KOBİ'LERDE RİSK SERMAYESİNİN ETKİSİ Mohammadreza ALMASI Yüksek Lisans Tezi İşletme Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Ramazan YANIK 2014 Her Hakkı Saklıdır

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KOBİ'LERDE RİSK SERMAYESİNİN ETKİSİ Mohammadreza ALMASI Yüksek Lisans Tezi İşletme Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Ramazan YANIK 2014 Her Hakkı Saklıdır"

Transkript

1 KOBİ'LERDE RİSK SERMAYESİNİN ETKİSİ Mohammadreza ALMASI Yüksek Lisans Tezi İşletme Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Ramazan YANIK 2014 Her Hakkı Saklıdır

2 ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI Mohammadreza ALMASI KOBİ'LERDE RİSK SERMAYESİNİN ETKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ TEZ YÖNETİCİSİ Yrd. Doç. Dr. Ramazan YANIK ERZURUM-2014

3

4

5 I İÇİNDEKİLER ÖZET... VI ABSTRACT... VII KISALTMALAR DİZİNİ... VIII ŞEKİLLER DİZİNİ... X TABLOLAR DİZİNİ... XI ÖNSÖZ... XIII GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR 1.1. RİSK SERMAYESİ RİSK SERMAYESİ FİNANSMAN MODELİ Risk Sermayesi Finansman Modelinin Genel Yapısı Risk Sermayesi Yatırımlarının Özellikleri Risk Sermayesi Finansında Risk Faktörleri Risk Sermayesine Katılma Biçimleri Doğrudan Katılım Dolaylı Katılım Risk Sermayesi Finansman Aşamaları Erken Aşama Yatırımları Çekirdek Sermayesi Başlangıç Finansmanı Erken Aşama ve Geçit Finansmanı İleri Aşama Yatırımları Geç Aşama Yatırımları Köprü Finansmanı Şirket Kurtarma Finansmanı Satın Alma Destek Finansmanı Risk Sermayesi Finansman Süreci Risk Sermayesi Fonunun Oluşturulması Risk Sermayesi Fon Kaynakları... 18

6 II Risk Sermayesi Şirketleri Risk Sermayesi Yatırımının Yapılması İş Planının Hazırlanması Ön Değerlendirme Birlikte Çalışma Değerlendirme İKİNCİ BÖLÜM ABD VE AVRUPA'DA RİSK SERMAYESİ 2.1. RİSK SERMAYESİNİN AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ NDEKİ GELİŞİM SÜRECİ Fon Kaynakları Yatırım Türleri Yatırım Yapılan Sektörler ABD de Risk Sermayesi Yatırımlarından Çıkış Tutar Risk Sermayesi Yatırımlarının ABD'nin Ekonomik ve Sosyal Hayatı Üzerindeki Etkisi ABD'de Risk Sermayesine İlişkin Başlıca Kuruluşlar Küçük İşletmeler İdaresi Ulusal Küçük İşletme Yatırım Şirketleri Birliği Ulusal Risk Sermayesi Birliği RİSK SERMAYESİ AVRUPA'DA Risk Sermayesinin Avrupa'da Gelişim Süreci İngiltere Almanya Fransa Hollanda İsveç İsviçre İtalya AB de Yapılan Risk Sermayesi Yatırım Türleri AB de Risk Sermayesinin Çıkışı... 45

7 III Risk Sermayesi Yatırımlarının Avrupa nın Ekonomik ve Sosyal Hayatı Üzerindeki Etkisi AB Risk Sermayesi Programları Avrupa Teknoloji Kolaylığı İşe Başlangıç Desteği Çekirdek Sermayesi Hareketi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE DE RİSK SERMAYESİ 3.1. TÜRKİYE DE RİSK SERMAYESİ NİN KURULMASINI GEREKTİREN KOŞULLAR TÜRKİYE DE RİSK SERMAYESİ NİN GELİŞİMİNDE İLK GİRİŞİMLER Teşebbüs Destekleme Ajansı Teknoloji Geliştirme Projesi Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Türkiye Halk Bankası Türkiye Kalkınma Bankası Hazine Müsteşarlığı Türk Risk Sermayesi Derneği Teknoloji Geliştirme Bölgeleri RİSK SERMAYESİNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği Risk Sermayesine Yönelik Devlet Yardımlarına İlişkin Mevzuat TÜRKİYE DE RİSK SERMAYESİNİ UYGULAMA OLANAKLARI Türkiye nin Risk Sermayesi Altyapısı Türkiye nin Girişimcilik Kültürü Türkiye'de Girişimcilik Potansiyeli Türkiye nin Yeni Teknoloji Yaratma Kapasitesi Türkiye nin Finansal ve Ekonomik Göstergelerinin Risk Sermayesine Uygunluğu Türkiye nin Risk Sermayesi Yatırımlarından Çıkış Ortamı... 80

8 IV Risk Sermayesine İlişkin Mevzuatların Uygunluğu Türkiye de Risk Sermayesinin Uygulanabilirliğinin Değerlendirilmesi RİSK SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIKLARI VE FONLARI Türkiye de Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Vakıf Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş Şirket in Sermaye ve Ortaklık Yapısı Port Föydeki Şirketler Bağlı Ortaklıklarda Sermaye Artışları İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş Türkiye de Girişim Sermayesi Piyasası Yatırım Politikası Risk Sermayesi Yatırımları KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş Yatırım Politikası Risk Sermayesi Yatırımları Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Yatırımlarının Görünümü Risk Sermayesi Fonları Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Girişim Fonu Türkven DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETME (KOBİ) 4.1. GENEL ANLAMDA KOBİ AVRUPA BİRLİĞİ ORTAK KOBİ TANIMI TÜRKİYE DE KOBİ TANIMI KOBİ LERİN EKONOMİK SİSTEM İÇİNDEKİ YERİ VE SİSTEME KATKILARI KOBİ LERE YÖNELİK SERMAYE PİYASASI ORGANİZASYONLARI İkinci Ulusal Pazar Gözaltı Pazar

9 V Kurumsal Ürünler Pazarı Serbest İşlem Platformu Gelişen İşletmeler Piyasası SONUÇ KAYNAKÇA ÖZGEÇMİŞ

10 VI ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ KOBİ'LERDE RİSK SERMAYESİNİN ETKİSİ Mohammadreza ALMASİ Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Ramazan YANIK 2014, 127 sayfa Jüri: Yrd. Doç. Dr. Ramazan YANIK (Danışman) Prof. Dr. Turan ÖNDEŞ Yrd. Doç. Dr. Salih Börteçine AVCI Teknolojik ve ekonomik gelişmeler ülke ekonomisinde önemli bir yere sahip olan KOBİ lerin finansman sorunlarının çözümünü zorunlu hale getirmiştir. Bu sorunların çözümü için kullanılacak alternatif yöntemlerin başında öz kaynak şeklinde adlandırılan risk sermayesi gelmektedir. Ayrıca risk sermayesinin reel yatırım gerektirmesi risk sermayesinin gelişimini ülke ekonomileri açısından da önemli kılmaktadır. Türkiye'de 21. yüzyılın başı itibarıyla risk sermayesi KOBİ ler tarafından tercih edilen bir yöntem olmuştur. Ancak, risk sermayesinin uygulanabilirliği konusunda, girişimcilik ve yeni teknoloji yaratma kapasitesi açısından bazı temel sorunlar yaşamaktadır. Bu nedenle risk sermayesinin işleyişindeki sorunlarla birlikte gelişimi açısından neler yapılması gerektiği Türkiye açısından ayrıca tartışılması gereken bir konumda bulunmaktadır. Bununla birlikte, Türkiye de özellikle 2001 yılından sonra yaşanan istikrarlı ekonomik büyüme, faiz ve enflasyon oranlarında yaşanan düşüşler ve bu olumlu gelişmelerin sürdürülebilir olacağına ilişkin olumlu beklentiler Türkiye de risk sermayesi sektörünün ilerleyen yıllarda gelişme potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. KOBİ lerin desteklenmesi hususundaki ulusal bilincin ve Ar-Ge faaliyetlerine yönelik desteklerin artması da bu beklentiyi güçlendirmektedir. Anahtar Kelimeler: Kobi, risk sermayesi

11 VII ABSTRACT MASTER THESIS IMPACT OF VENTURE CAPITAL FOR SMES Mohammadreza ALMASI Advisor: Assist. Prof. Dr. Ramazan YANIK 2014, 127 page Jury: Assist. Prof. Dr. Ramazan YANIK (Advisor) Prof. Dr. Turan ÖNDEŞ Assist. Prof. Dr. Salih Börteçine AVCI Technological and economic development made it necessary to solve the problems of finance for SMEs, which have an importance place in the countries economies. To solve this problem, venture capital, in the form of equity, comes first among the alternatives. In addition, risk capital, which is in essence a real investment, makes it important for the development of the national economies. Venture capital has become a preferred approach by SMEs in Turkey by the beginning of 21st century. However, regarding applicability of venture capital, main problems on entrepreneurship and creation of new technology capacity has occured. On the other hand, especially after 2001, the stability in the development of the economy, steady decreases in interest rates and inflation as well as expectations about sustainability of the conditions indicate a positive improvement potential in Turkish venture capital capacity. Furthermore, increase in national supports and reinforces in consciousness and research & development activities on SME stregthen the expectation. Keywords: SME, Risk Capital, Impact of Venture Capital for SMEs

12 VIII KISALTMALAR DİZİNİ AB ABD AR-GE AR&D KOBİ KOBİ AŞ EIB ETF EVCA GİP GSYİH GSYO Halkbank İMKB İş Girişim İUP KOBİ KOBİAŞ KOSGEB NASBIC NVCA OECD RSYO SBA SBIC : Avrupa Birliği : Amerika Birleşik Devletleri : Araştırma-Geliştirme : Amerikan Araştırma ve Geliştirme Şirketi : Küçük ve Orta Ölçekli İşletme : KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. : Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank) EIF: Avrupa Yatırım Fonu (European Investment Fund) : Avrupa Teknoloji Kolaylığı (European Technology Facility) : Avrupa Risk Sermayesi Birliği (European Private Equity & Venture Capital Association) : Gelişen İşletmeler Piyasası A.Ş. : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla : Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları : Türkiye Halk Bankası A.Ş. : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası : İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. : İkinci Ulusal Pazar : Küçük ve Orta Ölçekli İşletme : KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. : Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı : Ulusal Küçük İşletme Yatırım Şirketleri Birliği (National Association of Small Business Investment Companies) : Ulusal Risk Sermayesi Birliği (National Venture Capital Association) : Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (Organisation for Economic Coroperation and Development) : Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları : Küçük İşletmeler İdaresi (Small Business Administration) : Küçük İşletme Yatırım Şirketleri

13 IX SPK TESK TGB TKB TOBB TSPAKB TTGV TTK TurkVCa TÜBİTAK TÜİK USD Vakıfbank : Sermaye Piyasası Kurulu : Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu : Teknoloji Geliştirme Bölgeleri : Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği : Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği : Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı : Türk Ticaret Kanunu : Türk Risk Sermayesi Derneği : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu : Amerikan Doları : Türkiye Vakıflar Bankası Türk A.Ş.

14 X ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 2.1. Risk Sermayesi Finansman Süreci... 17

15 XI TABLOLAR DİZİNİ Tablo 2.1. ABD de Yapılan Risk Sermayesi Yatırımlarının Yıllar İtibariyle Dağılımı Tablo 2.2. ABD de Yapılan Risk Sermayesi Yatırımlarının Türleri Tablo Yılları Arasında ABD'de Yatırım Tutarlarının Sektörler Üzerindeki Dağılımı (Milyon $) Tablo Yılları Arasında ABD'de Yatırımların Sayısının Sektörler Üzerindeki Dağılımı Tablo 2.4. ABD de Risk Sermayesinin Halka Arz Satış ve Başka Şirketlere Satış Sayısı Tablo 2.5. Risk Sermayesinin Çıkış Tutarı, Zamanı ve Ortalaması Tablo arasında AB de Yapılan Risk Sermayesi Yatırım Türleri Tablo Yılları Arasında AB'de Risk Sermayesi Sayısı ve Payı Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Yatırım Tutarlarının Sektörler Üzerindeki Dağılımı Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Yatırımları Tutarının Ülkeler Üzerindeki Dağılımı Tablo Yılları Arasında AB de, Ülkelerin Risk Sermayesi Yatırımı Yapılan Şirket Sayıları Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Çıkış Tutarının Sektörler Üzerindeki Dağılımı Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Çıkış Sayısının Sektörler Üzerindeki Dağılımı Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Çıkış Tutarının Ülkeler Üzerindeki Dağılımı Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Çıkışı Sayısının Ülkeler Üzerindeki Dağılımı Tablo 3.1. Ekonomik Kalkınma Evresi Bakımından 2010 Yılında 59 GEM Ülkesinde Girişimci Aktivite Durumu Tablo 3.2. Gayri Safi Yurtiçi AR-GE Harcaması, Tablo 3.3. Sektörlere Göre Tablo Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcaması,

16 XII Tablo 3.4. Türkiye de Patentlerin İllere Göre Dağılımı Tablo 3.5. Milyon Kişi Başına Yerleşiklerin Patent Başvuru Sayıları Tablo 3.6. Yıllara Göre TÜFE Enflasyon Oranları ( ) Tablo 3.7. Finansal Yatırım Araçlarının Aylık Reel Getirileri (%), Aralık 2012 (Aylık Reel Getiri Oranı) Tablo 3.8. Finansal Yatırım Araçlarının Aylık Reel Getirileri (%), Ocak Tablo 3.9. REHA Yatırım Ortaklığı A.Ş Ortaklık Yapısı Tablo Rhea Girişim in Bağlı Ortaklıkları Tablo Rhea Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş yılı ilk 6 aylık Dönem Faaliyet Raporu Tablo İşlem değeri açıklanan en büyük 10 işlem Tablo ve 2011 Yıl Sonları İtibariyle Ortaklık Yapısı Aşağıdaki Gibidir Tablo Yılında İncelenen Projelerin Sektör Bazında Dağılımı (209 adet) Tablo KOBİ Girişim Sermayesi Ortaklık Yapısı Tablo KOBİ Girişim Sermayesi Ortaklık Yapısı Tablo KOBİ Girişim Sermayesi A.Ş. nin Şirket Stratejileri Doğrultusu Tablo tarihinde KOBİ A.Ş nin Yatırım Yaptığı Sektörler Tablo Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Portföy Değeri Tablo Türkiye de Şirket Bazında Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Genel Bilgileri Tablo 4.1. Türkiye Menkul Kıymet Piyasalarındaki Şirket Sayıları Tablo 4.2. Pay Senedi Nedeniyle İMKB Kotunda Bulunan Şirketlere İlişkin Temel Göstergeler Tablo 4.3. Bazı Ülkelerdeki Ana Borsa Dışında Ayrı Tüzel Kişiliğe Sahip KOBİ Borsaları

17 XIII ÖNSÖZ KOBİ ler günümüz dünya ekonomisinde ciddi bir öneme sahip konuma yükselmiştir. Büyüyen ekonomilerde KOBİ lerin varlığını devam ettirebilmesi kurumsal bir yönetim anlayışı ile mümkün olabilmektedir. Günümüzde yoğun bir rekabet ortamı ile birlikte teknolojik değişmelerde yaşanan hız birlikte ele alınırsa, kurumsal yönetime geçişte Bilgi Teknolojilerinde etkili bir biçimde yararlanan işletmeler, sürdürülebilir rekabet avantajı sağlamada daha başarılı olmaktadır. Bu çerçevede, KOBİ ler rekabetin yoğun olarak yaşandığı bir ortamda başarılı olabilmeleri için, bilgi teknolojilerinde yaşanan değişiklikleri takip edebilmeli ve bu yenilikleri doğru bir biçimde hayata geçirilebilmelidir. Bu çalışma sırasında, bilgileri ve görüşleri ile beni aydınlatan ve yol gösteren danışmanım Yrd. Doç. Dr. Ramazan YANIK a teşekkür ederim. Ayrıca benden maddi, manevi desteklerini esirgemeyen sevgili anne ve babama ve burada adını sayamayacağım değerli arkadaşlarıma sonsuz saygılarımı ve teşekkürlerimi sunarım. Erzurum 2014 Mohammadreza ALMASI

18 1 GİRİŞ Risk sermayesi, KOBİ lerin finansal sorunlarının çözümünde yapılarına ve sektörlerine has özelliklerinin birebir örtüştüğü bir finansman yöntemidir. Ayrıca, dünyada yaşanan ekonomik değişim trendine ayak uydurulabilen bir yöntemdir. Dünya ekonomisinin bilgi ekonomisine dönüşmesi sürecinde KOBİ lerin kazandığı önem ve sahip olduğu konum, risk sermayesinin ortaya çıkması için uygun zemini hazırlamıştır. Dünya ekonomisindeki değişimle birlikte yeni ürün geliştirme süreçleri hızlanmış ve teknolojik kazanımların hızı da artmıştır. Yeni teknolojilerin KOBİ lerin üretim süreçlerine kolaylıkla uygulanması veya KOBİ lerin yapısının farklı ürün ya da hizmetlerin de üretimine uygun olması, KOBİ lerin büyüme potansiyelini de artırmaktadır. Bu durumu ile KOBİ ler için finansman ihtiyacı daha ön plana çıkmaktadır. Risk sermayesi bu açıdan KOBİ ler açısından olduğu kadar risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları (risk sermayesi şirketleri) açısından da önemli ve tercih edilen bir finansman modeli haline getirmiştir. Sermaye sahipleri küreselleşen dünya ekonomisi içerisinde dolaşım serbestisinden faydalanarak da sermayelerine en fazla getiriyi getirecek yatırım fırsatlarını arayıp bulmaktadır. Riski düşük ve dolayısıyla getirisi düşük yatırım seçeneklerini tercih eden sermaye sahipleri olduğu kadar yüksek riske katlanarak yüksek getiri elde etmeyi hedefleyen sermaye sahipleri de bulunmaktadır. Bu şekilde riskli fakat yüksek getiri potansiyeli olan yatırımlara yönelen sermaye sahipleri, risk sermayesi şirketleri oluşturarak teknolojik yenilik odaklı risk sermayesi yatırımlarına fon olanağı tanımaktadırlar. KOBİ lerin neredeyse tamamı yetersiz öz sermaye ile faaliyete başlayarak, ilerleyen dönemlerde faaliyetlerini ticari veya yatırım kredileri ile finanse etmektedir. Bu yöntem KOBİ leri büyük finansal yük altına sokmakta ve gelecek beklentilerini ipotek altına almaktadır. Çünkü yapıları gereği borçların ödenmesinde ve işletme sermayesinin yeterliliği konusunda, borç ağırlıklı bir sermaye yapısına sahip KOBİ ler hem finansal yönetim anlamında hem de operasyon el yönetim anlamında önemli sorunlar yaşayabilmektedir. Bunula birlikte KOBİ ler, finansman kredisi bulma konusunda teminat ve yüksek faiz gibi zorlayıcı koşullarla da karşılaşabilmektedirler. KOBİ lerin finansman konusunda yaşadıkları genel sorunlar, alternatif finansman

19 2 yöntemlerinin önemini arttırmakta ve daha ön plana çıkarmaktadır. Alternatif finansman modelleri içerisinde de risk sermayesi, öz kaynak şeklinde finanse edilme imkanı sunmasından dolayı KOBİ ler açısından tercih edilebilir bir yöntem olmaktadır. KOBİ ler risk sermayesi ile risk sermayesi şirketleri tarafından ortaklık şeklinde finanse edilme imkanı bulacağı için borç-alacak ilişkisine ve herhangi bir faiz ve geri ödeme yükümlülüğü altına girmemektedir. Risk sermayesi teknoloji odaklı yapısı gereği ABD, Japonya, Güney Kore, Kanada ve Avrupa nın birçok ülkesinde etkili ve yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Risk sermayesi yatırımları bu ülkelerin ekonomik ve sosyal hayatlarına değişik açılardan önemli katkılarda bulunmaktadır. Ayrıca Microsoft, Google, Apple, Cisco vb. birçok dev şirketin ve markanın yaratılmasında risk sermayesi finansman modelinin önemli payı olmuştur. Bu doğrultuda, risk sermayesi Türkiye de girişimciliğin ve teknoloji yatırımlarının desteklenmesi açısından da büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda bu çalışmanın da önemi ortaya çıkmaktadır. Bu çalışma ile risk sermayesine ilişkin kavramsal bir tartışma ile farkındalığın artması hedeflenmektedir. Başta KOBİ ler olmak üzere finansman sıkıntısı çeken işletmeler için bir alternatif yöntem olan risk sermayesi finansman modeli tanıtılarak bir bilinç oluşturmak istenmektedir. Bu çerçevede çalışmanın ilerleyen bölümlerinde sırasıyla KOBİ ve risk kavramları anlatılmakta ve risk sermayesi finansman modeli tartışılmaktır. Sonuç kısmında ise bazı önerilere yer verilmektedir.

20 3 BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR Bu bölümde araştırmaya temel oluşturan küçük ve orta ölçekli işletme (KOBİ) ve risk sermayesi kavramları açıklanmaktadır. Bu doğrultuda Türkiye ve Avrupa Birliği (AB) nedeki KOBİ tanımları ile birlikte risk sermayesi ve risk sermayesine ilişkin temel kavramlar tanımlanmaktadır RİSK SERMAYESİ Risk sermayesi finansman modelinin kullanımı esasen çok eski zamanlara dayanmaktadır. Ancak, modern anlamda risk sermayesi modelinin kullanımı ve sistemleştirilmesi finansal piyasaların gelişimini takiben söz konusu olmuştur. Risk sermayesi finansman modeli, ekonomik açıdan gelişmiş birçok ülkede başarılı bir şekilde uzun bir süredir uygulanmaktadır. Özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde 2000 li yılların başı itibariyle kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır. Bununla birlikte uygulanmasında sorunların yaşandığı ve bu doğrultuda da gelişimini sürdüren alternatif bir finansman yöntemi olduğunu da ifade etmek gerekmektedir. En genel ifadeyle risk sermayesi, yatırımlarda riskin etken olduğu, finansmanın uzun vadede sağlanmasına dayanan ve girişim fikriyle sermayenin buluştuğu bir finansman modelidir. Bu modeli diğerlerinden ayıran en önemli özelliklerden birisi de uzun vadeli girişimci- sermayedar ortaklığının kurulduğu bir finansman yöntemi olmasıdır. Risk sermayesinin esas unsurlarını açıklamakta fayda bulunmaktadır. Risk sermayesine ihtiyaç duyanlar özellikle teknolojik yenilik alanında iyi bir iş kurma fikrine, girişimcilik yeteneğine ve bilgisine sahip olan müteşebbislerdir. Ancak bu girişimciler genellikle düşüncelerini hayata geçirebilecek finansal güçten yoksun bulunmaktadır. Bu sebeple yenilikçi fikirlere sahip olan bu girişimcilerin yatırım fikirlerini gerçekleştirmelerine risk sermayesi şirketleri olanak sağlamaktadır. Risk sermayesi şirketleri girişimcilere, yönetsel ve teknik destek de sağlayabilmektedir. Risk sermayesi modelinde risk sermayesi şirketleri tarafından kâr elde etmek amacıyla uzun vadeli öz kaynak ve öz kaynak benzeri kaynak aktarımı sağlanmaktadır. Konuyla ilgili kaynaklarda girişim sermayesi, venture capital ve private equity olarak da karşılaşılan

21 4 risk sermayesi, ağırlıklı olarak teknolojik yenilik içeren fikirlerin finansmanında kullanıldığından, teknolojik yenilikle iç içe anılmaktadır. Risk sermayesi finansman modeli, kuramsal ve pratik çerçevesini oluşturan çeşitli kavramları içermektedir. Bu kavramlar; teknolojik yenilik, girişimci ve risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonlarıdır. Risk sermayesi finansman modeli bir sonraki bölümde ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır RİSK SERMAYESİ FİNANSMAN MODELİ Risk sermayesi finansman modeli, kuramsal olarak ve uygulamada KOBİ odaklı bir finansman modelidir. Risk sermayesi finansman modeli KOBİ ler için finansal sorunlarının çözümüne yönelik bir araç iken, sermaye sahipleri açısından yüksek getirinin hedeflendiği uzun vadeli bir yatırım olarak algılanmaktadır. Dünyada venture capital ve private equity adlarıyla da kullanılırken; Türkiye de daha çok risk sermayesi kullanımı tercih edilmektedir. Ancak son yıllarda girişim sermayesi ifadesinin de kullanımının yaygınlaşmaya başladığı görülmektedir (Can, 2007) Risk Sermayesi Finansman Modelinin Genel Yapısı Risk Sermayesi Yatırımlarının Özellikleri Risk sermayesi özellikle KOBİ lerin finansman ihtiyacının karşılanması için tercih edilen güncel bir finansman modelidir. Risk sermayesi, geleneksel finansman modellerinden çeşitli farklılıklar göstermesi nedeniyle, alternatif finansman yöntemlerinden biri olarak nitelendirilmektedir. Daha önce de değinildiği gibi, risk sermayesi ağırlıklı olarak teknolojik yenilik içeren girişimlerde tercih edilen bir yaklaşım olmuştur. Öz kaynak şeklinde sağlanan fonla genellikle yüksek getiri potansiyeline sahip KOBİ lerin finansmanına yönelik kullanılan alternatif bir finansman yöntemi haline gelmiştir. Bu haliyle risk sermayesi bir finansman yöntemi olmanın ötesinde bir sermaye yapısı hüviyeti kazanmaktadır. Risk sermayesinin özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Çiller ve Çizakça, 1989): Teknolojik yenilik Sermayeye katılma

22 5 Yönetime katılma Küçük işletme- hızlı büyüme Uzun vadeli yatırım Reel yatırım KOBİ lerin finansal sorunlarına çözüm oluşturma -Teknolojik Yenilik: Yenilik inovasyon kavramına karşılık kullanılan bir ifadedir. Yenilikten kast edilmek istenen ticarileştirilebilen yeni bir ürün veya süreçtir. Çünkü, yaratılan yeni teknolojilerin risk sermayesi yatırımlarından istifade edebilmesi için, bu teknolojilerin para kazandıran ticari ürünlere dönüşebilmesi gerekmektedir. Risk sermayesi şirketlerinin teknolojik yenilik içeren yatırımlara yönlenmelerinin nedeni, uzun vadede verimlilik artışı ve/veya rekabet avantajları yakalayarak büyük tutarlarda kâr getirisi sağlayabilmesidir (Çiller ve Çizakça, 1989). Risk sermayesi şirketleri yüksek kazanç beklentileri ile yeni teknolojik yatırımlara fon sağlamaktadır. -Sermayeye Katılma: Risk sermayesi şirketlerinin yeni teknolojik yatırımlara finansman sağlamaları, yatırım yaptıkları şirketin sermayesine katılarak ortaklık kurmaları şeklinde gerçekleşmektedir. Risk sermayesi şirketleri böylelikle yeni teknolojik yatırımın ortağı olmaktadır. Bu aynı zamanda diğer finansman modellerinde olduğu gibi yatırımcının finanse ettikleri girişimin alacaklısı olmadığını göstermektedir. Bir diğer ifadeyle risk sermayesi şirketinin yeni şirkete öz kaynak şeklinde uzun vadeli fon sağladığı ifade edilebilir. Risk sermayesi finansman modeli temelde hisse senedi alımı yoluyla girişimcilerin fonlandığı bir model olarak uygulanırken; risk sermayesi şirketleri aşağıdaki finansal araçları kullanarak da risk sermayesi yatırımlarına girmektedir (Çiller ve Çizakça, 1989): a- Hisse Senedi: Ortaklık hakkını temsil eden hisse senedi risk sermayesi şirketleri tarafından en çok kullanılan araçtır. b- Hisse Senedi ile Değiştirilebilen Menkul Kıymetler: Bu yöntemde risk sermayesi şirketi girişimci şirkete yatırım yaparken şirketin ihraç ettiği tahvil veya bonoyu satın almaktadır. Risk sermayesi şirketi borcuna karşılık girişimci şirket hissesi alması halinde yeni teknolojik şirket risk sermayesi yoluyla finanse edilmiş olmaktadır.

23 6 -Yönetime Katılma: Risk sermayesi şirketlerinin yatırım yaptıkları teknolojik yenilikçi şirketlerin yönetsel faaliyetlerine katılımları anlamına gelmektedir. Risk sermayesi finansmanı genellikle yüksek risk taşıyan yeni yatırımlardan oluştuğu için, risk sermayesi şirketleri çoğunlukla yatırım yaptıkları şirketlerin yönetimlerinde aktif olarak yer almaktadır. Risk sermayesi şirketleri bu maksatla uzman kadroları istihdam etmektedir. Yatırım yapılan şirketlerin yönetim kurullarında bu uzman kadroları ile katılım sağlamaktadır. Risk sermayesi şirketleri bu kadrolarla finansal fon sağladıkları girişim şirketlerine sadece finansman vermemekte, aynı zamanda finansal raporlarıntabloların hazırlanması ve yorumlanması, çeşitli kademeler için kalifiye personelin tedarikinde yardım, pazarlama vb. konularda danışmanlık hizmeti sunmakta ve yönetsel destek de sağlamaktadır (Tutar ve Küçük, 2003). Risk sermayesi şirketleri, yatırım yaptıkları girişim şirketlerinin piyasa değerini maksimize ederek, yatırımın getirisinden en yüksek kazancı elde etmeyi amaçlamaktadır. Risk sermayesi şirketleri yatırım yaptıkları işletmeleri piyasa değerini artıma yönünde denetlemekte, gerekli müdahalelerde bulunmakta ve bu maksatla yönetime etkin bir şekilde katılmaktadır. Risk sermayesi şirketleri yönetime katılmayı iki şekilde tercih edebilmektedir. Bir kısım risk sermayesi şirketleri yatırım yaptıkları işletmelerin yönetim kurullarında kendi uzmanları aracılığıyla aktif bir şekilde rol almayı tercih etmektedir. Diğer taraftan, bir kısım risk sermayesi şirketi de yönetimin dışında kalmayı, gerektiğinde kritik kararların alınmasına müdahale etmeyi tercih etmektedir (Tutar ve Küçük, 2003). -Küçük İşletme-Hızlı Büyüme: Risk sermayesi finansman modelinin KOBİ odaklı yapısının bir ifadesidir. Risk sermayesi şirketlerinin amacı yatırım yaptıkları işletmelerin hisse senetlerinin piyasa değerinin hızlı bir şekilde büyük oranda artmasıdır. Bu nedenle risk sermayesi, teknolojik yenilik içeren girişimleri hayata geçirerek hızlı büyüme potansiyeli yaratan KOBİ lere odaklanmaktadır (Tutar ve Küçük, 2003). Çevik şirketlere yatırım yaparak aynı zamanda yatırımın geri ödeme süresini de kısaltmak istemektedirler. -Uzun Vadeli Yatırım: Risk sermayesi finansman modelindeki yatırımların süresi genellikle uzun dönemleri kapsamaktadır. Uzun süreli bir finansman modeli olan risk sermayesinde, başlangıç aşamasındaki yatırımların süresi ortalama 5-10 yıl

24 7 arasındadır. Başlangıç aşamasında ya da şirketin kuruluş yani erken aşamalarında gerçekleştirilen risk sermayesi yatırımları daha uzun süreler alabilirken, geç aşamalardaki yatırımlar çoğunlukla daha kısa sürelerde sonuçlanmaktadır (Şirvan, 2002). -Reel Yatırım: Risk sermayesi yatırımları yenilikçi teknolojik girişimlere odaklı olduğu için üretime yönelik yapılardır. Yüksek getiriyi amaçlayan risk sermayesi, finanse ettiği girişimlerin reel olarak büyümesi sonucunda hedeflediği yüksek parasal getiriyi elde etmektedir (Şirvan, 2002). -KOBİ lerin Finansal Sorunlarına Çözüm Oluşturma: Risk sermayesi, KOBİ lerin finansal sorunlarının çözümüne yönelik kullanılan önemli bir finansman seçeneğidir. KOBİ ler, yapısal özellikleri gereği finansal sermayeleri kırılgan bir nitelik taşımaktadır. KOBİ ler kredi bulma konusunda teminat sorunları yaşayabilmekte, büyük ölçekli işletmelere nazaran daha kısa süreli finansman sağlayabilmekte ve/veya daha yüksek faiz oranlı kredi imkanlarına sahip olabilmektedir. Bu sorunlarına rağmen kredi ile finansman yolunu tercih etmeleri durumunda KOBİ ler borçların ödenmesinde ve devamında da işletme sermayesi döngüsünde önemli darboğazlar içerisine düşebilmektedir. Finansal sermaye sıkıntısı çeken KOBİ lerin üretim süreçleri ve faaliyetleri de sekteye uğrayabilmektedir. Ülke ekonomilerine önemli ve değerli katkılar sağlayan KOBİ lerin kredilerden aldıkları cüzi pay, KOBİ lerin yaşadıkları finansal sorunların bir göstergesi olarak durmaktadır. Bu doğrultuda risk sermayesi, öz kaynak şeklinde bir finansman olanağı tanıdığı için KOBİ ler açısından tercih edilebilir bir seçenek olmaktadır. Kuram ve uygulama açısından da risk sermayesi, KOBİ leri odağına alarak, yüksek getiri hedefi ile KOBİ lerin finansman sorununa çözüm getirirken risk sermayesi şirketlerine de cazip yatırım avantajı sunabilen bir finansman modelidir. Burada risk sermayesinin özellikleri olarak ele alınan bu özellikler, risk sermayesi finansman modelinin ölçütleri olarak da kabul edilmektedir. Diğer bir ifadeyle, bir finansman modelinin risk sermayesi olarak nitelendirilmesi açısından bu temel özelliklerin bulunması önem taşımaktadır(kutlu,2007). Bu kısımda incelenen risk sermayesi finansman modelinin temel özellikleri arasında öne çıkan teknolojik yenilik ve küçük işletme unsurları olmuştur. Öyle ki, risk

25 8 sermayesi finansman modelinin bu iki temel özellik üzerine kurulduğu ifade edilebilir. Teknolojik yeniliklerin yüksek verimlilik yaratması ve küçük işletmelerin çok hızlı büyüme ve değerlenme potansiyeline sahip olmaları bu düşünceyi kuvvetlendirmektedir. Ancak bu noktada, risk sermayesinin bu şekilde kısıtlanama cağını da belirtmek gerekmektedir. Yeni teknoloji içermeyen, fakat yüksek getiri sağlayabilecek çeşitli aşamalardaki girişimlere şirket ölçeği gözetilmeksizin yapılan öz kaynak şeklindeki yatırımlar da (çıkış unsurunu içerme şartıyla) risk sermayesi finansman modeli kapsamına girmektedir Risk Sermayesi Finansında Risk Faktörleri Risk sermayesi finansman modeli, isminin de içinde barındırdığı gibi riskli yatırımların finanse edilmesidir. Yüksek getiri amacında olan risk sermayesi, bu doğrultuda birçok risk faktörünü üstlenebilmektedir. Risk sermayesi yatırımlarının karşılaşabilecekleri başlıca riskleri; teknolojik risk, yönetim riski, üretim riski, finansman riski ve pazarlama riski olarak sıralamak mümkündür (Toroslu, 2001). -Teknolojik Risk: Girişimcilerin yeni teknolojileri geliştirip bunları verimli bir şekilde uygulayabilmeleri ile ilgili risktir. Teknolojik risklerin kaynakları farklı olabilmektedir. Ancak temelde küçük ölçekli girişimcilerin Ar-Ge çalışmaları sırasında teknoloji konusunda yeterli bilgiye ve deneyime sahip olmamaları yatmaktadır. Teknolojik riskin işaret ettiği sorunların başında hatalı-sorunlu teknolojik yeniliklerin yaratılması veya yeni teknolojinin gerektirdiği uzmanlık ve bilginin yetersizliği gelmektedir. bunların doğal sonucu olarak elde edilecek teknolojinin de etkili bir şekilde kullanılması mümkün olmamaktadır. Teknolojik risk örtük olarak risk sermayesi fonunun yeni teknolojinin üretilmesi aşamasını finanse etmemesi sonucunda, şirketlerin yeterli kaynak olmadan yeni teknolojiler üretmelerinden kaynaklanabilecek riski de barındırmaktadır. Bunlarla birlikte, risk sermayesi yatırımlarının uzun süreli olması nedeniyle, yatırıma konu edinen yeni teknolojilerin eskimesi, mevcut teknolojik yenilik fikrinin beklenen getiriyi sağlayamaması olasılığının yarattığı demode olma riski de teknolojik risk faktörü içerisinde düşünülmektedir. Bu durum özellikle bilişim ve iletişim teknolojileri sektörü gibi çok hızlı gelişen ve kendini yenileme frekansı çok yüksek olan sektörlerde söz konusu olmaktadır (Toroslu, 2001).

