Damızlık yoksa sorgulanmaz) T. 2.1 Zorlamalı tüy dökme uygulanıyor mu? Zorla tüy dökme uygulanmaması gerekir. Aç bırakma yöntemi ile zorla tüy dökme uygulanmaması T. 2.2 Yumurta toplayan işçiler, toplama işleminden önce ve folluktaki yumurtalarla zemindeki yumurtaları toplama işlemleri arasında ellerini sanitize ediyorlar mı? T. 2.3 Bütün çatlak, kusurlu ya da kirli yumurtalar tanımlanıp ayrılıyor mu? Zeminden toplanan yumurtalar ayrı tepsilerde toplanıp etiketleniyor mu? gerekir. Yazılı çalışma talimatı bulunmalıdır. Çatlak, kusurlu ve/veya kirli yumurtalar temiz yumurtalardan ayrı tutulmalıdır. Bütün çatlak, kusurlu yada kirli yumurtalar tanımlanmalı ve ayrılmalı. Zeminden toplanan yumurtalar ayrı tepsilerde toplanıp etiketlenmeli. T. 2.4 Yumurtalar belirlenmiş minimum sıklıkta toplanıyor mu? Yumurtalar aşağıda belirtilen minimum sıklıklarda toplanmalıdır: -Otomatik sistemlerde günde bir kez, -Diğer sistemlerde günde üç kez, -Zemindeki yumurtalar günde üç kez. İ T. 2.5 Kuluçkalık yumurtalar temiz ve kuru tepsilerde mümkün olduğunca çabuk uygun depolara yerleştiriliyor mu? Deponun sıcaklığı 23 C yi aşmamalıdır. Deponun sıcaklık kayıtları mutlaka tutulmalıdır.

3 T. 2.6 Kuluçkalık yumurtalar ulusal mevzuta göre tanımlanıyor mu ya da damızlık işletmesini gösterecek bir kod numarası ile işaretleniyor mu? T. 2.7 Gelişim ve çıkım arabalarının (trolley) her biri, yumurtlama tarihini ve damızlık işletmesini gösterecek şekilde işaretleniyor mu? T. 2.8 Yumurta toplama kayıtları tam mı? T. 2.9 Damızlık sürü ulusal mevzuata uygun olarak Salmonella etkenleri için izleniyor mu? Tüm kuluçkahaneler için Salmonella testleri kayıt altına alınıyor mu ve bu testler ISO e göre akredite laboratuvar tarafından yapılıyor mu? Eğer sürüde S. Enteridis veya S.Typhimurium un pozitif çıktığı doğrulanırsa, kuluçkadaki yumurtalar toplanıp imha veya bertaraf ediliyor mu? Hasta hayvanlar için bir kesim programı uygulanıyor mu? T Damızlık sürüden çıkan tüm yumurtalar, Mycoplasma Synovia nın durumu biliniyor ve Mycoplasma Gallisepticum dan ari şeklinde sertifikalandırılıyor mu? T. 3. KULUÇKAHANE (Kuluçkahane yoksa sorgulanmaz) T Genel T Kuluçkahane yerleşim planı hazırlanmış mı ve gerektiğinde kolay ulaşılabilecek şekilde muhafaza ediliyor mu? Kuluçkalık yumurtalar ulusal mevzuta göre tanımlanmalı ya da damızlık işletmesini gösterecek bir kod numarası ile işaretlenmeli. Gelişim ve çıkım arabaları, yumurtlama tarihini ve damızlık işletmesini gösterecek şekilde işaretlenmeli. Kayıtlar aşağıdakileri içermelidir: 1- Tavuk ve horoz sayısı 2- Folluktan toplanan yumurta miktarı 3- Zeminden toplanan yumurta miktarı 4- Kuluçkalık nitelikteki ayrılan yumurta sayısı Eğer sürüde S. Enteridis veya S.Typhimurium un pozitif çıktığı doğrulanırsa, yumurta tedariği acil olarak durdurulmalıdır.test sonuçlarının kayıtları gösterilmeli ve etkilenen birim için pozitif sonuç çıkması durumunda özellikle kesim programı uygulanmasına ilişkin acil eylem planı hayata geçirilmelidir. HY.6.15 ile çapraz kontrol. Sertifika ve durum beyanı. Kuluçkahane yerleşim planı aşağıda belirtilen şartları içermelidir: 1- Anahtarların yerleri ve (giriş ve çıkış) noktaları, 2- İlk yardım ekipmanlarının ve yangın söndürücülerin yerleri, 3- Yangın söndürme amaçlı su kaynakları. 4- Ana elektrik şalterleri ve su vanalarının yerleri. 5- Acil durum telefonları. T Zeminler, tavanlar ve duvarlar iyi durumda mı ve hijyenik şartlar sağlanıyor mu? Tüm giriş ve çıkışlarda yeterli sayıda el ve ayak dezenfektanları mevcut mu ve bunların kontrolü sağlanıyor mu? T Tüm çalışanlar için üretim sahasına tahsis edilmiş koruyucu elbiseler tedarik edilmiş mi? Tüm kuluçkahane çalışanları ve misafirler için yeterli sayıda duş Görsel değerlendirme. Tüm işçiler için tahsis edilmiş elbiseler bulundurulmalıdır.

4 T ve duş malzemesi mevcut mu? Evcil hayvanların ve diğer hayvanların kuluçkahaneye girişleri engelleniyor mu? Etkili bir haşere ve kemirgen mücadelesi yapılıyor mu? T Yardımcı binalar, duşlar, tuvaletler, ofisler, depolar ve dinlenme odaları temiz ve düzenli tutuluyor mu? Tüm işçiler ve dışarıdan gelebilecek misafirler için tahsis edilmiş duş ve duş malzemesi (havlu, sabun v.b.) bulundurulmalıdır. Mülakatta işçilerin konu hakkında bilgileri ve evcil hayvanların bulunmadığı kontrol edilir. Kullanılan ilaç ve fare istasyon kayıtları kontrol edilir. Yardımcı binalar, duşlar, tuvaletler, ofisler, depolar ve dinlenme odaları temiz ve düzenli tutulmalı. T Üretim alanlarında drenaj sağlanmış mı ve temizlenebilir durumda mı? Görsel değerlendirme. T Kuluçkahane aşağıdaki belirtilmiş alanlar için sorumlu personele sahip mi? Personelin isim kayıtları. 1. Sağlık & güvenlik görevlisi, 2. Saha ilk yardım görevlisi, 3. Veteriner hekim, 4. Mühendis 5 Elektrikçi T Kuluçkahanedeki tüm yumurtalar, S.Entiridis ve S.Typhimurium dan arilik belgesine sahip sürülerden mi sağlanıyor? Damızlık birimi için uygunluk sertifikası bulunmalıdır. S. Enteridis ya da S. Typhimurium ile enfekte sürülerden gelen yumurtalar kuluçkahaneye kabul edilmemelidir. Salmonella arilik durumunu gösteren sertifika ya da test sonuçları bulundurulmalıdır. T Kuluçkahaneler, ulusal mevzuata uygunluklarının sağlanması için Salmonella etkenleri açısından izleniyorlar mı? Tüm kuluçkahaneler için Salmonella testlerinin kayıtları tutuluyor mu? ve bu testler ISO e göre akredite olmuş laboratuvarda mı yapılıyor? Dölsüz ve kabukaltı yumurtalar toplanıp imha ediliyor veya uygun bir şekilde bertaraf ediliyor mu? T Damızlık sürüden gelen tüm yumurtaların Mycoplasma Gallisepticum dan arilik sertifikası var mı ve durumu biliniyor mu? T Damızlık sürüsünden gelen tüm yumurtaların Mycoplasma Synovia durumu biliniyor mu? Eğer sürüde S. Enteridis yada S. Typhimurium hastalıklarından biri tespit edilirse yumurta tedariği derhal kesilmelidir. Test sonuçlarının kayıtları ve eylem planı mutlaka bulunmalıdır ve uygulanmalıdır. Sertifika ve durum beyannamesi. Durum beyannamesi.

