Tarihi Köprüler Şubesi Müdürlüğü kurulduğu 26/08/2003 tarihinde, 815 olan kayıtlı tarihi köprü sayısı Aralık 2008 itibariyle 1376 ya ulaşmıştır.

Transkript

1 YURTİÇİNDEKİ ONARIM ENVANTERİ Tarihi Köprüler Şubesi Müdürlüğü kurulduğu 26/08/2003 tarihinde, 815 olan kayıtlı tarihi köprü sayısı Aralık 2008 itibariyle 1376 ya ulaşmıştır. İllere ait Kültür Yayınları, TBMM, Başbakanlık Devlet Arşivi, Tarih Kurumu, Vakıflar Genel Müdürlüğü vb. yayınlarının taranması ile ilgili çalışmalarımız devam etmekte olup, bu sayı gün geçtikçe artmaktadır. Karayolları Genel Müdürlüğünün kurulmuş olduğu 1950 yılından 2003 yılına kadar geçen süre içinde toplam 119 köprünün restorasyonu tamamlanmış, 2003 yılında Tarihi Köprüler Şubesi Müdürlüğü nün kurulmasının ardından ivme kazanan onarım çalışmaları neticesinde; 2003 yılında 9 adet, 2004 yılında 10 adet, 2005 yılında 9 adet, 2006 yolunda 6 adet, 2007 yılında 11 adet ve 2008 yılında 13 adet olmak üzere toplam 58 adet tarihi köprünün onarımı gerçekleştirilmiştir.

2 ONARIMI TAMAMLANAN BAZI TARİHİ KÖPRÜLER 1. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ALİFUATPAŞA KÖPRÜSÜ Sakarya İli, Geyve ilçesi, Alifuatpaşa Beldesinde, Sakarya Nehri üzerinde bulunan Tarihi Alifuatpaşa Köprüsü M.1495 (H.901) yılında Sultan II. Bayezıd tarafından yaptırılmıştır. Belde, adını Kurtuluş Savaşının komutanlarından Ali Fuat Paşa dan almıştır. Ali Fuat Cebesoy un köprüyü çok az bir kuvvetle bizzat savunması dolayısıyla, onun hatırasına binaen Geyve tren istasyona adı verilmiştir yılında cenazesi de, köprünün yanındaki camiinin haziresine defnedilmiştir. İpekyolu üzerindeki köprünün 15 adet gözü bulunmaktadır. 198 m uzunluğunda 6,50 m genişliğindeki köprünün depremlerden dolayı yıkılan iki kemeri önce ahşap üst yapı ile 1949 yılında ise hafif çelik üstyapı ile yeniden yapılmıştır yılında yeniden restorasyonuna başlanılan köprünün onarımı 2008 yılında tamamlanmıştır. Tarihi Alifuatpaşa Köprüsü / Adapazarı Onarım öncesi görünüşü Tarihi Alifuatpaşa Köprüsü / Adapazarı Onarım sonrası görünüşü

3 2.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ TEKKEBOĞAZI KÖPRÜSÜ İzmir İli, Bergama ilçesinde bulunan Tarihi Tekkeboğazı köprüsüyle ilgili kaynaklarda pek fazla bilgiye rastlanmamıştır. Köprünün Roma Devri köprüleri ile temel taşlarında benzerlikler bulunmakla beraber çeşitli eserlerde ilk Osmanlı dönemi eserleri arasında gösterilmiştir. Geçirdiği onarımlar dolayısıyla da karakteristiğinin oldukça bozulduğu gözlemlenen, düz bir hat üzerinde 55 m uzunluğunda, 4 m genişliğinde olan köprü, her iki kıyıdan büyük kemere doğru çıkış ve inişli bir eğimde yapılmıştır yılında ihalesi yapılan köprünün onarımı 2008 yılı sonunda tamamlanmıştır. 2.İĞNEDERE KÖPRÜSÜ Tarihi Tekkeboğazı Köprüsü / İzmir İzmir İli, Menemen İlçesi, İğnedere Köyü nde bulunan ve köyün ortasından geçen dere üzerinde yer alan Tarihi İğnedere Köprüsü, 16m. uzunluğunda, 2,4 m genişliğindedir. Yarıçapı 4.92 m. dairesel bir kemere sahip olan köprünün dönemi hakkında herhangi bir bilgi kaynağına ulaşılamamıştır. Büyük ebatlı, kaba yonu ile şekillendirilmiş yöresel taşlar, kemer alınlarında kullanılmış, tempan duvarlarının yüzeyleri ise moloz taş duvar örgü tekniğinde yapılmıştır. Zaman içinde moloz taş duvar içindeki harç boşalmaları ve taşların yer yer düşmesi sonucu, moloz taş duvar örgüsü içinde taş aralarına sıkıştırılan taş kırıkları ve dere taşları açığa çıkmış ve bu taşlarda da yer yer kopmalar gözlemlenmiştir yılında onarım ihalesi gerçekleştirilen köprünün restorasyonu 2008 yılı içerisinde tamamlanmıştır. Tarihi İğnedere Köprüsü / İzmir