26 9 -Yönetim Riski: Bu risk türü fonlanmasına karar verilen girişimlerin yönetim zafiyetlerine yöneliktir. Risk sermayesi yatırım ortaklıkları fonları tarafından finanse edilen şirketlerde yöneticilerin, yönetim bilgi ve becerilerinden yoksun olmaları sonucunda şirkete vizyoner yönelim verememeleri ve şirket yönetiminde yaptıkları hatalardan kaynaklanan risk türüdür. Risk sermayesi şirketleri yönetim riskini bertaraf edebilmek maksadıyla kendi bünyelerindeki uzman kadrolarla şirketlerin yönetim faaliyetlerine aktif olarak katılabilmektedir (Ceylan ve Korkmaz, 2000). -Üretim Riski: Kullanılan teknolojinin büyük ölçekli ve uzun süreli üretime elverişli olmaması riskidir. Burada kast edilmek istenen ölçek ekonomisinden istifade edemeyecek bir yeniliğe yatırım yapılma riskidir. Aynı risk, üretilen örneğin pazarlanabilir bir ürüne dönüştürülmesi aşamasında da ortaya çıkabilmektedir (Ceylan ve Korkmaz, 2000). -Finansman Riski: Bir diğer risk türü de üretim süresince karşılaşılabilecek ek maliyetlerin ve finansman ihtiyaçlarının karşılanması konusunda fonların yetersiz kalması riskidir. Bu şekilde ek finansman ihtiyaçlarının doğmasından kaynaklanan risk yatırımı tehlikeye atabilmektedir (Ceylan ve Korkmaz, 2000). -Pazarlama Riski: Risk sermayesi ürünün pazarlanması aşamasında karşılaşılabilecek sorunlardan kaynaklanan riski de değerlendirmek durumundadır. Özellikle rekabetin yüksek olduğu piyasalarda sunulacak ürünler için söz konusu olan pazarlama riski tasarım aşamasından itibaren hesaba katılmalıdır, Piyasa payı ve talep tahmini çalışmalarının ve uygulanacak pazarlama politikaları ve stratejilerinin doğruluğu ve başarısı pazarlama riskini etkilemektedir (Ceylan ve Korkmaz, 2000). Risk sermayesi yatırımlarının sahip olduğu yukarıda sıralanan bu riskler, yatırımların beklenen sonuçlarına ulaşılması sürecini tehdit eden unsurlardır. Bu nedenle risk faktörleri başta olmak üzere yatırımların risklerinin analiz edilmesi, risk sermayesi şirketlerinin yatırım kararlarının başarısı açısından önem taşımaktadır. Risk sermayesi şirketleri bu amaçla; proforma bilançoların hazırlanması, piyasa araştırması ve talep tahmini çalışmaları, piyasa büyüklüğü ve piyasaya giriş-çıkış koşullarının incelenmesi gibi çalışmalar yapmaktadır. Ek olarak ulusal, bölgesel ve küresel ekonomik konjonktür ile veriler, beklentiler ve tahminler göz önünde bulundurularak

27 10 yatırımların riskleri değerlendirilmekte ve yatırım kararları bu doğrultuda alınmaktadır (Ceylan ve Korkmaz, 2000) Risk Sermayesine Katılma Biçimleri Risk sermayesi fonları, risk sermayesi yatırımlarını doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki şekilde yapmaktadır (Baygan ve Freudenberg, 2000): 1- Doğrudan Katılımlar: Yatırımcıların kendileri işletmeleri doğrudan finanse etmektedir. Bu şekildeki bireysel risk sermayesi yatırımcıları melek yatırımcı olarak anılmaktadır. 2- Dolaylı Katılımlar: Fonlar risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları şeklinde yapılanan risk sermayesi şirketlerinde toplanmakta ve risk sermayesi yatırımlarına yönlendirilmektedir Doğrudan Katılım Doğrudan katılımda, girişimler fon sahipleri tarafından birinci elden finanse edilmektedir. Doğrudan katılım, yapısı itibarıyla büyük atıl fonlara sahip bireysel sermaye sahiplerinin doğrudan katılımı ile gerçekleşmektedir. Ancak bu tür katılım, sermaye yatırımcılarının yatırım yapılan işletme hakkında genellikle kişisel ve uzmanlık bilgisine sahip olmamalarından ötürü tercih edilen bir yöntem değildir. Ayrıca, bu yöntem risk sermayesinin dağılımını mümkün kılmamaktadır. Melek yatırımcı olarak da ifade edilen bu yöntem, çok fazla uygulanmamakla birlikte 2000 li yılların başından itibaren kavramın kuramsal içeriğinin yerleşmeye ve kullanımının yaygınlaşmaya başladığı görülmektedir (Baygan ve Freudenberg, 2000) Dolaylı Katılım Dolaylı katılım, gerçek risk sermayesi olarak da nitelendirilmektedir. Bu tür katılımda sermaye sahipleri risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları şeklinde örgütlenerek veya şirketleşerek girişimleri fon aktarmaktadır. Sermaye sahipleri genellikle bankalar, sigorta şirketleri ve kamu kuruluşları gibi kurumsal yatırımcılardan oluşmaktadır. Dolaylı katılımda risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları, riskleri

28 11 çeşitlendirmek ve yatırımları uygun girişimlere yönlendirmek için uzman kadroları ile şirket ve piyasa analizleri yapmaktadır. Amaç, maksimum getirinin elde edilmesi için birçok yatırımın değerlendirilmesi ve mevcut yatırımlar içerisinde en uygun olanlarının seçilerek girişimcilerin çeşitli aşamalarda finanse edilmesidir (Çolakoğlu, 2002) Risk Sermayesi Finansman Aşamaları İşletmeler açısından risk sermayesi şirketin her yaşam döngüsünün her evresinde kullanılabilmektedir. Bu sebeple, risk sermayesi hemen hemen her aşamada kaynak gereksinimi olan, kurulum aşamasında bulunan veya mevcut girişimlerin yatırım projelerinde kullanılabilen bir finansman modelidir. Önemli olan, yatırım fikrinin hızlı büyüme ve yüksek kârlılık potansiyeli taşıma özelliklerine sahip olmasıdır. Risk sermayesinin kuramsal içeriği açısından da KOBİ ler ve onların teknolojik yenilik içeren girişimleri, risk sermayesi yatırımları için öncelik taşımaktadır (Usta, 2005:341). Risk sermayesi, işletmeleri kurulma, olgunlaşma ve büyüme evrelerinin herhangi birinde fonlayabilirken; finansman aşamaları temelde erken, ileri ve geç aşama yatırımları olarak sınıflandırılmaktadır (Usta, 2005) Erken Aşama Yatırımları Çekirdek Sermayesi Bu aşamadaki finansman türü için tohum ekme aşaması, proje finansmanı, fikir aşamasında Finans lama ve Ar-Ge aşaması gibi isimler de kullanılmaktadır. Ticari bir ürün veya hizmetin ortaya çıkması için girişim fikirlerinin finanse edilmesi olarak ifade edilmektedir. Çekirdek sermayesi aşaması doğası gereği barındırdıkları belirsizliklerden dolayı yüksek risk taşımaktadır. Ancak başarıya ulaşmaları durumunda, yatırımcılar çekirdek sermayesi yatırımlarından büyük kazançlar elde edebilmektedir (Usta, 2005) Başlangıç Finansmanı İşletmeye alma aşamasında fonlama veya filizlenme aşaması olarak da adlandırılmaktadır. Başlangıç finansmanı risk sermayesi yatırımcıları tarafından kurulma aşamasında olan ya da yeni kurulmuş olmasına rağmen ürününü veya hizmetini

29 12 pazara sunmamış veya sunamamış işletmelerin finanse edilmesidir. Bu finansman aşamasında somutlaşmış fikirlere yatırım yapılmaktadır (Kuğu, 2004). Başlangıç finansmanı, yatırımcılara büyük getiriler vadetmektedir. Ancak bu aşamadaki yatırımların başarısı, projelerin çok iyi değerlendirilmesine ve yapılan analizlerin doğruluğuna bağlıdır Erken Aşama ve Geçit Finansmanı Kurulmuş, üretime başlamış, piyasaya bir ürün veya hizmet sunabilmiş, öte yandan ürününün veya hizmetinin üretiminin devamı ve etkili bir şekilde pazarlanması konusunda finansman ihtiyacında olan girişimlerin, sermaye gereksinimlerini yatırım ortaklıkları ve fonları tarafından karşılanmasıdır. Genişleme finansmanı, serpilme finansmanı, üretim ve piyasaya ilk giriş aşamasında finans lama ve ikinci aşama finansmanı olarak da adlandırılmaktadır. Girişimci, üretimin yapılması ve pazarlanması konusunda finansal sorunlar yaşamakta ve bu sorunların çözümü için risk sermayesi yatırımcılarına başvurmaktadır. Erken aşama ve geçit finansmanının özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Kuğu, 2004). - Finansman ihtiyacı içindeki işletme, belli bir büyüklüğe ulaşmasına ve piyasaya sunacağı ürünü veya hizmeti geliştirmiş olmasına rağmen, piyasada üstünlük kuracak veya amaçladığı pazar payına ulaşacak önemli bir marka imajına sahip değildir. - Yatırımcılar, ticari üretimin gerçekleştirilmesi veya devam ettirilmesi ve üretilen ürünün veya hizmetin pazarlanması sırasında meydana gelen finansal sorunların giderilmesi aşamasında devreye girmektedir. - İşletme, ürününün piyasada rekabet edebilmesi ve pazarlanabilmesi için ek finansmana ihtiyaç duymaktadır. - İşletmenin risk sermayesi dışında fon bulabilmesi, içinde bulunduğu şartlar itibarıyla zordur; çünkü işletmeler genelde küçük ölçekli olduğu için bankacılık kesiminden kaynak bulabilmesi için teminatları yetersiz kalmakta ve sermaye piyasasından fon sağlama imkânı bulunmamaktadır. - İşletme, ürünün veya hizmetin üretilmesi ve pazarlanması için finansal desteğin yanında, yönetsel desteğe de ihtiyaç duymaktadır. İşletme bu ihtiyacın giderilmesi için

30 13 yatırımcıların bu konudaki danışmanlığından ve teknik desteğinden de yararlanmak istemektedir. - Uzun süreli bir finansman aşaması olduğu için yatırımın riski getirisi gibi yüksektir. Yatırımcılar, erken aşama ve geçit finansmanında belli bir büyüklüğe ulaşmış girişimlerle karşı karşıyadır. Dolayısıyla, girişimcilerin üretimle, ürün veya hizmetin rekabet edeceği piyasayla, mevcut veya karşılaşılabilecek sorunlarla ya da yatırımın riskiyle ilgili diğer erken aşamalardaki girişimcilere nazaran daha detaylı bilgilere sahip olmaları muhtemeldir. Bu nedenle yatırımcılar, finansman için kendilerine başvuran işletmelerin değerlendirilmesi hususunda daha çok veriye birinci elden ulaşabilmektedir İleri Aşama Yatırımları Bu aşamada, finanse edilen işletme, ürününü üretmekte ve piyasaya sunmakta, ancak faaliyetlerini başarılı bir şekilde yürütebilmek için ek finansman kaynağına ihtiyaç duymaktadır. Risk sermayesi yatırımcılarının bu gereksinimler içerisinde bulunan işletmelere yaptıkları yatırımlar, büyüme-genişleme finansmanı olarak da adlandırılmaktadır (Civan ve Uğurlu, 2002). Büyüme-genişleme finansmanının özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Chambers, 1999). - Finanse edilen işletme, kuruluş aşamasının sıkıntılarını atlatmıştır. Piyasada alım satıma konu olan bir ürünü veya sunduğu bir hizmeti bulunmakla birlikte işletmenin belirli bir marka imajı ve piyasa payı bulunmamaktadır. - İşletme, kârının düşük olması nedeniyle piyasa payını genişletmek ve rekabet edebilmek için ek finansmana ihtiyaç duymaktadır. - İşletmenin, gerekli koşulları yerine getiremediği için, bankalardan ve sermaye piyasalarından fon sağlama imkânı oldukça düşük ve bu nedenle de risk sermayesi gereksinimi yüksektir.

31 Geç Aşama Yatırımları Köprü Finansmanı Piyasada tutunmuş, belli bir piyasa payına ulaşmış ve yakın bir zamanda halka açılmayı amaçlayan, ancak bu süreç içerisinde finansal sorunlar yaşayan işletmelerin finansman ihtiyacı risk sermayesi modeli ile rahatlıkla karşılanabilmektedir. Ara finansman veya destek finansmanı olarak da adlandırılmaktadır (Aypek, 2001). Köprü finansmanının özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Aypek, 2001). İşletmeler piyasada tutunmakta ve piyasa değerleri artmaktadır. İşletmenin üretim ve dağıtım kapasitesi genişlemiş, pozitif ölçek ekonomileri de etkili olmaya başlamıştır. Kurulmuş ve işlemekte olan, ancak çeşitli sorunları bulunan bu aşamadaki işletmeler risk sermayesi finansmanına başvurmaktadır. Daha kısa süreli bir yatırım olduğu için erken aşama yatırımlarına nazaran riski göreceli olarak daha düşüktür Şirket Kurtarma Finansmanı Çeşitli nedenlerle büyük finansman sorunları yaşayan, ancak çok yüksek gelişme potansiyeli olan girişimlerin risk sermayesi yatırımcıları tarafından fonlanmasıdır. Şirket kurtarma finansmanının özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Usta, 2005). Günümüzde çok az uygulanan bir geç aşama yatırımıdır. Yatırımcılar açısından çok önemli bir çaba gerektirmektedir. Öncelikle desteklenecek işletmenin yönetim ekibini değiştirmesi talep edilmektedir ve bankalarla yapmış olduğu anlaşmalar yenilenerek kredi alma olanakları araştırılmaktadır. İşletmenin ilk yatırımcısının sadece danışman rolünü üstlenmesi veya işletmeyi tamamen bırakması istenmektedir. Şirket kurtarma operasyonları çoğunlukla, yatırımcılar tarafından sağlanacak olan fon tutarının büyük olmasını gerekmektedir; bu da yatırımcıların şirket kontrolünde çoğunluğu sağlamasına yol açmaktadır.

32 15 Şirket kurtaran yatırımcı, söz konusu işletmeyi başarıya ulaşması halinde çoğunlukla aynı endüstri kolundaki büyük bir şirkete satmaktadır. Böylece orta düzeyde bir sermaye kazancı sağlanmaktadır. Bu kazanç yatırım tutarının 2-3 katından daha fazla olmaktadır. Birçok şirket kurtarma yatırımı başarısızlıkla sonuçlanmaktadır. Bu nedenle çok az sayıdaki risk sermayesi şirketi bu tür yatırımlara yönelmektedir Satın Alma Destek Finansmanı Satın alma destek finansmanı, mevcut işletmelerde kontrolü sağlayacak orandaki işletme payının satın alınarak işletme yönetiminin kontrol altına alınması temeline dayanan bir risk sermayesi finansman çeşididir. Erken aşamalardaki risk sermayesi yatırımlarına nazaran daha kısa süreli ve daha risksiz yatırımlar olmalarından ötürü, satın alma destek finansmanlarının toplam risk sermayesi yatırımları içerisindeki payının yıllar geçtikçe arttığı görülmektedir. Hatta konuya ilişkin birçok kaynakta, risk sermayesi yatırımlarının satın alma destek finansmanı ve diğer yatırımlar olarak sınıflandırıldığı görülmektedir.satın alma destek finansmanının aşağıda ayrıntıları belirtilen beş farklı türü bulunmaktadır ( - Yönetimin İşletmeyi Devralması: Şirket yöneticilerinin, şirkette kontrolü sağlayacak orandaki hisse senedini risk sermayesi fonlarının desteği ile satın almaları şeklinde gerçekleşmektedir. Bu tür finansman modelinin arkasında yönetime katılma kadar büyümenin kontrolünü elinde bulundurma düşüncesi yatmaktadır. Şirket yöneticileri, yönetim açısından kontrolü sağlamaları sonucunda, şirkete daha hızlı bir büyüme kazandırılabileceklerine inanmaktadır (Usta, 2005). - Borçla (ya da Kaldıraçlı) Satın Alma: Bu yöntemde de şirketin kontrolünün risk sermayesi fonunda kalması yönündeki düşünce ile hareket edilmektedir. Şirket dışındaki üçüncü kişilerin yüksek oranda borçlanarak elde etmiş oldukları fonlarla, risk sermayesi fonlarının desteği ile şirkette kontrolü sağlayacak orandaki hisse senedini satın almaktadır. Şirket hisselerinin satın alınışında borçlanarak elde edilen fonların yansıra, öz kaynak da kullanılmaktadır. Ancak öz kaynak kullanım oranı genellikle %10 civarında seyretmektedir. Risk sermayesi şirketleri için cazip olan konu şirketin hızlı büyüme potansiyelidir. Çünkü finansman sağlayan risk sermayesi, yeniden

33 16 yapılandırma ile şirkete hızlı bir büyüme kazandırıp önemli miktarlarda getiriler elde ederek yatırımlardan çıkmayı amaçlamaktadır (Usta, 2005). -Başka Şirketlerin Yöneticilerinin İşletmeyi Devralması: Başka şirket yöneticilerinin veya yönetici gruplarının, risk sermayesi fonlarının desteği ile şirkette kontrolü sağlayacak orandaki hisse senedini satın almaları şeklinde gerçekleşmektedir. Genellikle iyi yönetim kadrolarına sahip olmayan şirketlere bu yöntem uygulanmaktadır. Risk sermayesi şirketleri, şirketi daha iyi yöneteceğine inanan ve genellikle yatırım yapılan şirketin faaliyette bulunduğu sektörde deneyim sahibi olan yönetici kadroları devralınacak şirkette görevlendirmektedir (Usta, 2005). - Çalışanların Hisse Senedi Sahipliği Planı: Şirkette kontrolü sağlayacak orandaki hisse senedinin, şirket çalışanları tarafından risk sermayesi fonlarının desteği ile satın alınması şeklinde gerçekleşmektedir. Şirket çalışanlarına, şirkete ortak olmaları doğrultusunda fazladan bir motivasyon sağlanmaktadır. Çalışanların şirket sahipliği ile kazanacağı aidiyet duygusu ve özdeşleşme şirket performansına olumlu katkı sağlayacaktır. Bu ekstra motivasyon ve çalışanların şirkete ilişkin bilgi ve becerilerinin birleşmesi sonucunda, şirkete hızlı bir büyüme kazandırılması amaçlanmaktadır (Usta, 2005). - Şirketin Mevcut Yöneticilerinin ve Başka Şirketlerdeki Yöneticilerin Bir Araya Gelerek İşletmeyi Devralması: Şirkette kontrolü sağlayacak orandaki hisse senedinin, şirketin mevcut yöneticilerinden ve başka şirketlerdeki yöneticilerden oluşan bir grup tarafından risk sermayesi fonlarının desteği ile satın alınması şeklinde gerçekleşmektedir. Yatırıma katılan başka şirket yöneticileri, genellikle finanse edilen şirketin faaliyette bulunduğu sektörde deneyim sahibi olan yönetici kadrolardan oluşmaktadır Risk Sermayesi Finansman Süreci Risk sermayesi finansman süreci, değişik alt aşamaları içermekle birlikte, esasen risk sermayesi fonunun toplanması ve oluşturulması, risk sermayesi yatırımının yapılması ve risk sermayesi yatırımından çıkış aşamaları olmak üzere üç temel aşamadan oluşmaktadır. Bunlar; öncelikle çeşitli kaynaklardan sağlanarak risk sermayesi fonu oluşturulmakta, daha sonra uygun görülen girişimler finanse edilerek

34 17 risk sermayesi yatırımı gerçekleştirilmekte ve son olarak da risk sermayesi şirketlerinin yatırımdan çıkmasıyla risk sermayesi süreci sonlandırılmaktadır. Diğer taraftan, risk sermayesi finansman süreci çok değişik alt aşamaları içermektedir. Bunlar; risk sermayesi fonunun oluşturulması ve organize edilmesi, girişimcilerin risk sermayesi şirketlerine başvurması, başvuruların değerlendirilmesi, yatırım projesi planının hazırlanması, fizibilite çalışmalarının yapılması, yatırım kararının alınması, yatırım sözleşmesinin yapılması, yatırımın gerçekleştirilmesi ve yatırımdan çıkış gibi aşamalardır. Risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonlarının (risk sermayesi şirketleri) risk sermayesi yatırım süreçleri, genel hatlarıyla Şekil 2,1 deki gibi işlemektedir (Fettahoglu, 1992). Kaynak: (Fettahoğlu, 1992) Şekil 2.1. Risk Sermayesi Finansman Süreci Risk Sermayesi Fonunun Oluşturulması Risk sermayesi finansman sürecinin ilk aşamasını risk sermayesi fonunun oluşturulması ve organize edilmesi teşkil etmektedir. Çeşitli kaynaklardan oluşturulan risk sermayesi fonları, risk sermayesi yatırımlarının gerçekleştirilmesi amacıyla risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları adı altında organize edilmektedir. Bu aşamada, ilk olarak bir araya getirilecek risk sermayesi fonunun toplam miktarı belirlenmektedir. Bunun için yatırım yapılacak işletmeler belirlenmekte, bu işletmelerin özellikleri, yönetim giderleri ve diğer giderler gibi unsurlar önem taşımaktadır. Risk sermayesi

35 18 fonunun oluşturulabilmesinin ilk koşulu bu işe girebilecek yatırımcıların varlığıdır. Bu maksatla ellerindeki fonları uzun süreli ve daha riskli yatırımlarda değerlendirmek isteyen yatırımcıları bir araya getirecek bir organizasyon yapılmaktadır. Uzun süreli yatırımların ülkedeki ekonomik konjonktür, faiz oranları, enflasyon, yatırım alışkanlıkları, mevcut sermaye piyasalarının yapısı, siyasi ya da politik istikrar, beklentiler gibi çok çeşitli faktörlerden etkilenebilmektedir. Bu dış etkenlerden kaynaklı çeşitli sorunlar özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde risk sermayesi fonlarının oluşumunu daha fazla etkileyebilmektedir.. Ayrıca risk sermayesindeki yatırım riski büyük ve belirsiz olduğundan ve yeni bir ürün geliştirme ya da yeni bir piyasaya girme amacından dolayı risk, ticari risk, pazar riski hatta fiyat ya da sermaye riskini içerebilmektedir. Bu sebeple, risk sermayesi fonuna taahhütte bulunacak sermayenin yeterli büyüklükte ve vadede olması önemli bir sorun oluşturmaktadır. Risk sermayesi fonunun oluşturulmasının zorluğuna rağmen, çeşitli kaynaklardan toplanan fonlar risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları bünyesinde organize edilmekte ve risk sermayesi yatırımları gerçekleştirilmektedir (Fettahoğlu, 1992) Risk Sermayesi Fon Kaynakları Ellerinde fon fazlası bulunan ve bu fonları risk sermayesi yatırımlarında kullanmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler, risk sermayesinin fon kaynaklarıdır. Risk sermayesinin başlıca fon kaynaklarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, 1999): Özel Risk Sermayesi Şirketleri Ticari Bankalar Yatırım Bankaları Sigorta Şirketleri Vakıflar Yatırım Grupları Risk Sermayesi Yatırım Fonları Şahıslar Üniversiteler Emeklilik Fonları

36 19 Yabancı Fonlar Devlet Tarafından Doğrudan ya da Dolaylı Olarak Sağlanan Fonlar Risk sermayesinin çok çeşitli fon kaynakları bulunmaktadır. Bu çeşitliliğin yanında, ülkelerin ekonomik ve hukuksal yapılarının farklılıklar arz etmesi nedeniyle, fon kaynaklarının bileşimi ülkeden ülkeye de değişmektedir. Çeşitli kaynaklardan elde edilen fonlar, risk sermayesi yatırımlarının gerçekleştirilmesi amacıyla risk sermayesi şirketleri bünyesinde organize edilmektedir. Risk sermayesi yatırımları için organize edilen bu fonların özellikleri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür (Çolakoğlu, 2002): Bu tür yatırım fonları profesyoneller tarafından oluşturulmaktadır. Yatırım yapılan projeleri genç, dinamik, hızlı büyüme ve yüksek kârlılık potansiyeli olan projelerdir. Şirketlerin başlangıç sermayeleri için iyi bir kaynaktır. Finans sektöründe belirli amaçlar için kullanımı öngörülen ve bu amaçlar için oluşturulan bir finansal araçtır. Risk sermayesi fonları genellikle hisse senedi satın almayı tercih etmektedir. Ürün ve hizmet üretimine yardımcı olmaktadır. Şirket yönetimine katılarak, stratejik kararların alınmasında yardımcı olmaktadır. Risk sermayesi finansman süreci uzun vadeli bir fon çeşididir Risk Sermayesi Şirketleri Risk sermayesi şirketleri, risk sermayesi fonlarını organize eden ya da kendi fonlarını risk sermayesi yatırımlarına yönlendiren şirketlerdir. Risk sermayesi şirketlerinin temel faaliyet amacı KOBİ odaklı risk sermayesi yatırımlarını bir araya getirebilmektir. Risk sermayesi şirketleri, risk sermayesi finansman sürecinde, risk sermayesi fonlarını toplayarak risk sermayesi yatırımlarının gerçekleştirilmesini organize eden finansal kuruluşlardır. Büyük fonların toplandığı bu şirketlerin amacına hizmet etmesi ve verimli şirketler olarak uygun faaliyette bulunmaları ve bu şirketlere işlerlik kazandırılması büyük önem taşımaktadır. Risk sermayesi şirketlerinin yönetimi, risk sermayesi piyasalarının gelişimi ve bu doğrultuda ülke ekonomilerinin kalkınma ve

37 20 büyüme hamlelerinin gerçekleştirilmesine katkı sağlayacak girişim fikirlerinin hayata geçirilmesi açısından ayrı bir öncelik taşımaktadır ( Risk Sermayesi Yatırımının Yapılması Bu aşama, risk sermayesi finansman sürecinin en uzun aşamasıdır. Risk sermayesi şirketleri ile girişimciler bu aşamada karşılıklı iletişime geçmektedir. Bu aşamada yatırım yapılacak şirket belirlenmekte ve yatırım hayata geçmektedir. Bir risk sermayesi yatırımı, genel olarak aşağıda sıralanan aşamalardan geçilerek yapılmaktadır (Özkan, 2001). İş Planının Hazırlanması Ön Değerlendirme Birlikte Çalışma Değerlendirme Yatırım Sözleşmesinin Düzenlenmesi Yatırımın Gerçekleştirilmesi İş Planının Hazırlanması Risk sermayesi finansman modelini kullanmak isteyen girişimciler, risk sermayesi şirketlerine müracaat etmektedir. Bu yöntemi tercih eden girişimciler genellikle yüksek kârlılık potansiyeli olan ve teknolojik yenilik içeren yatırım fikirlerine sahip kimselerdir. Bu gruba giren girişimci profili mevcut yatırımlarını devam ettirmek veya genişletmek isteyen girişimciler de olabilmektedir. Risk sermayesi yatırımlarının, uygulamalarda genellikle internet, telekomünikasyon, biyoteknoloji, tüketici hizmetleri, enerji ve bilişim sektörlerinde faaliyette bulunan girişimlere yapıldığı bilinmektedir (Özkan, 2001). Girişimciler risk sermayesi şirketlerine fonlama için müracaat ettiklerinde kendi çalışmaları, analizleri ve fizibilite etütleri doğrultusunda hazırladıkları iş planlarını sunmaktadır. Risk sermayesi şirketlerine sunulacak gelir tahminleri, üretim şekli, yatırımın maliyeti, yatırımın beklenen getirisi, işletme giderleri, pazarlama stratejisi, yönetim biçimi, yöneticilerin özellikleri ve mali yapıyla ilgili bilgileri içeren bir iş

38 21 planında genel olarak aşağıda sıralanan konuların bulunması gerekmektedir (Özkan, 2001). Piyasanın, yönetimin ve şirketin rekabet sağlayacağı avantajları içeren kısa özet, Şirketin ürünleri, hizmetleri, müşterileri, mali performansı, sorunları, sektörün doğası, cari durumu, beklentileri gibi konuları içeren işletmenin ve sektörün tanımı, Yönetim kadrosunun özeti, Ürünlerin ve hizmetlerin özellikleri ve avantajları (tanım, mülkiyet durumu, rekabetçi avantajlar, potansiyel), Piyasa araştırması ve analizleri (müşteriler, piyasa büyüklüğü ve eğilimi, rekabet), Piyasa payı ve satışların tahmini (pazarlama plan ve stratejisi, fiyatlama, satış taktikleri, hizmet ve garanti politikaları, reklam, kamu ilişkileri ve ürün sürümünün sağlanması), Planların tasarımı ve geliştirilmesi (gelişme durumu, görevler, zorluklar, riskler, masraflar), İşletme planı (coğrafi sınırlar, sabit değerler, strateji ve planlar, işgücü, yönetim kadrosu, organizasyon, yönetim tazminatı ve sahiplik, yönetim kurulu, idari yardım ve eğitim ihtiyaçları, yardımcı mesleki hizmetler), Ayrıntılı programlar, Kritik riskler ve problemler, Mali plan (kâr-zarar tahmini, nakit akış tahmini, bilanço tahminleri, maliyet ve nakit akış kontrolü, teklif edilen ürün, arzu edilen finansman, kapitaliz asyön, fonların kullanımı) Ön Değerlendirme Ön değerlendirme aşamasında, risk sermayesi şirketleri, müracaat eden girişimcilerin sundukları iş planlarını incelemekte ve belirlenen normlar çerçevesinde kabul edilebilirlik açısından değerlendirmektedir. Gelen başvurular risk sermayesi şirketleri tarafından değerlendirildikten sonra uygun görülmeyenler elenerek, iş planı uygun bulunan girişimciler iş planını sunmaya davet edilmektedir.