5 T Kuluçka ekipmanları yüksek ve düşük sıcaklıklar ile elektrik şebekesi bozukluğuna karşı alarmlı mı? Alarmlara 15 dakika içinde cevap veriliyor mu? T Yumurta kabülünden civciv sevkiyatına kadar tek yönlü ürün akışı sağlanıyor mu? Alarmlara cevap için yazılı bir prosedür bulunmalı. Alarmın devreye girdiği yerde saat, tarih ve alarma verilen cevabın kaydı tutulmalıdır. Tüm cevapların kaydı bulunmalıdır. Görsel değerlendirme. T İçeri giren hava filtreleniyor mu? Yumurtalardan civcivlere kadar uygun bir hava akımı sağlanıyor mu? Görsel değerlendirme. T Kirli ve temiz alanlar arasında ayrım korunuyor mu? Yazılı bir prosedür bulunmalı ve özel kıyafet giyilecek alanlar açıkça belirtilmelidir. İşçiler bu zorunlulukların farkında olmalı ve kirli alanlardan temiz alanlara geçilirken özel koruyucu elbiseler ve ayakkabılar mutlaka değiştirilmelidir. Kirli ve temiz bölge ekipmanları ayrı yerlerde tutulmalıdır. T Tüm yumurtalar gelişim makinelerine yerleştirilmeden önce fumigasyon ya da sanitasyon yapılıyor mu ve bunların kayıtları tutuluyor mu? T Yumurta gelişim ve çıkım makineleri kolay temizlenebilme özelliğine sahip mi? Sorunsuz çalışır durumda mı ve sızdırmaz zemine sabitlenmiş mi? T Kuluçkahanede bir yumurta deposu ve kuluçka odası mevcut mu? (Kuluçkahanede o C sıcaklık aralığına ayarlanabilen bir yumurta deposu mevcut mu?) Her bir parti için fumigasyon ve sanitasyon parametrelerinin kayıtları tutulmalıdır. Yumurta gelişim ve çıkım makineleri kolay temizlenebilme özelliğine sahip olmalı; sorunsuz çalışır durumda ve sızdırmaz zemine sabitlenmiş olmalıdır. Kuluçkahanede bir yumurta deposu ve kuluçka odası olmalı. T Yumurtalar çevre kontrollü (sıcaklık ve nem) odalarda mı depolanıyor? Yumurtalar çevre kontrollü (sıcaklık ve nem) odalarda depolanmalı. T Kuluçkahane atıkları yönetmeliklere uygun bir şekilde imha ediliyor mu? Kuluçkahane atıkları yönetmeliklere uygun bir şekilde imha edilmeli. T Civciv Refahı T Civcivlerin bakımı hassas ve itinalı bir şekilde yapılıyor mu ve yapılan her türlü refah uygulamaları kaydediliyor mu? T Kuluçkahanede atık ve yaşayamayacak civcivler tanımlanıyor mu ve insancıl bir şekilde itlaf ediliyor mu? Yazılı refah standartları yıllık olarak gözden geçirilmelidir. Işçiler mülakatta bilgilerini göstermelidir.

6 T Otomasyon ve konveyörler civcivlere zarar veriyor mu? Ekipmanların görsel değerlendirmesi. T Civcivler temiz, kuru ve sanitasyonu yapılmış civciv kutularına mı yükleniyor? T Civciv kutularında her bir civciv için 21 cm 2 den daha az olmayacak şekilde bir alan tahsis ediliyor mu? T Civcivlerin tutulduğu alanların sıcaklığı kontrol ediliyor mu ve izleniyor mu? Işığı azaltmak için olanaklar var mı? T Kayıtlar ve Tanımlama Görsel değerlendirme ve civciv kutularının her sevkiyattan sonra temizliği, kuruluğu ve sanitasyonu için yazılı protokol bulunmalıdır. Her kutu için stoklama oranı hesaplanmalıdır. Sıcaklık kaydedilmelidir ve ışık azaltma imkanları bulunmalıdır. T Kuluçkalık yumurtalar her zaman tanınabiliyor mu? İzlenebilirlilik kayıtları aşağıdaki bilgileri mutlaka içermelidir: 1- Orjin çiftlik 2- Yumurtlama tarihi. Zemindeki (yer yumurtaları) yumurtalar mutlaka etiketlenerek ayrı bir şekilde depolanmalıdır. T Kuluçkahane her bir parti için üretim kayıtlarını elinde bulunduruyor mu? Üretim kayıtları aşağıdaki bilgileri mutlaka içermelidir: 1- Orjin çiftlik, 2- Yumurtlama tarihi, 3- Toplama tarihi ve araç kimliği, 4- Kuluçkaya konulma tarihi, 5- Yumurta gelişim tablası sayısı, 6- Transfer tarihi, 7- Kuluçka makinesi sayısı, 8- Kuluçka randımanı, 9- Nakliye kayıtları, 10- Satış detayları. T Sevkiyat T Yumurtaların toplanması ve civcivlerin sevkiyatı bu amaçlar için özel olarak yapılmış araçlarla mı yapılıyor? Araçlarda havalandırma fanları, ısıtma sistemi, sıcaklık kaydedici sistem olmalı ve sürücü kabininden okunmalıdır. Araçlarda yük kilitleme sistemi, arka kapak yük platformu (kuyruktan kaldırıcı) gibi ekipmanlar olmalı ve kolay temizlenebilmelidir. Araçlarda acil durumlarda iletişim sağlanabilecek araçlar bulunmalıdır. T Yazılı bir araç temizleme protokolü var mı? Araçlar mutlaka temizlenmeli ve yazılı programa göre sanitize edilmelidir. Tüm araçlar yükleme işlemleri arasında ve dış yüzeyleri ise günlük olarak temizlenmelidir.

7 T Yükleme alanları düz, iyi drenajlı ve hijyenik mi? Yükleme alanları düz, iyi drenajlı ve hijyenik olmalı. T Civcivler için Koşullar T Civcivler mümkün olduğunca önceden ısıtılmış kümese yerleştiriliyor mu ve yetiştirme sahasındaki davranışları dikkatle izleniyor mu? T Gerekli durumlarda, civcivlerin insancıl bir şekilde itlafını yapabilecek eğitimli, yetenekli personel var mı? Civcivlerin itlafından sonra öldükleri kontrol ediliyor mu? Günlük civcivler minimum sıcaklığı 30ºC olan yerlere alınmalıdır. Yerleştirilecek kümesin sıcaklığı civcivler yerleştirilmeden önce mutlaka kaydedilmelidir. Eğitim kaydı bulunmalıdır. T Civcivlerin itlafı için kabul edilebilir insancıl bir yöntem kullanılıyor mu? Boyun dislokasyonu (boyun kırma), civcivlerin insancıl itlafı için kabul edilebilir bir yöntemdir. T. 4. YEM VE SU T. 4.1 Tüm kümes hayvanları için ayrılan beslenme alanı, hayvanların gereksiz bir çekişme içerisine girmeksizin yeme erişimlerinin sağlanması için yeterli mi? Sağlıklarını koruyacak ve beslenme ihtiyaçlarını karşılayacak derecede yem alabiliyorlar mı? Yemlik ihtiyaçları belirlenirken hayvanın yaşı, ırkı ve iklimsel faktörler dikkate alınıyor mu? Broyler için yemlik: hayvan başına 5 cm; Broyler için hayvan başına uzun yemlik :4 cm; Broyler için zincirli kanal yemlik: Doğrusal 0,75 metre. Damızlık kümes hayvanları için: 10 cm/tavuk Zeminde besleme kabul edilebilir. Yumurtacı tavuklar için; Civcivlerde, Kanal yemlik için: hayvan başına 4 cm Yuvarlak yemlik için :50 civciv için: 1 adet Piliçlerde, kanal yemlik için: hayvan başına 5 cm Yuvarlak yemlik için: hayvan için: 1 adet Tavuklarda, kanal yemlik için: hayvan başına 5 cm Yuvarlak yemlik için: 25 hayvan için 1 adet T. 4.2 Kümes hayvanlarının herhangi bir zamanda su içme ihtiyaçları için yeterli sayıda su içme mevcut mu ve yeterli miktarda su akışı sağlanıyor mu? T. 4.3 Sulukların dizaynı ve konumu, altlık üzerine suyun dökülmesini minimuma indirecek şekilde mi? Su ekipmanları en azından aşağıdaki şartları sağlamalıdır: Çan tipi suluk: Her 150 kümes hayvanına 1 suluk, her 100 damızlık tavuk için 1 suluk. Damlalıklı Suluk: İmalatçı lerine, su basıncı ve akış miktarına bağlı olarak her 10 ile 20 kümes hayvanı başına 1 nipel suluk ve kafeste yetiştirilen kümes hayvanları için en az 20 cm aralıklı olmalıdır. Tavuklar için en az iki su içme bulunmalıdır. Dökülen suyun minimum olduğunun kanıtı. derece control