4 3.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ DÖRTGÖZ KÖPRÜSÜ Afyon iline bağlı Şuhut ilçe merkezinde, Synada antik kentinin kuzeyinde bulunan 4 gözlü, 32 m uzunluğunda, 4,30 m genişliğindeki köprünün ait olduğu dönemin net olarak belgelendiği herhangi bir doküman bulunmamaktadır. Bununla birlikte Romalılardan beri kullanılan bir yol güzergahı üzerinde bulunan köprünün yapım tekniği, mimari karakteri ve taşlar üzerindeki birtakım işaretler, köprünün Selçuklu veya Selçuklu sonrası bir dönemde yapıldığına işaret etmektedir. Oldukça harap durumda bulunan köprünün restorasyonu 2004 yılında tamamlanmıştır. Tarihi Dörtgöz Köprüsü / Afyon Onarım öncesi görününüşü Tarihi Dörtgöz Köprüsü / Afyon Onarım sonrası görünüşü

5 2. ALTIGÖZ KÖPRÜSÜ Afyon şehir merkezinin kuzey doğusunda Çetinkaya Mahallesinde bulunan köprü, 6 açıklıklı, yaklaşık 42 m uzunluğunda, 4,7 m genişliğindedir. Selçuklu dönemi eserlerinden olan köprü 2004 yılında onarılmıştır. Tarihi Altıgöz Köprüsü / Afyon 3. KIRKGÖZ KÖPRÜSÜ Doğu Roma İmparatorluğundan başlayarak, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de kullanılan Kırkgöz Köprüsü, Anadolu ana ulaşım yolu üzerinde yer alır. Çağlar boyunca önemini koruyan Kırkgöz Köprüsü Afyon ili, Bolvadin ilçesi, Akarçay üzerindedir. 57 gözlü olan köprü, 402 m uzunluğa, 4,45 ile 5,50 m arasında değişken genişliğe sahiptir. Stratejik önemi dolayısıyla, bölgeye egemen devletler tarafından sürekli olarak yeni ihtiyaçlar ve fiziki koşullara göre onarımlar görmüş ve eklentiler yapılmıştır. Üç bölüm halinde incelenebilecek köprünün orta bölümü Roma ve Doğu Roma döneminin karakteristik özelliklerini taşımakta, köprünün güney kısmını oluşturan bölümü hem yapım tekniği hem de yapı malzemeleri bakımından Selçuklu yapı tarzını andırmaktadır. Bolvadin tarafında kalan 23 kemerlik kısım, Kanuni Sultan Süleyman döneminde köprünün tamamının onarımını gerçekleştiren Mimar Sinan tarafından ilave edilmiştir. Kurtuluş Savaşında, Yunan birlikleri çekilmeleri sırasında köprüye hasar vermiş, havaya uçurulan gözler ahşap daha sonraki dönemde ise aslına uygun olmayan bir biçimde taş malzeme ile onarılmış, 2006 yılında aslına uygun olarak yeniden restore edilmiştir. Tarihi Kırkgöz Köprüsü / Afyon

6 5. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ TAŞKÖPRÜ (SEYHAN KÖPRÜSÜ) Adana şehir merkezinde bulunan köprü şehri ikiye bölen Seyhan nehri üzerindedir. Eski köprü, taş köprü ve Roma köprüsü olarak ta bilinen köprü tarihte Anadolu yu Mezopatamya ya bağlayan tek geçittir. Roma İmparatoru 1. Hadrianus tarafından ( ) yaptırılan köprü 310 m. uzunluğunda m. genişliğinde olup 14 ana gözden meydana gelmiştir. Memba tararında 6, mansap tarafında ise 5 hafifletme gözü bulunmakta olup memba tarafındaki bir hafifletme gözü daha sonra kapatılmıştır. Köprünün kemerleri yuvarlak ve sivri formda olup köprü üzerinde değişik dönemlerden kalma kitabeler bulunmaktadır. Çeşitli dönemlerde onarım gören köprünün, 1950 yılında tabliyesi genişletilmiş taş korkulukları kaldırılmış, demir parmaklıklar konulmuştur yılında tamamlanan restorasyon esnasında temellerde güçlendirme yapılmış, tempan duvarındaki eksiklikler giderilmiş, korkuluklar ve döşeme aslına uygun olarak yeniden yapılmıştır. Tarihi Taşköprü / Adana Onarım öncesi görünüşü Tarihi Taşköprü / Adana Onarım sonrası görünüşü

7 6. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ KESİKKÖPRÜ Kırşehir ilinde bulunan köprü, Kırşehir-Ortaköy yolunda Kızılırmak Nehri üzerindedir. Döşeme uzunluğu 220 metre, genişliği 5,20 metre olan köprü 13 gözden meydana gelmiştir. Köprünün sivri kemerleri birbirlerinden farklı olarak yapılmıştır. 2 adet kemerinin yıkık durumda olması nedeniyle 1999 yılında ihale edilmiştir. Ancak; onarım çalışmaları devam ederken 2 adet kemeri daha sel sonucu yıkılmıştır. Bu nedenle söz konusu köprünün yıkılan 4 adet kemeri yeniden yapılarak temel, ayak, tempan, korniş, korkuluk ve döşemesi onarılmış ve ayrıca dere yatağına radye temel niteliğinde taş tahkimatı yapılarak restorasyonu 2007 yılında tamamlanmıştır. Tarihi Kesikköprü / Kırşehir Onarım öncesi görünüşü Tarihi Kesikköprü / Kırşehir Onarım sonrası görünüşü