39 22 İş planı, risk sermayesi şirketini ikna etmeyi ve şirketin yatırım projesinin hayata geçirilmesi hususunda ikna edici olmayı amaçlamaktadır. Öte yandan, risk sermayesi şirketleri projenin yüksek getiri potansiyeline sahip olması konusunda katı ve olumsuz düşüncelere sahiptir. Bu nedenle, projelerin %95 i henüz başvuru aşamasında elenmekte ve reddedilmektedir (Chambers, 1999) Birlikte Çalışma Yapılan ön değerlendirme sonrası, risk sermayesi yatırımları için umut vadeden girişimciler risk sermayesi şirketleri ile müzakereye davet edilmektedir. Karşılıklı mutabakatın sağlanmasından sonra, girişimcinin yatırım projesi üzerinde detaylı çalışma başlatılmaktadır. Bu aşamada yatırımcılar girişimciler ile birlikte işbirliği içerisinde çalışmaktadır. Risk sermayesi şirketleri tarafından fizibilite etüdü hazırlanmakta, projenin ekonomik ve mali açıdan ayrıntılı teknik analizleri yapılmaktadır (Chambers, 1999). Yapılan analizler ve hazırlanan fizibilite raporu; talep ve piyasa araştırması, yatırım tutarı, gelir ve gider tahminleri, kârlılık yapısı, genel ekonomik-siyasal konjonktür ve beklentiler, yatırım süresi ve riski gibi konularda risk sermayesi şirketlerine ayrıntılı bilgileri sağlamaktadır (Chambers, 1999) Değerlendirme Bu aşamada, risk sermayesi şirketleri ve girişimciler tarafından girişim fikrine veya mevcut işletmelerin geleceğine ilişkin elde edilen fizibilite sonuçları ve analiz neticeleri değerlendirilmektedir. Risk sermayesi şirketleri, daha önceden belirlemiş oldukları yatırım politikaları ve kriterleri çerçevesinde, ellerindeki müracaatlara ilişkin mevcut sonuçları değerlendirerek, risk sermayesi yatırımını gerçekleştirip gerçekleştirmeme konusundaki son kararlarını vermektedir (Ceylan, 2003). Mevcut sonuçlar ve veriler aşağıda sıralanan kriterlerle sınırlı olmamakla birlikte bu çerçevede değerlendirilmektedir. Risk sermayesi şirketleri tarafından piyasaya erişim, Yönetim kalitesi, Beklenen getiri,

40 23 Risk-getiri yapısı, Coğrafi konum, Piyasaya yakınlık, Finansal güç, Proje sahibinin etkinliği, Rakiplere göre avantajlar, Hisselerin paylaşımı, Patent hakları, Yasal alt yapı. Değerlendirme aşaması, risk sermayesi şirketinin kendisine başvuran girişimlerle ilgili son kararını verdiği aşamadır. Yatırım projesinin zaman-risk yapısı incelendikten sonra, risk sermayesi şirketinin değerlendirmeleri olumlu sonuç vermiş ise son olarak yatırımın fiyatlandırılması yapılarak ortaklık payları belirlenmektedir. Risk sermayesi şirketlerinin yaptıkları değerlendirmeler aşağıdaki gibi sonuçlanmaktadır (Ceylan, 2003). Olumsuz sonuç verirse; girişimciler reddedilmektedir. Olumlu sonuç verirse; risk sermayesi şirketleri finans lama, ortaklık payı ve katılma koşullarını belirlemektedir.

41 24 İKİNCİ BÖLÜM ABD VE AVRUPA'DA RİSK SERMAYESİ 2.1. RİSK SERMAYESİNİN AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ NDEKİ GELİŞİM SÜRECİ Çağdaş finansal yönetim olarak risk sermayesinin ilk uygulandığı yer Amerika Birleşik Devletleri'dir. Risk sermayesi, A. B. D' ye değişik zamanlarda göç edenlerin iş kurabilmek amacıyla bankalardan uzun vadeli aldıkları girişimcilik sermayesi sayesinde kendini göstermiştir. 18. ve 19. yüzyıllarda, Avrupa'dan Amerika'ya yoğun göçler yaşanırken, yeni kıtada iş gereksinimi duyan göçmenler, bu yöntemi sıklıkla uygulamışlardır. II. Dünya Savaşı sonrasında Amerikalı iş adamı Laurence Rockefeller'in asker arkadaşlarına savaştan sağ dönmeleri hâlinde iş kurmaları için destek sözü vermesi ve bu sözünü yerine getirmesi ile risk sermayesi günümüzdeki anlamına kavuşmuştur. Rockefeller, daha önceden planlamamış olmasına rağmen, bu kaynak aktarımını bir yardım veya borç olarak değerlendirmemiş, aksine arkadaşlarının kuruluşlarına risk sermayesi yöntemi ile hisse alarak ortak olmuştur (Ark, 2002: 04) yılında Boston'da kurulan Amerikan Araştırma ve Geliştirme Şirketi (American Research and Development Corporation, ARD), ilk kamu risk sermaye şirketi olarak, risk sermayesi yatırımları için kurumsal bir örnek teşkil etmiştir yılında bazı bankalar ve yatırım şirketleri, küçük ölçekli işletmelere uzun vadeli fonlarla finansman hizmeti sağlamak üzere Küçük İşletmeler İdaresi ni (Small Business Administration, SBA), kurmuşlardır (Tuncel, 1995). Risk sermayesi finansman modeli, asıl patlamayı ise yetmişli yılardan sonra yapmıştır. Bilgi teknolojilerindeki gelişmeye paralel olarak, dinamik ve yaratıcı fikirlerin sayısı hızla artmış ve bu sektörde risk sermayesi daha yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır yılında Amerika'da Gelişmekte Olan Şirketler Borsası (NASDAQ) kurulmuş, bu sayede küçük ve orta ölçekli işletmelerin finansman ihtiyacına yönelik işlemler bir kurum çatısı altında toplanarak işleyişi daha düzenli hâle getirilmiştir.

42 25 Sermaye sahibi yatırımcılar bu piyasadan hisse senedi alım-satım işlemleri sırasında şirketler hakkında daha düzenli ve gerçekçi bilgi edinme imkânına sahip olurken, risk sermayesi ile büyüyen şirketler de burada rahatça kayıt (kotasyon) imkânı bulmakta ve hisse satımı gerçekleştirmektedirler. NASDAQ, bugün işlem hacmi ve işlem sayısı ile dünyanın en büyük borsası hâline gelmiştir. A.B.D den sonra çıkardığı yasalarla risk sermayesi yatırımlarından kaynaklanan gelir vergisi muafiyetlerini artırarak, emeklilik fonlarının önemli bir bölümünün risk sermayesi fonlarına aktarılmasını teşvik etmiştir de 1,2 milyar USD risk sermayesi fonu kullandırılırken, bu rakam 2000 yılında 60 milyar USD' n üzerinde olmuştur yılında ise, bu rakamın 100 milyar USD' n üzerinde olması beklenmektedir (Nasdaq, 2003) yılında yıllık toplam yatırım tutarı açısından rekor seviyesi olan 32 milyar USD ye ulaşan ABD risk sermayesi yatırımlarının yılları arasındaki seyri Tablo 2.1 de görülmektedir. Tablo 2.1. ABD de Yapılan Risk Sermayesi Yatırımlarının Yıllar İtibariyle Dağılımı Yıl Yatırım Sayısı Yıllık Değişim (%) Yatırım Tutarı (milyar USD) ,95 - Yıllık Değişim (%) ,08 29,96-6, ,62 20,25-32, ,59 23,31 15, ,64 29,64 27, ,13 27,10-8, ,06 20,74-23,46 Kaynak:Pricewaterhouse Coopers/National Venture Capital Association MoneyTree Report, Data: Thomson Reuters(2014).

43 26 ABD'de risk sermayesi, 2007 yılında en yüksek tutara (32 milyar USD) ulaşmış ve bu tutar yılları arasında hızlıca azalarak 20 milyar USD ye gerilemiştir. Tabloda görüldüğü gibi 2010 yılındaki artıştan sonra 2013 yılında 20 milyar USD olmuştur Fon Kaynakları 1978 yılına kadar ABD risk sermayesi fonlarının en önemli kaynağı SBA iken; bu durum, 1978 yılında sermaye kazanç vergisi oranının %49 dan %20 ye düşürülmesi ve ABD emekli sandıklarının risk sermayesi sektörüne yatırım yapmalarına izin verilmesiyle değişmiştir(çizakça, 2000) yılında risk sermayesi yatırımlarına aktarılan tutarın dağılımı; %38,7 emeklilik fonları, %25,8 bilgisayar yan ürünler, %17,1 iletişim, % 10,5 endüstriyel enerji ve diğer %8, şeklinde gerçekleşmiştir ( Yatırım Türleri ABD'de yapılan risk sermayesi yatırımlarının çok büyük oranda ileri aşama finansmanlarından oluştuğu Tablo 2.2 de görülmektedir. ABD'deki risk sermayesi yatırımcıları, kurulmuş ve ürününü üretmekte ya da hizmetini sunmakta olan işletmeleri yatırım tercihlerinde daha fazla kullanmaktadırlar. Tablo 2.2. ABD de Yapılan Risk Sermayesi Yatırımlarının Türleri Çekirdek- Başlangıç Tutar (milyar USD) Pay (%) Erken-Geçi İleri Aşama Geç Aşama Tutar (milyar USD) Pay (%) Tutar (milyar USD) Pay (%) Tutar (milyar USD) ,83 5,7 6,08 1,9 11,07 3,4 12,95 4, ,92 0,6 5,92 1,9 10,69 3,5 11,42 3, ,73 0,8 4,92 2,4 6,82 3,3 6,76 3, ,66 0,7 5,90 2,5 8,66 3,7 7, ,07 0,3 8,90 3 9,76 3,2 9,89 3, ,81 0,2 8,10 2,9 9,45 3,4 8,72 3, ,50 0,2 6,77 3,2 6,81 3,2 6,65 3,2 Kaynak: PricewaterhouseCoopers/National Venture Capital Association MoneyTree Report, Data: Thomson Reuters.2014 Pay (%)

44 Yatırım Yapılan Sektörler Tablo Yılları Arasında ABD'de Yatırım Tutarlarının Sektörler Üzerindeki Dağılımı (Milyon $) Sektörler Biyoteknoloji $5,826 $5,162 $3,914 $3,963 $4,826 4,160 3,156 İş Ürünleri ve Hizmetleri $598 $468 $250 $429 $ Bilgisayar $580 $445 $351 $413 $ Tüketici Hizmetleri $440 $400 $491 $660 $1,432 1, Elektronik ve Ölçüm Cihazları $553 $610 $368 $392 $ Finansal Hizmetler $583 $480 $382 $391 $ Sağlık, Bakım $309 $164 $140 $249 $ Endüstriyel Enerji $3,063 $4,573 $2,567 $3,380 $3,637 2, IT Hizmetleri $1,934 $2,102 $1,266 $1,688 $2,323 1,888 1,366 Medya ve Eğlence $2,209 $1,817 $1,601 $1,508 $2,278 2,039 1,655 Tıbbi Cihazlar $3,703 $3,606 $2,558 $2,330 $2,882 2,474 1,609 Bilgisayar Ağı ve Donanım $1,415 $776 $730 $648 $ Diğer $2 $0 $27 $4 $ Perakendecilik ve Dağıtım $339 $198 $133 $149 $ Yarı İletkenler $2,033 $1,582 $773 $1,049 $1, Yazılım $6,195 $6,032 $4,109 $5,295 $7,761 8,581 8,163 Haberleşme $2,161 $1,544 $585 $756 $ Toplam $31,950 $29,969 $20,253 $23,310 $29,645 27,106 20,745 Kaynak: PricewaterhouseCoopers/National Venture Capital Association MoneyTree Report, Data: Thomson Reuters.2014 Tablo 2.3 de yılları arasında ABD'de yatırım tutarlarının sektörler üzerindeki dağılımı özetlenmiştir. Yatırımların çoğu 6 sektörde (Biyoteknoloji, Endüstriyel Enerji, IT Hizmetleri, Medya ve Eğlence, Tıbbi Cihazlar ve Yazılım) yoğunlaşmıştır. Tüm yıllarda yazılım sektörüne en üst düzeyde yatırım yapılmıştır. Tablo Yılları Arasında ABD'de Yatırımların Sayısının Sektörler Üzerindeki Dağılımı Sektörler Biyoteknoloji İş Ürünleri ve Hizmetleri Bilgisayar Tüketici Hizmetleri Elektronik ve Ölçüm Cihazları Finansal Hizmetler Sağlık, Bakım Endüstriyel Enerji IT Hizmetleri Medya ve Eğlence Tıbbi Cihazlar Bilgisayar Ağı ve Donanım Diğer Perakendecilik ve Dağıtım Yarı İletkenler Yazılım 1,076 1, ,058 1,244 1,369 1,109 Haberleşme Toplam 4,224 4,178 3,149 3,640 3,991 3,826 2,867

45 28 ABD'de sektörler üzerinde yatırımların sayısı Tablo 2.4 de gösterilmiştir yılları arasında yatırımların sayısı 6 sektörde yoğunlaşmıştır. Söz konusu sektörler Biyoteknoloji, Endüstriyel Enerji, IT Hizmetleri, Medya ve Eğlence, Tıbbi Cihazlar ve Yazılım dır yılında 6 sektördeki yatırım sayısı, toplam yatırım sayısının %71 ini oluşturmaktayken, 2013 yılında bu oran %82.15 e yükselmiştir. Nitekim sektörlerdeki toplam yatırım sayısı 2007 yılında 4224 iken, bu sayı 2013 yılında 3826'ya düşmüştür. Sonuç olarak Biyoteknoloji, Endüstriyel Enerji, IT Hizmetleri, Medya ve Eğlence, Tıbbi Cihazlar ve Yazılım sektörleri, ABD deki yatırımcılar açısından büyük önem taşımaktadır ABD de Risk Sermayesi Yatırımlarından Çıkış Tutar ABD deki risk sermayesi yatırımlarının çoğunlukla başka şirketlere satış ile sonuçlandığı Tablo 2.4 de görülmektedir. Tablo 2.4 deki verilere göre, yılları arasındaki risk sermayesi yatırım çıkışlarının yıllık ortalama %80 i başka şirketlere satış şeklinde gerçekleşmiştir. Görüldüğü gibi risk sermayesinin halka arz satışı, yılları arasında 7 şirket satışı ile en az 2008 yılında ve 92 şirket satışı ile en fazla 2007 yılında gerçekleşmiştir. başka şirketlere satışı en düşük ve en fazla 2008 ve 2006 yıllarında 24 ve 167 şirket söz konusudur. Tablo 2.4. ABD de Risk Sermayesinin Halka Arz Satış ve Başka Şirketlere Satış Sayısı Yıl Halka Arz Satış Sayısı Başka Şirketlere Satış Sayısı Kaynak: NVCA 2013, yıl kitabı

46 29 Tablo 2.5. Risk Sermayesinin Çıkış Tutarı, Zamanı ve Ortalaması Yıl Sermaye Tutarı Mil $ Ortalama Sermaye Tutarı Mil$ Çıkış Zamanı, Yıl Bazında ,4 5, ,4 7, ,9 6, , , ,2 7, Veri Bulunmamaktadır Kaynak: National Venture Capital Association, Yearbook 2013 Ortalama Çıkış Zamanı, Yıl Bazında Veri Bulunmamaktadır Tablo 2.5 de görüldüğü gibi 2008 yılında 765 milyon USD ve 2012 yılında milyon USD risk sermayesi şirketlerden çıkarılmış ama 2013 yılında bir önceki yıla göre %50 oranında düşüş yaşanmıştır ve böylece ortalamada %70 düşüş görülmüştür. Yani risk sermayesi çıkarılan şirketlerin sayısında artış meydana gelmiştir yılında risk sermayesinin çıkış zamanı, 4,4 yıl ile en düşük ve 2008 yılında 7,4 ile en yüksek seviyede bulunmaktadır Risk Sermayesi Yatırımlarının ABD'nin Ekonomik ve Sosyal Hayatı Üzerindeki Etkisi Risk sermayesi, dünyadaki teknolojik gelişmelere ve sermaye birikimlerine paralel olarak inişli çıkışlı dönemler yaşayarak gelişimine devam etmiştir. Günümüzde de risk sermayesi yatırımları geniş bir ekonomik coğrafyada uygulanmaktadır. Risk sermayesi, teknoloji odaklı yapısı gereği ABD de çok etkili ve yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Risk sermayesi yatırımları birçok açıdan bu ülkede ekonomik ve sosyal hayatlarına önemli katkılarda bulunmaktadır. Ayrıca Microsoft, Google, Apple vb. birçok dev şirketin ve markanın yaratılmasında risk sermayesi finansının önemli katkıları olmuştur. Risk sermayesinin ABD'nin istihdam verileri üzerindeki olumlu etkisine benzer şekilde Apple, Federal Express, Intel, Sun, Digital, Microsoft, Amgen, ebay, Cisco Systems, FedEx, Genentech vb. birçok dünyaca tanınmış büyük ABD şirketi, risk sermayesiyle kurulmuş veya faaliyeti süresince risk sermayesi finansından yararlanmıştır. Aşağıda bu şirketlerden Digital,FedEx ve Cisco örnekleri yer almaktadır.

47 30 - Digital: AR&D risk sermayesi şirketi, fikir ve proje üreten iki mühendisin kurduğu bir girişim olan Digital Equipment şirketini 1957'de desteklemeye karar vermiş ve şirketin %78 lik hissesini 70 bin USD karşılığında satın almıştır ( Döndüren,2007). Şirke 07bin USD lik bir hisse senedi alımıyla risk sermayesi şeklinde finanse edilmiştir. Bu firmaya yapılan yatırımın değeri 15 yıl içerisinde 5 bin kat artarak 350 milyon USD'ye yükselmiş ve Digital in 1988 de bir başka bilgisayar devi olan Compaq ile birleşmesi sonucunda firma, 50 milyar USD lik piyasa değerine sahip olmuştur. Digital, risk sermayesi finansman modelinin en büyük başarı hikâyelerinden biri olması nedeniyle, Digital Efsanesi olarak da nitelendirilmektedir( Şirvan, a.g.e. s.14). -FedEx: Bir başlangıç aşaması finansmanıdır. Kurucusu Fred Smith'in 4 milyon USD'lik bireysel katkısı ve 8 milyon USD'lik bir başlangıç aşaması finansmanı ile kurulmuştur. FedEx, 2004 yılı itibariyle taşımacılık, danışmanlık, arşivleme, doküman ve tedarik zinciri yönetimi hizmetleri sunan 25 milyar USD lik bir şirketler ağına sahiptir(nvca, 2004). -Cisco: Erken aşama finansmanı örneği olan Cisco Systems, 1984 yılında Stanford Üniversiteli bilgisayar mühendisleri tarafından kurulmuştur. Risk sermayesinin erken aşamadaki finansmanıyla başarıya ulaşan Cisco, 69 milyon USD gelir elde ettiği 1990 yılında toplam 224 milyon USD piyasa değeriyle halka arz edilmiştir yılı itibariyle 22 milyar USD lik dünya çapında bir organizasyon hâline gelen şirket, dünya genelinde 40 bin kişiye iş olanağı sağlamaktadır(nvca, 2005). Görüldüğü üzere ABD, risk sermayesi finansman modelini etkin bir şekilde uygulayarak birçok başarılı dev şirket yaratmayı başarmıştır. Bütün bu şirketlerin verimli yatırımlar olarak piyasalarda faaliyette bulunması ABD ekonomisini büyütmüş, güçlendirmiş ve bu şirketlerin yarattıkları markalar ABD'nin ulusal markaları hâline gelmişlerdir. Bu şirketlerin milli gelir, dış ödemeler bilançosu, uluslar arası rekabet gücü, vergi geliri ve istihdam yaratma potansiyelleri ve sosyal-toplumsal refah artışı gibi konularda ABD ekonomisine çok önemli katkılar yapmaları kaçınılmazdır. Ayrıca risk sermayesi destekli bu şirketlerin ABD nin teknoloji üretimine olan katkılarına yönelik olarak, AR-GE çalışmaları için harcadıkları tutarların büyüklükleri de dikkat çekici önemli bir veri konumundadır. Örneğin; ABD'de en fazla AR-GE harcaması yapan ilk on şirket içerisinde yer alan risk sermayesi destekli Microsoft, Intel ve

48 31 Cisco'nun 2001 yılı AR-GE harcamalarının toplam tutarı 12,1 milyar USD dir(nvca, 2004) ABD'de Risk Sermayesine İlişkin Başlıca Kuruluşlar ABD de risk sermayesi yatırımlarının gelişimi ve KOBİ lerin risk sermayesiyle desteklenmesine yönelik olarak ulusal ve bölgesel çapta çok sayıda kuruluş bulunmaktadır öncesinde KOBİ lere yönelik risk sermayesi faaliyetlerini ve fonlarını daha çok devletin yönlendirdiği ve desteklediği görülürken; 1980 sonrasında devletin rolü azalmış ve özel risk sermayesi şirketleri bu alanda çok daha aktif bir konuma gelmişlerdir li yıllarda KOBİ lerin risk sermayesi ile finansmanına yönelik olarak ulusal çapta faaliyet gösteren en önemli kuruluşlar; SBA, Ulusal Küçük İşletme Yatırım Şirketleri Birliği (National Association of Small Business Investment Companies, NASBIC) ve NVCA dır Küçük İşletmeler İdaresi SBA, KOBİ lere uzun vadeli finansman imkânı sağlamak amacıyla 1953 yılında kurulmuş bir kamu kuruluşudur. Türkçe kaynaklarda Teşebbüsü Destekleme Ajansı adıyla da kullanılmaktadır. SBA nın KOBİ lere yönelik risk sermayesi faaliyetleri, kurum bünyesinde organize edilmiş Küçük İşletme Yatırım Şirketleri (Small Business Investment Companies, SBIC) ve SBIC Programı aracılığı ile gerçekleştirilmektedir yılında yürürlüğe giren Küçük İşletme Yatırım Kanunu ile kurulan SBIC ler, KOBİ lere başlangıç ve büyüme-genişleme aşamalarında risk sermayesi finansı sağlamak amacıyla kurulmuş olmalarına rağmen, günümüzde KOBİ leri daha çok geç aşamalarda finanse etmektedirler. Önceki yıllarda KOBİ leri faizli kredi tahsisi şeklinde finanse eden SBIC ler, bu uygulamanın başarılı sonuçlar vermemesi üzerine KOBİ leri risk sermayesi şeklinde de finanse etmeye başlamışlardır. SBIC ler 2000 li yıllar itibariyle KOBİ lere kredi şeklinde kaynak sağlayabildikleri gibi, risk sermayesi olarak da kaynak sağlayabilmektedirler (Küçükçolak, 2001). SBA, KOBİ lere doğrudan yatırım yapmamakta, KOBİ lere kredi ve risk sermayesi yoluyla yatırım yaparak kaynak sağlayan SBIC leri ve faaliyetlerini

49 32 düzenleyici bir konumda bulunmaktadır. SBA bünyesindeki SBIC lerin KOBİ lere yönelik olarak gerçekleştirdikleri risk sermayesi yatırımları genel hatlarıyla şu şekilde işlemektedir(çolpan, 1999): 1-SBIC ler SBA tarafından tescil edilirler. SBA nın izni doğrultusunda kurulan SBIC ler, SBA nın düzenlemeleri çerçevesinde faaliyetlerini sürdürürler. SBIC ler en az 5 milyon USD lik başlangıç sermayesi ile kurulurlar. 2-Finansal açıdan iyi durumda bulunan SBIC ler, özel sermayelerinin %300 üne kadar devlet yardımı alabilirler. Ayrıca yatırım için kullanılabilecek toplam fonlarının en az %50 sini yatırım amaçlı veya risk sermayesi olarak kullanmış olmak şartıyla, özel sermayelerinin %400 üne kadar ek devlet yardımı alabilirler. SBIC ler bu yardımlardan, SBA tarafından garanti edilmiş tahvillerini yatırımcılara satarak yararlanırlar. 3-KOBİ ler, SBIC ler tarafından hisse senedi alımı yolu ile finanse edilmektedirler. SBIC ler, özel sermayeleri ve ek olarak SBA garantili tahvillerinin satışıyla elde ettikleri fonlar ile KOBİ lerin hisse senetlerini alarak KOBİ leri risk sermayesi şeklinde finanse etmektedirler. SBA, federal hükümetten bağımsız bir kuruluş olarak 2000 li yıllarda da KOBİ lerin finansmanına ve KOBİ lerle ilgili faaliyetlerin düzenlenmesine yönelik çalışmalarını sürdürmektedir. Ancak SBA nın ABD risk sermayesi sektörü içerisindeki öneminin yıllar geçtikçe azaldığı görülmektedir. Birçok SBIC in çok büyük şirketler hâline gelerek SBA dan bağımsız özel risk sermayesi şirketlerine dönüşmesi, bu şirketlerin SBA yardımları olmadan da çok büyük kaynakları risk sermayesi yatırımlarında kullanabilecek güce erişmeleri, sermaye kazancına uygulanan vergi oranlarının düşürülmesi ve emeklilik fonlarının risk sermayesi sektörüne yatırım yapmalarına izin verilmesi gibi risk sermayesi şirketlerinin fon bulma olanaklarını arttıran çeşitli yasal düzenlemelerin yapılması ve risk sermayesi şirketlerinin aralarında özel birlikler kurmaları, SBA nın ABD risk sermayesi sektörü içerisindeki önemini ve etkinliğini azaltan en önemli nedenler olarak görülmektedir Ulusal Küçük İşletme Yatırım Şirketleri Birliği SBA nın SBIC Programı nı uygulamaya geçirmesini takiben, SBIC leri temsil eden bir organizasyon olan NASBIC kurulmuştur. Dünyadaki en eski risk sermayesi

50 33 yatırım şirketleri örgütü olan NASBIC, yaklaşık elli yıldır ABD deki KOBİ lerin artan sermaye ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik daha iyi hizmet edecek güçlü bir SBIC endüstrisinin kurulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi konularında hizmet eden ulusal bir SBIC birliğidir. NASBIC, faaliyette bulunan SBIC lerin büyük bir çoğunluğunu temsil etmekte ve SBIC lerin KOBİ lere daha başarılı bir şekilde düşük maliyetli uzun vadeli borç ve risk sermayesi şeklinde kaynak sağlamaları konusundaki yasal düzenlemelerin yapılması ve politikaların belirlenmesi çalışmalarına katılmaktadır. Dolayısıyla NASBIC, SBIC ler yararına çalışan bir temsilci konumundadır (NASBIC,2007) Ulusal Risk Sermayesi Birliği NVCA, 1973 yılında kurulan ve 2007 yılı itibariyle 496 risk sermayesi şirketinin üye olduğu ulusal risk sermayesi birliğidir. NVCA, faaliyetlerini aşağıdaki hedefler doğrultusunda yürütmektedir (NASBIC, 2007): -Yüksek büyüme hızı potansiyeli olan şirketlere yönelik yapılan risk sermayesi yatırımlarında kullanılan risk sermayesi havuzunun yönetilmesi. -Risk sermayesinin ABD ekonomisindeki öneminin daha yaygın bir şekilde anlaşılmasına yardımcı olmak, ulusal risk sermayesi bilincini geliştirmek ve girişimci ve yenilikçi çalışmaları desteklemek. -Kamu politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasında risk sermayesi şirketlerini temsil etmek. -Risk sermayesi şirketlerinin kaliteli mesleki çalışma standartlarının sürdürülmesini sağlamak. -Risk sermayesi sektöründeki profesyonel gelişmelere sponsor olmak. -Güvenilir endüstriyel bilgiler sağlamak. -Üyeler arasındaki etkileşimi kolaylaştırmak. NVCA, üyelik temelinde çalışan bir organizasyondur. Üyelik kriterlerini yerine getiren risk sermayesi şirketleri NVCA üyesi olmaktadır. NVCA nın üyelik kriterleri şunlardır ( 66 Membership Criteria&Application,2007):

51 34 1. Üyeler (NVCA, üyelerini SBIC olarak nitelendirmektedir) aktif bir şekilde risk sermayesi yatırımı faaliyetlerinde bulunmalı ve üyelerin risk sermayesi fonları minimum 5 milyon USD olmalıdır. 2. Üyelerin çalışanları içerisinde, tam zamanlı şekilde istihdam edilmiş ve uzmanlık dalı risk sermayesi yatırımları olan en az bir tane yönetici personel bulunmalıdır. 3. Üyeler, sponsorluk anlaşmaları ve yaptıkları yatırımların öncesinde ve sonrasında profesyonel yöntemler kullanmak zorundadırlar. 4. Üyelerin faaliyetleri, ABD sınırları içerisinde bulunan bir ofisten yürütülmelidir. 5. Üyelerin yöneticileri, ABD vatandaşı veya ikamet adresi ABD olan yabancı uyruklu şahıslar olmak zorundadır. 6. Üyelerin yaptıkları işler, ABD nin vergi sistemine ve kanunlarına tabi olmalıdır. 7. Yıllık üyeliklerin yenilenmesi, üyelik komitesinin üyeleri tekrar gözden geçirip üyeliklerini onaylamasına ve üyelerin yukarıdaki kriterlere uygunluklarını sürdürmelerine bağlıdır. NVCA, ABD risk sermayesi sektörü içerisindeki konumu itibariyle, SBA dan bağımsız olarak faaliyetlerini sürdüren risk sermayesi şirketlerinin ulusal bir birlik şeklinde örgütlenerek bir arada hareket ettikleri önemli bir kuruluş konumundadır. NVCA nın kuruluşunun, ABD genelindeki risk sermayesi bilincinin arttırılması ve ABD risk sermayesi sektörünün gelişimine yönelik önemli bir hamle olduğu söylenebilir RİSK SERMAYESİ AVRUPA'DA Risk Sermayesinin Avrupa'da Gelişim Süreci Avrupa'da risk sermayesi kaynakları bankalar tarafından sağlanmaktadır. Bu konuda en köklü uygulamalara sahip ülke İngiltere dir. Avrupa'da risk sermayesi tanımı, borsada kotasyonu olmayan girişimlere hisse alımı yolu ile kurucu ortak olunarak sağlanan sermayedir (private equity). Özellikleri bakımından Amerika ve

52 35 Avrupa'da uygulanan risk sermayesi yöntemleri birbirinden farklıdır. Avrupa'da risk sermayesi (venture capital) ve kurucu ortaklık hissedarlığı (private equity) eş anlamlı olarak kullanılırken, Amerika'da bu iki kavram birbirinden ayrılmaktadır. Avrupa'da Comenda'dan sonra risk sermayesi, etkinliğini kaybetmiş ve uzun yıllar Amerika ve uzak doğu kaynaklı fonlarla büyümesini sürdürmüştür. Avrupa da risk sermayesi alanındaki ilk önemli girişim Avrupa Risk Sermayesi Birliği nin (European Venture Capital Association-EVCA) kurulması olmuştur yılında kurulmuş olan EVCA nın merkezi Brüksel dedir. EVCA nın temel amacı, risk sermayesi düşüncesinin Avrupa da benimsenip yaygınlaşmasını sağlamak ve ülkeler arasında bilgi alışverişine ve sermaye akışına yardımcı olmaktır. EVCA, Avrupa da risk sermayesi ile ilgili her türlü desteği sağlamakta, uluslararası girişimleri organize etmekte, üyelerine yönetim geliştirme hizmeti vermekte, Avrupa da risk sermayesinin gelişimine yönelik olarak Avrupa Topluluğu (AT) ile ortak çalışmalar yapmaktadır (Zaimoğlu, s.10) ve 1986 yıllarında risk sermayesi konsorsiyumu tarafından 18 uluslararası projeye finansman kaynağı sağlanmıştır. EVCA'nın ve konsorsiyumun amaçları şunlardır (Richer,1985): - Avrupa ülkeleri arasında KOBİ'lerin işbirliğini desteklemek, - Topluluk ülkeleri arasında mali ve hukuki farklılıklar olmasına karşın uluslararası projelerin finansmanının mümkün olacağını kanıtlamak, - Sendik asyön yolu ile riski paylaştırarak KOBİ'ler arasında yeni teknolojilerin ve yeni buluşların kullanımını yaygın hâle getirmektir. AB ülkelerinde risk sermayesi kaynaklarının büyük bir kısmını bankalar oluşturmaktadır. Genel olarak AB de risk sermayesi yatırımı, işletmenin hisse senetleri alınarak değil borç karşılığı kredi verilerek yapılmaktadır. Bunun sebebi bankaların girişim almaktan kaçınmalarıdır (Alkan, s ) İngiltere -İngiltere'de 1945 yılında Bank Of England tarafından ilk risk sermayesi şirketi olarak kurulan 3İ Corporation, 1980 yılına kadar faaliyette bulunmamıştır. İngiltere'de

53 36 küçük ve orta ölçekli işletmelere teknik ve risk sermayesi cinsinden sermaye sağlama amacıyla 1946 da Ulusal Araştırma ve Geliştirme Şirketi (The National Research and Development Corporation, NRDC) kurulmuştur (BVCA,2003). Bir yandan risk sermayesi şirketleri gibi girişimcilerin getirdiği yenilikleri değerlendirir ve yeni şirketlere ortak olarak onları finanse ederken, diğer yandan banka gibi davranarak kredi vermektedir. İflas etmekte olan şirketleri kurtarmakta veya girişimlerini desteklemek amacıyla fon isteyen şirketlere yardımcı olmaktadır. Bu sayılanların dışında İngiltere de 1980 yılı sonrasında yapılan düzenlemeler şöyle özetlenebilir(bvca,2003 ): - Küçük ve yeni şirketler piyasası olarak bilinen kot dışı menkul kıymetler piyasasına küçük şirketlerin girişi kolaylaştırılmıştır. - Devlet, risk sermayesi sektörünün gelişmesi için, vergi muafiyetine gitmiştir. Ayrıca risk sermayesi için fon oluşturulması ve tasarrufların bu fonlara aktarılmasının sağlanması amacıyla hükümet tarafından çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. - Beş yaşından küçük işletmelerin hisselerini satın alan yatırımcılara vergi indirimi gerçekleştiren Başlangıç Projesi kabul edilmiştir yılında 5 yıllık şart kaldırılmış, 1983 yılında ise programın adı Büyüme Projesi olarak değiştirilmiştir yılında söz konusu yatırımlar için kişi basına yıllık 40 bin sterline kadar vergi muafiyeti getirilmiştir. Avrupa da risk sermayesi bakımından en uygun ortamın bulunduğu ülke İngiltere dir. Küçük firmalar kurulabilmesi için 1980'li yıllarda kurumlar vergisi ve gelir vergisi oranları azaltılmıştır. Aynı durum 1990'lı yıllarda da devam etmiş ve faiz oranları enflasyon ve vergi indirimleri ile küçük firmaların büyümesi teşvik edilmiştir. Gelir vergisi oranı %40'dır ve aynı oran sermaye kazançlarına da uygulanmaktadır. Sermaye kazancı vergisi diğer Avrupa ülkelerindekinden daha yüksektir. Risk sermayesi sektöründeki gelişmenin ana kaynağı, 1980 yılında ikincil piyasanın (Unlisted Securities Market-USM) oluşturulması ve merger, acquisitions aktivitelerinin ilerlemesidir. İngiltere de risk sermayesi alanındaki bir diğer kuruluş olan İngiliz Risk Sermayesi Birliği (British Venture Capital Association-BVCA), 33 tane kurucu fonun katılımıyla 1983 yılında kurulmuştur. BVCA nın amacı üye olan kurum ve kişilerin

54 37 görüş ve isteklerini ilgili kurumlara iletmek ve risk sermayesinin geleceğine ilişkin kararların alımında yardımcı olmaktır. Venture Capital Report isimli bir dergi yayımlayarak girişimci ile risk sermayedarı arasındaki iletişimi gerçekleştirmektedir. BVCA finansman talebinde bulunan girişimcilerin gönderdikleri iş planlarını inceleyerek uygun bulduklarını dergide yayınlamaktadır. Böylece iş planları dergiye abone olan risk sermayesi şirketlerine ön elemeden geçirilerek sunulmaktadır (Beşkardeşler, 2010) Almanya Amerikan tipi girişim sermayeciliği fikrinin Almanya'da çok istenilmesine rağmen önemli bir gelişim aşamasına ulaştığı söylenemez. 1970'li yıllarda girişim sermayeciliğinin özel sektörde benimsenmesi için yönlendirici çalışmaları başlatan Alman (Batı Alman) devleti yetkilileri, 28 bankanın birleşerek bir girişim sermaye şirketi kurmalarını istemiş ve şirket eğer zarar ederse devletin zararın % 75'ini karşılayacağı belirtilmişti. Bu yönlendirme ile birlikte 1975'te ilk destekli girişim sermaye şirketi (Waings finan zierungs gesells-chaft) kuruldu. Ancak ilk gerçek Alman girişim sermaye şirketi 1983'te Münih'te kurulan "Techno venture" adlı şirket oldu. Tüm çabalara rağmen, 1984 yılında Almanya'da sadece 10 tane girişim sermaye şirketi vardı(beşkardeşler, 2010). Almanya risk sermayesi sektöründe 1980'li yılların ortalarında gözlemlenen hızlı büyüme 1992 yılında da sürmüştür. Risk sermayesi şirketlerinin büyük bir kısmı Alman Risk Sermayesi Birliğine (BVK) üyedirler. 31 Aralık 1992 tarihi itibariyle BVK'nin üye sayısı 70'e ulaşmıştır. Almanya'daki küçük ve orta büyüklükteki firmaların öz kaynak oranlarının düşüklüğü dış kaynaklı sermayeyi cazip kılmaktadır( Zaimoğlu,2001). -Fransa'da da risk sermayesi alanında ağırlıklı olarak bankalar göze çarpar. KOBİ'lere destek amacıyla 1967'de Ulusal Geliştirme ve Araştırma Ajansı (ANVAR) kurulmuştur. -Almanya'da ise risk sermayesi uygulamaları kamu şemsiyesi altında gelişmiştir yılında 28 Alman bankasının katılımıyla, büyük çapta bir risk sermayesi şirketi kurulmuştur. Devlet bu şirketin zararlarının %75 'e kadar olan kısmını karşılamayı taahhüt etmiştir. Ancak bu girişim çok başarılı olmamış ve uzun yıllar zarar etmiştir.