8 T. 4.4 Tüm yemlik ve sulukların dizaynı ve kullanımı sorumlu ziraat mühendisi (zooteknist) veya veteriner hekim tarafından gözden geçiriliyor mu? T. 4.5 Yemlik ve suluklar, kümes hayvanlarının yem ve suya kolayca erişimine olanak sağlayacak şekilde mi yerleştirilmiş? T. 4.6 Şebeke suyu kullanmayan üretim tesisleri, kümes hayvanları için kullandıkları suyun temiz, içilebilir ve kümes hayvanı sağlığı yada yumurta veya etlerinin güvenliği açısından herhangi bir zararlı madde içermediğini kanıtlayabiliyor mu? Beslenme alanı ve su içme noktalarının uygunluğunu etkileyen aşağıdaki faktörler, yemlik ve sulukların incelenmeleri esnasında gözden geçirilmelidir: 1. Yemlik ve sulukların dizaynı, hayvanın yaşına ve büyüklüğüne gore yemlik ve sulukların yüksekliği 2. Tavuğun kesim ağırlığı, 3. Günlük karanlık periyodun süresi, 4. Beslenme modeli (örneğin; ad-libitum-istendiği kadar, kısıtlı yada öğünlü beslenme) 5. Altlık yönetiminin etkisi, 6. Kontrol kolaylığının etkisi, 7. İmalatçı leri. HY.6.2. ile çapraz kontrol. Kümes hayvanlarının kümesin herhangi bir yerinden yem ve suya ulaşırken yem için 4 metre, su için 3 metreden daha fazla yürümemelidir. Su analizleri, su kalitesi ile ilgili yasal gereklilikleri karşılamalıdır. Bu konu ile ilgili yasal mevzuatın bulunmadığı durumda analizler aşağıda verilen değerlerde olmalıdır: 1-Toplam bakteri hücre sayımını içermeli ve toplam bakteri hücre düzeyi cfu/ml yi aşmamalıdır. 2-pH değeri (4 ile 9 arasında olmalıdır), 3-Ca (maksimum 20 D), 4-Fe (maksimum 2,5mg/l), 5-Nitritler (maksimum 1,0 mg/l) ve 6-Mn (maksimum 2,0 mg/l). Şebeke suyu kullanıldığı yerlerde sorgulanmaz. T.4.7 ile çapraz kontrol. T. 4.7 Sağlanan suyun kalitesi insanların tükettiği suyun kalitesine uyuyor mu? Yıllık yapılan analiz kayıtları mutlaka bulundurulmalıdır. Gereklilikler, insan tükemine ilişkin içme suyu ile ilgili mevzuatlara uygun olmalıdır. T. 4.8 Tüm kümes hayvanları yeterli, temiz ve taze su kaynağına her zaman erişim imkanına sahip mi? Kümes hayvanları tarafından kullanılan suyun, ana kaynak ile giriş nı kapsayan ara tank ve nipel boru sisteminin temizliğine dikkat ediliyor mu? Kümes hayvanlarının ve su kaynağının görsel değerlendirilmesi. Su borularının ve tankların düzenli temizlik kayıtları bulundurulmalıdır. T. 4.9 Bütün kümes hayvanlarının içme suyu sistemlerine su sayaçları bağlanmış mı ve günlük tüketim kayıtları tutuluyor mu? Normal su içme düzeni bozulduğunda düzeltici tedbirler alınıyor mu? T Ana tank kapalı mı, çıkış noktaları aşağıda mı ve hijyen koşulları uygulanıyor mu? Düzeltici eylem planı ve günlük tüketim kayıtları bulundurulmalıdır. Tankların kapalı ve çıkış noktalarının pozisyonlarının görsel değerlendirmesi. Tankların düzenli temizlendiğini gösteren kayıtlar bulunmalıdır.

9 T Yem içeriği yada karışım örnekleri saklanıyor mu? Herbir yem partisinin örneği, kümes hayvanlarının sevkiyatından sonra çiftlikte ya da yem fabrikası (tam entegre işletme) 3 ay boyunca saklanmalıdır. T.4.12 Yemin mikrobiyolojik analizleri yapılıyor mu? Herbir yem partisinde kritik mikrobiyolojik analiz yapılmalıdır T. 5. ENTANSİF KÜMES (Eğer entansif kümes yoksa sorgulanmaz) T Bina T Kümesler temel gereksinimlere uygun mu? Kümes, mutlaka aşağıdaki şartlara uygun olmalıdır: 1- Çatı ve tavan iyi durumda olmalı, su sızdırmaz ve kolay temizlenebilir olmalı, 2- Zeminler iyi drenajlı, güvenli, konforlu ve hijyenik tutulmalı, 3- Duvarlar su geçirmez, hava geçirmez ve haşere geçirmez olmalı, 4- Kümesler yalıtımlı olmalıdır. 5- Aydınlatma, havalandırma ve nemlendirme sistemleri ihtiyacı karşılayacak şekilde kurulmalıdır. Not: Sıcak iklime sahip yerlerde fare kontrolü sağlandığı sürece kümes duvarları tel/ağ gibi malzemelerden T Zemin yüzeyi temizlenebiliyor mu ve sürüler arasında ve arazinin dışından olabilecek çapraz bulaşmaya karşı uygun dezenfeksiyon yapılıyor mu? T Çatı, tavan ve duvarların birleşim yerlerinin sızdırmazlığı sağlanmış mı? Zeminlerin sızdırmazlığı sağlanmış mı? T Yetiştirici yeni yapılacak olan kontrollü (kapalı) kümeslerin dizaynı ve imkânlarına ilişkin olarak veya mevcut kümeslerin onarımına ilişkin olarak bağımsız bir uzmandan alıyor mu? yapılabilir. Zemin yüzeyi temizlenebilmeli ve sürüler arasında ve arazinin dışından olabilecek çapraz bulaşmaya karşı uygun dezenfeksiyon yapılmalı ve görsel değerlendirme ile doğrulanmalıdır. Etkin temizlik ve yüzeylerin dezenfeksiyonu gösterilmelidir. Çatı, tavan ve duvarların birleşim yerlerinin sızdırmazlığı sağlanmalı, zeminlerin sızdırmazlığı sağlanmalı. Yeni kümeslerin dizaynı için bağımsız bir uzmandan alındığına ilişkin kayıtlar bulunmalıdır. Yeni kümes yoksa sorgulanmaz. T Refaha ilişkin kilit noktalar kaydediliyor mu? Yetiştirici veya konu uzmanı tarafından düzenli olarak (yıllık) gözden geçiriliyor mu ve bu kilit noktalar her binada yada bina girişlerine yakın yerlere asılıyor mu? Kilit noktalar aşağıdaki hususları içermelidir: 1- Kümes hayvanlarına ayrılan toplam zemin alanı, 2- İzin verilen maksimum yerleşim sıklığı ile uyumlu herbir kümeste ağırlık bakımından müsade edilen kümes hayvanı sayısı. 3- Yemlik ve sulukların sayısı ile bağıntılı kümes hayvanı sayısı,