8 7. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ KURT KÖPRÜSÜ (MİHRAPLI KÖPRÜ) Samsun İli Vezirköprü İlçesinde İstavroz Çayı üzerinde kurulmuştur. 95 m uzunluğunda, 4,8 m genişliğinde iki büyük, üç adet de küçük kemerden oluşan köprünün onarımı esnasında ana kemer, boşaltma gözleri ve tempan yüzeylerinde meydana gelmiş doku kayıpları giderilmiş, selyaranlar, özgün boyutlarına uygun olarak yeniden yapılmış, birkaçı günümüze sağlam olarak gelmiş olan korniş taşları özgün boyutlarda tamamlanmıştır. Tamamen yok olan döşeme ve korkuluklar yeniden yapılmıştır. Tarihi Kurt Köprüsü / Samsun Onarım öncesi ve sonrası görünüşü 2. SULUSARAY KÖPRÜSÜ Tokat ili, Sulusaray ilçesi Çekerek Irmağı üzerindeki Roma dönemi eserlerinden Tarihi Sulusaray Köprüsü 75 m uzunluğunda, 4,5 m genişliğindedir.6 gözden oluşan köprüde 2009 yılı içerisinde tamamlanan onarımı neticesinde tahrip olan kemer taşları sökülerek yeniden yapılmış, döşeme üzerindeki asfalt kaldırılarak yonu taşı döşeme yapılmış, beton ve çimento eklentileri bulunan korkuluklar yenilenmiş, toprak altında kalmış selyaranlar açığa çıkarılarak orijinaline uygun olarak yeniden yapılmıştır. Tarihi Sulusaray Köprüsü / Tokat

9 8. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ UZUNOK KÖPRÜSÜ Malatya ili, Darende ilçesi, Tohma Çayı üzerinde yer alan üç gözlü kâgir köprü yöre halkı tarafından Kavlak Köprüsü adıyla da bilinmektedir yılına kadar üç gözlü bir yapıda olan köprünün mansap sağ açıklığı tamamıyla yıkılmıştır. İki göz ile yaya ulaşımına hizmet veren köprünün inşa kitabesi mevcut değildir. Uzunluğu 46 m, genişliği 3 m olan köprüye son dönemlerde korkuluk, tabliye ve kemerlerinde aslına uygun olmayan beton kaplamalar müdahalesi yapılmıştır. Yapılan onarım çalışmaları neticesinde üçüncü kemer yeniden yapılmış, aslına uygun olmayan eklentiler ortadan kaldırılmış, kemerdeki deformasyonlar düzeltilmiş, korkuluklar ve döşeme yeniden yapılmıştır. 2.NADİR KÖPRÜSÜ Tarihi Uzunok Köprüsü Üç açıklıklı 50 m uzunluğunda, 3,90 m genişliğindeki köprü, Kevan Valisi Darendeli Beşir Mehmet Paşa tarafından 1005/1569 yılında inşa edilmiştir. Darende şehir merkezinin Nadir Mahallesi nde Tohma Çayı üzerinde yer almaktadır. Köprüye son dönemlerde korkuluk, taban tabiliyesi ve kemerlerinde aslına uygun olmayan beton kaplama müdahalesi yapılmıştır. Aralarında kot farkı olmayan iki kıyıyı birbirine bağlayan köprüde 2008 yılında yapılan onarım çalışmaları neticesinde beton eklentiler kaldırılmış, kemer, tempan korkuluk ve döşemeler aslına uygun olarak yeniden yapılmıştır. Tarihi Nadir Köprüsü / Malatya Onarım öncesi ve sonrası görünüşü

10 9. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ KARAKÖPRÜ Diyarbakır Eğil eski yolunda bulunan Devegeçidi çayı üzerinde bulunan, Roma dönemi eseri olan köprü, altı adet yuvarlak kemerli olup, yaklaşık 92 metre uzunluğunda 7,7 m genişliğindedir. Döşemeye yakın kısmen yıkılmış tempan duvarları, selyaran ve döşeme taşlarındaki kayıplar yeniden yapılmıştır. 2. DÖRTULULAR II (ÇARPIRAN) KÖPRÜSÜ Tarihi Karaköprü / Diyarbakır Bitlis-Baykan yolunda, Baykan a ilçesine 3 kilometre mesafede bulanan ve yaklaşık 34 m uzunluğunda, 5 m genişliğindeki köprü, yuvarlak kemer formunda tek göz kemer üzerine inşa edilmiştir. Osmanlı dönemine ait olan köprünün, tempan, korniş, korkuluk ve döşemesi yeniden yapılmıştır. Tarihi Dörtulular II Köprüsü / Siirt 3.ÇÜNGÜŞ KÖPRÜSÜ Diyarbakır ili Çüngüş ilçesi şehir merkezinde olan köprü, Osmanlı dönemi eserlerinden tek açıklıklı yaklaşık 20 m uzunluğunda, 4,8 m genişliğindedir.köprünün kemer ayağında ve kemerindeki bozulmalar giderilmiş, tamamen yok olan döşeme ve korkuluklar yeniden yapılmıştır. Tarihi Çüngüş Köprüsü / Diyarbakır