55 38 Zarar nedenleri arasında bürokratik bir yapıya sahip olması ve yönetimde çok başlılığın bulunması sayılabilir. 1980'den itibaren Avrupa'da yapılan risk sermayesi yatırımları 125 milyar sterline ulaşmış, sadece 1999 yılında İngiltere de şirkete tutarında risk sermayesi aktarılmıştır (BVCA, 2003) Fransa Fransa da risk sermayesi 1970 li yıllarda ortaya çıkmıştır yılında risk sermayesi ile ilgili yasal düzenlemeler yapılarak buluşları destekleyecek risk sermayesi şirketlerinin kurulması kararına varılmış ve bu şirketlere %50 oranında vergi indirimi sağlanmıştır. Risk sermayesine yönelik oluşturulan bu yasaya göre; risk sermayesi şirketlerinin 6 yıl içinde sermayelerinin en az %80 ini yeni kuruluşlara yatırmaları, sermayelerinin %20 sinden fazlasını bir işletmeye yatırmamaları ve ortak oldukları işletmelerin hisse senetlerinin %33 ünü 3 yılda bir değiştirmeleri gerekmektedir (Beşkardeşler, 2010). Fransa da risk sermayesi yatırımlarını desteklemek ve geliştirmek için yapılan düzenlemeler şunlardır: -Risk sermayesi şirketlerine %50 oranında vergi indirimi sağlanmıştır. Ayrıca bu şirketlere, 6 yıl içerisinde sermayelerinin en az %80 ini yeni girişimlere yatırma, sermayelerinin %20 sinden fazlasını bir işletmeye yatırmama ve ortak oldukları işletmelerin hisse senetlerinin %33 ünü üç yılda bir değiştirme mecburiyeti getirilmiştir. -Hükümet, özel risk sermayesi şirketlerini vergi, hızlı amortisman, ucuz kredi gibi teşvik tedbirleriyle özendirmeye çalışırken, risk sermayesi şirketi gibi çalışan kamu kuruluşları ve fonlar oluşturmaktadır. -Şirketlerin borsaya kota olmaları kolaylaştırılmıştır. Fransa'da işletmelerin kendi kendilerini finanse etmelerini geliştirmek amacıyla bazı kanunlar konulmuştur. Ayrıca devlet firma dışı finansmana da tasarrufları teşvik edici konumlar geliştirerek ve bu tasarrufları doğrudan sektöre yönelterek yardımda bulunmuştur. Aynı amaçla uygun amortisman oranlarının kullanılması, sermaye

56 39 kıymetlerini yatırım için servet vergilerinden muafiyet ve araştırma giderlerinden vergi indirimi sağlanmıştı (İşeri, 2001) Hollanda Hollanda 1980 den sonra risk sermayesi finansman modelinin gelişimi için şirketlerin kuruluşunu teşvik etmek amacıyla düzenlemeler yapmıştı yılında Hollanda Merkez Bankası risk sermayesi şirketleri için özel bir garanti programı geliştirmiştir. Bu programa göre hükümetin onayladığı girişim sermaye şirketlerinin, girişim sermaye yatırımlarından doğan zararları garanti edilmektedir. Bu arada, Hollanda hükümeti, emekli fonları, bankalar ve sigorta şirketlerinin ortaklığı ile 1982'de büyük bir girişim sermayesi kuruluşu olan MIP (Maatschappi voor Industrielle Projecten-endüstri projeleri şirketi) kuruldu. Aynı yıl gerekli yasal düzenlemeler yapılarak bir OTC menkul değerler piyasası oluşturulmuştur(sarıaslan,2002). Hollanda da risk sermayelerinin çoğunluğu kamu kurumları tarafından sağlanmaktadır. MIP Hollanda nın en büyük risk sermayesi kurumu olmakla birlikte, fonlarına devlet, emekli fonları, bankalar ve sigorta şirketleri sahiptir. Buna göre kişisel yatırımlardaki zararlar garanti edilmiştir. Hollanda'da bazı büyük firmalar da, Philips, Unilever gibi sektöre girmektedir. Sigorta ve emekli fonlarının %10'u risk sermayesine yatırılmaktadır. Hollanda'da ikincil piyasasında mevcudiyeti dikkate alınırsa, Almanya'dan daha başarılı sayılabilir(çımat,2002) İsveç İsveç, risk sermayesi girişimlerine 1970'li yıllarda başlamış olup, bu sebeple ilk girişim sermaye şirketini kurmuştur. Fakat ancak 1982 yılında kanunlarında yapılan düzenlemeler ile OTC piyasası oluşturarak önemli gelişmeler yaşanmıştır. Özel girişim sermaye şirketleri ancak bu yıldan sonra kurulmuş ve 1985'te sayıları 50'ye ulaşmıştır. Bu şirketler, finansal ve endüstriyel kuruluşlar ile bireylerden fon sağlamakta ve sermayeyi yönetim, pazarlama ve teknik becerileri ile birlikte sunmaktadırlar. 1,2 milyar İsveç kronluk risk sermayesine sahiptirler (İşeri, 2001). Devlet, İsveç te risk sermayesi alanında önemli bir görev üstleniştir. İşletmeler sermaye şirketi, devlet kurumları holding şirketi ve Sertab şirketi devletin

57 40 denetimindeki şirketler olup risk sermayesi sektörünü ellerinde bulundurmaktadırlar. Diğer kamu girişim sermayesi kuruluşu ise daha çok özel girişim sermaye şirketlerinin yatırım fonlarına katılan ve İsveç Yatırım Bankası (Sveriges Investeringbank AB) tarafından yönetilen Küçük İşletmeler Fonu'dur (Smaföretagsfonden). Girişim sermayeciliği uygulamasının ülke düzeyinde yaygınlaşması için İsveç hükümeti bazı bölgesel girişim sermaye şirketlerine finansal destek sağlayarak gelişimini teşvik etmektedir(sarıaslan,2002) İsviçre İsviçre de güçlü ve gelişmiş hisse senedi piyasaları mevcuttur. Küçük ve orta ölçekli girişimcilerin bu piyasalara girmesi zor olmakla birlikte, kendi kendini finanse edebilen büyük şirketler piyasada hisse senetlerini işleme tabi tutabilmektedirler. Bu tartışmalar yeniliklerin risklerini kapsayan federal garanti önerisiyle sonuçlanmıştır. Bu projeye yaklaşımda genelde iş çevreleri, özelde bankalar yeni girişimcilerin yaratılması, ya da var olan küçük ve orta ölçekli girişimcilerin gelişiminin kolaylaştırılmasını amaçlayan girişimleri göz önüne almaktadırlar. Kanton bankaları kendi özel finansal kuruluşlarını kullanarak ya da bu tür kuruluşlar ile ortak olarak veya bu amaç için özel fonlar ve finansal araçlar yaratarak, bu yönde ilerlemişlerdir. Ek olarak, sermayeyi çeşitli menkul kıymetlere yatırma, yeniden yapılanma gibi problemlerin çözümü için yönetim danışmanlığı hizmetleri de sağlamaktadırlar. Bu hizmetler, ekonomik gelişme düzeyi yüksek kantonlarda sermayenin çeşitli menkul kıymetlere yatırılması ve buluşun ticarileştirilmesi sorunlarını aşmaya yönelik danışmanlık merkezlerinin açılmasıyla tamamlanmaktadır. İsviçre'de yüksek riskli projeler için finansman sağlamak pek kolay olmamaktadır. Zira ne bireyler ne de devlet bu konuda heveslidir. Yeni girişimcilerin karşılaştığı önemli bir sorun da vergi yüküdür( İşeri, 2001) İtalya Risk sermayesi sektörü İtalya da çok fazla gelişmemiştir. İtalya da risk sermayesi sektörünün gelişmesini sağlamak için borsada yapılacak değişikliklerin yanı sıra tasarruf sahiplerinin, yüksek riskli finansman kavramına alışık olmayan firmaların davranışlarının ve finansal aracıların desteklenmesi gerekmektedir. İtalya da hâlâ risk

58 41 sermayesi, şirket sermayesinin bölünmesi ve kontrol gibi kavramlara olumsuz gözle bakılmaktadır. Milano Bocconi İşletme Üniversitesi Profesörü ve AIFI (İtalyan Risk Sermayesi Derneği) Genel Sekreteri Anna Gervasani'ye göre İtalya'da risk sermayesi faaliyetlerine ilişkin çok özel teşviklerin ve vergisel indirimlerin eksikliği vardır. Son yıllarda İtalya'da risk sermayesi sektöründe görülen genel eğilim risk sermayesi finansı kuruluşlarının yüksek riskli yatırımlardan şiddetle kaçınması ve düşük riskli yatırımlara girmesidir. Bunun sonucunda yeni işletmelere başlangıç sermayesi yatırımları için hemen hemen hiç bir finansman imkânı kalmamış; risk sermayesi finans kuruluşları daha çok gelişim sermayesi ve genişletme sermayesi yatırımlarına finansman sağlamışlardır. Bu durum bize İngiltere örneğini hatırlatmaktadır( İşeri, 2001) AB de Yapılan Risk Sermayesi Yatırım Türleri Tablo 2.6 da görüldüğü gibi AB'de yapılan risk sermayesinin önemli kısmı satın alma şeklinde gerçekleşmiştir yılında milyon (% 81,9) ve 2012 yılında milyon (% 76,4) toplam fonlarda yer almıştır. Tüm yıllarda çekirdek şeklinde yapılan yatırım en düşük tutarı almıştır ve bu tutar 2007 yılında 200 milyon ( %0,3) ve 2012 yılında 133 milyon ( %0,4) olarak görülmektedir. Tablo arasında AB de Yapılan Risk Sermayesi Yatırım Türleri Yatırım Türleri Tutar Pay Tutar Pay Tutar Pay Tutar Pay Tutar Pay Tutar Pay mil % mil % mil % mil % mil % mil % Çekirdek Başlangıç , Geç Aşama Toplam Yatırım(venture) Gelişme Sermaye(growth capital) Şirket Kurtarma(rescue) Yedek (replacement capital) Satın Alma (buyout) Toplam fonlar da artış Kaynak: EVCA, AB bookyear, may 2013

59 42 Tablo 2.7 de yılları arasında AB'de yapılan yatırımların sayısı, yatırım türleri üzerinde gösterilmiştir. Görüldüğü gibi tüm yıllarda yatırımların sayısının %55'inden fazlası (venture) çekirdek, başlangıç ve geç aşama türlerinde yapılmıştır ve bunların içerisinde başlangıç yatırımlarının sayısı ağırlıkta bulunmaktadır. Tablo 2.6 ve 2.7 de gösterildiği gibi yatırımların, tutar bakımından, satın alma şekli ve şirket sayısı bakımından da başlangıç türü, diğer türlere oranla daha çok önem arz etmektedirler. Tablo Yılları Arasında AB'de Risk Sermayesi Sayısı ve Payı Yatırım türleri Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay Sayısı % Sayısı % Sayısı % Sayısı % Sayısı % Sayısı % Çekirdek Başlangıç Geç Aşama Toplam Yatırım(venture) Gelişme Sermaye(growth capital) Şirket kurtarma(rescue) Yedek (replacement capital) Satın Alma (buyout) Toplam fonlar da artış Kaynak: EVCA, AB bookyear, may 2013

60 Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Yatırım Tutarlarının Sektörler Üzerindeki Dağılımı Sektörler Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tarım İş Ürünleri İş Hizmetleri Kemikaller ve Materyaller , Komünikasyon Bilgisayar ve eelektronik Tüketici İnşaat Tüketim Malları ve Perakende Tüketim Hizmet Enerji ve Çevre Finansal Hizmetler Sağlık, Bakım Emlak Nakliyat Diğer Toplam Çıkış Yüksek Teknoloji 6, , , , , ,

61 44 Tablo 2.8 de yılları arasında AB'de yapılan risk sermayesi yatırım tutarının sektör üzerindeki dağılımı gösterilmiştir. Yatırımlar, 15 sektör için yapılmış ve 4 sektörün tutarı (İş ürünleri, Komünikasyon, Tüketim malları ve perakende, Sağlık bakım ) tüm yıllarda diğer 11 sektörün tutarından fazla olmuştur. Bu sektörler, 2007, 2011 ve 2012 yıllarında 10708, 6990 ve 5521 milyon ile en yüksek tutarı elde etmiştir. Yüksek teknolojiyi incelersek, tüm yıllarda bu 4 sektörden daha düşük tutar elde etmiş ve ortalama yatırımların %10 tutarına sahip olmuştur. Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Yatırımları Tutarının Ülkeler Üzerindeki Dağılımı Ülkeler Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Austria , , , Baltic , , , Countries Belgium 1, , , , , Bulgaria , , , Czech , , , Republic Denmark 1, , , , Finland , , , France 12, , , , , , Germany 8, , , , , , Greece , , Hungary , , , Ireland , , , Italy 2, , , , , , Luxembourg 67, , , , , Netherlands 2, , , , , , Norway , , , Other CEE* , , , Poland , , , Portugal , , , Romania , , , Spain 2, , , , , Sweden 3, , , , , , Switzerland , , , , Ukraine , , , United 34, , , , , , Kingdom AB total 72, , , , , , Dünyanın 1, , , , , diğer ülkeleri Kaynak: EVCA, AB bookyear, may 2013 Tablo 2.9 da AB de, yılları arasında risk sermayesi yatırımları tutarının ülkeler üzerindeki dağılımı gösterilmiştir. Dünyada ortalama olarak risk sermayesinin %97,5 AB'de ve %2,5 dünyanın diğer ülkelerinde yapılmıştır. AB ülkeleri arasında her zaman Fransa, Almanya ve İngiltere en yüksek tutarı elde etmişler ve bu üç ülke arasında da İngiltere her zaman önde olmuştur. AB'de ülkelerin risk sermayesi

62 45 yatırımı yapılan şirket sayıları Tablo 2.10 da gösterilmiştir. Almanya, 2012 yılında 1332 şirket sayısıyla dünyada risk sermayesi yatırımlarının %24,4 ünü oluşturmuştur. Tablo Yılları Arasında AB de, Ülkelerin Risk Sermayesi Yatırımı Yapılan Şirket Sayıları Ülkeler Şirket Pay % Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay % Şirket Pay Şirket Pay sayısı sayısı % sayısı % sayısı sayısı % sayısı % Austria Baltic countries Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Finland France Germany 1, , , , , , Greece Hungary Ireland Italy Luxembourg Netherlands Norway Other CEE* Poland Portugal Romania Spain Sweden Switzerland Ukraine United 1, , Kingdom AB total 5, , , , , , Dünyanın diğer ülkeleri Kaynak: EVCA, AB bookyear, may 2013 AB'de ülkelerin risk sermayesi yatırımı yapılan şirket sayıları Tablo 2.10 da gösterilmiştir. Almanya, 2012 yılında 1332 şirket sayısıyla dünyada risk sermayesi yatırımlarının %24,4 ünü oluşturmuştur AB de Risk Sermayesinin Çıkışı yılları arasında AB de risk sermayesi çıkış tutarının sektörler üzerindeki dağılımı Tablo 2.11'de gösterilmiştir.

63 46 Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Çıkış Tutarının Sektörler Üzerindeki Dağılımı Sektörler Komünikasyo n Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Tarım İş Ürünleri , , İş Hizmetleri , , Kemikaller ve , Materyaller , , Bilgisayar ve Elektronik , , İnşaat Tüketim mallar , , ve Perakende Tüketim Hizmeti , , Enerji ve Çevre , Finansal Hizmetler 1 Sağlık bakım , , Emlak Nakliyat Diğer Toplam Çıkış 26, , , , , Pa y % Tutar mil Pay % , , , , , , , , , Tablo 2.11'de yılları arasında AB'de risk sermayesi çıkış tutarının sektörler üzerindeki dağılımı gösterilmiştir. Görüldüğü gibi tüm yıllarda 4 sektörde(iş ürünleri, Komünikasyon, Tüketim malları ve perakende, Sağlık bakım ) sermaye çıkış tutarı, diğer sektörlerin sermaye çıkış tutarından fazla olmuştur yılında toplam sermaye çıkış tutarı milyon olmuştur yılında komünikasyon sektörü ise milyon tutara sahip olmuştur. Tablo 2.12'de yılları arasında AB de risk sermayesi çıkış sayısının sektörler üzerindeki dağılımı gösterilmiştir. Yukarıda belirttiğimiz 4 sektör burada da yukarıdaki sıralamaya paralel şekilde yer almaktadır.

64 47 Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Çıkış Sayısının Sektörler Üzerindeki Dağılımı Sektörler Şirket sayısı Pay % Şirket sayısı Pay % Şirket sayısı Pay % Şirket sayısı Pay % Şirket sayısı Pay % Şirket sayısı Pay % Tarım İş Ürünleri İş Hizmetleri Kemikaller ve Materyaller Komünikasyon Bilgisayar ve Elektronik İnşa Tüketim Malları ve Perakende Tüketim Hizmet Enerji ve Çevre Finansal Hizmetler Sağlık, Bakım Emlak Nakliyat Diğer Toplam Çıkış 2, , , , , , Kaynak: EVCA, AB bookyear, may 2013 Tablo 2.13 de yılları arasında AB de risk sermayesi çıkış tutarının ülkeler üzerindeki dağılımı gösterilmiştir. Görüldüğü gibi Fransa, Almanya ve İngiltere de sermaye çıkış tutarı tüm yıllarda diğer ülkelerin sermaye çıkış tutarından fazladır yılında toplam sermaye çıkış tutarı milyon olmakla birlikte Almanya ise 3440 milyon sermaye çıkış tutarına sahip olmuştur.

65 Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Çıkış Tutarının Ülkeler Üzerindeki Dağılımı Ülkeler Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Tutar mil Pay % Austria 128, , , , , , Baltic countries 28, , , , , , Belgium 972, , , , , , Bulgaria 32, , , , , Czech Republic , , , , , Denmark 295, , , , , Finland 774, , , , , , France Germany Greece 19, , , , , Hungary 199, , , , , , Ireland 166, , , , , , Italy , Luxembourg 210, , , , , , Netherlands , , Norway 529, , , , , , Other CEE* 2, , , , , , Poland 138, , , , , , Portugal 86, , , , , , Romania 24, , , , , , Spain , , , , Sweden , , , Switzerland 353, , , , , , Ukraine 10, , , , , , United Kingdom AB total Dünyanın diğer ülkeleri 849, , , ,

66 49 Tablo 2.14 de yılları arasında AB de risk sermayesi çıkışı sayısının ülkeler üzerindeki dağılımı gösterilmiştir. Görüldüğü gibi Fransa, Almanya ve İngiltere de risk sermayesi çıkış sayısı tüm yıllarda diğer ülkelerden fazladır yılında, 2074 şirketten 835 i Almanya'da bulunmaktadır. Tablo Yılları Arasında AB de Risk Sermayesi Çıkışı Sayısının Ülkeler Üzerindeki Dağılımı Ülkeler Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay Şirket Pay sayısı % sayısı % sayısı % sayısı % sayısı % sayısı % Austria Baltic countries Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Finland France Germany Greece Hungary Ireland Italy Luxembourg Netherlands Norway Other CEE* Poland Portugal Romania Spain Sweden Switzerland Ukraine United Kingdom AB Total 2, , , , , , Dünyanın Diğer Ülkeleri Risk Sermayesi Yatırımlarının Avrupa nın Ekonomik ve Sosyal Hayatı Üzerindeki Etkisi Risk sermayesi yatırımları, yapısı gereği istihdam ve önemli boyutlarda vergi geliri yaratma, rekabetçi şirketleri piyasa ekonomisine kazandırma, teknolojik gelişme sağlayarak yaşam standartlarını yükseltme, uluslararası piyasalarda pazarlanabilir teknoloji yoğun ürünlerin üretimini destekleme, ulusal ihracatı olumlu yönde etkileme vb. fonksiyonları ile Avrupa nın sosyal ve ekonomik yapısına önemli katkılarda

67 50 bulunmaktadır. Örneğin, Avrupa risk sermayesi sektörüne ilişkin yılları arasındaki istihdam verilerine göre (EVCA,2005): Bu dönemde risk sermayesiyle desteklenen şirketler 1 milyon 50 bin yeni iş imkânı yaratmışlardır. Bu dönemde AB nin istihdam artış hızı %0,7 iken, bu rakam risk sermayesi destekli şirketlerde %5,4 olarak gerçekleşmiştir yılı sonu itibariyle risk sermayesi destekli şirketlerde istihdam edilen toplam kişi sayısı 6 milyona yaklaşmıştır. Bu bilgilere paralel olarak, EVCA nın yapmış olduğu bir araştırmada da risk sermayesi destekli şirketlerin %89,7 si, risk sermayesi yatırımlarından sonra şirketlerinde istihdam edilen kişi sayısının arttığını belirtmişlerdir. KOBİ lerin tüm işletmeler içerisindeki yeri göz önünde bulundurulduğunda KOBİ lerin risk sermayesi ile desteklenerek istihdam kapasitelerinin arttırılmasının, Avrupa daki işsizliğin azalmasına ve bu doğrultuda da toplumsal refah seviyesinin yükselmesine yönelik önemli katkılar yaptığı ve yapacağı söylenebilir. Bu katkıların yanı sıra kurumsal kaynak planlaması konusunda yazılımlar sunan ve sektörünün önde gelen şirketlerinden birisi olan Baan, ses ve görüntü teknolojileri konusunda donanımlar üreten ve adı projeksiyon (barkovizyon) kelimesiyle özdeşleşerek sektörünün dünya lideri konumunda olan Barco, akıllı kart (smartcard) teknolojisi konusunda dünya devlerinden birisi olan Gemplus, yalıtkan üzeri silikon (Silicon-On-Insulator, SOI) teknolojisinin yaratıcısı ve dünya lideri SOITEC ve bunların yanında da abaxx, Business Objects, Filofax, Parker Pen, Tiscali, Salomon, Zodiac, Lernout and Houspie gibi şirketler, Avrupa'da risk sermayesi finansıyla büyüyen önemli şirketler olarak sayılabilirler. Bu şirketlerin de birçok açıdan Avrupa ekonomisine önemli katkılar yapmaları kaçınılmazdır AB Risk Sermayesi Programları KOBİ lerin gelişimi, desteklenmesi ve teşviki, AB nin üzerinde önemle durduğu konulardan birisidir. Bu amaçla AB, KOBİ lere yönelik çok sayıda program yürütmektedir. AB nin risk sermayesi programlarını AB ve Avrupa Komisyonu adına Avrupa Yatırım Fonu(European Investment Fund, EIF) yürütmektedir. EIF, bankacılık sektörünü tamamlamak ve AB nin KOBİ lerle ilgili hedeflerini gerçekleştirmek

68 51 amacıyla faaliyette bulunmak üzere 1994 yılında kurulmuştur yılından sonra yapılan düzenlemeler ile sermayesinin %61 i Avrupa Yatırım Bankası(European Investment Bank, EIB), %30 u Avrupa Komisyonu ve %9 u da üye ülkelerdeki bazı bankalara ve finansal kuruluşlara aittir. EIF, çalışmalarını birlik üyesi ülkelerin yanı sıra aday ülkeler için de yürütmektedir (EIF,2006) Avrupa Teknoloji Kolaylığı İşe Başlangıç Desteği ETF Start-up programının temel özellikleri ve işleyişi şu şekildedir (ETF Start- Up,2007): -Kuruluş aşamasındaki yenilikçi KOBİ lere risk sermayesi finansı ile öz kaynak sağlamak amacıyla uygulanmaktadır. -EIF, bu uygulama kapsamında, KOBİ lere kuruluş ve erken aşamada risk sermayesi finansı sağlayan veya KOBİ leri destekleyen başlangıç sermayesi fonlarına, işletme kuluçkalıklarına(incübatör)*, küçük ve yeni kurulmuş fonlara, bölgesel bazda faaliyet gösteren fonlara, belirli sektörlere veya teknolojilere yoğunlaşmış fonlara ve AR-GE(araştırma merkezleri, bilim parkları vb.) fonlarına yatırım yapmaktadır. -EIF nin yatırım yaptığı kuruluşlardaki sermaye payı %10-25 arasındadır. -EIF, tek bir fona veya kuluçkalığa en fazla 10 milyon yatırım yapmaktadır Çekirdek Sermayesi Hareketi Çekirdek sermayesi şeklinde fon sağlayan risk sermayesi şirketleri ve incübatörlerin finansman kapasitesini güçlendirecek ve kalifiye personel sayısını arttıracak ek yatırım yöneticilerinin uzun dönemli olarak işe alınmalarını amaçlayan çekirdek sermayesi hareketinin işleyiş koşulları şu şekildedir: (EIF,2002) -EIF, ilgili faaliyetlerle bağlantılı yöneticilerin maliyetlerini karşılamakta ve istihdam edilen ek uzman personel için şirketlere kaynak tahsis etmektedir. -Ek olarak alınan her uygun personel için, EIF ve şirket arasında bir yetenek ödeneği anlaşması imzalanmaktadır. Anlaşmaların maksimum büyüklüğü dur.

69 52 -Tek bir kurum, EIF ile en fazla ek üç personel(bu sayı mevcut mesleki personel sayısının yarısından fazlası olamaz) için lük anlaşma imzalayabilmektedir. Ancak bu anlaşmanın toplam tutarı, anlaşmanın imzalandığı tarihte EIF nin Çekirdek Sermayesi Hareketi için tahsis ettiği toplam tutarın %5 ini aşamaz. -Anlaşmalara konu olabilecek ek personel, risk sermayesi veya incübatör sektörlerinde en az 2 yıl deneyim sahibi olmalı, daha önceden işten çıkarılan veya ayrılmış bir personelin yerine işe alınmamış olmalı ve personelle en az 3 yıllık bir iş sözleşmesi imzalanmış olmalıdır.