10 T Stoklama Yoğunluğu (HY.5.2 ile çapraz kontrol) 4- İşletim sıcaklığı (alarm derecesini içerecek) 5- Beslenme modeli ve depo tanımı, 6- Günlük aydınlatma programı. T Kümesler, bakıcıların hayvanları kontrol etmesine, hasta ya da yaralı kümes hayvanlarını ayırmaya izin verecek yeterli alana sahip mi? Her bir bina için yazılı stoklama yoğunluğu hesabı ve görsel değerlendirme. T T Tüm kümes hayvanlarına aşağıdakileri yapabilecek yeterli alan sağlanıyor mu? 1- Hareket özgürlüğüne sahip olma 2- Normal ayakta duruş 3- Kendi etraflarında dönebilme 4- Kanatlarını gerebilme 5- Tüneme 6- Kuşlar arasında hiyerarşi engellenmeli (birbirlerinin alanına müdahale etmemeli) Üretim dönemi boyunca maksimum stoklama yoğunluğu, broylerde AB mevzuatında belirtilen stoklama yoğunluğundan yüksek olmayan ulusal mevzuat ile uyumlu mu? Görsel değerlendirme. Yazılı stoklama oranının hesabı bulunmalıdır. T Damızlıklarda maksimum stoklama yoğunluğu, AB mevzuatında belirtilen stoklama yoğunluğundan yüksek olmayan ulusal mevzuat ile uyumlu mu? Yazılı stoklama oranının hesabı bulunmalıdır. T Piliçlerde maksimum stoklama yoğunluğu, AB mevzuatında belirtilen stoklama yoğunluğundan yüksek olmayan ulusal mevzuat ile uyumlu mu? Yazılı stoklama oranının hesabı bulunmalıdır. T Her bir barınak için maksimum stok yoğunluğuna (T.5.2.3/4/5) uyulduğunu gösteren kayıt sistemi mevcut mu? Kayıt sistemi, büyüme oranının maksimum stoklama yoğunluğunu aşacağını gösteren kümeslerde Yetiştirici, uygun önleyici tedbirlerin almasını ve tanımlamasını sağlıyor mu? (Seyreltme yasak değil). Büyüme periyodu sonunda maksimum stoklama yoğunluğunun izlendiği stoklama yoğunluğu kayıtları yazılı olmalıdır. Kuluçkahane değilse sorgulanmalı. T.5.3. Havalandırma ve Sıcaklık Kontrolü (HY.5.2 ile çapraz kontrol) T Mekanik havalandırma sistemi kullanmayan üretim kuruluşu, hava kalite parametreleri, hava akım hızı, sıcaklık ve yedek sistem sağladığını gösteren yazılı ve uygulanan bir havalandırma planına sahip mi? Yazılı olan dokümanların uygulanır olduğu gösterilmelidir. Bilgisayar kontrollü sistemlerin gösterimi kanıt olarak kabul edilebilir. Mekanik havalandırma sistemi kullanılmıyorsa sorgulanmalı.

11 T T T T Kümesin havalandırma oranı ve sıcaklığı kümes hayvanlarının yaşı, ağırlığı, fizyolojik durumuna ve barınak sistemine uygun mu? Havalandırma sistemi, insanların uzun süre (8 saat/gün) maruz kalacağı da dikkate alınarak hava kontaminantlarının uygun değerlerde tutulmasını sağlayacak şekilde dizayn edilmiş mi? Gözlemcinin hava kontaminantlarından belirgin bir şekilde rahatsız olmasını engelleyecek seviyede hava kalitesi sağlanıyor mu? Otomatik havalandırmalı kümesler 3 C lik sıcaklık artışının üstesinden gelecek şekilde dizayn ediliyor ve yönetiliyor mu? (Örneğin dış sıcaklığın gölgede 30 C yi aştığı durumlarda, kümes hayvanlarının vücut ısılarının kümeslerin ısısını 3 C den fazla arttırmasının önüne geçilmelidir.) Görsel değerlendirme ve işçilerin gereklilikler için farkındalığı. Hayvanların yaşı ve ağırlığı dikkate alınarak hesaplanmalıdır. Havaya ait kontaminantlar aşağıda verilen değerlerin altında olmalıdır: 1- Amonyak 20 ppm, 2- Karbondioksit 3000 ppm, Test sonuçları kaydedilmeli ve eylem planı hedefleri karşılamalıdır. Tavuk başı seviyesinde yoğunluk ölçülmelidir. Hava kalitesi denetimde kontrol edilmelidir. Belirgin bir sapma olması durumunda, görüşmede hava kalitesinin nasıl iyileştirileceği konusunda farkındalık gösterilmelidir. Günlük olarak yapılan sıcaklık kayıtları, gereksinimleri karşılandığını göstermelidir. Alternatif olarak havalandırma sistemi, dış sıcaklığın gölgede 30 C yi aştığı durumlarda, iç sıcaklığın dış sıcaklıktan 3 C den fazla olmamasını sağlamalıdır. T Yetiştirici, yazın kümes hayvanlarını sıcaklık stresinden korumak için tedbirler alıyor mu? Bu tedbirler stoklama yoğunluğunu azaltma, havalandırma oranını arttırma soğutma petleri veya çatıya yerleştirilen su püskürtme cihazları (çatı yağmurlaması) kullanılarak soğutma işlemlerini kapsayabilir. Günlük bazda yapılan sıcaklık kayıtları kümes hayvanlarının sıcaklık stresinden korunduğunu göstermelidir. T Her bir saha sıcaklık ve soğuk stresi yaşanması durumunda izlenecek prosedür veya politikaya (yazılı/sözlü) sahip mi? Çalışan personelin hepsi bu politikaların içeriğini biliyor ve uyguluyor mu? Yazılı/sözlü politika bulunmalıdır ve mülakatta işçiler bu politikayı nasıl uyguladıklarını göstermelidir. T T Birimler aşırı sıcaklıkta planlama yapabilmek için hava durumu raporlarının kopyasına sahip mi? Otomatik havalandırmalı kümeslerde maksimum ve minimum sıcaklıklar günlük olarak ölçülüp kaydediliyor mu? Bu kayıtlar VSP kapsamında Veteriner hekim veya Ziraat mühendis (zooteknist) tarafından gözden geçirilmesi için hazır bulunduruluyor mu? Hava durumu raporlarının ve ekstrem koşullarda uygulanması gereken eylem planının kayıtları bulunmalıdır. Günlük sıcaklıklık bilgileri kaydedilmeli ve Veteriner hekime veya Ziraat mühendise(zooteknist) sunulmalıdır. HY.6.2. ile çapraz kontrol. T Hava kalite parametreleri (örneğin; amonyak, karbondioksit, karbonmonoksit) tanımlanan zaman dilimlerinde (örneğin: öğlen, gece gibi) haftalık olarak ölçülüp kaydediliyor mu? Bu kayıtlar VSP kapsamında veteriner hekim veya Hava kalitesi parametreleri örnekleme zamanlarıyla haftalık olarak kaydedilmeli ve Veteriner hekim veya Ziraat mühendis (zooteknist) bunlara ulaşabilmelidir.

