KANAMA BOZUKLU U OLAN HASTALARA YAKLAfiIM

Transkript

1 KANAMA BOZUKLU U OLAN HASTALARA YAKLAfiIM Arzu DEN ZBAfiI* Özet: Acil servislerde kanama ister travma sonucu ister spontan olsun a r ve ateflten sonra en s k rastlad m z aktif sorundur. Bu sorunun kökeninde travma öyküsü olmad zaman hastan n kanama p ht laflma durumunu de erlendirip ona göre h zl tedavi etmek gerekir. Hastan n kanamaya e ilimli olup bir de travmaya maruz kalmas dramatik sonuçlar yaratmaktad r. Kanama ve p ht laflma ajanlar n n çal flma düzeninde çok hassas bir denge mevcuttur (1-8). Bu dengenin yayg n damar içi p ht laflma sendromu gibi durumda bozulmas tedavinin imkans z oldu u bir tabloya bile neden olabilir. Ayr ca tedavi amaçl olarak hastalar n kulland antikoagulan ilaçlar hem travmatik hem de spontan kanamalar ile acil servise baflvurmaktad rlar. Bu hastalarda intrakranyal, gastrointestinal sistem kanamalar gibi gürültülü veya minor hematüri gibi sessiz ortaya ç kmaktad r (2-5). Bu yaz m z n amac bu p ht laflma bozuklu u olan tablolara yaklafl mda gerekli acil yaklafl m ilkelerini vermektir. Kan, plazma içerisinde flekilli elemanlar ihtiva eden ve normal flartlarda damar içerisinde kald sürece s v halini koruyan karmafl k bir yap göstermektedir. Damar d fl na ç kt nda ise koagülasyon faktörleri, trombositler ve damar duvar n n ortak çal flmalar yla p ht ad n verdi imiz kat bir hal alarak kanamay engelleyebilen çok önemli bir özelli e sahiptir. Patolojik durumlarda damar içerisinde oluflan p ht ya trombus ad verilirken (9), damardaki kan ak m n yerel olarak engelleyen, ya da yerinden ayr l p daha ileride emboli yaparak kan ak m n durduran bir trombus oluflumuyla (tromboembolizm) ortaya ç kan hastal klara da, trombotik bozukluklar ad verilir (10). Hemostaz fizyolojik olarak p ht oluflumuna yol açan koagülasyon mekanizmalar ile p ht oluflumunu engelleyen antikoagülasyon mekanizmalar aras ndaki dengeden kaynaklan r. Hemostaza kat lan bafll ca komponentler damar duvar, trombositler, p ht laflma faktörleri, p ht laflma inhibitörleri ve fibrinolitik sistem faktörleridir (13). Damarlar n intimal yüzeyi, endotel hücreleri ile çevrilidir. Bu hücreler, normal flartlarda, tafl d klar antikoagülan özellikleri ile kan n ak c l n güçlendirirler. Buna karfl n, damar zedelendi inde, endotel hücreleri aktive olur ve antitrombotik özellik protrombotik özelli e dönüflür. Damar zedelenmesi, ayn zamanda, subendotel damar duvar ndaki trombojenik yap lar n, dolaflan kanla iliflki kurmas na da neden olur. Bu iliflki, trombositler ve fibrin içeren hemostatik pla n h zl bir flekilde oluflmas sonucunu do urur (14). Normal hemostatik sistemi, trombosit t kaçlar n n oluflturuldu u primer hemostaz ve fibrin ba lar n n oluflturuldu u sekonder hemoztaz oluflturur. Primer hemostaz Trombositlerle vasküler subendotelyal dokunun etkileflimi neticesinde, yaralanma bölgesinde trombosit pla oluflur. Bu oluflum için, normal vasküler subendotel doku (kollajen), fonksiyonel trombositler, normal von willebrand faktör (trombositleri glikoprotein I b arac l ile endotelyuma ba lar) ve normal fibrinojen (trombositleri glikoprotein II B -III A arac l ile birbirine ba lar) gerekir. (fiekil 1) fiekil 1. Primer hemostaz (15). Tromboz geliflimi damar bütünlü ünün bozulmas ve/veya damar endotel hücre uyar lmas ile p ht laflma sistemindeki doku faktörü yolu ve trombositlerin uyar lmas ile olmakta olup (11, 12), bu oluflumun önlenmesi, bütünlü ü bozulmufl bir damarda kanamay durdurmay sa layan hemostaz ad verilen mekanizmalarla olmaktad r. * Marmara Üniversitesi, T p Fakültesi, Acil T p Anabilim Dal

2 KL N K GEL fi M 113 fiekil 2. Sekonder hemostaz. Sekonder hemostaz Plazma koagülasyon proteinlerinin belirli bir düzen içinde seyreden mekanizmlarla oluflturdu u reaksiyonlar dizisidir (fiekil 2). Bu reaksiyonlar sonras nda ortaya ç kan çapraz ba l fibrin, çözünmeyen yap da olup, primer hemostaz ile oluflan trombosit pla n n kuvvetlenmesini sa lar (15). Bu evre, ayr ca doku faktörü içeren hücrelerin dolafl mdaki kanla temas yla da bafllayabilir. P ht laflma proteinleri dolafl mda zimojen denen inaktif durumda bulunur. P ht laflman n bafllamas yla s n rl bir proteolize u rayarak aktif hale dönerler. Bu aktif proteinler di er zimojenleri aktiflefltiren bir zincirleme olay bafllat r. En sonunda fibrinojen fibrine dönüflerek p ht oluflur (16-19). fiekil 2. Sekonder hemostaz. P ht laflma kaskad olarak da bilinir. Ekstrensek (doku faktörü sistemi) ve intrensek yol (kontakt yolak) fleklinde iki ba ms z yola vard r. Ba ms z iki yolak faktör 10 un aktiflenmesi ile bafllayan ortak yol ile devam ederek fibrin ba lar n oluflturur (15). Hemostatik Denge Trombosit aktivasyonu ve fibrin oluflumu, efl zamanl olarak geliflir ve hemostaz birbirinden ba ms z olarak etkilerler. Bu olay, trombolizis arac l ile damar duvar tamiri ve t - kanm fl yerin rekanalizasyonu izler (14). Aktif trombositlerin ve p ht laflma mekanizmas n n birlikteli i patlama tarz nda bir hemostatik cevab oluflturulabilir ve bu da tromboza ve doku hasar na yol açabilir. Neyse ki aktif faktörlerin retiküloendotelyal sistem taraf ndan temizlenmesi ve aktif prokoagulanlar n do al antitrombotik maddelerle (antitrombin III, protein C ve S) kontrol alt nda tutulmas sayesinde p ht laflma olay afl r ya kaçmadan dengelenip düzenlenir (21). P ht oluflumu için devreye giren faktörler (Tablo 3) ile birlikte hemostaza katk sa layan, di er önemli etken de K vitaminidir. K vitamini yard m yla normal koagülasyon sa lanm fl olur. K vitamini ve Koagülasyondaki rolü K vitamini, ya da çözülebilen ve canl l k için gerekli temel bir vitamindir (22). K vitamininin K-1 (Filokinon) ve K-2 (Menakinon) olmak üzere iki do al formunun yan s ra, K-3 (Menadion) olarak isimlendirilen sentetik türevi bulunmaktad r (23) (fiekil 3). K vitamini, ana emilim yeri olan ince barsaktan lenfatik sisteme geçer. Optimal emilim için safra asidi ve pankreas s - v s gerekir (25). Emilen K vitamini, lenfatikler içinde flilomikronlar yard m yla vücutta en büyük oranda depoland