11 4. DÖRTULULAR I KÖPRÜSÜ Baykan Bitlis yolunun 3. km sinde bulunan beş açıklıklı yaklaşık 75 m uzunlukta ve 5 m genişliğinde olan köprünün restorasyonu 2005 yılı içerisinde tamamlanmıştır. 5.SANCAK KÖPRÜSÜ ve ANTİK YOL Tarihi Dörtulular Köprüsü / Siirt Diyarbakır Eğil yolu üzerinde bulunan Tarihi Sancak Köprüsünün onarımı, Tarihi Karaköprü ile Sancak Köprüsünü birbirine bağlayan Antik Yol ile birlikte 2008 yılı içerisinde tamamlanmıştır. 6. ONGÖZLÜ (DİCLE) KÖPRÜ Tarihi Sancak Köprüsü ve antik yol / Diyarbakır Diyarbakır şehir merkezinin doğusunda, merkeze 3 km mesafede bulunan Tarihi Ongözlü Köprüi kitabelerinden varılan bilgiye göre, 1065 yılında yapılmış ve en erken İslam köprüsü olma hüviyetini taşımaktadır. 172 m uzunluğundaki köprü 6 ile 10 m arasında değişkenlik göstermektedir. Köprünün 2009 yılında biten onarımı esnasında ayaklarındaki oyulmalar doldurulmuş, kemerlerdeki sıva tabakası raspa ile kaldırılmış, köprü derzleri yenilenmiş, köprü bünyesinde suyun etkisiyle oluşan boşluklar enjeksiyon yöntemiyle puzolanik esaslı malzeme ile doldurulmuş, köprü üzerindeki asfalt kaplama kaldırılarak döşeme tabakası yenilenmiştir. Tarihi Dicle (Ongözlü) Köprüsü / Diyarbakır

12 10. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YUKARIDURAK-I KÖPRÜSÜ Rize ili, Ardeşen ilçesi, Yukarıdurakköy deki 2 açıklıklı, yaklaşık 42 m uzunluğunda, 3,2 m genişliğindeki tarihi köprü, 2004 yılında restore edilmiştir. Tarihi Yukarıdurakköy Köprüsü / Rize 2.ÇİFTEKEMER I ve II KÖPRÜLERİ Artvin ili, Arhavi-Ortacalar yolunda bulunan her ikisi de tek açıklıklı 35,5 m uzunluğunda, 2,8 m genişliğinde olan tarihi köprülerin restorasyonuna 2002 yılında başlanılmış, tempan, döşeme, korkuluk ve korniş taşları yenilenerek 2003 yılında bitirilmiştir. Tarihi Çiftekemer Köprüleri / Artvin

13 3.DÜZHANLI GURUBU KÖPRÜLERİ (DEMİRCİLER, DÜZKÖY,ARALIK) Artvin ili, Borçka ilçesi, Hopa-Borçka yolundaki Osmanlı dönemine ait tarihi köprülerden Düzköy ve Demirciler köprüleri, İçkale Deresi üzerinde yer almaktadır. Düzköy Köprüsü 2 açıklıklı 32,75 m uzunluğunda, 3 m genişliğinde, Demirciler Köprüsü, tek açıklıklı yaklaşık 31 m uzunluğunda ve 3,5 m genişliğindedir. Aralık (Camili) Köprüsü ise tek açıklıklı, yaklaşık 35 m uzunluğunda 3 m genişliğindedir.kaba yonu taşından yapılan köprülerin 2006 yılında onarımına başlanılmış, tempan, korkuluk ve döşemeler yenilenmiş, iki kemerli olan Tarihi Düzköy Köprüsünün yıkılmak üzere olan kemeri yeniden yapılmıştır. Tarihi Demirciler Köprüsü / Artvin Tarihi Düzköy Köprüsü / Artvin Tarihi Aralık Köprüsü / Artvin

14 4.SUÇATI GURUBU KÖPRÜLERİ (SUÇATI-I, SUÇATI-II, SUÇATI-III, LEVENT, BAŞKÖY ve YÜCEHİSAR KÖPRÜLERİ) Rize ili, Pazar-Hemşin yolundaki Tarihi 28,6 m uzunluğunda, 2,3 m genişliğindeki Suçatı-I; 49,9 m uzunluğunda, 2,4 m genişliğindeki Suçatı-II; 20,9 m uzunluğunda, 2,5m genişliğindeki Suçatı-III; 49,5 m uzunluğunda, 2,4 m genişliğindeki Levent ile yaklaşık 12,5 m uzunluklarında, 2,4 m genişliklerindeki Başköy ve Yücehisar Köprülerinin restorasyonlarına 2006 yılında başlanılmıştır. Genelde kemer ve tempan duvarları sağlam olan tek açıklıklı köprülerde korniş, korkuluk ve döşemeler tamamıyla yenilenmiş, tempan ve kemerlerde gerekli yerlerde eksiklikler giderilmiş ve derz boşlukları doldurulmuştur. Tarihi Suçatı-I Köprüsü / Rize Tarihi Suçatı-II Köprüsü / Rize Tarihi Suçatı-III Köprüsü / Rize

15 Tarihi Levent Köprüsü / Rize Tarihi Başköy Köprüsü / Rize Tarihi Yücehisar Köprüsü / Rize

16 11. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ŞEYTAN KÖPRÜSÜ Van ili, Muradiye Çaldıran karayolunun 7. km sinde yer alan köprü, yaklaşık 23 m uzunluğunda, 6 m genişliğindedir. Kitabesinin bulunmamasından ötürü hangi tarihte yapıldığı bilinmeyen köprünün 18. yy.da inşa edildiği tahmin edilmektedir. Tempan duvarında ve korkuluklarında tahribatlar olan köprüde, tempan ve korkuluklar yenilenmiş, döşeme ise yeniden yapılarak 2008 yılı içerisinde restorasyonu tamamlanmıştır. 2.BEND-İ MAHİ KÖPRÜSÜ Tarihi Şeytan Köprüsü / Van Onarım öncesi ve sonrası görünüşü Van ili, Muradiye ilçesi, Bend-i Mahi çayı üzerinde bulunan köprü, 56,2 m uzunluğunda, 4,35 m genişliğindedir. Mimari yapısından Selçuklu dönemi eserlerinden olduğu düşünülmektedir. Van - Muradiye karayolunun yaklaşık 1,5km güneyinde bulunan köprü, yerleşim alanının da dışında olması dolayısıyla her gün biraz daha tahrip olmuştur. Onarım sırasında iki kemer kısmen, üçüncü kemer ise tamamen yeniden yapılmış, tempan, selyaran, korkuluk ve döşemesi, projesine uygun olarak 2007 yılı içerisinde tamamlanmıştır. Tarihi Bend-i Mahi Köprüsü /Van Onarım öncesi ve sonrası görünüşü