12 Ziraat mühendisi(zooteknist) tarafından gözden geçirilmesi için hazır bulunduruluyor mu? T Aydınlatma T Aydınlatma, yapay ışıkta büyütülmüş hayvanların tümü için, 24 saatlik bir düzen izliyor mu ve karartma periyotları haricinde en az 4 saatlik kesintisiz bir karanlık periyodu da içinde olmak üzere toplamda en az 6 saat devam eden karanlık periyotlarını kapsıyor mu? Aydınlatma, yapay ışıkta büyütülmüş hayvanların tümü için, 24 saatlik bir düzen izlemelidir ve karartma periyotları haricinde en az 4 saatlik kesintisiz bir karanlık periyodu da içinde olmak üzere toplamda en az 6 saat devam eden karanlık periyotlarını kapsamalıdır. Görsel değerlendirme. Kümes hayvanlarının doğal ışık altında yetiştirildiği durumlarda ve tavukların kümes içerisine yerleştirilmesinden sonraki 7 günlük süreden kesimin öngörüldüğü tarihten 3 gün öncesine kadar sorgulanmaz. T Aynı kümes içindeki aydınlatma bir örnek mi? Kümes içinde ışık düzeylerinde farklılık olmamalıdır. Görsel değerlendirme. T Her bir kümes için, Ziraat mühendisi (zooteknist) veya Veteriner hekimin kontrol edebilmesi amacıyla aydınlatma şekli kaydediliyor ve saklanıyor mu? Ziraat mühendis (zooteknist) veya Veteriner hekimin takibi için ışık seviyesine ait kayıtlar bulunmalıdır. T T Aydınlatma sistemi uygun dizayn edilmiş mi ve her 24 saatte en az 8 saat minimum ışık şiddetinde aydınlatma yapması sağlanıyor mu? Bu minimum ışık seviyesi (T ) anormal davranışları azaltmak için gerekli olabilir. Gerekli olduğu yerde Ziraat mühendis (zooteknist) veya Veteriner hekime bilgi veriliyor ve bu sorunu çözmek için sorumlu teknik eleman ve yetiştirici arasında ortak düşünülmüş bir plan yapılıyor mu? Anormal davranışları azaltmak için yapılan eylem planın diğer ışık seviyeleri (örneğin sokak lambaları) ölçümleri de dikkate alınıyor mu? Broyler tavuklar ve damızlık tavuklar için tavukların göz seviyesi ve kullanılan alanın en az % 80 inin aydınlatılması hesaplanarak her 24 saatte minimum 8 saat için ışık yoğunluğu minimum 20 lüks kullanılmalıdır. Sadece doğal aydınlatma yapılıyorsa sorgulanmaz. Yetiştirici, aydınlatmanın neden geçiçi olarak azaltıldığını açıklayabilmelidir ve sözlü ya da yazılı eylem planını geliştirmek için Ziraat mühendis (zooteknist) veya Veteriner hekim ile beraber hazırlamalıdır. Aydınlatma seviyesi sabitse sorgulanmaz. T Işık seviyesi minimum seviyenin (T5.4.4) üstünde mi? Aydınlatma seviyesi kümes hayvanlarının refahı ve fonksiyonlarının gelişimi için minimum seviyenin üzerinde olmalıdır. T Aydınlatma sistemi, temizlik amacı için 100 lüks şiddetinde aydınlatma sağlayabiliyor mu? Kontrolde görsel delil. Doğal aydınlatma kullanılıyorsa sorgulanmaz.

13 T Altlık T Tüm kümes hayvanları (kafeste yetiştirilen hariç) her zaman iyi altlıklı veya iyi drene edilmiş alanlara ulaşabiliyor mu veya bu alanlarda tutuluyor mu? Altlık kuru ve esnek (yumuşak ve sıkışabilir, kolay dağılabilir) olmalı. Kafes yetiştiriciliği yoksa veya altlık kullanılıyorsa sorgulanmalı. T Altlığın kullanıldığı durumda aşağıdaki şartlar sağlanıyor mu? 1- Ilk kullanımındaki hijyenik şartlar, 2- Uygun malzeme ve partikül büyüklüğü, 3- Kullanım için çiftlikte depolandığı zaman yağmurdan korunmuş ve zeminden yükseltilmiş olmalı, Altlık: 1- Ilk kullanıldığında hijyenik şartlar, 2- Malzemesi ve partikül büyüklüğü uygun olmalı, 3- Kullanım için çiftlikte depolandığı zaman yağmurdan korunmalı ve zeminden yüksek olmalı, 4- Kuru ve esnekliği korunmalı, 4- Kuru ve esnekliği korunmalı, T T Dışkıyı seyreltmek için yeterli derinlik (minimum 2 cm), 6- Kümes hayvanlarının toz banyosuna izin verilmeli, 7- Gerekirse alt üst edilmeli veya yenisi ile değiştirilmelidir Kullanım ömrünü tamamlayan altlıkların etkin dezenfeksiyonu sağlanıyor mu ve uygun bir şekilde bertaraf ediliyor mu? Kümeslerin temizlik kayıtları tutuluyor mu ve altlıklar uygun bertaraf ediliyor mu? Altlık tekrar kullanılacaksa, mikrobiyolojik risklerin olmadığı test edilmiş ve işlem görmüş mü? 5- Dışkıyı seyreltmek için yeterli derinlikte olmalı, (minimum 2 cm) 6- Kümes hayvanlarının toz banyosuna izin vermeli, 7- Gerekirse alt üst edilmeli veya yenisi ile değiştirilmelidir Altlık kullanılmıyorsa sorgulanmaz. Kullanım ömrünü tamamlayan altlıkların etkin dezenfeksiyonu sağlanmalı ve uygun bir şekilde bertaraf edilmelidir. Kümeslerin temizlik kayıtları tutulmalı ve altlıkların uygun bertarafının yapıldığı doğrulanmalıdır. Sadece altlığın kullanılmadığı yerlerde sorgulanmaz. Tekrar kullanılan altlık malzemesi işlem görmeli ve mikrobiyolojik risklerden ari olmalı. Altlık tekrar kullanılmıyorsa sorgulanmaz. T Çalışanlar, kümes hayvanları için uygun altlık yönetimini biliyorlar mı? Çalışanlar, altlık yönetiminin uygun yapıldığı konusunda bilgi sahibi olduğunu göstermelidir. Altlık kullanılmıyorsa sorgulanmaz. T. 6 EKSTANSİF KÜMES (Ekstansif kümes yoksa sorgulanmaz) T.6.1 Serbest dolaşımlı sistemde (Free-range sistem) kapalı alandaki hayvan sayısı, açık alandaki hayvan sayısı, yem içeriği, dışarıya çıkış, giriş-çıkış deliğinin büyüklüğü ve minimum kesim yaşı mevzuata uyuyor mu? Serbest dolaşımlı sistemde (Free-range sistem) kapalı alandaki hayvan sayısı, açık alandaki hayvan sayısı, yem içeriği, dışarıya çıkış, giriş-çıkış deliğinin büyüklüğü ve Serbest dolaşımlı sistem, ilgili mevzuata uygunluk göstermelidir. (Ülkemizde free-range sistemle ilgili bir yasal mevzuat bulunmamaktadır.) Mevzuat varsa sorgulanmalıdır.

14 minimum kesim yaşı mevzuata uyuyor mu? T.6.2 Serbest dolaşımlı sistemde açık alan için; 1- Kümesin etrafındaki toprak çamurlu olmayacak şekilde düzenleniyor ve yönetiliyor mu? Serbest dolaşımlı sistemde dış ortam; 1- Kümesin etrafındaki toprak çamurlu olmayacak şekilde düzenlenmeli ve yönetilmeli. 2- Dışarıya çıkılan alan bitkilerle kaplı mı? 2- Dışarıya çıkılan alan bitkilerle kaplı olmalı. T.6.3 Kümes hayvanları açık alana dinlenmeye çıktıklarında iyi drenajlı alanlara ulaşma imkanları var mı? Kümes hayvanlarının açık alana dinlenmeye çıktıklarında iyi drenajlı alanlara ulaşma imkanları olmalı. T.6.4 Serbest dolaşımlı sistemde yetiştirilen kümes hayvanlarının kolayca girişçıkışını sağlayacak binaların etrafına uygun olarak yayılan yeterli kümes delikleri var mı? Kümeslerin her 100 m 2 lik yüzeyinde en azından 4 metre uzunluğunda (toplam) hayvan giriş-çıkışına uygun kümes delikleri bulundurmalıdır. T.6.5 Serbest dolaşımlı sistemde kümes hayvanlarının doğal gün ışığı periyodunun az olduğu zamanlar hariç, her gün minimum 8 saat dışarı çıkışları sağlanabiliyor mu? Bu zaman zarfında, sert hava koşulları dışında, bütün girişçıkış delikleri normal bir şekilde açık tutuluyor mu? Işçiler gerekliliklerle ilgili bilgilerini göstermelidir. T.6.6 Serbest dolaşımlı sistemde yazın, tavukların yığılmasını önlemek için (dolayısıyla sıcaklık stresi riskinin artması) yeterli gölgelik alana erişim sağlanıyor mu? Sürünün %10 u için gölgelik alan bulunmalıdır. Yazılı hesaplama olmalı. T.6.7 Serbest dolaşımlı sistemde yetiştirilen kümes hayvanları yırtıcı hayvanlardan uygun bir şekilde korunuyor mu? Tilki ve benzer hayvanlardan korunmak için elektrikli çit ve diğer uygun sistemler bulunmalıdır. T. 7. MEKANİK EKİPMAN T. 7.1 Tüm otomatik ekipman hayvan bakıcısı veya diğer yetkili personel tarafından, herhangi bir arıza bulunmadığına dair günde en az bir kez etraflıca kontrol ediliyor mu? Ekipmanların günlük kontrol kayıtları tutulmalıdır. Bozukluğun derhal tamir edildiğinin kanıtı yada diğer uygun önlemler. Otomatik ekipmanlar; bozulduklarında ve arızanın giderilmemesi halinde veya başka önlemler alınmadığında hayvanların olumsuz yönde etkileneceği koşulların oluşmasına yol açan otomatik veya mekanik cihazlar anlamına gelir. Otomatik ekipmanlarda bir arıza