70 53 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE DE RİSK SERMAYESİ Ülkemizde risk sermayesi kavramı 1960 lı yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ile özel girişimlere teşvikler oluşturulurken, özel sermayenin küçük birimler hâlinde sanayiye aktarımı beklemiştir. 993 sayılı kanun daha sonraki dönemlerde azalan ve çoğalan dozlarda, geri kalmış yöreleri ve küçük girişimleri de kapsayacak genel teşvikler tablosunun temelini oluşturmuştur (Türkcan,1986) Ülkemizde sermaye eksikliği şirket kuramamanın en büyük nedenidir. Yatırımların yapılması için kaynakların elverişli koşullarda bulunması oldukça zordur. Ayrıca risk almayı sevmeyen insanımız garanti işler peşinde koşmaktadır. Riskli yatırımların finansında kullanılan uygun sermaye öz sermayedir. Öz sermayenin yetersiz ve bu sermayenin temin edilme olanaklarının kısıtlı olması, yeni finans yollarının araştırılıp bulunmasını zorunlu hâle getirmiştir. Risk sermayesi finansı yolunda bu çabaların bir ürünü olarak ülkemize yarar sağlayabilir. Her ülkenin kendi toplumsal ve ekonomik koşullarından kaynaklanan farklı sorunları bulunmaktadır. Türkiye'nin de bu durumları göz önüne alınarak risk sermayesi sektörü oluşturulabilir(fettahoğlu, 1992) Risk sermayesine ilişkin başlıca kuruluşlar, yasal mevzuatlar, risk sermayesi yatırımlarından çıkış mekanizmaları ve risk sermayesi fonları, Türkiye risk sermayesi sektörünün temel çerçevesini ve işleyişini belirlemektedir. Ayrıca risk sermayesinin Türkiye deki uygulanabilirliğinin 2000 li yıllar itibariyle hangi konumda bulunduğunun incelenmesi ve ortaya konulması, modelin Türkiye deki gelişme potansiyelinin açıklanabilmesi açısından önem arz etmektedir TÜRKİYE DE RİSK SERMAYESİ NİN KURULMASINI GEREKTİREN KOŞULLAR Türkiye de ekonomi alanında alınan 24 Ocak 1980 kararları ile finans kesimine odaklanılmıştır yılından sonra devletin para ve sermaye piyasalarındaki araçları yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Reel faiz politikası, ilk yıllardaki gibi mevduat artışları

71 54 sağlayamamış, 1984 ten itibaren artan iç borçlar, bankalardaki kaynakların büyük ölçüde kamu kesimine aktarılmasına yol açmıştır. Bu nedenle, kredi faizleri enflasyon ve mevduat faizlerinin çok üstünde seyretmiş ve Türkiye de kamu kesiminin bütün mali kaynakları emdiği bir süreç başlamıştır (Kaya, 1992). Türkiye'de RS sistemi kurulurken bu sorunların göz önünde bulundurulması gerekmektedir. RS sisteminin Türkiye'nin gelişmesine önemli katkılarda bulunacağı savunulmakta ve RS sisteminin Türkiye'de kurulmasını gerektiren koşullar aşağıdaki gibi ileri sürülmektedir(olcay, 1996): 1- Önceden söylediğimiz gibi ülkemizde en çok eksikliği hissedilen üretim faktörlerinin başında sermaye gelmektedir. Yatırımların yapılabilmesi için gerekli olan sermayeye ulaşmak oldukça güçtür. Kalkınmayı sağlayacak sabit sermaye yatırımlar ise riski büyük olan yatırımlardır. Çünkü sabit sermaye yatırımları uzun dönemli, teknolojik yeniliğe dayalı, büyük tutarda sermaye gerektiren yatırımlardır. Riskli yatırımların finansmanında ise çoğunlukla öz sermaye kullanılmaktadır. Riskli yatırımlarda öz sermaye kullanılmasına neden olan başlıca etken ise yüksek enflasyona bağlı yüksek faiz oranlarıdır. Öz sermayenin yetersiz ve bu sermayenin temin edilme olanaklarının kısıtlı olması, yeni finans yollarının araştırılıp bulunmasını zorunlu hâle getirmiştir. Bu noktada RS finans yöntemi bir çözüm sunmaktadır. 2- Serbest piyasa ekonomisi uygulayan ülkelerin hepsinde mal ve hizmet üretimi bilim ve teknoloji politikalarından etkilenmektedir. Rekabet gücünün yükseltilmesi ve uluslararası piyasalara ucuz ve kaliteli mal ve hizmet sunulması ancak, Ar-Ge harcamalarının artırılması, araştırmacı insan gücü kaynaklarının geliştirilmesi ve üniversite-sanayi işbirliği ile mümkündür. Türkiye, işbirliğinin tam olarak gelişmemiş olmasının bir sonucu olarak teknolojik gelişmelerin gerisinde kalmıştır. Ayrıca Ar-Ge harcamalarının azlığı, araştırmacı personel sayısının yetersiz olması ve patent başvurusunun az olması bunun bir sebebidir. Bankacılık sisteminin fonksiyonu, ekonomiyi ve işletmeleri finanse etmek iken, devletin aşırı borçlanma ihtiyacı nedeniyle, bankacılık sistemi, kamu açıklarını finanse eden bir fonksiyona dönüşmüştür. Bunun sonucu olarak da bankacılık sektörü, uyguladığı kâr ve faiz politikalarıyla, mevduat toplamak yerine yurtdışından kaynak bulma yoluna gitmiş ve 1994 yılı başı itibariyle bankacılık sektörünün açık pozisyonları yaklaşık 6,5 milyar USD i

72 55 bulmuştur. Giderek artan kamu açıkları ve bu açıkların finanse edilmesindeki yöntem, yani açıkların Merkez Bankası kaynakları kullanılıp karşılıksız emisyona gidilmesi suretiyle kapatılmak istenmesi nedeniyle bir likidite fazlası oluşmuş, bu fazlalık bankaların açık pozisyon kapatma istekleri nedeniyle dövize kaymış ve 1994 yılı başında ekonomide yeni bir kriz yaşanarak, hükümeti 5 Nisan Kararları olarak nitelendiren yeni bir dizi kararlar alma yoluna götürmüştür(aydın Oktay ve Melih Baş,2000) TÜRKİYE DE RİSK SERMAYESİ NİN GELİŞİMİNDE İLK GİRİŞİMLER Türkiye'de RS konusunda yapılan çalışmalarla ilgili ayrıntılı bilgiler aşağıda sunulmuştur: Teşebbüs Destekleme Ajansı Teşebbüs Ajansı (TDA), ülkemizdeki küçük ve orta büyüklükteki girişimcileri desteklemek amacıyla kurulmuştur. Bu organizasyonlar çok değişik tiplerde karşımıza çıktığından kısaca ajans adı verilmiştir (SMUH, 2001). TC Devlet Bakanlığı nın tarihli genelgesiyle kurulan "İşsizlikle Mücadele ve İstihdamı Geliştirme Yüksek Koordinasyon Kurulu KOBİ'lere destek sağlamak üzere çok sayıda faaliyet başlatmıştır. Devlet Bakanlığı nın "1986 Yılı Faaliyetleri" başlıklı broşüründe Teşebbüs Destekleme Ajansı ile RS sisteminin kurulması konusundaki etkinlikleri şu şekilde özetlenmektedir (Çiller ve Çızakça,1989). Teşebbüs Destekleme Ajansı (Entreprise Agency), küçük teşebbüslere "Çok Yönlü Destek" adı verilen teknik, idari, yönetsel vb. desteklerden oluşan bir yardım paketi veren ve böylece teşebbüsün başarı şansını artırarak istihdamın gelişmesine katkıda bulunan bir 'araç' tır. İş Vakfı na bağlı bir 'ticari şirket' olarak kurulan TDA nın, bütün illere yaygınlaştırılması planlanmıştır. Fakat daha sonraları yaşanan siyasal gelişmeler ile ülkemizde 1989 yılında TDA nın faaliyetleri durmuş ve risk sermayesi şirketi kurma çalışmalarına ara verilmiştir yılında açıklanan Ekonomik Paket te risk sermayesine özel olarak değinilmiş ve bu sektörün tekrar kurulması ve geliştirilmesi hükümet programına alınmıştır. TDA'nın destek amaçları arasında; TDA'nın bir vakıf şirketi olduğu, çeşitli

73 56 kuruluşlardan ücretsiz destek alacağı ve doğrudan kredi verebileceği belirtilmektedir. Bu amaç ve yöntemler bir RS şirketinin amaç ve yöntemlerinden farklıdır(aypek, s. 114) Teknoloji Geliştirme Projesi Ülkemizde 1 Haziran 1991 tarihinde kurulan TTGV, teknolojik yenilik faaliyetlerini destekleyen ve başta KOBİ ler olmak üzere özel sektöre yatırımlar yapmayı ve bu yatırımları ülke geneline yaymayı planlayan kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur. Altısını özel sektör, diğerlerini Hazine Müsteşarlığı, KOSGEB ve TÜBİTAK temsilcilerinin oluşturduğu dokuz kişilik bir yönetim kurulu ile yönetilmektedir. Finansal kaynaklarını Hazine Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Dünya Bankası Grubu (World Bank Group) ve kendi kaynaklarından elde eden TTGV, bu kaynaklarla AR-GE proje destekleri ve teknolojik girişimcilik destekleri gibi uygulamaları yürütmektedir(aydın,s.118). Türkiye ile Dünya Bankası nın ortaklaşa yürüttüğü Teknoloji Geliştirme Projesi çerçevesinde ülkemizde kurulması düşünülen risk sermayesi şirketlerinin amaçları aşağıdaki şekildedir(dağdelen, s. 62): - Fona sermaye sağlayacak sermayedarlara yüksek bir getiri sağlamak, - Yüksek teknoloji kullanan ve yüksek bir gelişme potansiyeline sahip mevcut veya yeni kurulacak firmalara sermaye veya sermaye benzeri yatırımlarda bulunmak, - Mevcut firmaların teknoloji yoğun projelerine uzun vadeli (5-7 yıl) krediler vermek, - Yukarıdaki sayılanlar, ülkemizin teknoloji ve ihracat alanındaki rekabet seviyesini arttırmak, mühendisler ile bilim adamları için yeni olanaklar sunmak ve yabancı ülkelere olan beyin göçlerini önlemek ile alâkalıdır. Vakfın, bu amaçlar doğrultusunda yapacağı faaliyetler ise şu şekilde özetlenebilir: 1- Teknoloji Geliştirme Projeleri: Teknoloji geliştirme projeleri endüstriyel uygulama veya pazar potansiyeli olacak, araştırma ve geliştirme aşamaları ile birlikte teknolojik yenilik ya da geliştirmeyi içeren projelere denir.

74 57 2- Alt Sektör Odak Projeleri: Alt sektör odak projeleri, araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyetlerinde en yüksek kazancı sağlayacak stratejik odak konularını belirleyecek projelerdir. 3- Uluslararası Ortak Girişimler: Uluslararası ortak girişimler özellikle uluslararası boyutta Türk ekonomisine katkıda bulunacak, proje yaklaşımına uygun olmayabilen girişimlerdir Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Türkiye de ilk olarak 1973 yılında, küçük ölçekli işletmelere teknik danışmanlık hizmeti vermek üzere, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde "Küçük Sanayi Geliştirme Merkezi" (KÜSGEM) kurulmuş ve Gaziantep'te pilot proje niteliğinde hizmete başlamıştır. KÜSGEM çalışmalarının değerlendirilmesi sonucu tarihli Resmi Gazete de yayınlanan milletlerarası antlaşma çerçevesinde, yine aynı bakanlığa bağlı, proje niteliğinde "Küçük Sanayi Geliştirme Teşkilatı" (KÜSGET) kurulmuştur. Küçük ölçekli sanayi işletmelerine verilen hizmetlerin yurt sathına yayılması ve daha geniş işkollarını kapsaması ve verilen hizmetlerin yaygınlaştırılması ihtiyacı 1989 yılının sonlarında ortaya çıkmış ve proje statüsündeki KÜSGET in yasal bir statüye kavuşturulması çalışmalarına başlanmıştır(gücelioğlu, 1994). KOSGEB in kuruluş amaçları arasında üretim ve pazarlamaya kadar her türlü konuda sanayi hizmetleri verilmesi yer almaktadır. Bu amaçla KOSGEB, aşağıda verilen hizmet merkezlerini oluşturmaktadır(zaimoğlu, s.297): - Danışmanlık ve Kalite Geliştirme Merkezleri - İhtisas Merkezleri - Test ve Analiz Laboratuarları - Ortak Kolaylık Atölyeleri - Teknoloji Geliştirme Merkezleri/Teknoparklar KOSGEB'in Kuruluş Kanunu'nun 4. maddesinde "Kuruluş un Görevleri" aşağıdaki gibi sıralanmıştır(güceloğlu, s.47): a) Teknoparklar, Danışmanlık Merkezleri, Enstitüler ve benzeri birimler kurarak AR-GE faaliyetlerini desteklemek,

75 58 b) İşletmelerin, üniversiteler ve kamu özel araştırma kurumlarındaki bilim ve teknoloji yapısından yararlanmasını sağlamak. c) Teknoloji düzeyini yükseltmek üzere, mevcut teknolojik bilgilere erişmek ve yeni teknolojik bilgiler üretmek, erişilmiş ve üretilmiş bilgileri kullanımını yaygınlaştırmak. d) Üniversite ve Araştırma Merkezlerinin imkânlarından yararlanarak yeni ve ileri teknolojiye dayalı bilgilerin derlendiği, geliştirildiği ve uygulamaya yönelik üretime hazır hâle getirilerek işletmelerin kullanımına sunulduğu Teknoloji Merkezleri ve Teknoparkları kurmak ve kurdurmak, e) İşletmelerin planlı yönetim anlayışına, modern ve çağdaş işletmecilik düzeyine kavuşturulmalarını temin için sanayinin çeşitli alt sektörlerinde yatırımları yönlendirmek üzere proje profillerini uygulayacak, atıl kapasiteleri değerlendirecek, verimliliği artıracak; modernizasyon, üretim, yönetim, pazarlama, enformasyon ve teknoloji adaptasyonu gibi konularda kapsamlı "Teknik Yardım ve Destek Programları ve Projeleri ni gerçekleştirecek İhtisas Merkezlerini kurmak ve kurulmasını sağlamak, f) Ülkedeki işletmelerin, daha modern hâle gelmesi için gerekli yardımlarda bulunmak, g) İşletmelerdeki eğitim ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamak için Uygulamalı Teknik Eğitim Merkezleri ni kurmak, h) İşletmelerin planlama ve yönetim konularında güçlenmelerini sağlamak, i) İşletmelerin pazarlama sorunlarına çözümler aramak. KOSGEB in Türkiye risk sermayesi sektörüne ve yapısına yaptığı bir diğer etki de ülke genelinde yürüttüğü girişimcilik eğitimleri ve çalışmaları doğrultusunda olmaktadır. KOSGEB bünyesindeki Girişimciliği Geliştirme Enstitüsü, yerel ve bölgesel bazda girişimciliği geliştirici önerileri derlemek ve uygun model ve programlar oluşturarak bu programları gerçekleştirmek, ülke girişimciliğinin gelişmesini engelleyen idari ve yasal çerçevenin belirlenmesi amacıyla gerekli incelemeleri yaparak öneriler geliştirmek ve ilgili kuruluşlar nezdinde gerekli çözümleri üretmek, girişimci adaylarının eğitim ve danışmanlık desteğiyle bilgi ve beceri düzeylerini yükselterek başarılı olmalarına katkıda bulunmak gibi, girişimciliğin desteklenmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar yapmaktadır (Akgemci,2001).

76 Türkiye Halk Bankası Türkiye Halk Bankası nın, kuruluş amaçlarından birisi de KOBİ lere finansal destek sağlamaktır. KOBİ lerin kredi gereksinimlerini karşılamak, örgütlenmesine ve eğitimlerine yardımcı olmak, pazarlama çalışmalarına katkıda bulunmak, danışmanlık hizmeti sağlamak THB nın görevleri arasındadır. Her ne kadar Halk Bankası'nın görevleri arasında KOBİ'lerin gereksinimlerini karşılamak üzere bu işletmelere katılma yer alıyorsa da, banka, faaliyetlerini daha çok kredilendirme alanında yoğunlaştırmıştır (Canbaş,1992). Ancak, bu avantajlar diğer ülkelerde olduğu gibi Halkbank ın kendi bünyesinde bir RS bölümü kurarak RS faaliyetinde bulunması için yeterli değildir. Çünkü özellikle yüksek teknolojiyi temelinde geliştirmiş bir yöntem olan RS olayında yatırım yapılacak proje veya firmaların teknik açıdan seçimi ayrı bir uzmanlık gerektirmektedir. Buna ilâve olarak, firmalara verilecek profesyonel yönetim desteği de başlı başına bir uzmanlık işidir. Ancak, Halkbank'ın KOBİ'lerle olan mevcut ilişkiler ağını kullanarak yatırımların izlenmesi ve kontrolü faaliyetlerinde belli görevler üstlenmesi mümkün olabilir (Dağdelen, s.95) Türkiye Kalkınma Bankası Türkiye Kalkınma Bankası(TKB), "İşçi şirketlerinin rehabilitasyonu" sayesinde neredeyse bütünü küçük ve orta büyüklükteki işletme olan işçi şirketlerinde gelişmeleri kontrol edebilen, gerektiğinde yönetici ve uzman ihtiyacını karşılayabilen ve bazen de yönetime el koymaya kadar giden önlemleri alabilen kurumdur. Ayrıca sektör araştırmaları konusunda da önemli bir birikime sahiptir. Yukarıda sayılan özellikleri nedeniyle, TKB, risk sermayesi sektörünün bilgi bankası olma, potansiyel yatırımcı ve müteşebbisleri bilgilendirme, gerektiğinde risk sermayesi şirketlerinin teknik ve idari konularda uzman ihtiyacını karşılama, yapacağı yayınlar ile risk sermayesi şirketleri arasında iletişim sağlama gibi fonksiyonları üstlenme kapasitesine sahiptir (Zaimoğlu, s.299).

77 60 TKB nin işlevleri şunlardır (Ceylan, s.249): - Sektör çalışmaları yaparak kârlı ve verimli alanları saptamak ve yatırımların bu alanlara yönelmesini teşvik etmek veya bizzat bu alanlara yatırım yapılmasına öncülük etmek, - Yatırım yapmak isteyen kişi ve kuruluşlara gerek proje hazırlama gerekse proje uygulama aşamalarında teknik ve idari yardımda bulunmak, danışmanlık yapmak, - Girişimcilere orta ve uzun vadeli yatırım kredisi vermek ve/veya kuruluşun hisse senetlerini alarak iştirakte bulunmak ve bu hisselerini ileride satarak sermaye piyasasının gelişmesine katkıda bulunmak ve finansman desteği sağlamaktır. TKB, KOBİ lere yönelik teşvik programları çerçevesinde KOBİ yatırımlarına ortaklık şirketlerine kullandırılacak krediler için aracılık yapan bankalardan birisidir. Risk sermayesiyle ilgili danışmanlık faaliyetlerinde bulunan TKB, bunun yanında İslam Kalkınma Bankası ile kurduğu ortaklık ve EIB nin risk sermayesi fonu ile risk sermayesi yatırımları yapmaktadır. Banka ayrıca, %16,67 lik payı ile İş Girişim in hissedarıdır( ) Hazine Müsteşarlığı Başbakanlığa bağlı bir kurum olan Hazine Müsteşarlığı, KOBİ lere yönelik olarak uygulanan teşvik programlarının uygulayıcısı olması nedeniyle Türkiye risk sermayesi sektörü açısından önem arz etmektedir. Teşvik programlarının uygulanışı, Müsteşarlıkça çıkarılan tebliğlerle düzenlenmektedir. Müsteşarlık ayrıca, ülke genelinde KOBİ lerin desteklenmesi ve risk sermayesi sektörünün gelişimine yönelik çalışmaları ve çeşitli organizasyonları da desteklemektedir Türk Risk Sermayesi Derneği TurkVCa'ın temel amacı, Türkiye'de Girişim Sermayesi sektörünün gelişimine katkıda bulunmaktır. Girişim Sermayesi sektörünü geliştirme amacı çerçevesinde TurkVCa, fonlar, girişimciler, devlet, kurumsal finansman danışmanları, avukatlar, mali müşavirlik firmaları, teknik danışmanlar, insan kaynakları danışmanları gibi girişim sermayesi

78 61 sektörüne hizmet veren danışmanlar, bölgesel ve uluslararası yatırımcılar, uluslararası girişim sermayesi dernekleri ve birlikleri, diğer kâr amacı gütmeyen dernekler, üniversiteler ve sermaye piyasaları gibi belli başlı piyasa oyuncularının ve kurumların aralarındaki işbirliği ve dayanışmayı geliştirmeyi amaçlamaktadır Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Teknoloji geliştirme bölgelerinin yasal çerçevesi, 2001 yılında kabul edilen TGB Kanunu ile çizilmiştir. Bu kanunda TGB; yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez veya enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir bulusu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet hâline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez veya enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği siteler veya bu özelliklere sahip teknoparklar, olarak tanımlanmıştır. TGB nin yönetimi ve işletmesinden sorumlu yönetici bir şirket bulunmaktadır. Bu şirketin kurucuları arasında, bölgenin içinde veya bulunduğu ilde yer alan en az bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da kamu AR-GE merkezi veya enstitüsü bulunmaktadır. TGB lerin bütün çalışmaları Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın yetkisi altında sürdürülmektedir. Ayrıca TGB Kanunu uyarınca, girişimcilere şu muafiyetler tanınmıştır( -Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE ye dayalı üretim faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları tarihine kadar vergiden müstesnadır. -Bu süre içerisinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörler, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı seklindeki teslim ve hizmetleri de katma değer vergisinden müstesnadır. -Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve AR-GE personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır.

79 RİSK SERMAYESİNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği Türkiye risk sermayesi sektörü, yasal düzenlemeler ve sermaye piyasaları açısından yatırım ortaklıkları odaklı bir yapıya sahiptir. Risk sermayesi faaliyetlerinde bulunan bu ortaklıklara ilişkin yasal düzenlemeler, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yayınlanan SPK Tebliğleri ile yapılmaktadır. Konuyla ilgili yapılan ilk düzenlemelerde, bu ortaklıklar için risk sermayesi yatırım ortaklıkları(rsyo) ifadesi kullanılmış, ancak daha sonra yayınlanan tebliğ ile ifade girişim sermayesi yatırım ortaklıkları (GSYO) na dönüştürülmüştür. Dolayısıyla risk sermayesi, girişim sermayesi olarak ifade edilmiştir. Risk sermayesi kavramı hukuk sistemimize, tarih ve 3794 sayılı Kanun la değişik, tarih ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile girmiş ve Kanun un 22. maddesi uyarınca; risk sermayesi yatırım fonları, RSYO lar ve risk sermayesi yönetim şirketlerinin denetlenmesi yetkisi SPK ya verilmiştir(tuncel,2000). Daha sonra bu yetki doğrultusunda, RSYO ların kuruluşlarına, faaliyet ilke ve kurallarına, hisse senetlerini halka arzına ilişkin ilk düzenleme, SPK nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Seri: VIII, No: 21 sayılı RSYO lara İlişkin Esaslar Tebliği ile gerçekleştirilmiştir yılında konuyla ilgili çeşitli değişiklikler yapılmış ve aynı isimli bir başka tebliğ yayınlanarak eski tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır. Bu tebliğ de GSYO lara İlişkin Esaslar Tebliği ile yürürlükten kaldırılmış ve konuya ilişkin son düzenleme yapılmıştır(çanakçı,1997) tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Seri:6, No: 15 sayılı GSYO lara İlişkin Esaslar Tebliği nin ana hatları şu şekildedir( Amaç ve Kapsam (1) Bu Tebliğin amacı, girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına ilişkin esasları düzenlemektir. (2) Bu Tebliğ, girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının kuruluşuna ve kurucularına, ortaklarında ve yöneticilerinde aranacak niteliklere, paylarının ihracına, satışına ve devrine, faaliyet esaslarına, yönetim ilkelerine, portföy sınırlamalarına,

80 63 asgari halka açıklık oranına, türlerine, portföyünde bulunan varlıkların ve hakların değerlemesine, varlıkların saklanmasına, imtiyazlı pay ihracına, kamuyu aydınlatma ve yatırımcıların bilgilendirilmesi yükümlülüklerine, girişim sermayesi yatırım ortaklığı statüsünden çıkmaları ile tâbi olacakları diğer yükümlülüklere ve anonim ortaklıkların girişim sermayesi yatırım ortaklığına dönüşümüne ilişkin esasları kapsar. Tanımlar: Tebliğ de; -GSYO; kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış sermayelerini esas olarak girişim sermayesi yatırımlarına yönelten ve kanunda RSYO olarak ifade edilen ortaklıklar, - Girişim Şirketi: Türkiye de kurulu veya kurulacak olan, gelişme potansiyeli taşıyan ve kaynak ihtiyacı olan şirketleri, - Lider Sermayedar: Lider sermayedar, halka arz sonrasındaki pay edinimleri hariç olmak üzere, ortaklıkta imtiyazlı pay bulunmaması hâlinde tek başına veya bir araya gelmek suretiyle yönetim kontrolünü sağlayan paylara sahip olan, ortaklıkta imtiyazlı pay bulunması hâlinde ise, tek başına veya bir araya gelmek suretiyle yönetim kontrolü sağlayan imtiyazlı payların çoğunluğu dahil olmak üzere, sermayenin asgari %25 i oranındaki paylara sahip olan ortak ya da ortaklardır. Kurucuların ve Ortakların Nitelikleri: A- Kurucular ile sermayedeki doğrudan veya dolaylı pay sahipliği %10 veya daha fazla olan gerçek veya tüzel kişilerin muaccel vergi ve prim borcu bulunmaması, B- Sermayede %10 veya daha fazla paya sahip olacak kurucuların, gerekli kaynağı kendi ticari, sınaî ve sair yasal faaliyetleri sonucunda her türlü muvazaadan arî olarak sağlamaları, C- Gerçek Kişi ortakların; 1-Kendileri veya sınırsız sorumlu ortak oldukları kuruluşlar hakkında iflas kararı verilmemiş veya konkordato ilan edilmemiş olması tarihli ve 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanunda düzenlenen suçlardan mahkûm olmaması.

81 64 Kanunun 101 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca işlem yasaklı olmaması şarttır. Kuruluş Şartları: Ortaklıklar girişim sermayesi yatırım ortaklığı olarak kurulabileceği gibi, anonim ortaklıklar esas sözleşmelerini kanun ve bu tebliğ hükümlerine uygun olarak değiştirerek girişim sermayesi yatırım ortaklığına dönüşebilirler. Kuruluş ve dönüşüm başvurularının kurulca uygun görülebilmesi için, ortaklığın; kayıtlı sermayeli anonim ortaklık şeklinde kurulması, kayıtlı sermayeli anonim ortaklık olması veya esas sermaye sistemine tâbi anonim ortaklık niteliğinde olup kayıtlı sermaye sistemine geçmek için kurula başvurması, kuruluşta başlangıç sermayesinin, dönüşümde ise kurul düzenlemelerine uygun olarak düzenlenmiş ve bağımsız denetimden geçirilmiş finansal tablolardaki mevcut ödenmiş veya çıkarılmış sermayesi ile öz sermayesinin her birinin TL den az olmaması, kuruluş ve dönüşümde paylarının nakit karşılığı çıkarılması ve pay bedellerinin tam ve nakden ödenmesi, ticaret unvanında Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı ibaresinin bulunması, kurucu ortakların veya mevcut ortakların bu tebliğde öngörülen şartları haiz olması, esas sözleşmesinin kanun ve bu tebliğ hükümlerine uygun olması veya mevcut esas sözleşmesini kanun ve bu tebliğ hükümlerine uygun şekilde değiştirmek üzere kurula başvurmuş olması, yönetim kurulu üyelerinin ve genel müdürün bu tebliğde öngörülen şartları taşımaları, başlangıç sermayesinin/çıkarılmış sermayenin %25 i oranındaki paylarının, bu tebliğde belirlenen süre ve esaslar dahilinde halka arz edileceğinin veya nitelikli yatırımcılara satılacağının kurula karşı taahhüt edilmiş olması, kurucu veya mevcut ortaklardan en az birisinin lider sermayedar olması zorunludur. İkinci fıkranın (d) bendinde yer alan şart, kamu kurum ve tüzel kişileri ile kamu yararına faaliyet gösteren tüzel kişilerde aranmaz. Ortaklıkların kuruluş veya dönüşümden sonraki tüm esas sözleşme değişikliklerinde kurulun uygun görüşünün alınması zorunludur. Diğer yatırım ortaklıklarının ve halka açık ortaklıkların girişim sermayesi yatırım ortaklığına dönüşüm başvurularında, portföydeki varlıkların ortaklık aktif toplamına oranının bu tebliğdeki sınırlamalara uygun hale getirilmesi şartının, dönüşüme ilişkin esas sözleşme değişikliklerinin ticaret siciline tescilini takip eden en geç altı ay içerisinde sağlanması gerekir. Söz konusu süre içinde gerekli uygunluğu sağlayamayan

82 65 ortaklıkların, girişim sermayesi yatırım ortaklığı olarak faaliyette bulunma hakları ortadan kalkar. Ortaklıklar, ilgili sürenin bitiminden itibaren en geç üç ay içinde esas sözleşme hükümlerini girişim sermayesi yatırım ortaklığı faaliyetini kapsamayacak şekilde değiştirmek üzere kurula başvurmakla yükümlüdürler. Söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmesinden ortaklık yönetim kurulu veya yönetim kurulunca yetkilendirilmiş olması hâlinde ilgili murahhas üye sorumludur. Faaliyet Kapsamı: (1) Ortaklıklar, Bu tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde girişim sermayesi yatırımları yapabilir. Girişim sermayesi yatırımları dışında portföylerini çeşitlendirmek amacıyla, borsada işlem gören veya görmek üzere ihraç edilen sermaye piyasası araçlarına, borsada ters repo işlemlerine, Takas bank Para Piyasası işlemlerine ve yatırım fonu katılma payları ile TL ve döviz cinsinden vadeli-vadesiz mevduat ve katılma hesabına yatırım yapabilir. Yatırım fonu katılma payları hariç sermaye piyasası araçlarının alım satımlarının borsa kanalıyla yapılması zorunludur. Portföylerindeki girişim şirketlerinin yönetimine katılabilir. Portföylerindeki girişim şirketlerine danışmanlık hizmeti verebilir. Türkiye deki girişim sermayesi faaliyetlerine yönelik olarak danışmanlık hizmeti vermek üzere yurtiçinde ve yurtdışında kurulu danışmanlık şirketlerine ortak olabilir. Yurtiçinde kurulu portföy yönetim şirketleri ile yurtdışında kurulmakla birlikte faaliyet kapsamı sadece yurtiçinde kurulu girişim şirketleri olan portföy yönetim şirketlerine ortak olabilir. BİAŞ Gelişen İşletmeler Piyasasında piyasa danışmanlığı hizmeti verebilir. (2) Ortaklıklar tarafından aşağıda yer verilen durumlar hariç olmak üzere bu maddede belirtilen faaliyetlerin gerçekleştirilmesi amacı dâhil, hiç bir surette üçüncü kişiler lehine, teminat verilemez, kefil olunamaz ve portföydeki varlıklar üzerinde rehin ve ipotek tesis edilemez: a) KOBİ Yönetmeliği nde tanımlanan KOBİ şartlarını taşıyan girişim şirketleri lehine rehin ve teminat verilmesi ve ipotek tesis edilmesi, b) Ortaklığın portföyünde bulunan ya da bulunacak girişim şirketine yapılacak yatırımın finansmanında, bu girişim şirketlerinde sahip olduğu ya da olacağı payların rehin ve teminat olarak verilmesine ilişkin sözleşme yapılması.

83 66 (3) Ortaklıklar, portföylerindeki girişim şirketlerine münhasıran işletme sermayesi olarak, kanunun örtülü kazanç aktarımı ile ilgili hükümlerine aykırılık teşkil etmeyecek şekilde kısa vadeli finansman sağlayabilir. Bu fıkra kapsamında aktarılan kaynaklar bu tebliğ kapsamında girişim sermayesi yatırımı olarak kabul edilmez. Yatırım Sınırlamaları ve Portföy Oranları (1) Ortaklıklar; a) Yönetim kontrolüne sahip olan ortaklarının, yönetim kurulu üyelerinin ve genel müdürün yönetim kontrolüne sahip oldukları şirketlere yatırım yapamazlar. Bu bentte belirtilen kişilerle birlikte, ilişkili taraf olmayan şirketlere eş anlı yapılan yatırımlar, bu bent kapsamında değerlendirilmez. b) Girişim sermayesi yatırımlarına, ortaklık aktif toplamının en az %51 i oranında yatırım yapmak zorundadırlar. c) 20 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında yapılan yatırımlarda, tek bir ihraççının ihraç etmiş olduğu sermaye piyasası araçlarına ortaklık aktif toplamının en fazla %10 u oranında yatırım yapabilirler. ç) 20 inci maddenin birinci fıkrasının (d) ve (e) bentleri kapsamındaki şirketlere ortaklık aktif toplamının azami %10 u oranında iştirak edebilirler. d) 20 inci maddenin ikinci fıkrasının (a) bendi kapsamında ortaklık aktif toplamının azami %10 u oranında rehin, teminat ve ipotek verebilirler. Bir girişim şirketi lehine verilen ve tesis edilen rehin, teminat ve ipoteklerin tutarı ilgili girişim şirketine yapılan yatırım tutarının %25 ini aşamaz. e) 21 inci maddenin üçüncü fıkrasının (c) bendi kapsamında yurtdışında kurulu kolektif yatırım kuruşlarına azami olarak ortaklık aktif toplamının %49 u oranında yatırım yapabilirler. Her durumda bu yatırım ilgili kuruluşun sermayesinin %20 sini aşamaz. f) 21 inci maddenin üçüncü fıkrasının (e) bendi kapsamında ortaklık aktif toplamının azami %25 i oranında yatırım yapabilirler. g) Portföylerini döviz, faiz ve piyasa riskleri gibi risklere karşı korumak amacıyla,

84 67 esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak koşuluyla türev araçlara taraf olabilirler. ğ) KOBİ Yönetmeliği nde tanımlanan KOBİ şartlarını taşıyan girişim şirketlerine doğrudan yapılan yatırımların tutarının ortaklık aktif toplamının %5 ini geçmesi hâlinde, birinci fıkranın (b) bendinde yer alan portföy sınırlaması %35 olarak uygulanır. h) 21 inci maddenin üçüncü fıkrasının (f) bendi kapsamında azami olarak ortaklık aktif toplamının %25 i oranında yatırım yapabilirler. ı) TL ve döviz cinsinden vadeli-vadesiz mevduat ve katılma hesabına ortaklık aktif toplamının azami %20'si oranında yatırım yapabilirler. (2) Birinci fıkrada yer alan portföy sınırlamalarına uyumun ortaklığın yıl sonu bireysel finansal tablosundaki aktif toplamına göre sağlanması zorunludur. (3) Bu madde kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirilmesinden ortaklık yönetim kurulu veya yönetim kurulunca yetkilendirilmiş olması halinde ilgili murahhas üye sorumludur. Bu sorumluluk, 25 inci madde kapsamında dışarıdan hizmet alınması hâlinde de devam eder. Girişim Sermayesi Yatırımlarına İlişkin Sözleşmeler (1) Ortaklıkların girişim şirketlerine yapacağı ortaklık hakkı veren girişim sermayesi yatırımları, ortaklık ile girişim şirketlerinin yönetim kontrolüne sahip mevcut ortakları arasında imzalanacak bir pay sahipliği sözleşmesi çerçevesinde yapılır. (2) Pay sahipliği sözleşmesinde girişim şirketinin yönetimi hususu başta olmak üzere, ortaklığın ve girişim şirketinin mevcut ortaklarının hak ve yükümlülüklerine yer verilmesi zorunludur. Ayrıca söz konusu pay sahipliği sözleşmesinde ortaklığın girişim şirketinden kısmi veya tam çıkış olanakları, ön alım, birlikte satış, satışa katılma, temettü politikası, pay satım veya alım opsiyonları gibi hususlara da yer verilebilir. (3) Ortaklık tarafından girişim şirketinin sermayesini temsil eden payların tamamının iktisap edilmesi veya yönetim kontrolünün sağlanması hâlinde, bu madde kapsamında pay sahipliği sözleşmesi imzalanması zorunlu değildir. Bu durumda, TTK nin pay devirlerine ilişkin hükümleri saklı olmak üzere, bir pay devri sözleşmesinin imzalanması ve bu sözleşmenin kurula iletilmesi yeterlidir.

85 68 (4) 21 inci maddenin üçüncü fıkrasının (f) bendi uyarınca, borç ve sermaye finansmanının karması olan finansmana ilişkin koşullar ile tarafların hak ve yükümlülüklerini belirleyen bir sözleşme düzenlenmesi zorunludur Risk Sermayesine Yönelik Devlet Yardımlarına İlişkin Mevzuat Risk sermayesi sektörüne yönelik devlet yardımlarına ilişkin yasal düzenleme, tarih, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 2012/3305 KOBİ lerin Yatırımlarında Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ ile gerçekleştirilmiştir. Tebliğ de küçük ve orta ölçekli işletmeler ile mikro işletmelerin yatırımlarına ortak olmak suretiyle finansman desteği sağlamak ve danışmanlık hizmeti vermek üzere kurulmuş işletmeler olarak tanımlanan KOBİ yatırımlarına ortaklık şirketlerine ilişkin hükümler su şekildedir: KOBİ yatırımlarına ortaklık şirketlerine, bir önceki yılda KOBİ lere iştirak edilen toplam sermaye payının %20 sini geçmemek kaydıyla, aracı bankalar kanalıyla Fon dan kredi kullandırılabilir. Söz konusu şirketlerin bu krediden yararlanabilmeleri için; a) Toplam sermaye katkısının ödenmiş sermayenin 3 katını geçmemesi, b) Sermaye katkısının KOBİ lerin sabit yatırım projeleri için yapılması ve KOBİ lerde sermayenin en fazla %25 i kadar olması, c) KOBİ lere sermaye payı konulmak suretiyle oluşturulacak ortaklığın en geç 10 yıl içinde sona ereceğine dair aracı bankaya taahhütte bulunulması, d) KOBİ ile borç-alacak ilişkisine girilmemesi gerekmektedir. KOBİ yatırımlarına ortaklık şirketlerinin kullanabilecekleri azami kredi miktarı bir takvim yılı içinde 600 milyar Türk Lirasıdır. Kullandırılabilecek kredi dört yıl vadeli olup, anapara ve faiz ödemeleri altışar aylık dönemler hâlinde yapılır. Bu kredinin faiz oranı %15 tir. KOBİ yatırımlarına ortaklık şirketlerine tahsis edilen fon kaynaklı kredinin uygulaması, geri alınması, takibi ve benzeri konulara ilişkin usul ve esaslar bu Karar ın 15 inci maddesi çerçevesinde yürütülür. Destek Unsurlarında Bölgesel Ayırım Destek unsurlarının uygulanması açısından yöreler; gelişmiş, normal ve kalkınmada öncelikli yöreler olmak üzere üçe ayrılmıştır. Kalkınmada öncelikli yöre kapsamındaki iller, Yüksek Planlama Kurulu kararları ile yeniden belirlenebilir.