17 3.ZIRKLI KÖPRÜSÜ Bitlis, Merkez 8 Ağustos Mahallesinde, Hersan Çayı üzerinde yer alan köprü, günümüzde kullanılan Bitlis- Hizan yolu yapılmadan önce Bitlis ile Hizan arasında ulaşımı sağlayan güzergah üzerindedir. Yaklaşık 26 m uzunluğunda 5,5 m genişliğindeki köprüde kemerlerdeki bozulmalar onarılarak, döşemeler, korkuluk ve büyük bir bölümü yıkılmış olan tempan duvarı yeniden yapılmıştır 4.HERSAN KÖPRÜSÜ Tarihi Zırklı köprüsü / Bitlis Bitlis ili merkez Hersan Mahallesi Karadere Çayı üzerinde bulunan köprü günümüzde yalnızca yaya trafiğine hizmet etmektedir. Yaklaşık 24 m uzunluğunda 3,6 m genişliğindeki köprünün tempan duvarı döşemesi ve korkuluklarında oluşan tahribatlar giderilmiş, 2006 yılında onarımı tamamlanmıştır. 5. ILICAK KÖPRÜSÜ Tarihi Hersan Köprüsü / Bitlis Bitlis il merkezine 21 km mesafede olan Ilıcak Köyünde ve Ilıcak Çayı üzerinde yer alan köprü yaklaşık 21 m uzunluğunda, 3,5 m genişliğindedir yılında meydana gelen sel neticesinde köprünün tempan duvarı ve tabliyesi büyük ölçüde yıkılmış, sadece kemer kısmı ayakta kalmıştır yılında onarımına başlanılan köprüde yıkılmış olan tempan, korkuluk ve döşemesi yapılmış, 2006 yılı içerisinde restorasyonu tamamlanmıştır. Tarihi Ilıcak Köprüsü / Bitlis

18 6. KAYNARCA KÖPRÜSÜ Muş ili Varto ilçesinin 21 km kuzeydoğusunda yer alan Kaynarca Köyünde bulunan ve Murat Nehrinin bir kolu olan Kaynarca Çayı üzerinde bulunan Tarihi Kaynarca Köprüsü, 3 gözden oluşmaktadır.yaklaşık 43 m uzunluğunda 4 m genişliğindeki köprü, 2000 yılında meydana gelen sel neticesinde memba sağ taraftaki kemer tamamıyla yıkılmış, ulaşımı sağlamak amacıyla moloz malzeme ile doldurulmuştur yılında onarımına başlanılan köprüde, statik açıdan tehlike oluşturan orta kemer ile sel neticesinde tahrip olmuş olan kemer ile beton eklentileri bulunan korkuluklar, döşeme ve tempan duvarı yeniden yapılmıştır. 7.HOŞAP KÖPRÜSÜ Tarihi Kaynarca Köprüsü / Muş Van ili, Van-Başkale-Hakkari Yolu, Güzelsu üzerine yapılmış, Osmanlı dönemine ait köprü 32 m uzunluğunda, 5,1 m genişliğindedir. 3 sivri kemer üzerine yapılmış olan köprü 2004 yılında restore edilmiştir. 8. KIRMIZI KÖPRÜ Tarihi Hoşap Köprüsü / Van Van ili, Bahçesaray Merkez-Hizan yolunda Müküs Çayı üzerinde yer alan, 45,5 m uzunluğunda, 4,35 m genişliğinde olan Tarihi Kırmızı (Kızıl) Köprünün, tempan döşeme ve korkulukları aslına uygun olarak 2004 yılında onarılmıştır. Tarihi Kırmızı Köprü / Van

19 13. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ASPENDOS (BELKIS) KÖPRÜSÜ Antalya İli, Serik İlçesi, Aspendos Antik Kenti yol ayrımında, Köprüpazar (Eurymedon) Çayı üzerindedir. Kitabesinden I. Alaaddin Keykubat tarafından ( ) yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Roma dönemi kalıntıları üzerine kurulmuş olan 220 m uzunluğunda sivri kemerli irili ufaklı yedi gözden ibaret olan köprü, kırılıp kıvrılarak giden yapısıyla ilgi çekicidir yılında onarımı yapılan köprünün, 2003 yılında gelen sel ile yıkılan antik duvarı 2004 yılında tekrar yapılmıştır. Tarihi Aspendos Köprüsü / Antalya 2.KAYAALTI KÖPRÜSÜ Burdur ili Merkez ilçe Kayaaltı köyünde bulunan Tarihi Kayaaltı Köprüsü, anadoluda antik dönemde kullanılan yol üzerinde bulunmaktadır. Köprünün alt kotlarında kullanılan antik döneme ait taşlar ve yapım tekniği, köprünün Roma dönemine ait olabileceği düşüncesini kuvvetlendirmektedir. Köprüde yapılan onarım neticesinde, yıkılmış olan bölümü tamamlanmış, kemer askıya alınarak deforme kemer taşlarının bir kısmı değiştirilmiş, bir kısmı ıslah edilerek yeniden kullanılmıştır. Dolgusu kaldırılan kısmın yeniden dolgusu yapılmış, korkuluk ve döşeme kaplaması yeniden yapılmıştır. Tarihi Kayaaltı Köprüsü / Burdur Onarım sonrası görünüşleri