15 T. 7.2 Havalandırma sisteminin otomatik olduğu yerde, sistem şunları içeriyor mu; 1. Düzgün çalışan sistemde meydana gelebilecek bir sorunu uyaran alarm var mı? (elektrik kesintileri olduğunda da çalışabilecek). 2. Havalandırma sisteminde oluşacak bir sorun sonucunda kümes hayvanlarının gereksiz tehlikeye girmesini önlemek için yeterli havalandırma sağlayacak ilave ekipman veya havalandırma aracı (otomatik veya değil) var mı? T. 7.3 Alarm sistemleri günlük olarak kontrol ediliyor ve kontroller kayıt altına alınıyor mu? T. 7.4 Çevre kontrollü kümesler (kapalı kümes) ile tüm çiftlikte elektrik kesintisi olması durumunda alarm bulunuyor mu? T. 8. KÜMES HAYVANLARININ SAĞLIĞI T. 8.1 İlaç Kalıntı Arınma Süresi (i.k.a.s.) T İlaç tedavisi alan, i.k.a.s. gereken ve bu periyot içerisinde satılabilecek kesim dışı kümes hayvanları için durumlarını açıklayan bir not hayvanlar ile beraber alıcıya gönderiliyor mu? Bu durumda olan kümes hayvanlarının hepsi açık bir şekilde tanımlanıyor mu? farkedildiğinde (bu parağraf uyarınca yapılan kontrollerde veya her zaman); 1- Arıza derhal giderilmelidir, yada, 2- Bunun mümkün olmaması durumunda, arıza sonuçlanıncaya kadar kümes hayvanlarının gereksiz stres veya acı çekmemesini temin etmek için gerekli tedbirler alınmalıdır. Otomatik ekipman kullanılmıyorsa sorgulanmaz. Haftalık yapılan testlerin kayıtları ve arıza halinde kullanılacak acil durum planına ait dokümanlar bulunmalıdır. Yukarıda tanımlandığı gibi alarm sistemi arızadan dolayı sorun yaşanmaması için hayvan bakıcısı yada yetkili bir personel tarafından en az haftada bir test edilmelidir. Bu parağraf uyarınca tespit edilen arıza derhal giderilmelidir. Otomatik havalandırma ekipmanı kullanılmıyorsa sorgulanmaz. Günlük kontrollerin kayıtları bulunmalıdır. Alarm yoksa sorgulanmaz. Çevre kontrollü kümesler (kapalı kümes) ile tüm çiftlikte elektrik kesintisi olması durumunda alarm bulunmalı. Çevre kontrollü kümes yoksa sorgulanmaz. Kesim dışı kümes hayvanlarının nakil kayıtları, ilaç kayıtları ve alıcıya gönderilen tedavi ayrıntılarının yazılı beyanının kopyası bulunmalı. Damızlık sürü değilse sorgulanmalı. T Veteriner Sağlık Planı (VSP) (HY.6.2 ile çapraz kontrol) T Veteriner hekim ziyaretleri işletmenin tipine uygun sıklıkta yapılıyor mu? Veteriner hekim tarafından yapılan rutin ziyaretlerin kayıtları tutulmalı. Ziyaret sıklığı Broyler için: dönem başına 2; damızlık için:dönem başına 1; kuluçkahane: çıkım döneminde 1 kere yapılmalıdır. T Veteriner Sağlık Planı işletmedeki sağlık veya refahla ilgili sorunları Yazılı bir Veteriner Sağlık Planı bulunmalıdır ve Hayvancılık Modülü HY.6.2 ye ek olarak aşağıdakiler ile detaylandırılmalıdır:

16 belirliyor mu? T Broyler tavuk üretimi yapan kuruluşlar üretim aşamalarında ortaya çıkan Lamenessi (topallık) izlediklerini gösterebiliyorlar mı? T Veteriner Sağlık Planına uygun olarak sağlık parametreleri kayıt ediliyor mu ve denetleme sırasında bu parametrelere ulaşılabiliyor mu? T Veteriner Sağlık Planında uygulanan mevzuata uygun olarak Hock burn insidansı, sürü performansı, oluşan kusurlar ve mortalite tolerans limitleri tanımlanmış mı? Şayet tolerans limitleri aşılırsa veteriner hekim derhal bilgilendiriliyor mu? Tolerans limitleri gözden geçiriliyor mu ve güncel şartlar ışığında revize ediliyor mu? 1- Gıda güvenliğini etkileyen bulaşıcı ajanlarla ilgili sağlık problemleri, 2- Broyler tavuklarda görülen Lameness (topallık) 3- Anormal davranış aktiviteleri (tüy çekme veya kanibalizm gibi), 4- İç ve dış parazit enfeksiyonları 5- Kümes hayvanlarında, şüpheli bulunan sürünün sağlığı konusunda post mortem muayene için bir prosedür sunulmalıdır. HY.6.2 ile çapraz kontrol. Bristol Gait Score 3 veya daha yukarısında (yada görsel tahmini bir derece) sorunu bulunan kümes hayvanı sayısının kaydedildiği düzenli tutulan Lameness izleme kayıtları bulunmalıdır. Veteriner Sağlık Planı bu kategoride bulunan kümes hayvanı sayısını azaltmak için bir eylem planı oluşturmalıdır. Kayıtlar aşağıda belirtilen hususları içermelidir: 1- Tüm ölüm ve itlaf kayıtları günlük tutulmalıdır. Ölümün yada itlafın sebepleri de (örneğin Lameness yada sıcaklık stresi) kaydedilmelidir. 2- Bir sağlık problemi tespit edildiğinde, sürü performans bilgileri (örneğin büyüme hızı) ulaşılabilir olmalıdır. 3- Kesim stoğunun kusur tipi ve düzeyi. Bu kayıtlar şüpheli yaralanmaları ve yolda ölen kümes hayvanlarını tanımlamalıdır. 4- Hock burn ve Pododermatitis belirtileri. (kesimhane/kombinada izlenmelikesimhane/kombinadan çiftçiye yapılan geri bildirim kayıtları bulunmalıdır). Tanımlanmış tolerans limiti aşılıyorsa, kayıtlarda veteriner hekim müdahelesine ilişkin kanıtlar olmalı ve sonuçların kayıtları olmalıdır. T Üretim dönemindeki mortalitenin aşırı artmasına ilaveten, günlük ölüm oranında büyük dalgalanmaların (%0.5'in üzerinde) sebebi olarak, sağlık problemi belirtileri yada kayıtlardaki olabilecek yanlışlıklar inceleniyor mu? Kayıtlar, günlük mortalitede %0.5 in üzerindeki artışın incelendiğini göstermelidir. Yeni bir sürü eklenmesi durumunda bu oran normal olarak aşılır ve bu süreç devam etmedikçe daha fazla inceleme yapılmasına gerek kalmaz.