86 TÜRKİYE DE RİSK SERMAYESİNİ UYGULAMA OLANAKLARI Türkiye için risk sermayesi, uygulanması konusunda yaşanan sorunların ve bu sorunların giderilmesi için neler yapılması gerektiğinin tartışıldığı, uzun yıllar önce hukuk sistemimize girmiş ve belirli bir düzeyde de olsa kullanılmış olmasına rağmen, halen özellikle KOBİ'ler başta olmak üzere, birçok şirket yöneticisinin haberdar olmadığı ve kullanımının yaygınlaştırılmaya çalışıldığı bir finansman modeli konumundadır. Buna paralel olarak, 2000 li yılların başı itibariyle etkin olarak işleyen bir risk sermayesi sektörü Türkiye de mevcut değildir. Risk sermayesinin tüm ülkeler için olduğu gibi Türkiye de de başarılı bir şekilde uygulanması, bir takım koşulların mevcudiyeti ile mümkündür. Bu koşulların 2000 li yılların başı itibariyle Türkiye de ne ölçüde var olduğunun veya bu koşulların hazırlanabilme olanaklarının ortaya konulması, risk sermayesinin Türkiye açısından uygulanabilirliğinin belirleyicisi olacaktır. Bu doğrultuda Türkiye de risk sermayesinin uygulanma olanaklarının belirlenebilmesi için incelenmesi gereken hususlar şu şekilde sıralanabilir: 1-Türkiye'nin risk sermayesi altyapısını belirleyen teknolojik yenilik yaratma, girişimcilik ve risk sermayesi fon yapısı, 2-Türkiye'nin finansal ve ekonomik yapısının, mevzuatlarının ve yatırımlardan çıkış ortamının risk sermayesine uygunluğu Türkiye nin Risk Sermayesi Altyapısı Risk sermayesi temel olarak; teknolojik yenilik, girişimci ve risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları kavramlarından oluşmaktadır. Yani bir risk sermayesi yatırımının altyapısını bu üç temel kavram oluşturmaktadır. Bu nedenle Türkiye nin girişimcilik kültürü, yeni teknoloji yaratma kapasitesi ve risk sermayesi fon yapısı, risk sermayesi finansman modelinin Türkiye deki uygulanabilirliğinin temelini oluşturmaktadır.

87 Türkiye nin Girişimcilik Kültürü Ülke ekonomilerinin büyük bir kısmının liberal bir yapıda işlemesi ve ülkelerin gelişme ve/veya kalkınma düzeylerinin girişimcilik potansiyelleri doğrultusunda yarattıkları şirketler ve markalar paralelinde seyretmesi, girişimcilik performanslarını ülkeler açısından önemli kılmaktadır. Başarılı bir girişimcilik kültürünün varlığı, ülkelerin ekonomik anlamda istenen hamleleri yapmalarını kolaylaştıran bir unsurdur. Benzer şekilde risk sermayesi yatırımlarının gelişimi de bu durumdan olumlu olarak etkilenmekte ve risk sermayesi yatırımları da yine devamında ekonomilerin büyümesine ve gelişmesine olumlu yönde katkı yapmaktadır. Risk sermayesi için kritik bir öneme sahip olan girişimcilik kültürü ve performansı; iş kurma prosedürleri, şirketleşme konusundaki yasal mevzuatlar, eğitim düzeyi, demografik yapı, vergi sistemi, çalışma yasaları, fikri mülkiyet hakları, sosyokültürel yapı, teknoloji düzeyi, politik altyapı, girişimci destek ve teşvik mekanizmaları, finansal olanaklar vb. birçok faktörden etkilenmektedir. Bütün bu faktörlerin Türkiye açısından incelenmesinin başlı başına bir araştırma konusu olmasından ötürü, burada Türkiye nin girişimcilik yapısı hakkında fikir veren ancak temel birkaç veriye değinilmiştir. Girişimcilerin özendirilmesine ve aynı zamanda Girişimcilik Kültürünün oluşmasına yönelik teşvikler, yasal düzenlemeler, sermaye kaynaklarına kolayca ulaşma imkânları vb. uygulamalar yapılmaktadır. Bu bağlamda girişimcilik kültürü; girişimciye yeni bir statü veren, yaptıklarının veya üstlendiği riskin karşılığının ödemesini ya da paylaşmasını garanti eden, başkalarından kendisine iş imkânı sağlamasını beklemek yerine başkalarına iş imkânı sağlayan yeni bir toplumun oluşmasını sağlayan yapı olarak ifade edilebilir(özgener, 2000,85.Çelik ve Akgemici, 1998:29-30). Girişimcilik kültürünün oluşmasında girişimci başrolü oynamaktadır. Girişimci klasik anlamda insan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla mal ve hizmet üretmek için üretim faktörlerini bir araya getirip faaliyete geçiren kişi olarak tanımlanabilir. Başka bir tanıma göre finansal riski üstlenen kişi olarak ifade edilmektedir.

88 Türkiye'de Girişimcilik Potansiyeli Girişimciliğe yol açan ya da engelleyen faktörlerin bulunması ve ölçülmesi zordur. Bu konuda en ciddi çalışmalar Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (Organization for Economic Co-operation and Development- OECD) ve Dünya Girişimcilik Platformunu (Global Entrepreneurship Monitor- GEM) tarafından yapılmaktadır. OECD tarafından gerçekleştirilen çalışmalar, girişimciliğin temelini şu üç ana faktörde görür: Altyapı koşulları, devlet programları, kültürel davranışlar ve tutumlar (OECD, 2001). Girişimcilik konusunda çalışan uluslararası kuruluşlardan olan Babson College ve London Business School tarafından oluşturulan Dünya Girişimcilik Platformu nun (GEM) yaptığı çalışmaya göre, girişimciliği belirleyen etmenler ülke altyapısı ve girişimcilik altyapısı olarak iki grupta toplanabilir. Ülke altyapısında incelenen konular şunlardır: ekonominin dışa açıklığı, devletin rolü, finans sektörünün etkinliği, teknoloji yoğunluğu, fiziksel altyapı, yönetim becerileri, esnek işgücü pazarı, yasal kurumlar, ekonomik büyüme, sosyal, politik ve kültürel ortam. Girişimcilik altyapısını oluşturan faktörler ise şöyle sıralanmıştır: Finans, devlet politikaları, devlet programları, eğitim, AR-GE transferi, ticari altyapı, iç pazarın dışa açık olması, fiziksel altyapı ve kültürel normlar (GEM, 2010.) Tablo 3.1. Ekonomik Kalkınma Evresi Bakımından 2010 Yılında 59 GEM Ülkesinde Girişimci Aktivite Durumu Doğmakta Yeni işletme Toplam Kurulmuş Sona eren Zorunluluktan Olan Sahipliği Erken Evre İşletme İşletmeler Devam eden Girişimcilik oranı Girişimcilik Sahipliği Oranı Faaliyeti Oranı Türkiye 3,7 5,1 8,6 10,7 4,6 37 Ortalama 6,7 5,2 11,7 7,6 4,4 31 Kaynak: Global Entrepreneurship Monitor Rapora göre (Bkz. Tablo 3.1); Türkiye, her ne kadar verimlilik odaklı ülkeler arasında TEA (Total Early-Stage Entrepreneurship Activity/ Toplam Erken Evre

89 72 Girişimcilik Faaliyeti) oranları genel ortalamanın altında olsa da bir önceki seneye göre 2010 yılında bu ortalamalar yükselmiştir. Bunun dışında verimlilik odaklı ülkeler arasında Doğu Avrupa ülkelerinde kadınların katılım oranı düşüktür. Türkiye de her 100 girişimciden yaklaşık 28 i kadındır Türkiye nin Yeni Teknoloji Yaratma Kapasitesi Bir ülkenin teknoloji yaratma kapasitesi değerlendirilirken, AR-GE yoğunluğu, patent sayıları, bilimsel yayın sayısı, internet kullanım oranı, bilgisayar kullanım oranı, eğitimli insan sayısı vb. kriterler kullanılmaktadır. Dünya Ekonomik Forumu (World Economic Forum) tarafından her yıl bu kriterler doğrultusunda hazırlanan Küresel Rekabetçilik Raporu (Global Competitiveness Report) nun teknolojik yenilik endeksine göre; Türkiye 2004(değerlendirmeye alınan toplam ülke sayısı 104) ve 2005(değerlendirmeye alınan toplam ülke sayısı 117) yıllarında 56. sırada bulunmaktadır. Bu sıra, Türkiye'nin yeni teknolojilerin yaratılması konusunda önemli bir konumda bulunmadığını gösteren önemli bir veridir. Bunun yanı sıra, Türkiye'nin AR-GE yoğunluğuna ilişkin rakamlar da Türkiye'nin yeni teknoloji yaratma kapasitesine ilişkin önemli bir veri konumundadır (Umut Verici, 2005) yılı AR-GE faaliyetleri araştırması kapsamında, kamu kuruluşları, vakıf üniversiteleri ve ticari sektördeki anket sonuçları ile devlet üniversitelerinin bütçe ve personel dökümlerine dayalı olarak yapılan hesaplamalara göre Türkiye de Gayri Safi Yurtiçi AR-GE harcaması 2012 yılında bir önceki yıla göre %17,1 artarak Milyon TL olarak hesaplanmıştır. Türkiye de Gayri Safi Yurtiçi AR-GE harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı 9,2 dir. Bu oran 2011 yılında 8,6 idi. Ticari Kesim Toplam AR-GE Harcamasında %45,1 İle En Büyük Paya Sahiptir: 2012 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamalarının %45,1 i ticari kesim, %43,9 u yükseköğretim kesimi ve %11 i kamu kesimi tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir önceki yıl yükseköğretim %45,5 ile ilk sırada yer alırken, bunu %43,2 ile ticari kesim, %11,3 ile kamu kesimi takip etmekteydi.

90 73 Ticari Kesim %46,8 İle AR-GE Harcamalarının Finansmanında İlk Sırada Yer Almaktadır: AR-GE harcamaları, finanse eden kesimler itibarıyla incelendiğinde; 2012 yılında harcamaların %46,8 i ticari kesim, %28,2 si kamu kesimi, %21,1 i yükseköğretim kesimi, %3,4 ü yurtiçi diğer kaynaklar ve %0,6 sı yurtdışı kaynaklar tarafından karşılanmıştır. Tam Zaman Eşdeğeri Cinsinden AR-GE Personel Sayısı %13,3 Artmıştır. Tam Zaman Eşdeğeri (TZE) cinsinden 2012 yılında toplam kişi AR-GE personeli olarak çalışmıştır. Bir önceki yıla göre TZE cinsinden AR-GE personel sayısındaki artış %13,3 tür. Sektörler itibarı ile dağılıma bakıldığında, TZE cinsinden toplam AR-GE personelinin 2012 yılında %49,7 si ticari kesimde, %38,8 i yükseköğretim kesiminde ve %11,5 i kamu kesiminde bulunmaktadır yılında istihdam edilen kişiye düşen Tam Zaman Eşdeğeri (TZE) AR-GE personeli sayısı 42,4 kişidir. En Fazla AR-GE Batı Anadolu Bölgesi ndedir: İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 1.Düzeye göre 2012 yılında Ar-Ge harcamalarının en yüksek olduğu bölge %28,5 ile Batı Anadolu Bölgesi (TR5) iken, bunu %20,6 ile Doğu Marmara (TR4) ve %20 ile İstanbul (TR1) Bölgesi takip etmektedir. AR-GE personel sayısına göre ise %22,8 ile Batı Anadolu Bölgesi (TR5) ilk sırada yer almaktadır. Bu bölgeyi %21,8 ile İstanbul (TR1) ve %15,4 ile Doğu Marmara (TR4) Bölgeleri izlemektedir.

91 74 Tablo 3.2. Gayri Safi Yurtiçi AR-GE Harcaması, 2012 Kaynak: Tablo 3.3. Sektörlere Göre Tablo Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcaması, 2012 Türkiye'de Patent alımında sağlanan kolaylık, bürokrasinin azaltılması, patent danışmanlığı veren kuruluşların artmasıyla her geçen yıl patent veya faydalı buluş alan sayısı artıyor yılında 642 olan patent sayısı aradan geçen 2 yılın sonunda 1025'e yükselerek cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı. Bu rakamla son beş yılda alınan patent sayısı 5 kat artı. Böylece son 6 yılda ise alınan toplam patent sayısı 2899 oldu (

92 75 Tablo 3.4. Türkiye de Patentlerin İllere Göre Dağılımı Son 6 yılın toplamına baktığımızda İstanbul beklenildiği üzere en çok patent alan şehrimizdir. İstanbul'u, Ankara ve Bursa izlemektedir. Yükselişte olan illerse 2012 yılında 56 patent alan Manisa, 54 patent alan Kocaeli ve 28 patent ile Konya oldu. Son yıllarda artan AR-GE teşvikleriyle giderek artan patent sayımız sevindirici bir gelişme de olsa, Uzakdoğulu Fuji Xerox firmasının tek başına 2012'de 1900 patent aldığını unutmamak gerek döneminde AR-GE harcamalarına paralel olarak patent başvuru sayısı da arttı. Türkiye deki yerleşikler 2003 yılında 657 patent başvurusu yaparken, bu rakam 2011 de 5283 e çıktı. Aynı dönemde milyon kişi başına başvuru sayısı da 10 dan 72,3'e çıktı. Fikir vermesi açısından Tablo 3 21de bazı ülkelerin 2003 ve 2011 yılları için milyon kişi başına düşen patent sayıları var. Görüldüğü üzere Türkiye nin milyon kişi başına düşen patent başvuru sayısı Almanya, Japonya ve Kore gibi gelişmiş ülkelerin patent başvuru sayısından 30 ila 50 kat daha düşüktür. Çin den ve Rusya dan ise 3-5 kat daha düşüktür. Buna karşılık Türkiye nin milyon kişi başına patent sayısı Hindistan ın bir hayli ilerisindedir.

93 76 Tablo 3.5. Milyon Kişi Başına Yerleşiklerin Patent Başvuru Sayıları Yıl Türkiye Almanya Japonya Kore Çin Rusya Hindistan ,5 3799,7 2358,0 45,6 177,4 5, ,3 2146,1 3716,1 3771,4 324,5 220,1 13,0 Kaynak: WIPO, Dünya Bankası, Betam Hesaplamaları Türkiye nin Finansal ve Ekonomik Göstergelerinin Risk Sermayesine Uygunluğu Risk sermayesi yatırımları, uzun süreli yatırımlar olmaları nedeniyle, ülkelerin finansal ve makroekonomik verilerinden ve bu verilerde meydana gelen değişmelerden doğrudan etkilenmektedirler. Devletin iç piyasaya borçlanarak yatırımlara yönelebilecek fonları piyasadan çekmesi, enflasyon ve faiz oranlarının yüksekliği, bu oranlarda meydana gelen dalgalanmalar ve bu yöndeki olumsuz beklentiler, risk sermayesi yatırımlarını kötü yönde etkileyen durumlardır. Ekonomik ve finansal istikrarsızlıklar, yatırımcıların uzun süreli yatırımlardan kaçınarak kısa süreli ve/veya sabit getirili yatırımlara yönelmelerine sebep olmaktadır. Bu nedenle, bir finansman yöntemi oluşunun yanı sıra, reel bir yatırım olan risk sermayesi yatırımlarının gelişimi için sağlıklı ve istikrarlı bir ekonomik yapının varlığı önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda Hazine Müsteşarlığı, Merkez Bankası, TÜİK ve İMKB verilerinden derlenen Tablo 3.20, Türkiye nin finansal ve ekonomik göstergelerinin risk sermayesine uygunluğunun sınanması amacıyla oluşturulmuştur.

94 77 Tablo 3.6. Yıllara Göre TÜFE Enflasyon Oranları ( ) 2012 yılı Aralık ayı finansal yatırım araçlarının getirilerine yönelik veriler, 2011 yılı Aralık ayı ile karşılaştırıldığında ise en fazla getiriyi sağlayan finansal yatırım aracı ÜFE ile indirgenmiş reel değerlere göre %42,28; TÜFE ile indirgenmiş reel değerlere göre de %37,31 oranları ile İMKB=100 endeksi olmuştur yılı Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yatırımcısına en çok kayıp yaşatan yatırım aracı ise ÜFE ile indirgendiğinde %7,05, TÜFE ile indirgendiğinde de %10,30 oranları ile olmuştur. Finansal yatırım araçlarının reel getiri oranlarının 2012 yılı Aralık ayında yatırımcısına getirdiği kar ve zarar durumu TÜFE ve ÜFE ye göre değişim göstermemekte ve sıralama aynı görülmektedir.

95 78 Tablo 3.7. Finansal Yatırım Araçlarının Aylık Reel Getirileri (%), Aralık 2012 (Aylık Reel Getiri Oranı) Kaynak: yılı finansal yatırım araçlarının getirilerine yönelik veriler, 2011 yılı Temmuz ayı ile karşılaştırıldığında ise en fazla getiriyi sağlayan finansal yatırım aracı ÜFE ile indirgenmiş reel değerlere göre %4,37; TÜFE ile indirgenmiş reel değerlere göre de %1,56 oranları ile külçe altın olmuştur yılı Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yatırımcısına en çok kayıp yaşatan yatırım aracı ise ÜFE ile indirgendiğinde %11,24, TÜFE ile indirgendiğinde de %13,63 oranları ile olmuştur.

96 79 Tablo 3.8. Finansal Yatırım Araçlarının Aylık Reel Getirileri (%), Ocak 2014 Kaynak: Üç aylık en yüksek reel getiri Amerikan Doları nda gerçekleşti Amerikan Doları üç aylık değerlendirmede; Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %6,36, TÜFE ile indirgendiğinde ise %9,12 oranlarıyla yatırımcısına en yüksek reel getiri sağlayan yatırım aracı olurken, BIST 100 Endeksi Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %18,60, TÜFE ile indirgendiğinde ise %16,49 oranında yatırımcısına en çok kaybettiren yatırım aracı oldu. Altı aylık en yüksek reel getiri Euro da gerçekleşti Altı aylık değerlendirmeye göre Euro; Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %12,23, TÜFE ile indirgendiğinde ise %14,17 oranında yatırımcısına en yüksek kazancı sağladı. Aynı dönemde BIST 100 Endeksi, Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %17, TÜFE ile indirgendiğinde ise %15,56 oranında yatırımcısına en çok kaybettiren yatırım aracı oldu. Yıllık değerlendirmede en yüksek reel getiri Euro da gerçekleşti Finansal yatırım araçları yıllık olarak değerlendirildiğinde; Euro, Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %16,72, TÜFE ile indirgendiğinde ise %19,94 oranında yatırımcısına en fazla reel getiriyi sağladı. Diğer taraftan, BIST 100 Endeksi Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %27,64, TÜFE ile indirgendiğinde ise %25,64 oranında yatırımcısına en çok kaybettiren yatırım aracı oldu.

97 Türkiye nin Risk Sermayesi Yatırımlarından Çıkış Ortamı Risk sermayesi yatırım ortaklıkları ve fonları, yatırım yaptıkları şirket beklenen kârlılığa ulaştığında, ortaklık paylarını elverişli ortamlarda satarak yatırımlarından çıkmak isterler. Risk sermayesi yatırımlarının tüm dünyada çoğunlukla başka şirketlere satış şeklinde sonlanmasına rağmen, risk sermayesinin başarılı olma koşullarından birisi de risk sermayesi yatırımcılarının ellerindeki ortaklık belgelerini kolaylıkla satarak yatırımlarından çıkabilecekleri menkul kıymet piyasalarının varlığıdır. Yatırımdan çıkış aşaması likidasyon olarak da adlandırılmakta olup, risk sermayesi finansman sürecinin son aşamasıdır. Yatırımın başarı kazanması için gerekli tüm çabalar gösterilmiş ve yatırımın sonuna gelinmiştir. Bu aşama, risk sermayesi şirketlerinin, finanse ettikleri işletmelerdeki ortaklık paylarını satarak yatırımdan ayrıldıkları noktadır Yatırımdan çıkış şekli, yatırım sözleşmesinde belirlenmekte veya yatırımın seyrine göre daha sonra kararlaştırılmaktadır. Fakat temel nokta; risk sermayesi şirketlerinin, girişimin kendilerine en yüksek getiriyi getirecek durumda ve zamanda yatırımdan çıkmalarıdır. Bu şekilde risk sermayesi şirketlerinin temel amacı, yatırım yaptıkları işletmeleri geliştirip belli bir kârlılık seviyesine ulaştırmalarının ardından bu işletmelerdeki hisselerini satmak ve bağlı tuttukları fonları ve bekledikleri kârları likit hâle dönüştürmektir(ali Çımat ve Atakan Laçinel,2002). Bir başka yaklaşıma göre yatırımdan çıkış aşağıdaki biçimlerde de olabilmektedir(cb. Barry, s.450). Şirketin halka açılması, Başka bir şirkete satılması, Payların şirketin kendisi tarafından geri alınması, Şirketin başka bir yatırımcıya satılması, Şirketin yeniden organize edilmesi, Şirketin tasfiye edilmesi. Risk sermayesi yönteminde yatırımdan çıkış aşamasında ülkeler arasında değişiklikler bulunsa da, genel uygulama hisselerin, tezgâh üstü piyasa (over the counter) da kısmi olarak (partial exit) veya blok olarak (full exit) satılmasıdır. Çünkü bu girişimler yeni veya genişlemekte olan işletmeler oldukları için ilk başta birincil sermaye piyasası (primary market) koşullarını yerine getiremezler. Gelişmiş ülkelerde

98 81 yalnızca bu tür şirketlerin hisselerinin alınıp satıldığı ikincil sermaye piyasaları (secondary market) da oluşturulmuştur. Hisseler bu menkul kıymetler borsasına kota edilerek ikincil piyasada da işlem yapılır(mark H. Long, 2000) Risk Sermayesine İlişkin Mevzuatların Uygunluğu Vergi, fikri mülkiyet haklarının korunması ve emek piyasasına ilişkin mevzuatlar ve düzenlemeler de risk sermayesinin başarılı olmasını etkileyen faktörlerdendir. Risk sermayesi yatırımlarına vergi kolaylıkları sağlayan, fikri mülkiyet haklarını sıkı bir şekilde koruyan ve özellikle erken aşamalardaki girişimler için sorun teşkil etmemesi doğrultusunda, çalışanların işten çıkarılmalarına yönelik zorluk yaratmayan mevzuat düzenlemeleri, risk sermayesi yatırımlarının teşvik edilmesi ve gelişimi açısından önemlidir. Türkiye de GSYO lara ilişkin çeşitli vergi muafiyetleri ve kolaylıkları sağlanmıştır. Bu muafiyetler ve kolaylıklar şunlardır(tohmatsu,2007): -GSYO ların portföy işletmeciliği kazançları kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. -GSYO ların portföy işletmeciliği kazançları için stopaj oranı %0 dır. Görüldüğü gibi Türkiye de GSYO lara çeşitli vergi muafiyetleri tanınmaktadır. Ayrıca vergi oranlarında yapılan indirimler de Türkiye risk sermayesi sektörü için olumlu gelişmelerdir. Vergi mevzuatının yanında, Türkiye risk sermayesi sektöründe fikri mülkiyetin korunması ve iş hukuku mevzuatları açısından da olumlu bir ortam bulunmaktadır. Türkiye, fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması, Paris Sözleşmesi, Madrid Protokolü, Avrupa Patent Sözleşmesi ve Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları, Viyana, Nice, Bern, Marka Kanunu ve Patent İşbirliği Anlaşmalarını kabul etmiş ve imzalamıştır. Türkiye İş Hukuku nun işten çıkarma hükümleri incelendiğinde de, işten çıkarmalar konusunda işverenler.

99 Türkiye de Risk Sermayesinin Uygulanabilirliğinin Değerlendirilmesi Reel bir yatırım olan risk sermayesi, sağlıklı ve istikrarlı ekonomik koşullardan olumlu olarak etkilenen ve yine kendisi de ekonomik büyüme ve kalkınmaya olumlu olarak katkıda bulunan bir finansman modelidir. Bu nedenle risk sermayesinin gelişimi, Türkiye nin ekonomik açıdan büyümesine önemli katkılar yapacaktır. Türkiye deki işletmelerin büyük bir kısmının KOBİ olması, KOBİ lerin toplam kredilerden aldıkları payın gelişmiş ülkelere kıyasla düşük bir seviyede bulunması ve KOBİ lerin önemli öz kaynak ve işletme sermayesi sorunları yaşamaları da KOBİ lerin finansal sorunlarının çözümü açısından risk sermayesinin gelişimini önemli kılmaktadır. Türkiye nin risk sermayesi altyapısı değerlendirildiğinde, Türkiye nin girişimcilik, yeni teknoloji yaratma ve risk sermayesi fon yapısı açısından önemli hamleler yapması gerektiği görülmektedir. Girişimcilik kültürünün, yeni teknolojiler yaratma kapasitesinin ve risk sermayesi fon yapısının zayıf olduğu ekonomilerde risk sermayesi sektörünün yerleşip gelişmesi imkânsızdır. Türkiye bütün bu faktörler açısından önemli sorunlar yaşayan bir ülkedir. Bu nedenle Türkiye nin risk sermayesi açısından temel sorunları bulunmaktadır. Ülkedeki eğitim düzeyi, yasal mevzuat, ekonomik yapı, para ve sermaye piyasalarının gelişmişliği, kamu politikaları vb. birçok faktörü kapsayan geniş bir yelpazeyle ilişkili olan bu sorunların giderilmesi ve çözümü süreci, zaman alacak bir gelişmedir. Bu doğrultuda Türkiye nin risk sermayesi açısından sorunlar yaşaması doğal bir durumdur RİSK SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIKLARI VE FONLARI Türkiye de Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Esas faaliyet alanı risk sermayesi yatırımları olan; bu amaçla kurulmuş olan ve kayıtlı sermaye ile kurulan ortaklıklara girişim sermayesi yatırım ortaklığı denilmektedir. (SPK. 2007(. Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının faaliyet kapsamı aşağıda kısaca özetlenmiştir.(spk. 2007( Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına ilişkin esaslar tebliği çerçevesinde girişim şirketlerine yatırım yapabilirler.

100 83 Yatırım yaptıkları şirketlere danışmanlık hizmeti verebildikleri gibi,yönetimine de katılabilirler. İkinci el piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçlarına yatırım yapabilirler. GSYO öz kaynakları oranında borçlanabilirler. Bir yıldan kısa vadeli krediler için kullanabilecekleri kredi miktarı öz kaynaklarının yarısı kadar ;Bir yıldan uzun vadeli krediler için de öz kaynaklarının en fazla iki katı kadar kredi kullanabilirler. 21 Ocak 2009 tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği'nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" ile Türkiye'de kurulu girişim sermayesi fonları, artık Türkiye'deki KOBİ'lere yatırım yapmak amacıyla yurtdışında kurulacak olan fonlara iştirak edebilecektir. Böylece, Türkiye'de yatırıma dönüştürülmek üzere önemli miktarda yabancı kaynak girişi sağlanması beklenmektedir. Türkiye de günümüze kadar kurulan Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları nın sayısı henüz istenilen düzeyde değildir. SPK nın yaptığı düzenlemeden sonra kurulan şirketlerden bazıları aktif olarak çalışmamaktadır Vakıf Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş yılında kurulan Vakıf Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Türkiye nin ilk girişim sermayesi yatırım ortaklığı şirketidir. Şirketin kuruluş amacı Yüksek teknolojiye dayalı bilginin ticari ürün haline dönüştürülmesi aşamalarında bir finansman modeli olarak hizmet vermek ve sektör ayırımı yapılmadan girişim sermayesi yatırımlarına uygun özelliklere sahip her türlü proje değerlendirmeye almaktır. olarak ilan edilmiştir.girişim Sermayesi yatırım ortaklığının nihai hedefi, sermaye aktarımında bulunduğu işletmelerin başarılı olması ve girişim sermayesi yatırım ortaklığının elinde bulunan pay senetlerini satarak hissedarlarına ve yönettiği fona olumlu katkı sağlamaktır. Bu nedenle girişim ortaklıkları pasif değil aktif niteliklidir. Girişim Sermayesi yatırım ortaklıklarının herhangi bir pay senedi alıcısından farkı, pay senetlerinin değerlerinin arttırılması hedefi ile hareket etmesidir. Vakıf Girişim

101 84 Sermayesi yatırımdan üç tür çıkış yolu kullanmaktadır ( Vakıf Girişim Hisselerini girişimciye satabilir. Vakıf Girişim blok olarak tüzel/gerçek kişi veya yatırımcılara satabilir. Vakıf Girişim Hisselerini Halka arz yolu ile satabilir yılının Temmuz ayında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Ulusal- Tüm, İMKB Ulusal-Mali ve Holding ve Yatırım endeksleri kapsamına dâhil edilerek Halka Arz Sürecini tamamlayan şirket, bu yolla sermaye artırımına gitmiştir. Şirket sermayesinde Vakıfbank ve grubunun sahip olduğu %31,15 oranındaki hisseler tarihinde Onur TAKMAK tarafından devir alınmıştır. Yapılan sözleşme gereği, tarihinde yapılan Olağan Genel Kurul toplantısında Şirket in unvanı Rhea Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. ( Şirket, Grup veya Rhea Girişim olarak adlandırılacaktır) olarak değiştirilmiş ve bu değişiklik tarihinde Ticaret Sicil Memurluğu tarafından tescil edilerek tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmıştır Şirket in Sermaye ve Ortaklık Yapısı Şirket, Sermaye Piyasası Kurulu hükümlerine göre TL kayıtlı sermaye tavanı içerisinde tamamı ödenmiş TL çıkarılmış sermaye ile kurulmuştur tarihi itibarıyla kayıtlı sermaye tavanı TL olup, tarihi itibarıyla ise tamamı ödenmiş sermayemiz TL dir. Halka arz sürecinden sonraki finansal yapısı aşağıdaki gibi oluşmuştur.

102 85 Tablo 3.9. REHA Yatırım Ortaklığı A.Ş Ortaklık Yapısı Ortak Grubu Nama/Hamiline Ortaklık tutarı (TL) Hisse (%) Oranı Onur TAKMAK A* Nama ,42 Halka Açık B Hamiline ,58 TOPLAM *A Grubu payların yönetim kurulu üyelerinin seçiminde aday gösterme imtiyazı vardır. Kaynak: Dönemi Yönetim Kurulu Faaliyet Raporu Port Föydeki Şirketler Rhea Girişim in bağlı ortaklıkları, iştirakleri ve bunların temel faaliyet konuları aşağıda belirtilmiştir. Tablo Rhea Girişim in Bağlı Ortaklıkları Bağlı Ortaklıklar Seta Tıbbi Cihazlar İthalat İhracat Pazarlama Ticaret ve Sanayi A.Ş. ( Seta ) Dentistanbul Sağlık Hizmetleri ve Ticaret A.Ş,. Dentistanbul Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri A.Ş. Faaliyet Etkin ortaklık oranı Konusu 30 Haziran Aralık 2012 Sağlık %93 %93 Sağlık - %100 ve Dentistanbul Marmara Sağlık Hizmet ve Ticaret A.Ş. (birlikte Dentistanbul (5 ( NetSafe Bilgi Teknolojileri Güvenliği A.Ş. ( Netsafe ) Teknoloji %100 %70 Rhea Dijital Yatırım ve Ticaret A.Ş. ( Rhea Dijital :(1) Teknoloji %100 %100 RML International Shipping Enterprises Taşımacılık %100 %100 Single Membered Limited Liability Company ( RML International 2 RML Lojistik ve Denizcilik Taşımacılık %100 %99 Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. ( RML ) (3) Denizcilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. ( Marferi ) (4) Taşımacılık %99 %99 1. Grup tarafından 21 Şubat 2012 tarihinde kamuya açıklandığı üzere, Rhea Dijital Yatırım ve Ticaret A.Ş. nin ana sözleşmesinin 6 Şubat 2012 tarihinde tescilini takiben ilan işlemleri tamamlanmış olup, Rhea Dijital bu mali tabloların yayınlanma tarihi itibariyle henüz faaliyete başlamamıştır.