20 PROTOKOLLÜ YAPILAN İŞLER Büyük bir bilgi ve uzmanlık gerektiren tarihi köprü proje ve uygulamaları konusunda Belediye ve Valiliklere de protokollü olarak kontrolluk hizmetleri verilmektedir. Karayolları Genel Müdürlüğü ile Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Valilikler arasında düzenlenen protokoller kapsamında Edirne ili dahilinde 9 adet tarihi köprünün proje ve uygulamalarına dair kontrolluk hizmetleri Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmüş ve 7 adet köprünün restorasyonu tamamlanmıştır. 1. GAZİMİHAL (HAMİDİYE) KÖPRÜSÜ Uzunluğu m, genişliği ise 5.90 m olan 16 açıklıklı Gazimihal Köprüsü; Edirne den Bulgaristan sınırındaki Kapıkule ye giden yolun geçtiği Tunca Nehri üzerindedir. Romalılar zamanında mevcut olan köprü, Michael Paleologos ( ) devrinde de kullanılmıştır. Edirne nin Osmanlılar tarafından 1362 yılında fethedilmesinden sonra onarılan bu köprüye akıncı komutanının adı olan Gazimihal ismi verilmiştir. Köprü, Sultan II Hamid zamanında da ( ) esaslı bir onarım görmüştür. Bu nedenle de bir adı Hamidiye köprüsüdür. Onaylı restorasyon projesi doğrultusunda bozuk olan korkululuklar sökülerek yeniden yapılmış, köprü üzerindeki asfalt ve beton kaldırılmış, su yalıtımı ve taş döşeme kaplaması yapılmıştır. Tarihi Gazimihal Köprüsü / Edirne Onarım öncesi görünüşü Tarihi Gazimihal Köprüsü / Edirne Onarım sonrası görünüşü

21 2. SARAÇHANE (ŞAHABETTİN PAŞA) KÖPRÜSÜ Edirne-Sırpsındığı yolunda Tunca nehri üzerinde 1451 yılında yapılmış olan köprü; 10 gözlü olup, boyu 150 m, genişliği ise 5,60 m dir. Köprünün orta kısmında bir kitabelik mevcuttur. Saraçhane Köprüsü yıllarında KGM tarafından onarılmıştır yılında yapılan onarımda, onaylı restorasyon projesi doğrultusunda bozuk olan korkululuklar sökülerek yeniden yapılmış, köprü üzerindeki asfalt ve beton kaldırılmış, tecrit ve taş döşeme kaplaması yapılmıştır. Köprü tempan duvararında gerekli onarımlar yapılmış, derzler yenilenmiştir. 3. FATİH (BÖNCE) KÖPRÜSÜ Tarihi Saraçhane Köprüsü / Edirne 1452 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan Fatih Köprüsü 3 gözlü, m uzunluğunda ve 4.56 m genişliğinde olup, Tunca Nehri üzerindedir. KGM tarafından 1980 yılında onarılmıştır yılları arasında yapılan onarımda, onaylı restorasyon projesi doğrultusunda bozulan ve betonla tamamlanmış korkululuklar sökülerek yeniden yapılmış, köprü üzerindeki asfalt ve beton kaldırılmış, tecrit ve taş döşeme kaplaması yapılmıştır. Köprü tempan duvarında gerekli onarımlar ve temizlik yapılmış, derzler yenilenmiştir. Ayrıca köprü rıhtımları onarılmıştır. Tarihi Fatih Köprüsü / Edirne Onarım öncesi görünüşü Tarihi Fatih Köprüsü / Edirne Onarım sonrası görünüşü

22 4. BAYEZİD (YENİ İMARET) KÖPRÜSÜ II. Beyazıt zamanında (1488 yılında) Mimar Hayrettin tarafından yapılan köprü 6 gözlü ve m uzunluğunda, 5.70 m genişliğindedir. Edirne şehir içinde, Tunca Nehri üzerinde yer alan köprü; Beyazıt Külliyesi ile şehri birbirine bağlamaktadır. Köprü 1965 yılında KGM tarafından onarılmıştır yılları arasında yapılan restorasyon çalışmasında, Onaylı restorasyon projesi doğrultusunda bozuk olan korkululuklar sökülmüş, iyi durumda olanlar ıslah edilerek yeniden kullanılmış, köprü üzerindeki asfalt ve beton kaldırılmış, tecrit ve taş döşeme kaplaması yapılmıştır. Köprü tempan duvarlarında gerekli onarımlar yapılmış, derzler yenilenmiştir. Tarihi Bayezıd (Yeni İmaret) Köprüsü / Edirne Onarım öncesi görünüşü Tarihi Bayezıd (Yeni İmaret) Köprüsü / Edirne Onarım sonrası görünüşü 5. KANUNİ (SARAY, SULTAN SÜLEYMAN) KÖPRÜSÜ Köprü 1560 yılında, Kanuni Sultan Süleyman tarafından Mimar Sinan a yaptırılmıştır. Kitabesi yoktur. 60 m uzunluğa ve 4.75 m genişliğe sahip köprünün 4 gözü bulunmaktadır. Kanuni Köprüsü KGM tarafından 1988 yılında onarılmıştır yılında yapılan onarım sırasında, onaylı restorasyon projesi doğrultusunda bozuk olan korkululuklar sökülerek yeniden yapılmış, köprü üzerindeki asfalt ve beton kaldırılmış, su yalıtımı ve taş döşeme kaplaması yapılmıştır. Köprü tempan duvarlarında gerekli onarımlar yapılmıştır. Tarihi Kanuni Köprüsü / Edirne Onarım öncesi ve sonrası görünüşü