17 T İlaç tedavisi yalnızca sorumlu veteriner hekimin resmi onaylı bir reçetesi ile yada onaylı bir tedavi programı yada protokol (ilaçlı yem olması durumunda, bu ilaçlı yem reçetesi şeklinde olmalıdır) ile mi başlatılıyor? T Çevre kontrollü (tamamen kapalı) kümesler için veteriner hekimin Veteriner Sağlık Planı kapsamında incelemek üzere maks./min. sıcaklık kayıtlarına erişim imkanı var mı? T Çevre kontrollü (tamamen kapalı) kümesler için hava kontaminantlarının kayıtları Veteriner Sağlık Planı kapsamındaki veteriner hekimin incelemesi amacıyla mevcut mu? T Kümesler ve çevrede sorunlar meydan geldiğinde inceleme yapılıyor mu ve sorunu çözmek amacıyla veteriner hekim ve yetiştirici arasında yapılmış bir eylem planı var mı? T Zoonoz İzleme (HY.6.2 ile çapraz kontrol) T Broyler sürüsü kesime gitmeden 3 hafta önce Salmonella etkenleri için test ediliyor mu? Testler ISO akrediteli laboratuvarda mı yapılıyor? T Enfekte olduğu onaylanmış sürüler, kesim programının sonunda kesilmek üzere kesimhane/kombinaya gönderiliyor mu? T Salmonella etkenleri ile enfekte olduğu doğrulanan sürüde patojen eradikasyonunu sağlamak için yazılı uygun bir temizlik ve dezenfeksiyon prosedürü var mı? T Tesiste Salmonellanın negatif olduğu doğrulanana kadar, tesise yeni sürülerin girişi engelleniyor mu? T. 9. HİJYEN VE ZARARLI KONTROLÜ Kayıtlar yapılan her ilaç tedavi rejiminin sorumlu bir veteriner hekimin resmi onayıyla olduğunu göstermelidir. Her bir kümes için günlük tutulan max/min. sıcaklık kayıtları bulunmalıdır. Herbir kümes için hava kontaminantlarının (T de tanımlanan) günlük tutulan yazılı kayıtları bulunmalıdır. Sürü sağlığı açısından tesisler ve çevre iyi durumda olmalıdır. Kayıtlar sürü sağlının bozulması durumunda yapılan veteriner hekim müdahelesini ve gerekli durumlarda ortak yapılan eylem planına uygun tesis ve çevrenin geliştirildiğini göstermelidir. Sürü sağlığı problemleri yoksa sorgulanmaz. Broyler sürülerine ait Salmonella etkenleri (S.Enteritidis ve S.Typhimurium) için yapılan laboratuvar testlerinin kayıtları bulunmalıdır. Broyler sürüsü yoksa sorgulanmaz. HY.6.1 ile çapraz kontrol. Enfekte sürülerin, en son kesilmesini sağlayan bir kesim prosesinden geçtiğini yazılı olarak gösteren bilgilere ilişkin kayıtlar bulunmalıdır. Damızlık değilse sorgulanmalıdır. Kümes boşaltıldıktan sonra uygun temizleme ve dezenfeksiyon yapıldığını gösteren prosedürün kayıtları bulunmalıdır. Salmonella enfeksiyonu yoksa sorgulanmaz. Kayıtlar, tesiste yeniden stoklama yapılmadan önce Salmonella enfeksiyonu olmadığını göstermelidir. Salmonella enfeksiyonu yoksa sorgulanmaz.

18 T. 9.1 Kümeslerde, kümes hayvanlarının aynı yaş grubunda olması için hepsi içerihepsi dışarı sistemi kullanıyor mu? (Önemli:seyreltme yasak değil). Kayıtlar kümese giriş ve kümesten ayrılma tarihlerini içermelidir. T. 9.2 Kümesler, her boşaltıldığında yazılı bir temizlik politikasıyla uyumlu olacak şekilde iyice temizleniyor ve dezenfekte ediliyor mu? T. 9.3 Çiftlikteki kedi, köpek yada diğer evcil hayvanlarının kümeslere girişi engelleniyor mu? Herbir kümesin detaylı bir şekilde temizlendiğini gösterir kayıtlar bulunmalıdır ve kümeslerin temiz olduğu görülmelidir. Kümesteki malzemeler, su tankları ve yem silosunun temizlik prosedürleri; kullanılan dezenfektanın tipini ve dilüsyon oranını içermelidir. Ekipmanlar, her kullanımdan sonra ve depoya kaldırılmadan önce temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Deliller bu temizlik prosedürlerinin etkili bir şekilde yapıldığını ispatlamalıdır. (HY.5.3 ile çapraz kontrol) Kedi ve köpeklerin kümeslere girişinin engellendiğinin görsel kontrolü yapılmalıdır. HY.6.18 ile çapraz kontrol. T. 9.4 İşçiler diğer kümes hayvanları veya diğer bazı kuş türleri ile temas halinde mi veya bakıyor mu? T. 9.5 Üretim tesisinde, üretim materyalleri, araçları ve ziyaretçilerin kontrolü amacıyla yazılı bir politika var mı? Dokümanlar işçilerin kendilerine ait kümes hayvanı bakmamaları konusunda bilgilendirildiklerini ispatlamalıdır. Yazılı politika aşağıdakileri kapsamalıdır: 1- Ziyaretçiler için koruyucu ayakkabı ve kıyafet sağlanmalıdır. 2- Tesise giriş yapan tüm ziyaretçilerin, araçların ve materyalin kayıtları bulunmalıdır. 3- Hastalık girişlerinin önlenmesi için dezenfektan ve diğer önlemler sağlanmalıdır. 4- Tehlikeli noktalar ve yasaklanmış alanlar görülebilecek net bir şekilde işaretlenmelidir. 5- Üretim tesisine girilmeden önce gerekli hayvansız geçen gün sayısı. 6- Veteriner Sağlık Planı dahilinde, üretim tesisine giriş yapan insanlar, araçlar, diğer ekipmanlar, yem, altlık ve diğer materyallerinin ve uygun tedbirlerin alınması için veteriner sağlık risk değerlendirilmesi yapılmalıdır. 7- Kümes hayvanlarının üretim tesisinden çıkış noktalarında uygun hijyen yönetimi olmalıdır. T. 9.6 (T 9.5) deki politika uygulanıyor mu? Tüm ziyaretçilerin, araçların ve materyallerin girişlerinin kayıtları bulunmalıdır. Koruyucu elbiselerin, yasaklı bölge ve tehlikeli noktaları vb. belirten işaretlerin görsel değerlendirmesi yapılmalıdır. T. 9.7 Tesiste lavabo ile temiz su, antibakteriyel sabun ve tek kullanımlık havluları içeren el yıkama imkanları ve tuvaletler bulunuyor mu? Tüm işçiler ve Her bir tesiste, tanımlandığı gibi el yıkama imkanları bulunmalıdır. Işçileri ve ziyaretçileri el yıkama gerekliliği