103 86 2. Grup, 15 Temmuz 2011 tarihinde kamuya açıkladığı üzere, RML International ın işlettiği Yunanistan ile İtalya arasındaki RO-PAX hattını, Yunanistan'daki olumsuz politik ve ekonomik piyasa koşulları nedeniyle ekonomik durum değerlendirmesi tamamlanıncaya kadar durdurmuştur. RML International ın faaliyetleri sonucu oluşan Rhea Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş yılı ilk 6 aylık dönem Faaliyet Raporu gelir ve giderler ayrıştırılarak 30 Haziran 2013 ve 31 Aralık 2012 tarihlerinde sona eren dönemlere ait finansal tablolarda Durdurulan faaliyetler dönem zararı içinde gösterilmiştir. 3. Grup tarafından 10 Mayıs 2012 tarihinde kamuya açıklandığı üzere, Şirket in bağlı ortaklıklarından RML 10 Mayıs 2702tarihinde, kara taşımacılığı projeleri için satın aldığı 14 adet çekiciyi devrederek faaliyetlerini durdurmuştur. RML nin faaliyetleri sonucu oluşan gelir ve giderler ayrıştırılarak 30 Haziran 2013 ve 31 Aralık 2012 tarihlerinde sona eren dönemlere ait finansal tablolarda Durdurulan faaliyetler dönem zararı içinde gösterilmiştir. 4. Marferi nin 9 Ağustos 2011 tarihli Olağanüstü Genel Kurul toplantısında Yönetim Kurulu'nun yapmış olduğu değerlendirmeler çerçevesinde, Marferi nin faaliyetlerine devam etmesinde ticari bir fayda görülmediğinden, tasfiyeye girmesine oy birliği ile karar verilmiştir. Marferi'nin faaliyetleri sonucu oluşan gelir ve giderler ayrıştırılarak 30 Haziran 2013 ve 31 Aralık 2012 tarihlerinde sona eren dönemlere ait finansal tablolarda Durdurulan faaliyetler dönem zararı içinde gösterilmiştir. 5. Grup, tarafından 28 Haziran 2013 tarihli yönetim kurulu kararı uyarınca, Bağlı ortaklığı Dentistanbul'u bulunduran Murat Özel'e satış işlemi gerçekleştirilmiştir. RML International ın faaliyetleri sonucu oluşan gelir ve giderler ayrıştırılarak 30 Haziran 2013 ve 31 Aralık 2012 tarihlerinde sona eren dönemlere ait finansal tablolarda Durdurulan faaliyetler dönem zararı içinde gösterilmiştir Bağlı Ortaklıklarda Sermaye Artışları Dönemde İştirak ve Bağlı ortaklıklarında yapılan sermaye artırımları ve artırımda Kullanılan kaynaklarla ilgili açıklama aşağıdaki tabloda verilmiştir.

104 87 Tablo Rhea Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş yılı ilk 6 aylık dönem Faaliyet Raporu Şirket RML Lojistik ve Denizcilik Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.Ş NetSafe Bilgi Teknolojileri Güvenliği A.Ş. Genel Kurul Tarihi Önceki Sermaye Yeni Sermaye Sermaye artırımında kullanılan kaynaklar TL TL Zarar Telafi Fonu TL TL Zarar Telafi Fonu, Özel Fonlar ( Ar-Ge Genel Kurul Tescil ve İlan Durumu Tescil, te ilan edilmiştir. Genel Kurul tescil aşamasındadır İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş Türkiye de Girişim Sermayesi Piyasası 2012 yılı işlemlerinden iptal edilen Köprüler ve Otoyollar özelleştirme ihalesi dışarıda bırakıldığında milyar dolar üstünde 5 adet işlem gerçekleşirken, en yüksek hacimli ilk 10 işlemin toplam tutarı 14,0 milyar ABD doları seviyesinde olmuştu. Bu işlemler arasında öne çıkanlar Rus Sberbank ın 3,9 milyar ABD doları bedelle Denizbank ı satın alması ve Çelikler İnşaat ın Seyitömer Termik Santrali özelleştirme ihalesini 2,2 milyar ABD doları bedelle kazanmasıydı yılında ise milyar ABD dolarının üzerinde 4 adet işlem gerçekleşirken bunların tamamının kamu kaynaklı işlemler olması dikkat çekmektedir. En yüksek hacimli ilk 10 işlemin toplam tutarı 9,4 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşirken, bu işlemlerden yedisi kamu kaynaklı işlemlerden, kalanlar ise çeşitli sektörlerde özel sektör işlemlerinden oluştu. EnerjiSA nın Toroslar EDAŞ özelleştirme ihalesini 1,7 milyar ABD doları bedelle kazanması, Sembol Uluslararası Yatırım- Ekopark Turizm-Fine Otelcilik Ortak Girişim Grubu nun Haliçport özelleştirme ihalesini 1,3 milyar ABD doları bedelle kazanması ve EnerjiSA nın İstanbul Anadolu Yakası EDAŞ (AYEDAŞ) özelleştirme ihalesini 1,2 milyar ABD doları bedelle kazanması sayesinde kamu kaynaklı işlemlerin ilk 10 işlem içindeki oranı %81 olurken; Allianz SE nin Yapı Kredi Sigorta yı 913 milyon ABD doları bedelle satın almasının katkısıyla, özel sektör işlemleri de %19 a yakın bir pay elde etti.

105 yılında büyük hacimli işlemlerin artması nedeniyle Köprüler ve Otoyollar özelleştirme ihalesini dışarıda bıraktığımızda dahi, ilk 10 işlemin toplam işlem hacminde %80 seviyesinde bir ağırlığı olduğunu gözlemlemiştik yılında ise büyük hacimli işlemlerin ağırlığının %68 seviyesine gerilemiş olduğunu görüyoruz. İlk 10 işlemin ortalama büyüklüğü 935 milyon ABD doları olurken, değeri açıklanan tüm işlemlerin ortalama büyüklüğü 102 milyon ABD doları olarak gerçekleşti. Kamu kaynaklı işlemler açısından bu ortalama değer 527 milyon ABD doları olurken, özel sektörün gerçekleştirdiği işlemlerin ortalama hacmi 45 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşti. İşlem değeri açıklanan özel sektör birleşme ve satın alma işlemleri arasında 100 milyon ABD doları üzerinde büyüklüğe sahip olanların sayısının 11 olduğu dikkate alınınca, bunlar haricinde kalan 108 adet işlemin ortalama büyüklüğünün 16 milyon ABD doları seviyesine indiği görülmektedir. Bu durum, 2012 yılı ile paralel olarak 2013 yılında da çok sayıda orta ve küçük boyutta işlem gerçekleştiğini göstermektedir. Hem yerli hem de yabancı yatırımcılar tarafından gerçekleştirildiğini gördüğümüz bu tür işlemlerin, gelecek yıllarda da devam etmesini bekliyoruz. Bunda, Türkiye ekonomisine ve büyüyen iç pazarına olan güvenin yanı sıra, Türkiye deki operasyonlarını bir üs olarak kullanarak, tüm bölgede faaliyet göstermeyi hedefleyen yatırımcıların da katkısı olacaktır.

106 89 Tablo İşlem değeri açıklanan en büyük 10 işlem Hedef Şirket Sektör Satın Alan Şirket Ülke Hisse Oranı (%) İşlem Değeri (milyon ABD$) Toroslar EDAŞ Enerji EnerjiSA Türkiye 100,0% 1.725,0 Haliçport İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım (AYEDAŞ) Başkent Doğalgaz Dağıtım Kangal Termik Santrali Yapı Kredi Sigorta Salıpazarı Kruvaziyer Limanı Ulaştırma Sembol Uluslararası Yatırım-Ekopark Turizm-Fine Otelcilik Ortak Girişim Grubu Türkiye G/D 1.346,0 Enerji EnerjiSA Türkiye 100,0% 1.227,0 Enerji Torunlar Gıda Türkiye 100,0% 1.162,0 Enerji Konya Şeker Türkiye %100,00 985,0 Finansal Hizmetler Allianz SE Almanya %93,94 912,9 Ulaştırma Doğuş Holding Türkiye G/D 702,0 Viko İmalat Panasonic Japonya %90,00 460,0 Alternatif Bank Finansal Hizmetler Commercial Bank of Qatar Katar %70,84 430,8 Show TV Medya Ciner Grubu Türkiye %100,00 402,0 Kaynak: EY Birleşme ve Satın Alma İşlemleri Raporu 2013 E) FAALİYETLERİMİZ a) Nakit Yönetimi ve Finansal Göstergeler Şirketin girişim sermayesine yönlendirmediği fonlarının şirketin yükümlülükleri göz önüne alınarak para ve sermaye piyasalarında değerlendirilmesinde; işlemlerin enstrüman, vade, para birimi, faizlendirme türü ve buna benzer diğer parametreler açısından portföydeki ağırlıkları ve risklilik düzeyleri dikkate alınarak iyi çeşitlendirilmiş bir yapı oluşturulmaya gayret gösterilmektedir yılında girişim sermayesi yatırımları dışında kalan portföyün ortalama %96,35 i TL cinsi menkul kıymet ve vadeli mevduatta değerlendirilirken %3,65 i de döviz cinsi mevduat ve menkul kıymette değerlendirilmiştir yılında, Mayıs ayında yapılan nakit kâr payı ödemesi sebebiyle TL nakit çıkışı olurken, iştiraklerimizden ODE Yalıtım Sanayi ve Ticaret A.Ş. nin Mart ayındaki satışları ve Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş. nin Ekim ayındaki satışları sonucunda sırasıyla TL ve TL nakit girişi olmuştur. Ayrıca Mart ayında bağlı

107 90 ortaklığımız Nevotek Bilişim Ses ve İletişim Sis. Sanayi ve Ticaret A.Ş. den TL nakit kar payı iktisap edilmiştir. Kasım ayında Toksöz Spor Malzemeleri Ticaret A.Ş. ve Aralık ayında Numnum Yiyecek ve İçecek A.Ş. ile gerçekleştirilen ortaklık sonucunda ise sırasıyla TL ve TL nakit çıkışı gerçekleşmiştir. Finansal tablolar Sermaye Piyasası Kurulu nun Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Tebliğ uyarınca konsolide olarak hazırlanmaktadır. Kuruluş aşamasında Dünya Bankası nın desteğini sağlamayı başaran İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş yılında kurulmuştur. Kuruluş 57 misyonu yüksek büyüme potansiyeli olan sektörlerde rekabet avantajına sahip şirketlerin, Türkiye ekonomisine katkı sağlayacak projelerini gerçekleştirmeleri için yönetim bilgisi ve sermaye katkısı sağlamaktır. İş girişim sermayesinin yatırım stratejileri aşağıdaki gibidir( Hedef: KOBİ'ler Gelişim Aşaması: Girişim sermayesi, genişleme aşaması ve ileri aşamadaki şirketler. Kriterler: Başarılı geçmiş performans ve büyüme odaklı vizyon ile birlikte sektörlerinde lider olma potansiyelinin bulunması. Coğrafi Odaklanma: Türkiye'de kurulu ve tercihen yurtdışı bağlantıları olan şirketler. Yatırım Tipi: Girişim sermayesi, büyüme amaçlı sermaye (sektör konsolidasyonları da dâhil) ve yeniden yapılandırma işlemleri. Kontrol: Azınlık veya çoğunluk pay sahipliği Yatırım Çeşidi: Sermaye aktarımı veya hisse senedine dönüştürülebilir tahviller Yatırım Büyüklüğü: Proje başına ortalama 5-15 milyon ABD$; daha büyük yatırım gereksiniminde aynı vizyona sahip, katma değeri yüksek müşterek yatırımcı ile işbirliği imkânı. Sektörler: Büyük ve hızla büyümeye devam eden, giriş engellerinin bulunduğu, yasal düzenlemeler ve konjonktürel değişimlerin asgari düzeyde etkilediği sektörler. Çıkış Hedefi: 3-7 yıl arası (

108 Yatırım Politikası İş Girişim in risk sermayesi yatırım politikasının esasları şunlardır( -Tercih Edilen Sektörler: İş Girişim in yapacağı yatırımlarda öncelikli sektör tercihi bulunmamakla birlikte; kimyasal maddeler, dayanıklı ve dayanıklı olmayan tüketim malları, enerji, sağlık, perakendecilik, gıda, teknoloji, telekomünikasyon, medya ve lojistik gibi sektörlerde faaliyet gösteren yeni veya büyük piyasa yaratabilme potansiyeline sahip şirketlere yatırım yapılması öngörülmektedir. -Portföy Yönetim Tarzı: Yatırım yaptığı şirketlerin günlük işlerine ve yönetimine karışmak değil; sahip olacağı bazı haklar ve tecrübesi sayesinde, bu şirketlere yaşam eğrilerinin her aşamasında yol gösterici rol oynayarak büyümelerini sağlayabilmektir. -Yatırım Stratejisi: İş Girişim, prensip olarak tek bir şirkete toplam fon miktarının en fazla %10 ila 15'ini yatırabilecek olup, yatırım miktarı kısa, orta ve uzun vadeli stratejilerin ışığında belirlenmektedir. Yatırım yapılacak şirketin finansman ihtiyacı İş Girişimi n yatırabileceği miktarın üzerinde ise, ortak yatırımcılar bulunarak projeye yatırım yapılabilmektedir. Genellikle yatırım yaptığı şirketlerde azınlık hissedarı olmayı hedefleyen ve günlük yönetimde aktif rol almayı tercih etmeyen İş Girişim, yatırım yapılan şirketin yönetim kurulunda temsil edilmekte ve alınacak bazı finansal ve stratejik kararlarda oy birliği şartı aramaktadır. Yatırımlarından genelde 2 ila 5 yıl arasında çıkmayı planlayan İş Girişim, çıkış sırasında halka arz, stratejik satış ya da mevcut ortaklara geri satış yöntemlerini kullanmaktadır. -Girişim Şirketlerinde Aranan Özellikler: A-Finansal Durum: Yatırım yapılacak şirket, geçmiş performansıyla ilgili kayıtlara ve içinde faaliyet gösterdiği piyasa ile ilgili doğru bilgilere sahip olmalı ve bu verilerden nasıl faydalanacağını bilmelidir. B-Para: Aktarılan fon, şirketin satış ve kârlılık performansını iyileştirerek değerini artırmaya yönelik olmalıdır. Yatırım miktarı 1-6 milyon USD arasında değişebilir.

109 92 C-Piyasa Potansiyeli: Yatırım yapılacak şirketin ürün ve/veya hizmetlerinin hitap ettiği piyasa, şirketin istenilen büyüklüğe ulaşabilmesine olanak verecek seviyede olmalıdır. D-Yönetim: Girişim sermayesi için yatırım yapılacak şirketin yönetim yapısı ve kadrosu büyük önem taşımaktadır. Yatırım yapılacak şirketin yönetimi dürüstlük, bütünlük, deneyim, başarı, yüksek enerji ve motivasyon gibi vasıflara sahip olmalıdır. E-Rekabet Gücü: Sahip olduğu patent, özel iş süreci, maliyet yapısı ve dağıtım kanalları vb. avantajlar ile kendisini rakiplerinden ayırabilmeyi başaran bir şirkete yatırım yapılması durumunda elde edilecek getiri daha yüksek olacak ve başarı ihtimali artacaktır. F-Piyasa Odaklı Olma: Hedef piyasasını ve bu piyasanın ihtiyaçlarını iyi tespit ederek, piyasaya uygun ürün ya da hizmetler sunan girişimcilerin başarı şansları diğer girişimcilere göre oldukça yüksektir. G-Çıkış: Bir girişim sermayesi şirketi için, yatırım yaptığı şirketin hisselerini elden çıkarabilme olanaklarının çeşitliliği büyük önem arz etmektedir Risk Sermayesi Yatırımları Şirketimiz 31 Ekim 2000 tarihinde Sermaye Piyasası Kurulu mevzuatı kapsamında kurulmuş olup faaliyetlerini Sermaye Piyasası Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat çerçevesinde yürütmektedir. Şirketin merkezi İstanbul olup merkez dışı örgütü bulunmamaktadır. A) FAALİYET KONUSU Şirketimizin faaliyet konusu esas olarak Türkiye de kurulmuş veya kurulacak olan, gelişme potansiyeli taşıyan ve kaynak ihtiyacı olan girişim şirketlerine uzun vadeli yatırımlar yapmaktır. B) MİSYON İş Girişim Sermayesinin misyonu kısaca; yüksek büyüme potansiyeline sahip şirketlere projelerinin gerçekleştirilmesinde katkı sağlayacak sermaye ve yönetim bilgisi sunmak ve hissedarlarına yüksek getiri sağlamaktır. Bu misyon çerçevesinde İş Girişim Sermayesi, sahip olduğu kolektif kaynakları devreye sokarak; girişimcilerin bu bilgi ve

110 93 deneyimden ihtiyaçlarına en uygun şekilde faydalanmasını sağlayacaktır. Bunun yanı sıra İş Girişim Sermayesi, etkin portföy yönetimi ve örnek kurumsal yapısı ile hissedarlarına diğer yatırım alternatiflerinden daha yüksek kazanç sağlamayı hedeflemektedir. C) KÂR DAĞITIM POLİTİKASI Portföyünün büyümesinin yanı sıra halka açık bir ortaklık olarak da yatırımcılarına yüksek temettü getirisi sağlamayı amaçlayan şirketimiz yönetim kurulu ilgili mevzuat çerçevesinde, a) Pay sahiplerimizin beklentileri ile şirketin büyümesi arasındaki hassas dengenin bozulmamasını, b) Şirketimizin esas faaliyet konusu olan girişim sermayesi yatırımlarından hedeflerin üzerinde bir getiri ile çıkış yapılmasını, c) Şirketimizin genel kârlılık durumunu dikkate alarak dağıtılabilir karın en az %30 unun bedelsiz hisse senedi ve/veya nakit olarak dağıtılmasını Genel Kurul a teklif edilmesi esasına dayanan bir kâr dağıtım politikası benimsemiştir. Ayrıca, şirketimizin esas faaliyet konusu olan girişim sermayesi yatırımlarından hedeflerin üzerinde bir getiri ile çıkış yapılması hâlinde, Şirketimizin genel karlılık durumunu da dikkate alarak, Sermaye Piyasası Mevzuatı, Türk Ticaret Kanunu ve diğer mevzuat çerçevesinde mümkün olduğu ölçüde ortaklarına nakit kar dağıtma ilkesi de benimsenmiştir. D) ORTAKLIK YAPISI VE İMTİYAZLI PAYLAR Şirketimiz dönem içinde 2012 yılı dönem karından %15 oranında bedelsiz sermaye artırımı yapmış, kayıtlı sermaye tavanı ise TL den TL ye çıkartılmıştır.

111 94 Tablo ve 2011 Yıl Sonları İtibariyle Ortaklık Yapısı Aşağıdaki Gibidir ORTAKLAR GRUBU PAY TUTARI (TL) PAY TUTARI TL İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. A İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. B TÜRKİYE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI B TÜRKİYE SINAİ KALKINMA BANKASI A.Ş. B ANADOLU ANONİM TÜRK SİGORTA ŞİRKETİ B MİLLİ REASÜRANS T.A.Ş. B İŞ FACTORİNG FİNANSMAN HİZMETLERİ A.Ş. B DİĞER B TOPLAM E) FAALİYETLERİMİZ a) Nakit Yönetimi ve Finansal Göstergeler, şirketin girişim sermayesine yönlendirmediği fonlarının şirketin yükümlülükleri göz önüne alınarak para ve sermaye piyasalarında değerlendirilmesinde; işlemlerin enstrüman, vade, para birimi, faizlendirme türü ve buna benzer diğer parametreler açısından portföydeki ağırlıkları ve risklilik düzeyleri dikkate alınarak iyi çeşitlendirilmiş bir yapı oluşturulmaya gayret gösterilmektedir yılında girişim sermayesi yatırımları dışında kalan portföyün ortalama %96,35 i TL cinsi menkul kıymet ve vadeli mevduatta değerlendirilirken %3,65 i de döviz cinsi mevduat ve menkul kıymette değerlendirilmiştir yılında, Mayıs ayında yapılan nakit kâr payı ödemesi sebebiyle TL nakit çıkışı olurken, iştiraklerimizden ODE Yalıtım Sanayi ve Ticaret A.Ş. nin Mart ayındaki satışları sonucu ve Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş. nin Ekim ayındaki satışları sonucu sırasıyla TL ve TL nakit girişi olmuştur. Ayrıca Mart ayında bağlı ortaklığımız Nevotek Bilişim Ses ve İletişim Sis. Sanayi ve Ticaret A.Ş. den

112 TL nakit kâr payı iktisap edilmiştir. Kasım ayında Toksöz Spor Malzemeleri Ticaret A.Ş. ve Aralık ayında Numnum Yiyecek ve İçecek A.Ş. ile gerçekleştirilen ortaklık sonucunda ise sırasıyla TL ve TL nakit çıkışı gerçekleşmiştir. Finansal tablolar Sermaye Piyasası Kurulu nun Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Tebliğ uyarınca konsolide olarak hazırlanmaktadır. Projeler İş Girişim Sermayesi bünyesinde 2012 yılında ağırlıklı olarak Enerji, Teknoloji ve İmalat sektörlerinde olmak üzere toplam 209 adet proje incelenmiştir. Projelerin sektörlere göre sayısal ve yüzdesel dağılımları aşağıda gösterilmiştir. Tablo Yılında İncelenen Projelerin Sektör Bazında Dağılımı (209 adet) Adet (%) Enerji 35 16,7% Teknoloji 24 11,5% İmalat 19 9,1% Perakende 17 8,1% Gıda 16 7,7% Sağlık 16 7,7% Lojistik 6 2,9% İnşaat Malzemeleri 5 2,4% Eğitim 4 1,9% Otomotiv 3 1,4% Dayanıklı Tüketim 3 1,4% Ambalaj 2 1,0% Turizm 2 1,0% Eğlence 1 0,5% Mobilya 1 0,5% Diğer 55 26,3% Toplam ,0% Kaynak: İş Girişim İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Portföy Şirketleri İş Girişim Sermayesi 2012 yılı içinde iki adet yatırımından çıkış yapmış, iki adet de yeni ortaklık gerçekleştirmiş.

113 KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. KOBİ'lerin finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla TOBB, Halk Bankası, KOSGEB, TESK ve 16 Sanayi ve Ticaret Odası'nın ortaklığında kurulmuş bir girişim sermayesi şirketidir. Kobi Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin internet sitesinde iştirakler sekmesinin altında 3 firma ismi bulunmaktadır ( ) yılında faaliyete geçen KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş., gelişme potansiyeli yüksek olan ve kaynak ihtiyacı içinde bulunan küçük ve orta boy işletmelerin büyümeleri için gerekli sermaye ihtiyacını ve stratejik desteği temin ederek firmaların gelişmelerine katkıda bulunmayı sağlamaktadır. Şirket ayrıca, çekirdek ve başlangıç aşamasındaki sermaye ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla melek yatırımcıların organize edileceği ve finansman eşleşmelerinin yapılacağı bir iş melekleri ağının oluşturulması, yönetilmesi konuları ile portföy yöneticiliği alanında da faaliyet gösterebilir. Halkbank ın iştirak payı %31,47 dir. Şirket, öz sermaye yöntemiyle konsolidasyona tâbi tutulmuştur (Halkbank 2012 Yılı II. Dönem Konsolide Faaliyet Raporu). Tablo KOBİ Girişim Sermayesi Ortaklık Yapısı Ortaklık Yapısı Hissedar Adı Sermaye Miktarı (TL) Sermaye Katılım Oranı (%) 1) Türkiye Halk Bankası A.Ş ,47 2) TOBB ,12 3) KOSGEB ,33 4) İzmir Ticaret Odası ,20 5) Halk Finansal Kiralama A.Ş ,65 6) Diğer ,23 Toplam

114 97 Tablo KOBİ Girişim Sermayesi Ortaklık Yapısı Kaynak: Yatırım Politikası KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin temel yatırım stratejisi; Teknolojik farklılıklar yaratarak rekabet avantajı sağlayan, Ticari pazar ve gelişme potansiyeli olan ürün veya hizmet portföyü sunabilen Yeni ürün, yöntem, sistem ve teknikleri geliştirmiş veya geliştirme potansiyeli olan, proje ve şirketleri Türkiye ekonomisine kazandırmaktır. Bu temel strateji ışığında KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. başlangıç, büyüme veya ileri aşamada bulunan yenilikçi girişimcilerin, Türkiye ekonomisine katkı sağlayacak rekabet avantajına sahip ürün ve projelerini destekleyerek, büyüme ve kurumsal yapılanma süreçlerine katkıda bulunma misyonuyla hareket etmektedir. KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin şirket stratejileri doğrultusunda yatırım yapabileceği aşamalar şöyledir;

115 98 Tablo KOBİ Girişim Sermayesi A.Ş. nin Şirket Stratejileri Doğrultusu Başlangıç Aşaması: Konsept oluşturma, ürün geliştirme ve ilk pazarlama faaliyetleri için gerçekleştirilecek ortaklıklar bu kategoride yer almaktadır. Birinci Aşama: Başlangıç sermayelerini tüketen ve satış pazarlama için finansman ihtiyacı duyan şirketler ile gerçekleştirilecek ortaklıklar bu kategoride değerlendirilmektedir. Bu aşama için iş fikri ve kârlılık beklentisi dikkate alınarak finansman desteği sağlanmaktadır. İkinci veya Üçüncü Aşama: Üreten/hizmet veren ve teslimatlara başlayan ancak kâra geçememiş veya satışları artan ve kâra geçmiş firmaların büyümeleri için sağlanacak işletme sermayesi ile gerçekleştirilecek ortaklıklar bu aşamada göz önüne alınmaktadır. Bu aşamada esas itibariyle pazar ve pazar payındaki büyüme dikkate alınarak sermaye desteği verilmesi hedeflenmektedir. Köprü Aşaması: KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş ay içerisinde halka açılmayı bekleyen firmalara da yatırım yapabilir. Ancak bu aşamalardaki finansmanlar, KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. 'nin önceliğinde yer almamaktadır.

GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI SİSTEMİ

GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI SİSTEMİ GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI SİSTEMİ Genellikle profesyoneller tarafından oluşturulan Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı sistemi genç, dinamik, hızlı büyüme ve yüksek karlılık potansiyeli olan

Detaylı

TÜBİTAK 1514 - Girişim Sermayesi Destekleme Programı

TÜBİTAK 1514 - Girişim Sermayesi Destekleme Programı 1514 - Girişim Sermayesi Destekleme Programı Girişim Sermayesi Destekleme Programı Gerekçe BTYK 23. toplantısında alınan 2011/103 no lu «Ar-Ge Yoğun Başlangıç Firmalarını Etkinleştirmek ve Sayılarını Artırmak

Detaylı

TÜBİTAK Girişim Sermayesi Destekleme Programı

TÜBİTAK Girişim Sermayesi Destekleme Programı 1514 - Girişim Sermayesi Destekleme Programı Girişim Sermayesi Destekleme Programı Gerekçe BTYK 23. toplantısında alınan 2011/103 no lu «Ar-Ge Yoğun Başlangıç Firmalarını Etkinleştirmek ve Sayılarını Artırmak

Detaylı

Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı Doç. Dr. Turan EROL un

Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı Doç. Dr. Turan EROL un Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı Doç. Dr. Turan EROL un Şirket Finansmanı ve Halka Açılmada Yeni Yol Haritası: Girişim Sermayesi ve Özel Sermaye Şirketleri Panelinde Yaptığı Konuşma 21.03.2008 Oditoryum,

Detaylı

Bölüm 1 Firma, Finans Yöneticisi, Finansal Piyasalar ve Kurumlar

Bölüm 1 Firma, Finans Yöneticisi, Finansal Piyasalar ve Kurumlar Bölüm 1 Firma, Finans Yöneticisi, Finansal Piyasalar ve Kurumlar Yatırım (Sermaye Bütçelemesi) ve Finanslama Kararları Şirket Nedir? Finansal Yönetici Kimdir? Şirketin Amaçları Finansal piyasalar ve kurumların

Detaylı

GİRİŞİMCİLİKTE FİNANSMAN (Bütçe - Anapara - Kredi) FINANCING IN ENTREPRENEURSHIP (Budget - Capital - Credit)

GİRİŞİMCİLİKTE FİNANSMAN (Bütçe - Anapara - Kredi) FINANCING IN ENTREPRENEURSHIP (Budget - Capital - Credit) GİRİŞİMCİLİKTE FİNANSMAN (Bütçe - Anapara - Kredi) FINANCING IN ENTREPRENEURSHIP (Budget - Capital - Credit) GİRİŞİMCİLİKTE FİNANSMAN Girişimcinin finansman ihtiyacı: Finansman ihtiyacının karşılanmasında

Detaylı

B. Risk Sermayesi Tanımları

B. Risk Sermayesi Tanımları RİSK SERMAYESİ B. Risk Sermayesi Tanımları Risk Sermayesi Profesyonel, finansal aracı kuruluşlar aracılığı ile gelecek vaat eden şirket veya projelere yapılan tüm riskli sermaye yatırımlarıdır. Mucit (Inventor)

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça

Detaylı

Kentsel Dönüşümde Finans Aktörleri ve Beklentileri Doç. Dr. Erk HACIHASANOĞLU Araştırma, İş ve Ürün Geliştirme Grup Md.

Kentsel Dönüşümde Finans Aktörleri ve Beklentileri Doç. Dr. Erk HACIHASANOĞLU Araştırma, İş ve Ürün Geliştirme Grup Md. Kentsel Dönüşümde Finans Aktörleri ve Beklentileri Doç. Dr. Erk HACIHASANOĞLU Araştırma, İş ve Ürün Geliştirme Grup Md. 8 Ekim 2013 Ajanda 1- Finansal Aktörler: Güncel Durum A- Güncel Durum: Birincil Konut

Detaylı

Maliye Bakanı Sayın Mehmet Şimşek in Konuşma Metni

Maliye Bakanı Sayın Mehmet Şimşek in Konuşma Metni GSO-TOBB-TEPAV Girişimcilik Merkezinin Açılışı Kredi Garanti Fonu Gaziantep Şubesi nin Açılışı Proje Değerlendirme ve Eğitim Merkezi nin Açılışı Dünya Bankası Gaziantep Bilgi Merkezi Açılışı 23 Temmuz

Detaylı

Bölüm 1 (Devam) Finansal Piyasalar & Kurumlar

Bölüm 1 (Devam) Finansal Piyasalar & Kurumlar Bölüm 1 (Devam) Finansal Piyasalar & Kurumlar İşlenecek Konular Finansal piyasalar ve kurumların önemi Tasarrufların şirketlere akışı Finansal piyasaların ve aracıların fonksiyonları Değer maksimizasyonu

Detaylı

VİRTUS Serbest Yatırım Fonu. Finans Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Değişken Fon

VİRTUS Serbest Yatırım Fonu. Finans Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Değişken Fon VİRTUS Serbest Yatırım Fonu Finans Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Değişken Fon Bosphorus Capital Bosphorus Capital Portföy Yönetimi A.Ş. Türk finans piyasalarında aktif varlık yönetimine odaklı Türkiye

Detaylı

Vahap Tolga KOTAN Murat İNCE Doruk ERGUN Fon Toplam Değeri 877.247,49 Fonun Yatırım Amacı, Stratejisi ve Riskleri

Vahap Tolga KOTAN Murat İNCE Doruk ERGUN Fon Toplam Değeri 877.247,49 Fonun Yatırım Amacı, Stratejisi ve Riskleri A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖY BİLGİLERİ YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER Halka Arz Tarihi 07/11/2008 Portföy Yöneticileri 31.03.2010 tarihi itibariyle Vahap Tolga KOTAN Murat İNCE Doruk ERGUN Fon Toplam

Detaylı

TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI. 23 Kasım 2011

TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI. 23 Kasım 2011 TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI 23 Kasım 2011 Almanya Sermaye Piyasası Kurumları Bankacılık Sermaye Piyasaları Sigortacılık BankacılıkDüzenlemeve Denetleme Kurulu (BDDK) Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Hazine Müsteşarlığı

Detaylı

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. BÜYÜME AMAÇLI HİSSE SENEDİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU A. TANITICI BİLGİLER

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. BÜYÜME AMAÇLI HİSSE SENEDİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU A. TANITICI BİLGİLER A. TANITICI BİLGİLER Portföy Bilgileri Halka Arz Tarihi 13.06.2012 2 Temmuz 2012 tarihi itibariyle (*) Fon Toplam Değeri 2.155.647 Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler Portföy Yöneticileri Murat Zaman,

Detaylı

Kadın İşletmelerine Finansman ve Danışmanlık Desteği Programı

Kadın İşletmelerine Finansman ve Danışmanlık Desteği Programı Bu program Avrupa Birliği, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir. Kadın İşletmelerine Finansman ve Danışmanlık Desteği Programı Kadın İşletmelerine Finansman

Detaylı

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU. Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU. Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler A. TANITICI BİLGİLER Portföy Bilgileri Halka Arz Tarihi 13.06.2012 (*) 02 Ocak 2013 tarihi itibariyle Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler Portföy Yöneticileri Murat Zaman, Kerem Yerebasmaz, Serkan Şevik,

Detaylı

QNB FİNANS PORTFÖY BİRİNCİ SERBEST (DÖVİZ) FON'NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU. Fon'un Yatırım Amacı

QNB FİNANS PORTFÖY BİRİNCİ SERBEST (DÖVİZ) FON'NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU. Fon'un Yatırım Amacı QNB FİNANS PORTFÖY BİRİNCİ SERBEST (DÖVİZ) FON'NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU A. TANITICI BİLGİLER Birim Pay Değeri (TRL) Yatırımcı Sayısı Birim Pay Değeri (USD) PORTFÖYE BAKIŞ Halka Arz Tarihi : 03/09/2018

Detaylı

Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler

Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler A. TANITICI BİLGİLER Portföy Bilgileri Halka Arz Tarihi 13.06.2012 2 Temmuz 2012 tarihi itibariyle (*) Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler Portföy Yöneticileri Murat Zaman, Kerem Yerebasmaz, Serkan Şevik,

Detaylı

VİRTUS Serbest Yatırım Fonu. İş Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Kısa Vadeli Tahvil ve Bono Fonu

VİRTUS Serbest Yatırım Fonu. İş Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Kısa Vadeli Tahvil ve Bono Fonu VİRTUS Serbest Yatırım Fonu İş Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Kısa Vadeli Tahvil ve Bono Fonu Bosphorus Capital Bosphorus Capital Portföy Yönetimi A.Ş. Türk finans piyasalarında aktif varlık yönetimine

Detaylı

Halka Arz Tarihi 07/11/2008 Portföy Yöneticileri. Fon Toplam Değeri 527, Fonun Yatırım Amacı, Stratejisi ve Riskleri

Halka Arz Tarihi 07/11/2008 Portföy Yöneticileri. Fon Toplam Değeri 527, Fonun Yatırım Amacı, Stratejisi ve Riskleri A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖY BİLGİLERİ YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER Halka Arz Tarihi 07/11/2008 Portföy Yöneticileri 31.12.2008 tarihi itibariyle Murat İNCE Vahap Tolga KOTAN Doruk ERGUN Fon Toplam

Detaylı

Halka Arz Tarihi 07.11.2008 Portföy Yöneticileri

Halka Arz Tarihi 07.11.2008 Portföy Yöneticileri A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖY BİLGİLERİ YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER Halka Arz Tarihi 07.11.2008 Portföy Yöneticileri 31.12.2008 tarihi itibariyle Vahap Tolga KOTAN Murat İNCE Doruk ERGUN Fon Toplam

Detaylı

TÜRKİYE NİN 4 ANA SORUNU ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. 11 Aralık 2015

TÜRKİYE NİN 4 ANA SORUNU ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. 11 Aralık 2015 TÜRKİYE NİN 4 ANA SORUNU ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 11 Aralık 2015 1 KONU BAŞLIKLARI Sorun1: Tasarruf Açığı ve Cari Açık Sorun2: Dev Projelerin ve Teknoloji Yatırımlarının Finansmanı Sorun3: Bankalar ve Faize

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ ÜNİTE EKONOMİK VE FİNANSAL SİSTEM İKİNCİ ÜNİTE PARANIN ZAMAN DEĞERİ

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ ÜNİTE EKONOMİK VE FİNANSAL SİSTEM İKİNCİ ÜNİTE PARANIN ZAMAN DEĞERİ İÇİNDEKİLER BİRİNCİ ÜNİTE EKONOMİK VE FİNANSAL SİSTEM 1 13 1. EKONOMİK SİSTEM 2 2. FİNANSAL SİSTEM 5 3. FİNANSAL SİSTEMİN UNSURLARI 8 4. FİNANSAL PİYASALARIN YAPISI 9 4.1. Borç ve Öz Sermaye Yapısı 9 4.2.