23 6.YALNIZGÖZ KÖPRÜSÜ Edirne şehir içi köprülerindendir yılında II. Selim adına Tunca Nehri nin kollarından birinin üzerine yaptırılmıştır. 6 gözlü olmasına rağmen gözlerden biri farklı bir şekilde olduğu için bu isimle anılmaktadır. 92,18 m uzunluğunda ve 6 m genişliğinde olan köprü yıllarında KGM tarafından onarılmıştır yılları arasında,onaylı restorasyon projesi doğrultusunda bozuk olan korkululuklar sökülerek yeniden yapılmış, köprü üzerindeki asfalt ve beton kaldırılmış, su yalıtımı ve taş döşeme kaplaması yapılmıştır. Köprü tempan duvarlarında gerekli onarımlar yapılmıştır. Tarihi Yalnızgöz Köprüsü / Edirne Onarım öncesi görünüşü Tarihi Yalnızgöz Köprüsü / Edirne Onarım sonrası görünüşü 7.TUNCA ( EKMEKÇİOĞLU AHMET PAŞA) KÖPRÜSÜ Edirne ilinde Edirne-Pazarkule-Yunan Hududu yolunda, Tunca Nehri üzerinde yapılmış olan köprü, III. Sultan Mehmet zamanında Ekmekçioğlu Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kitabesinden köprünün yıllarında yapıldığı anlaşılmaktadır. Uzunluğu m, genişliği ise 6.90 m olan 10 gözlü köprünün mimarı Sedefkar Mehmed Ağa dır yılları arasında yapılan onarım sırasında, onaylanmıştır.onaylı restorasyon projesi doğrultusunda iki kemer yeniden yapılmış, bozuk olan korkululuklar sökülerek yeniden yapılmış, iyi durumda olanlar ıslah edilerek yeniden kullanılmış, köprü üzerindeki asfalt ve beton kaldırılmış, su yalıtımı ve taş döşeme kaplaması yapılmıştır. Köprü tempan duvarında gerekli onarımlar yapılmış, derzler yenilenmiştir. Tarihi Tunca (Ekmekçioğlu Ahmet Paşa) Köprüsü / Edirne Onarım öncesi görünüşü Tarihi Tunca (Ekmekçioğlu Ahmet Paşa) Köprüsü / Edirne Onarım sonrası görünüşü

24 YAPIM TEKNİKLERİNE GÖRE TARİHİ KÖPRÜLERİMİZ Karayolları Genel Müdürlüğü taş köprülerin yanı sıra farklı malzeme ile inşa edilen ve döneminin yapım tekniğini yansıtan köprülerin onarımlarını da gerçekleştirmektedir. BAYRAMÖREN AHŞAP KÖPRÜSÜ /19.yy/ ÇANKIRI Çankırı ili Bayramören ilçesinde Melen Çayı üzerinde bulunan ve Osmanlı döneminde yapılmış olan Bayramören Köprüsü (Ahşap Köprü); 2 açıklıklı ve metre uzunluğunda, 3,40 m enindedir. Köprüde kullanılan ağaç Kızılçam olup, boyuna kirişlerin uzunluğu metre, çapı ise 0.55 metredir yıllarında Karayolları Genel müdürlüğü tarafından onarılmıştır.

25 ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ KÖPRÜSÜ / 1926 / ANKARA Ankara şehir merkezinde Ankara Çayı üzerinde bulunan ve Cumhuriyet dönemi eserlerinden olan Atatürk Orman Çiftliği Köprüsü 1926 yılında yapılmıştır. Boyu 28,10 m eni ise 9.60 m olan köprü tek açıklıklıdır ve ilk Betonarme Bowstring köprülerdendir yılları arasında Karayolları tarafından onarılmıştır

26 KADINYARI KÖPRÜSÜ /1964/ ANTALYA Kadınyarı Köprüsü Antalya ili şehir merkezinde bulunmaktadır. Tarihi taş köprüyü genişletmek amacıyla 1964 yılında taş köprüye çelik konstrüksiyon bir ek yapılmıştır. Denizden 35 m yükseklikte bulunan çelik köprü, denize çok yakın olduğundan aşırı paslanma nedeniyle 2000 yılında Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır.

27 YURTDIŞINDAKİ ONARIM ENVANTERİ SOKOLLU MEHMET PAŞA (DRİNA) KÖPRÜSÜ/ BOSNA-HERSEK Bosna Hersek teki Tarihi Sokollu Mehmet Paşa (Drina) Köprüsü nün restorasyon uygulama projelerinin temin edilmesine yönelik kontrollük hizmeti verilmesi için TİKA ile Genel Müdürlüğümüz arasında 2008 yılı içerisinde protokol imzalanmıştır yılı sonunda ihale edilen işin proje kontrollük hizmeti 2009 yılında da devam etmektedir. (Sokollu Mehmet Paşa Köprüsü 2006)