19 ziyaretçiler kümeslere girerken ve çıkarken ellerini yıkıyor yada sanitize ediyorlar mı? Ayrıca, eller ölü kümes hayvanlarını tuttuktan sonra, yemeklerden önce ve sonra ve tuvaletten sonra yıkanıyor mu? T. 9.8 Ekipmanlar, altlık ve yumurtaların depolandığı alanlar da dahil olmak üzere her binanın giriş nda, işçilere ayakkabı fırçası/dezenfektanı veya çizme giyme sistemi sağlanıyor mu? T. 9.9 Yetkili otorite tarafından onaylanan dezenfektanlar uygun konsantrasyonlarda mı kullanılıyor? T Dezenfektan solüsyonlar prospektüslerine uygun olarak değiştiriliyor ve bu durum kaydediliyor mu? T Tüm işçiler ve ziyaretçiler binalara girmeden önce ve çıktıktan sonra ayakkabılarını temizliyorlar mı? T Çiftlikteki araçlar temiz şartlarda korunuyor mu? Araçlar sahaya girerken yada çıkarken dezenfekte ediliyor mu? T Belirlenmiş alanlar dışında kümes hayvanı veya yumurtaların bulunduğu herhangi bir binada sigara içilmesi önleniyor mu? T Zararlı kontrollerinin detaylı kayıtları tutuluyor ve gerekli önlemler alınıyor mu? T. 10. SÜRÜ YÖNETİMİ T Çiftlikte gaga kesimi yapılıyorsa bunun için yazılı gerekçe ve doğru prosedürlerin kullanıldığını gösteren deliller var mı? konusunda uyaran yazılı talimatlar/göstergeler bulunmalıdır. Çizme giyme sistemi, ayakkabı fırçası/dezenfektanı ve bariyer sistemlerinin (örneğin, fırçalı veya batırmalı ayakkabı banyoları) görsel değerlendirmesi. Dezenfektanların yetkili otorite tarafından onaylanmış olduğunun belgesi bulunmalıdır. Dezenfeksiyon solüsyonunun değişmesi ve ikamesinin kanıtları ve kayıtları bulunmalıdır. İşçiler ve ziyaretçiler görüşmede bilgilerini göstermelidir. Sahadaki araçların temizliği ve sahaya giren yada çıkan araçların dezenfeksiyonu yapılmalıdır. Belirlenmiş sigara içme bölgeleri işaretlenmelidir. İzlenen eylem planı(ları) ve zararlı kontrollerine ait denetim kayıtları tutulmalıdır. Çiftçinin kendi kayıtları olmalıdır. Zararlı belirtisinin görüldüğü her zaman kontrol yapılmalıdır. Haşerelerin varlığında bir iletişim numarası ya da barınaktaki haşere kontrol kapasitesinin kanıtı bulunmalıdır. Çiftlikte binaların olmadığı ekstansif üretim yoksa sorgulanmalıdır. Yaralanmalara neden olabilecek davranış probleminin olduğu birimlerde gaga kesimine izin verilir. Mandibulanın 1/3 den fazlası kesilemez.gaga kesimi sadece civcivler 10 günlük olmadan önce yapılmalıdır. Gaga kesimi için gerekçe, kullanılan yöntem ve alternatif kontrol önlemleri dikkate alınmalı ve Veteriner Sağlık Planı kapsamında düzenli olarak gözden geçirilmelidir. Kümes hayvanlarının görsel değerlendirilmesi ve VSP nin kanıt olarak gösterilmesi. Gaga kesimi yoksa sorgulanmaz.

20 T VSP kapsamından düzenli olarak gözden geçirilen ve doğrulanan kastrasyon dışında tavukların diğer bazı mütilasyonları yasaklanmış mı? T Damızlık broylerin, ibik, mahmuz, tırnak ve ayak parmağı kesimi önleniyor mu? Veteriner Sağlık Planı kontrol edilmeli. Mütilasyon yoksa sorgulanmaz. HY.6.2 ile çapraz kontrol. Damızlık broylerin ibik, mahmuz, tırnak ve ayak parmağı kesimi önlenmeli. Tavsiye T Damızlık tavukların gaga kesimi engelleniyor mu? Damızlık tavukların gaga kesimi engellenmeli. Tavsiye T 11. T 11.1 T 11.2 KALINTI İZLEME Çiftlikte, rutin kalıntı örnekleme sonuçları ve MRL nin aşılması durumunda yapılan faaliyetlerin sonuçları muhafaza ediliyor mu? Örneklerde, MRL nin aşılması veya yasaklanmış maddenin kalıntısı bulunuyorsa, çiftçi ve üretim tesisinin sorumlu veteriner hekimi bilgilendiriliyor mu? MRL (Maksimum Kalıntı Limiti) nin aşılmasında sonuçlar çiftçiye geri bildirilerek eylem planına uyulmalıdır. HY ile çapraz kontrol. Veteriner hekimin raporu bulunmalıdır. Test sonuçları veteriner hekim tarafından 2 gün içinde incelenmeli ve sertifikasyon kuruluşuna (KSK) bir rapor sunulmalıdır. MRL aşılmamışsa sorgulanmaz. T 12. ACİL DURUM PROSEDÜRLERİ T 12.1 Acil havalandırma sistemi için acil güç kaynağı mevcut mu? Acil havalandırma sistemi için acil güç kaynağı mevcut olmalı. Barınaklarda tamamen doğal havalandırma kullanılıyorsa sorgulanmaz. T 12.2 Acil durum güç kaynağı veya acil havalandırma sistemleri ayda bir kez test Ekipmanlar çalışır durumda olmalı ve test kayıtları ediliyor ve bu testlerin kayıtları tutuluyor mu? bulunmalıdır. T. 13. KONTROL T Üretim tesisindeki işçiler kümes hayvanlarının bakımında hassas ve itinalı davranma konusunda yeterlilik gösterebiliyorlar mı? Bakım için herhangi bir kısıtlama uygulanıyor mu ve kümes hayvanlarının refahına dikkat ediliyor mu? T Kümes hayvanları ve kümesler günde en az iki kez kontrol ediliyor mu? Günde bir yapılan kontrolde ölen hayvanları gösteren kayıtlar tutuluyor mu? T Yem ve suya güçlükle ulaşan herhangi bir kümes hayvanı sürüden hızla uzaklaştırılıp insancıl bir şekilde itlaf ediliyor mu? T. 14. İŞÇİLER Onaylanmış eğitim sertifikası yada iç eğitimin (işletmedeki) kaydı yada mülakat/görsel delil. Görevli personel kontrolün tam olarak yapılmasını temin etmek etmek için, Kefes kümeslerinde her bir kümes hayvanına yaklaşık olarak 3 metre yaklaşarak yürümelidir. Yer kümeslerinde kümes içerisinde dolaşmalıdır. Kontrol kayıtları bulunmalıdır ve ayrıca işçiler görüşmede ölen hayvanlar konusunda bilgi seviyelerini göstermelidir. Kümes hayvanları sürüden uzaklaştırılmalı.

21 T Üretim kuruluşu, işçilerin aşağıdaki alanlarda yeterlilik sağladıklarını kanıtlayabiliyor mu? 1. İlaçların güvenli kullanımı, 2. Kümes hayvanlarının bakım ve gözetimi, 3. Kümes hayvanların sağlığı ve refahı (anormal davranış ve hastalıkları tanımayı içerir), 4. Standartlar Kılavuzunun kapsadığı konulardaki problemlerde nasıl davranacağı hakkında bilgi, 5. Kimden ve ne zaman yardım isteneceği T Kümes hayvanlarının günlük olarak kontrolünden sorumlu işçiler, Bristol Gait Score 3 veya yukarısı (yada eşdeğeri) tüm kusurlu broiler tavukları tanıyacak seviyede eğitimliler mi? T Hayvan refahını etkileyecek otomatik ekipman varsa işçiler; 1. Ekipmanı çalıştırma kabiliyeti gösterebiliyor mu? 2. Rutin bakımlarını yapabilme kabiliyeti gösteriyor mu? 3. Genel arıza belirtilerini tanıyabiliyor mu? T Üretim tesisinin yönetiminden ve ürün sağlığı, hayvan refahı ve gıda güvenliği şartlarının sağlanmasından sorumlu personel, standartlarda belirtilmiş mi? T. 15. KÜMES HAYVANLARININ İNSANCIL İTLAFI T İnsancıl itlaf hayvanların daha fazla acı çekmesini önlemek amacıyla, yetkili bir kişi tarafından hızlı bir şekilde yerine getiriliyor mu? T Denetimlerde Bristol Gait Score 4 veya 5 derece (veya yasal gereksinmeler) olduğu belirlenen kümes hayvanlarının hepsi derhal insancıl bir şekilde itlaf ediliyor mu? T. 16. SEVK VE NAKİL İç (işletme) ya da dış eğitim kayıtları bulunmalı ve denetimde deneyim açısından yeterlilik gösterilmelidir. Eğitim kayıtları bulunmalıdır. Işçiler mülakatta bilgilerini göstermeli veya eğitim kayıtları bulunmalıdır. Otomatik ekipman yoksa sorgulanmaz. Atanmış personelin isim kaydı bulunmalıdır. İç ve dış eğitim kayıtları bulunmalıdır. Veteriner Hekim kontrolünde yapılmalıdır. İşçiler insancıl itlaf konusunda yeterliliklerini uygulamalı olarak göstermelidir. Bristol Gate Score 4 ya da 5 bulunan kümes hayvanları günlük olarak çiftlikten uzaklaştırılıp insancıl olarak itlaf edilmelidir. Yumurtacı tavuklar hariç sorgulanmalı. T Kümes hayvanları üretim tesisinden sakin, temiz durumda İşçilerin bilgi ve hareketleri kanıt olarak gözlemlenmeli.