Detaylı

KÜÇÜK İŞLETMELERDE FİNANSMAN İŞLEVİ VE YENİ FİNANSAMAN YÖNTEMLERİ. Öğr. Gör. Aynur Arslan BURŞUK

KÜÇÜK İŞLETMELERDE FİNANSMAN İŞLEVİ VE YENİ FİNANSAMAN YÖNTEMLERİ. Öğr. Gör. Aynur Arslan BURŞUK KÜÇÜK İŞLETMELERDE FİNANSMAN İŞLEVİ VE YENİ FİNANSAMAN YÖNTEMLERİ Öğr. Gör. Aynur Arslan BURŞUK KÜÇÜK İŞLETMELERDE FİNANSMAN İŞLEVİ Finansman, işletmelerin temel işlevlerini yerine getirirken yararlanacakları

Detaylı

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. KATILIM ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. KATILIM ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM 14.06.2013 31.12.2013 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR NUN YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN

Detaylı

TEB PORTFÖY İKİNCİ DEĞİŞKEN FON

TEB PORTFÖY İKİNCİ DEĞİŞKEN FON VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖYE BAKIŞ Halka Arz Tarihi : 04/09/1997 YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER 30/06/2016 tarihi itibarıyla

Detaylı

İÇİNDEKİLER YAZAR HAKKINDA

İÇİNDEKİLER YAZAR HAKKINDA İÇİNDEKİLER YAZAR HAKKINDA... ii ÖNSÖZ... iii 2. BASIM İÇİN ÖNSÖZ... iv İÇİNDEKİLER... v ŞEKİLLER... xi TABLOLAR... xiii KISALTMALAR... xv GİRİŞ... 1 BÖLÜM 1: FİNANSAL SİSTEMİN EKONOMİ İÇERİSİNDEKİ YERİ...

Detaylı

PERFORMANS SUNUŞ RAPORU HAZIRLANMA ESASLARI

PERFORMANS SUNUŞ RAPORU HAZIRLANMA ESASLARI VAKIF EMEKLİLİK A.Ş. PERFORMANS SUNUŞ RAPORU HAZIRLANMA ESASLARI Vakıf Emeklilik A.Ş. Gelir Amaçlı Grup Esnek Emeklilik Yatırım Fonu na ( Fon ) ait Performans Sunuş Raporu, Sermaye Piyasası Kurulu nun

Detaylı

GARANTİ EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. ALTIN EMEKLİLİK YATIRIM FONU 2013 YILI 6 AYLIK FAALİYET RAPORU 1-Ekonominin Genel durumu Dünya ekonomisi 2013 ü genel olarak bir toparlanma dönemi olarak geride bıraktı.

Detaylı

Rapor N o : SYMM 116 /1552-117

Rapor N o : SYMM 116 /1552-117 Rapor N o : SYMM 116 /1552-117 BÜYÜME AMAÇLI ULUSLAR ARASI KARMA EMEKLİLİK YATIRIM FONU NUN YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN 30.06.2009 TARİHİ İTİBARİYLE BİTEN HESAP DÖNEMİME

Detaylı

KOSGEB DESTEKLERİ NEVŞEHİR TİCARET VE SANAYİ ODASI

KOSGEB DESTEKLERİ NEVŞEHİR TİCARET VE SANAYİ ODASI KOSGEB DESTEKLERİ NEVŞEHİR TİCARET VE SANAYİ ODASI KOSGEB DESTEKLERİ GENEL DESTEK PROGRAMI Programın Gerekçesi: Proje hazırlama kapasitesi düşük KOBİ ler ile KOSGEB hedef kitlesine yeni dahil olmuş sektörlerdeki

Detaylı

PARA PİYASASI LİKİT KAMU EMEKLİLİK YATIRIM FONU NUN 31 ARALIK 2014 TARİHİ İTİBARİYLE BİTEN HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU

PARA PİYASASI LİKİT KAMU EMEKLİLİK YATIRIM FONU NUN 31 ARALIK 2014 TARİHİ İTİBARİYLE BİTEN HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖY BİLGİLERİ YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER Halka Arz Tarihi 07/11/2008 Portföy Yöneticileri 2 OCAK 2015 (*) tarihi itibariyle Murat İNCE Fon Toplam Değeri 50,888,120.73

Detaylı

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart 2012 Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı nın Mart 2012 Dönemi Değerlendirmeleri ve Beklentileri Bank of America Merrill Lynch, küresel stratejisinin

Detaylı

SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN KAMU ALTYAPI YATIRIMLARININ SERMAYE PİYASALARI ARACILIĞIYLA FİNANSMANI KONULU

SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN KAMU ALTYAPI YATIRIMLARININ SERMAYE PİYASALARI ARACILIĞIYLA FİNANSMANI KONULU SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN KAMU ALTYAPI YATIRIMLARININ SERMAYE PİYASALARI ARACILIĞIYLA FİNANSMANI KONULU SPK 7. ARAMA KONFERANSI NDA YAPTIĞI KONUŞMA METNİ 26 ARALIK

Detaylı

KOBİ ler. Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler. KOBİ ler Önemlidir! Çünkü:

KOBİ ler. Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler. KOBİ ler Önemlidir! Çünkü: KOBİ ler OECD ülkelerindeki KOBİ ler işletmelerin % 85 lik kısmını, istihdamın ise %70 ini oluşturmaktadır. Güçlü ve sürdürülebilir kalkınmanın yolu, KOBİ lerin güçlendirilmesinden geçmektedir. OECD Kalkınma

Detaylı

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 III. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 III. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 III. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU 1 İ Ç İ N D E K İ L E R I. GENEL BİLGİLER 1. Şubenin Gelişimi Hakkında Özet Bilgi 2. Şubenin Sermaye ve Ortaklık Yapısı 3.

Detaylı

Şirket Finansmanı ve Halka Açılmada Yeni Yol Haritası: Girişim Sermayesi ve Özel Sermaye Şirketleri Konferansı 21 Mart 2008-İstanbul

Şirket Finansmanı ve Halka Açılmada Yeni Yol Haritası: Girişim Sermayesi ve Özel Sermaye Şirketleri Konferansı 21 Mart 2008-İstanbul Holding A.Ş. ve Özel Sermaye Şirketleri Sedat Orbay İş Geliştirme ve Stratejik Planlama Direktörü Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası Finansal Yönetim Enstitüsü Şirket Finansmanı

Detaylı

VAKIF EMEKLİLİK A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU

VAKIF EMEKLİLİK A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU VAKIF EMEKLİLİK A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 1 OCAK - 30 HAZİRAN 2016 DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR VAKIF EMEKLİLİK

Detaylı

BANKA DIŞI FİNANS KESİMİNİN GELİŞİMİ VE GELECEĞİ DR. GÜRMAN TEVFİK KURUMSAL YATIRIMCI YÖNETİCİLERİ DERNEĞİ

BANKA DIŞI FİNANS KESİMİNİN GELİŞİMİ VE GELECEĞİ DR. GÜRMAN TEVFİK KURUMSAL YATIRIMCI YÖNETİCİLERİ DERNEĞİ BANKA DIŞI FİNANS KESİMİNİN GELİŞİMİ VE GELECEĞİ DR. GÜRMAN TEVFİK KURUMSAL YATIRIMCI YÖNETİCİLERİ DERNEĞİ SERMAYE PİYASASI KURUMU KONFERANSI 8 MAYIS 2003 1 FİNANSAL SİSTEMİN İŞLEVLERİ I Malların, hizmetlerin

Detaylı

FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER. Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ

FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER. Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ 1 İçerik Finansal Yönetim, Amaç ve İşlevleri Piyasalar, Yatırımlar ve Finansal Yönetim Arasındaki İlişkiler İşletmelerde Vekalet Sorunu (Asil

Detaylı

Finansal Piyasalar ve Bankalar

Finansal Piyasalar ve Bankalar Finansal Piyasalar ve Bankalar Genel Olarak Finansal Piyasalar Piyasa neresidir? Finansal Piyasaların Ekonomi İçindeki Yeri Finansal Sistemi Oluşturan Piyasalar Finansal Piyasalar Para Piyasaları Sermaye

Detaylı

Banka kredilerinde teminat sorunu çeken KOBİ lere hazine desteği kapsamında verilecek kredi garanti fonu kefaletleri

Banka kredilerinde teminat sorunu çeken KOBİ lere hazine desteği kapsamında verilecek kredi garanti fonu kefaletleri Banka kredilerinde teminat sorunu çeken KOBİ lere hazine desteği kapsamında verilecek kredi garanti fonu kefaletleri GİRİŞ; 1. KOBİLERİN FİNANSMAN SORUNLARI KOBİ lerin sorunları arasında finansal sorunlar

Detaylı

EGELİ & CO.: REEL YATIRIMLAR İÇİN YERLİ ve YABANCI FİNANSAL YATIRIMCIYI TARIM SEKTÖRÜNE ÇEKECEĞİZ

EGELİ & CO.: REEL YATIRIMLAR İÇİN YERLİ ve YABANCI FİNANSAL YATIRIMCIYI TARIM SEKTÖRÜNE ÇEKECEĞİZ Egeli & Co. Yatırım Holding A.Ş. 13 Ekim 2010 Basın Bülteni EGELİ & CO.: REEL YATIRIMLAR İÇİN YERLİ ve YABANCI FİNANSAL YATIRIMCIYI TARIM SEKTÖRÜNE ÇEKECEĞİZ Halka açık bir şirket olan Egeli & Co. Yatırım

Detaylı

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI 02.05.2013 31.12.2013 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR NUN YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN

Detaylı

VİRTUS Serbest Yatırım Fonu. Finans Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Multi Strateji Değişken Fon

VİRTUS Serbest Yatırım Fonu. Finans Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Multi Strateji Değişken Fon VİRTUS Serbest Yatırım Fonu Finans Yatırım Bosphorus Capital B Tipi Multi Strateji Değişken Fon Bosphorus Capital Bosphorus Capital Portföy Yönetimi A.Ş. Türk finans piyasalarında aktif varlık yönetimine

Detaylı

Sürdürülebilir Enerji Teknolojileri Girişim Sermayesi Fonu (SETF)

Sürdürülebilir Enerji Teknolojileri Girişim Sermayesi Fonu (SETF) Sürdürülebilir Enerji Teknolojileri Girişim Sermayesi Fonu (SETF) TÜRKİYE DE ELEKTRİK DAĞITIM SİSTEMİNE YÖNELİK TEKNOLOJİ PROJELERİNE YATIRIM YAPAN TEK ÖZEL FON Özet Kısaca SETF 20 milyon USD Venture Capital

Detaylı

IX. Çözüm Ortaklığı Platformu. Finansa Erişimde Önemli Bir Seçenek Halka Arz

IX. Çözüm Ortaklığı Platformu. Finansa Erişimde Önemli Bir Seçenek Halka Arz www.pwc.com/tr IX. Çözüm Ortaklığı Platformu Finansa Erişimde Önemli Bir Seçenek Halka Arz 7 Aralık 2010 Ajanda Türkiye de halka arza yönelik gelişmeler Halka Arz Sürecinde Evreler Değerlendirme ve Halka

Detaylı

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. BÜYÜME AMAÇLI HİSSE SENEDİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. BÜYÜME AMAÇLI HİSSE SENEDİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE BÜYÜME AMAÇLI HİSSE SENEDİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU 01.01.2013 31.12.2013 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR NUN YATIRIM

Detaylı

FİNANSAL KURUMLAR PARA PİYASASI KURUMLARI

FİNANSAL KURUMLAR PARA PİYASASI KURUMLARI FİNANSAL KURUMLAR PARA PİYASASI KURUMLARI Bankalar Merkez Bankaları Ticaret Bankaları Yatırım Bankaları Kalkınma Bankaları Katılım Bankaları Eximbank BDDK Uluslararası Bankacılık BANKALAR Finansal Aracılık

Detaylı

Bankacılık sektörü. 2011 değerlendirmesi ve 2012 yılı beklentileri

Bankacılık sektörü. 2011 değerlendirmesi ve 2012 yılı beklentileri Bankacılık sektörü 2011 değerlendirmesi ve 2012 yılı beklentileri Şubat 2012 İçerik Bankacılık sektörünü etkileyen gelişmeler ve yansımalar 2012 yılına ilişkin beklentiler Gündemdeki başlıca konular 2

Detaylı

08 Kasım 2012. Ankara

08 Kasım 2012. Ankara 08 Kasım 2012 Ankara KOBİ ler ve KOSGEB Türkiye de KOBİ tanımı KOBİ tanımı 250 den az çalışan istihdam eden, Yıllık bilanço veya net satış hasılatı 25 milyon TL yi geçmeyen işletmeler Ölçek Çalışan Sayısı

Detaylı

TEB PORTFÖY BİRİNCİ DEĞİŞKEN FON

TEB PORTFÖY BİRİNCİ DEĞİŞKEN FON VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖYE BAKIŞ Halka Arz Tarihi : 08/04/1996 YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER 30/06/2016 tarihi itibarıyla

Detaylı

SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ İLERİ DÜZEY LİSANSLAMA SINAVLARINA HAZIRLIK PROGRAMI

SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ İLERİ DÜZEY LİSANSLAMA SINAVLARINA HAZIRLIK PROGRAMI EĞĠTĠM 2009 TURKKARİYER EĞİTİM PROGRAMLARI SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ İLERİ DÜZEY LİSANSLAMA SINAVLARINA HAZIRLIK PROGRAMI Eğitim programımıza; SPK sınavlarına hazırlananlar; Bankaların Hazine Fon Yönetimi,Risk

Detaylı

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Eylül 2013. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Eylül 2013. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Eylül 2013 Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. 1 Yönetim Kurulu Başkanı nın Eylül 2013 Dönemi Değerlendirmeleri ve Beklentileri Bank of America Merrill Lynch, küresel stratejisinin

Detaylı

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU 1 İ Ç İ N D E K İ L E R I. GENEL BİLGİLER 1. Şubenin Gelişimi Hakkında Özet Bilgi 2. Şubenin Sermaye ve Ortaklık Yapısı 3.

Detaylı

Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler

Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler A. TANITICI BİLGİLER Portföy Bilgileri Halka Arz Tarihi 13.06.2012 2 Temmuz 2012 tarihi itibariyle (*) Yatırım Ve Yönetime İlişkin Bilgiler Portföy Yöneticileri Murat Zaman, Kerem Yerebasmaz, Serkan Şevik,

Detaylı

1. İŞLETMELERDE KAYNAK BULMANIN ÖNEM NEMİ VE KAYNAK SAĞLAMA SİSTEM STEMİ OLARAK FİNANSMAN 1.1. İşletmelerde Kaynak Bulmanın Önemi ve Likidite Kavramı Bütün işletmeler amaçlarını gerçekleştirmek için temel

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU 02.04. 30.09.2012 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR NUN YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA

Detaylı

MERSİN TİCARET VE SANAYİ ODASI Toplantısı

MERSİN TİCARET VE SANAYİ ODASI Toplantısı MERSİN TİCARET VE SANAYİ ODASI Toplantısı 14.03.2017 Dünya da ve Türkiye de KOBİ ler KOBİ ler OECD ülkelerindeki KOBİ ler işletmelerin % 85 lik kısmını, istihdamın ise %70 ini oluşturmaktadır. Güçlü ve

Detaylı

İÇİNDEKİLER SAYFA NO ÖNSÖZ IX GİRİŞ.. XI

İÇİNDEKİLER SAYFA NO ÖNSÖZ IX GİRİŞ.. XI İÇİNDEKİLER SAYFA NO ÖNSÖZ IX GİRİŞ.. XI BİRİNCİ BÖLÜM FRANCHISING SİSTEMİNİN TANIMI, KAPSAMI VE ÇEŞİTLERİ 1. FRANCHISING KAVRAMI VE TANIMI... 1 1.1. Franchising Kavramı.. 1 1.2. Franchising Sistemi 2

Detaylı

A. TANITICI BİLGİLER. PORTFÖYE BAKIŞ Halka arz tarihi: 20 Mayıs 2009 YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER

A. TANITICI BİLGİLER. PORTFÖYE BAKIŞ Halka arz tarihi: 20 Mayıs 2009 YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER ASHMORE PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş. HİSSE SENEDİ ŞEMSİYE FONU NA BAĞLI ASHMORE PORTFÖY HİSSE SENEDİ FONU (HİSSE SENEDİ YOĞUN FON) NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖYE BAKIŞ Halka arz

Detaylı

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI KARMA BORÇLANMA ARAÇLARI DÖVİZ EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS

HALK HAYAT VE EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI KARMA BORÇLANMA ARAÇLARI DÖVİZ EMEKLİLİK YATIRIM FONU HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS GELİR AMAÇLI KARMA BORÇLANMA ARAÇLARI DÖVİZ EMEKLİLİK YATIRIM FONU 01.01.2013 31.12.2013 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR

Detaylı

VİRTUS Serbest Yatırım Fonu. Finans Yatırım Bosphorus Capital A Tipi Risk Yönetimi Hisse Senedi Fonu

VİRTUS Serbest Yatırım Fonu. Finans Yatırım Bosphorus Capital A Tipi Risk Yönetimi Hisse Senedi Fonu VİRTUS Serbest Yatırım Fonu Finans Yatırım Bosphorus Capital A Tipi Risk Yönetimi Hisse Senedi Fonu Bosphorus Capital Bosphorus Capital Portföy Yönetimi A.Ş. Türk finans piyasalarında aktif varlık yönetimine

Detaylı

Eylül Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. ve Bağlı Ortaklığı Merrill Lynch Menkul Değerler A.Ş.

Eylül Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. ve Bağlı Ortaklığı Merrill Lynch Menkul Değerler A.Ş. Ara Dönem Özet Konsolide Faaliyet Raporu Eylül 2014 Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. ve Bağlı Ortaklığı Merrill Lynch Menkul Değerler A.Ş. 1 Yönetim Kurulu Başkanı nın Eylül 2014 Dönemi Değerlendirmeleri

Detaylı

Rapor N o : SYMM 116/ 1548-113

Rapor N o : SYMM 116/ 1548-113 Rapor N o : SYMM 116/ 1548-113 BÜYÜME AMAÇLI HİSSE SENEDİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU NUN YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN 30.06.2009 TARİHİ İTİBARİYLE BİTEN HESAP DÖNEMİME AİT

Detaylı

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU NA AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU. Fonun Yatırım Amacı

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU NA AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU. Fonun Yatırım Amacı A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖYE BAKIŞ YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER Halka arz tarihi: 19 Aralık 2013 31 Aralık 2014 tarihi itibarıyla (Bu raporun hazırlanmasında 1 Ocak 2015 tarihinde geçerli olan

Detaylı

Halka Arz ve Borsa İstanbul un Sunduğu Fırsatlar. Click. Alper Yüksel Borsa İstanbul A.Ş. Yurt İçi Kotasyon Pazarlama Sorumlusu

Halka Arz ve Borsa İstanbul un Sunduğu Fırsatlar. Click. Alper Yüksel Borsa İstanbul A.Ş. Yurt İçi Kotasyon Pazarlama Sorumlusu Halka Arz ve Borsa İstanbul un Sunduğu Fırsatlar Click Alper Yüksel Borsa İstanbul A.Ş. Yurt İçi Kotasyon Pazarlama Sorumlusu 12 Mayıs 2015 BORSA İSTANBUL PİYASALARI Pay Piyasası (399) Gelişen İşletmeler

Detaylı

Kuruluş Amacı. 2 TEYDEB - Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı

Kuruluş Amacı. 2 TEYDEB - Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı 2 TEYDEB - Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı Kuruluş Amacı Ülkemiz özel sektör kuruluşlarının araştırma-teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerini desteklemek, Türk sanayisinin araştırma-teknoloji

Detaylı

FİNANS PORIFÖY EUROBOND BORÇLANMA ARAÇLARI FONU

FİNANS PORIFÖY EUROBOND BORÇLANMA ARAÇLARI FONU FİNANS PORIFÖY EUROBOND BORÇLANMA ARAÇLARI FONU 1 Ocak - 30 Haziran 2012 Dönemine Ait Performans Sunum Raporu ve Yatırım Performansı Konusunda Kamuya Açıklanan Bilgilere Ilişkin Rapor Finans Portföy Eurobond

Detaylı

TÜRK-ARAP SERMAYE PİYASALARI FORUMU 2013 TÜRKİYE

TÜRK-ARAP SERMAYE PİYASALARI FORUMU 2013 TÜRKİYE TÜRK-ARAP SERMAYE PİYASALARI FORUMU 2013 TÜRKİYE 20 Eylül 2013, İstanbul DR. VAHDETTİN ERTAŞ SERMAYE PİYASASI KURULU BAŞKANI KONUŞMA METNİ 1 Sayın Maliye Bakanım, Yurt dışından gelen değerli misafirlerimiz,

Detaylı

Eylül 2013. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. ve Bağlı Ortaklığı Merrill Lynch Menkul Değerler A.Ş.Bağlı 1

Eylül 2013. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. ve Bağlı Ortaklığı Merrill Lynch Menkul Değerler A.Ş.Bağlı 1 Ara Dönem Özet Konsolide Faaliyet Raporu Eylül 2013 Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. ve Bağlı Ortaklığı Merrill Lynch Menkul Değerler A.Ş.Bağlı 1 Yönetim Kurulu Başkanı nın Eylül 2013 Dönemi Değerlendirmeleri

Detaylı

2001 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü

2001 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü 2001 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü Prof. Dr. Sudi Apak Beykent Üniversitesi İçerik 2 Slayt 1 - Türk Bankalarında kurum riski bulunmaktadır. 140,00% Türk Bankacılık Sektörünün Aktif Büyüklüğü /

Detaylı

PERFORMANS SUNUŞ RAPORU HAZIRLANMA ESASLARI

PERFORMANS SUNUŞ RAPORU HAZIRLANMA ESASLARI VAKIF EMEKLİLİK A.Ş. ALTIN EMEKLİLİK YATIRIM FONU NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU PERFORMANS SUNUŞ RAPORU HAZIRLANMA ESASLARI Vakıf Emeklilik A.Ş. Altın Emeklilik Yatırım Fonu na ( Fon ) ait Performans

Detaylı

Çeşitli kanunlarda yapılan değişiklikler ve diğer düzenlemeler; İstanbul un uluslararası bir finans merkezi haline getirilmesi, Yurtiçi tasarrufların

Çeşitli kanunlarda yapılan değişiklikler ve diğer düzenlemeler; İstanbul un uluslararası bir finans merkezi haline getirilmesi, Yurtiçi tasarrufların Çeşitli kanunlarda yapılan değişiklikler ve diğer düzenlemeler; İstanbul un uluslararası bir finans merkezi haline getirilmesi, Yurtiçi tasarrufların artırılması, Finansman imkanlarının çeşitlendirilmesi

Detaylı

Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Muhafazakâr Katılım Esnek Emeklilik Yatırım Fonu (AGM)

Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Muhafazakâr Katılım Esnek Emeklilik Yatırım Fonu (AGM) Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Muhafazakâr Katılım Esnek Emeklilik Yatırım Fonu (AGM) 30 Haziran 2012 tarihi itibariyle performans sunuş raporu ve yatırım performansı konusunda kamuya açıklanan bilgilere

Detaylı

FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME

FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME Niyazi ÖZPEHRİZ FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME 1. Giriş Finansal sistemin işleyişi, ekonomik büyüme üzerinde önemli etkilere sahip olabilmektedir. İyi işleyen bankacılık sistemi ve menkul

Detaylı

Halkbank 2009 Yılı I. Dönem Konsolide Faaliyet Raporu

Halkbank 2009 Yılı I. Dönem Konsolide Faaliyet Raporu 2009 YILI I. DÖNEM KONSOLİDE FAALİYET RAPORU Sunuş Bankamızın, 31 Mart 2009 dönemine ait solo finansal veriler üzerinden hazırlanan Ara Dönem Faaliyet Raporu, 14 Mayıs 2009 tarihinde web sitesinde yayımlanmıştır.

Detaylı

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart 2015. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart 2015. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart 2015 Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. 1 Yönetim Kurulu Başkanı nın 2015 Dönemi Değerlendirmeleri ve Beklentileri Bank of America Merrill Lynch, küresel stratejisinin

Detaylı

FİNANSAL PİYASALAR VE KURUMLAR. N. CEREN TÜRKMEN

FİNANSAL PİYASALAR VE KURUMLAR. N. CEREN TÜRKMEN FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR N. CEREN TÜRKMEN cturkmen@sakarya.edu.tr 1 FİNANSAL SİSTEM Bir ekonomide fonları talep edenler, fonları arz edenler bunlar arasındaki fon akımlarını düzenleyen kurumlar

Detaylı

Alesta Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş.

Alesta Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Alesta Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. FAALİYET RAPORU 01.01.2014-31.03.2014 İÇİNDEKİLER I II III IV V VI VII GENEL BİLGİLER YÖNETİM ORGANI ÜYELERİ İLE ÜST DÜZEY YÖNETİCİLERE SAĞLANAN MALİ HAKLAR

Detaylı

Egeli & Co. Tarım Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Yatırımcı Sunumu. Hisse Kodu: EGCYO ISIN:TRAEVREN91Q7

Egeli & Co. Tarım Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Yatırımcı Sunumu. Hisse Kodu: EGCYO ISIN:TRAEVREN91Q7 Egeli & Co. Tarım Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Yatırımcı Sunumu Hisse Kodu: EGCYO ISIN:TRAEVREN91Q7 Kasım 2012 Yasal Uyarı İşbu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenilirliği ve güncelliği hakkında

Detaylı

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik

Detaylı

AKTİF YATIRIM BANKASI A.Ş. B TİPİ TAHVİL BONO FONU PERFORMANS SUNUM RAPORU

AKTİF YATIRIM BANKASI A.Ş. B TİPİ TAHVİL BONO FONU PERFORMANS SUNUM RAPORU AKTİF YATIRIM BANKASI A.Ş. B TİPİ TAHVİL BONO FONU PERFORMANS SUNUM RAPORU A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖYE BAKIŞ YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER Halka arz tarihi: 25 Şubat 2013 30 Haziran 2015 tarihi

Detaylı

Finans Portföy Yönetimi A.Ş. tarafından yönetilen

Finans Portföy Yönetimi A.Ş. tarafından yönetilen A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖY BİLGİLERİ YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER Halka Arz Tarihi 07.11.2008 Portföy Yöneticileri 31.12.2008 tarihi itibariyle Murat İNCE Vahap Tolga KOTAN Doruk ERGUN Fon Toplam

Detaylı

ARA DÖNEM FAALIYET RAPORLARI BEKLENTİLER VE SORUNLAR. Uğur Saçmacıoğlu SPK Uzmanı -

ARA DÖNEM FAALIYET RAPORLARI BEKLENTİLER VE SORUNLAR. Uğur Saçmacıoğlu SPK Uzmanı - ARA DÖNEM FAALIYET RAPORLARI BEKLENTİLER VE SORUNLAR Uğur Saçmacıoğlu SPK Uzmanı - Ara dönem faaliyet raporlarının masaya yatırılması Soru işaretleri: Ara dönem faaliyet raporu neden gerekli? Bu gereklilikler

Detaylı

Yatırım Komitesi profesyonel yöneticilerden oluşan bir ekiple yapılandırılmıştır.

Yatırım Komitesi profesyonel yöneticilerden oluşan bir ekiple yapılandırılmıştır. Yatırım Felsefesi Fon yönetiminde felsefemiz, dürüst, güvenilir,şeffaf ve sürekli kendini geliştiren, yatırımcı mutluluğunu ve uzun vadeli kazancını herşeyden önde tutan bir anlayışla hizmet etmektir.

Detaylı

HİZMETE ÖZEL GİRİŞ YOİKK Sekreteryası Son güncelleme: Ağustos 2008

HİZMETE ÖZEL GİRİŞ YOİKK Sekreteryası Son güncelleme: Ağustos 2008 GİRİŞ Türkiye de Ar-Ge faaliyetlerinin ve yenilikçiliğin desteklenmesi yolu ile rekabet gücünün artırılması hususu temel politika metinlerinde önemle üzerinde durulan hususlardandır. Bu konunun önemi Yatırım

Detaylı

Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Büyüme Amaçlı Katılım Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu (AGH)

Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Büyüme Amaçlı Katılım Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu (AGH) Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Büyüme Amaçlı Katılım Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu (AGH) 31 Aralık 2012 tarihi itibariyle performans sunuş raporu ve yatırım performansı konusunda kamuya açıklanan bilgilere

Detaylı

KARE PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş. SERBEST FON

KARE PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş. SERBEST FON KARE PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş. SERBEST FON 1 OCAK - 30 HAZİRAN 2016 DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖYE

Detaylı

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart 2013. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart 2013. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Mart 2013 Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. 1 Yönetim Kurulu Başkanı nın Mart 2013 Dönemi Değerlendirmeleri ve Beklentileri Bank of America Merrill Lynch, küresel stratejisinin

Detaylı

EURO MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş 01.01.2014-31.12.2014 DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU

EURO MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş 01.01.2014-31.12.2014 DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU EURO MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş 01.01.2014-31.12.2014 DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU EURO MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş NE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU A-TANITICI BİLGİLER: (Eski Ünvanı:

Detaylı

YAPI ve KREDİ BANKASI A.Ş. B TİPİ ŞEMSİYE FONUNA BAĞLI LİKİT ALT FONU (12. ALT FON) (YFBL1)

YAPI ve KREDİ BANKASI A.Ş. B TİPİ ŞEMSİYE FONUNA BAĞLI LİKİT ALT FONU (12. ALT FON) (YFBL1) YAPI ve KREDİ BANKASI A.Ş. B TİPİ ŞEMSİYE FONUNA BAĞLI LİKİT ALT FONU (12. ALT FON) (YFBL1) FONUN TANIMI Yapı Kredi Portföy Yönetimi A.Ş.Şubat 2015 Fon, portföyünün tamamının vade yapısı en çok 180 gün

Detaylı

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Haziran 2014. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Haziran 2014. Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Haziran 2014 Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. 1 Yönetim Kurulu Başkanı nın Haziran 2014 Dönemi Değerlendirmeleri ve Beklentileri Bank of America Merrill Lynch, küresel stratejisinin

Detaylı

Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Büyüme Amaçlı Katılım Esnek Emeklilik Yatırım Fonu (AGB)

Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Büyüme Amaçlı Katılım Esnek Emeklilik Yatırım Fonu (AGB) Asya Emeklilik ve Hayat A.Ş. Büyüme Amaçlı Katılım Esnek Emeklilik Yatırım Fonu (AGB) 30 Eylül 2012 tarihi itibariyle performans sunuş raporu ve yatırım performansı konusunda kamuya açıklanan bilgilere

Detaylı

GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ İÇİN YENİ NESİL FİNANS ARAÇLARI. 28 Mayıs 2013

GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ İÇİN YENİ NESİL FİNANS ARAÇLARI. 28 Mayıs 2013 GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ İÇİN YENİ NESİL FİNANS ARAÇLARI 28 Mayıs 2013 Bankaların Sermaye Yeterliliği ve Konut/İnşaat Kredilerinin Gelişimi Sermaye Yeterliliği Rasyosunun Gelişimi Bankaların sermaye yeterliliği

Detaylı

TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu

TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler sektörde üretilen mal ve hizmetlerin hedef kitleye yeterli düzeyde ulaşmasını da zorlaştırıyor. Artık sadece

Detaylı

VE BİLGİ DENEYİMİ TÜRKİYE DE SANAYİLEŞME SORUNLARI VE KOBİ LERE YÖNELİK ÇÖZÜMLER. Hüseyin TÜYSÜZ KOSGEB Başkan Yardımcısı.

VE BİLGİ DENEYİMİ TÜRKİYE DE SANAYİLEŞME SORUNLARI VE KOBİ LERE YÖNELİK ÇÖZÜMLER. Hüseyin TÜYSÜZ KOSGEB Başkan Yardımcısı. X. KOBİ İ ZİRVESİİ İ REKABET GÜCÜ İÇİN ULUSLARARASILAŞMA VE BİLGİ DENEYİMİ TÜRKİYE DE SANAYİLEŞME SORUNLARI VE KOBİ LERE YÖNELİK ÇÖZÜMLER Hüseyin TÜYSÜZ KOSGEB Başkan Yardımcısı 13 Şubat 2014 KOSGEB KOSGEB,

Detaylı