28 MOSTAR KÖPRÜSÜ YENİDEN YAPIMI / BOSNA-HERSEK Kente bugün ismini veren Mostar köprüsü; ahşap köprüden korku içinde geçen Mostar halkının ricası üzerine, Kanuni Sultan Süleyman ın emir ve onun himayesinde, Mimar Sinan ın öğrencisi Mimar Hayreddin e yaptırılmıştır. 427 yıldan beri Mostar ın iki yakasına kesintisiz hizmet veren Mostar Köprüsü; Yugoslavya iç savaşı sırasında Hırvat topçu milisleri tarafından yıkılmıştır. Mostar Köprüsü nün yeniden yapımı işi ile ilgili olarak, uluslararası platformda gerçekleştirilen ihalenin alınması esnasında İtalya ile Fransa ve Hırvatistan firmalarına karşı gösterilen performansın yanı sıra; Karayolları Genel Müdürlüğünün, 55 yıllık süreç içindeki deneyimleri yurt dışında da kabul görmüş ve PCU (Proje Koordinasyon Ünitesi) ile UNESCO (Uluslararası Uzmanlar Komitesi) nun, Dışişleri Bakanlığından tarihi köprü restorasyonu konusunda uzman talep etmesi üzerine Başbakanlığın görevlendirmesiyle söz konusu köprünün yeniden yapımı tarafımızdan sürekli olarak verilen teknik destekle başarıyla tamamlanmış ve işin bitim aşamasında oluşturulan teknik kabul heyetine de davet edilmemizi sağlamıştır.* Mostar Köprüsü 23 Temmuz 2004 tarihinde büyük bir törenle açılmış ve Temmuz 2005 tarihinde ise Dünya Kültür Mirası Listesine alınmıştır. Bu çalışmada Tarihi Mostar Köprüsü nün tarihi ve mimari özellikleri, yıkımı ve yıkım sonrası yeniden yapım çalışmaları anlatılmaktadır. TARİHİ MOSTAR KÖPRÜSÜ NÜN YERİ, TARİHİ VE KONUMU Neretva Nehrinin iki yakasında Podvelez ve Hum Dağlarının eteklerinde kurulmuş olan Mostar, doğal güzellikler içerisine serpilmiş Osmanlı döneminden kalma eserleriyle çok ünlü bir ressamın elinden çıkmış tarihi bir gravür gibidir. Eski taş köprü ile iki tarafındaki kuleleri, 43 cami, mescit, hamam vb., iki Sırp Ortodoks ve bir Katolik kilisesi bulunan kent, bu özelliği nedeniyle 1986 yılında Ağa Han Dünya Mimarlık ödülüne layık görülmüştür. Yakın çevresiyle Mostar Kenti Adriyatik Denizine dökülen Neretva Nehrini takip eden ve Dubrovnik ile Balkanları bağlayan yol üzerinde bulunan Mostar, 1468 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlıların bölgeye gelmesi ve bu bölgeyi Köprühisar olarak adlandırması ile birlikte bölge kısa zamanda önem kazanmaya başlamıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminde, Mostar da bulunan çok eski ve emniyetli olmayan zincir köprünün yerine 1481 yılında ahşap asma bir köprü inşa edilmiştir.

29 Ahşap köprü restitüsyon (Gojkoviç M.) Mostar Kentine ismini veren Mostar Köprüsü ise; daha önce aynı yerde bulunan ve ahşap asma köprüden korku içinde geçen Mostar halkının ricası üzerine, Kanuni Sultan Süleyman ın emir ve onun himayesinde Mimar Sinan ın öğrencisi Mimar Hayreddin e yaptırılmıştır. Ekim 1557 de inşasına başlanan ve Sultan Süleyman ın damadı Rüstem Paşanın kardeşi Hacı Mehmet Karagöz Bey in kontrolluğu altında yapımına devam edilen köprünün bitim tarihi ise Neretva Nehrinin sol kıyısındaki köprü ayağında bulunan kitabede (H.974)M.1566 olarak yazılıdır. Böylece, Köprü ve yakın civarındaki tahkim duvarlarının yapımının 9 yıl sürmüş olduğu anlaşılmaktadır. Yıkılmadan önce Mostar Köprüsü MİMARİ VE YAPIM ÖZELLİKLERİ Taştan dondurulmuş bir hilal, Kavs-i Kuzah ( Gökkuşağı), Kudret Kemeri gibi ifadelerle güzelliği ve görkemi yüzyıllardan beri anlatılan, övülen Mostar Köprüsü, mimari ve mühendislik anlamında fonksiyonel, estetik, akılcı, konstrüktif yapısı ve taş işçiliği ile 16. yüzyıl Osmanlı mimarisinin en nadide eserlerinden birisi olma özelliğine sahiptir. Neretva nehrinin geçiş sağlanabilecek en dar yerine kurulmuş olan köprünün taşıyıcı kemeri; her iki taraftan sağlam kayalar üzerine mesnetlenmiş, yaklaşık 7.00 metre yüksekliğindeki taş kürsülere oturmaktadır. Kemerin 3.95 metre olan genişliği, pahlı olarak yapılan alt ve üst kornişlerin birbirilerinin üstüne çıkıntılı olarak yerleştirilmesi neticesinde köprü üstünde dıştan dışa 4.30 metre olmaktadır. Kemer açıklığı, mansap tarafında metre, memba tarafında metre olup, kilit taşından itibaren üzengi taşına olan mesafe metredir. 0.80metre yüksekliğinde, 111 taş sırasının yan yana dizilmesiyle oluşturulan kemer yayının, enine olan her bir sırasında 2 ile 5 (genelde 3 ve 4) arasında taş blokları bulunmaktadır. 456 adet taş bloğundan oluşan kemerin her iki yakadaki üzengi taşları arasında 0.12 metre kot farkı bulunmaktadır.