3 114 KANAMA BOZUKLU U OLAN HASTALARA YAKLAfiIM Tablo 1.Kanda p ht laflma reaksiyonlar n n bileflenleri (20). Bileflen Plazma Faktörleri Amac I. Fibrinojen Fibrinin öncülüdür II. Protrombin Fibrinojeni fibrine dönüfltüren, faktör V, VII ve XIII ü aktive eden ve trombomodüline ba lan nca protein C yi aktive eden serin proteaz trombinin öncülüdür. Vit K ya ba ml d r. V. Proakselerin Faktör Va ya aktive olunca, protrombini aktive eden faktör Xa/Va/fosfolipid kompleksinde enzim faktör Xa için kofaktör olarak görev yapar. Aktive olmufl protein C taraf ndan inaktive olan trombosit alfa granülozda bulunur. VII. Prokonvertin Doku faktörüne ba lan r ve sonra aktive olarak faktör IX ve X u aktive eden faktör VIIa/doku faktörü kompleksinin enzim bileflenini oluflturur. Vitamin K ya ba ml d r. VIII. Antihemofilik globülin IX. Christmas faktör Faktör VIIIa ya aktive olunca, faktör X u aktive eden faktör IXa/VIIIa/ fosfolipid kompleksinde enzim, faktör IXa için kofaktör olarak görev yapar. Aktive protein ile inaktive olur. Faktör V ile ortak özellikleri vard r. Plazmada von willebrand faktörüne ba l olarak dolafl r. Faktör IXa ya aktive olunca faktör X u aktive eden faktör IXa/VIIIa/fosfolipid kompleksinde enzim olarak ifllev görür. Vitamin K ya ba ml d r. X. Stuart-Prower faktör Faktör Xa ya aktive olunca protrombiniaktive eden faktör Xa/Va/fosfolipid kompleksinde enzim olarak ifllev görür. Vitamin K ya ba ml d r. XI. Plazma tromboplastin öncülü Prekallikrein, fletcher faktör Yüksek molekül a rl kl kininojen XII. Hageman faktörü, temas faktörü Hücre yüzey faktörleri Doku faktörü, Doku tromboplastini Prokoagülan fosfolipid Trombomodülin Faktör XIa ya aktive olunca kalsiyum iyonlar d fl nda, kofaktör gerektirmeyen bir reaksiyonda faktör IX u aktive eder. Yüksek molekül a rl kl kininojen ile biyomoleküler kompleks olarak dolafl mda bulunur. Temas aktivasyonunun resiprokal reaksiyonunda yer alarak faktör XIIa taraf ndan kallikreine aktive olur; kallikrein ise faktör XII nin faktör XIIa ya aktive edilmesini katalize eder. Yüksek molekül a rl kl kininojen ile biyomoleküler kompleks olarak dolafl mda bulunur. Faktör XI ya da prekallikrein ile biyomoleküler kompleks olarak dolafl mda bulunur. Negatif yüklü bir yüzeye emildi inde faktör XI ve prekallikreini de yüzeye adsorbe eder. Negatif yüklü yüzeyler ya da kallikrein taraf ndan faktör XIIa ya aktive olunca temas aktivasyon reaksiyonlar nda prekallikrein ve faktör XI i aktive eder ve in vitro olarak kan n p ht laflmas n tetikler. Perivasküler fibroblastlar, vücut ya da ortam s n rlar ndaki epitel hücreleri (ör. Deri, amniyon ve GI ve GÜ sistemlerdeki epitel hücreleri) ve sinir sistemindeki gliyal hücreler gibi belirli doku hücrelerinin membran nda kendili inden bulunan bir lipoproteindir. Patolojik durumlarda, aktive monositler ile makrofajlarda ve muhtemelen aktive damar endotelinde de geliflebilir. Baz tümör hücrelerinde bulunur. Faktör VII ye ba lanmas, hemostazda kan n p ht laflmas n bafllatan anahtar reaksiyondur. Aktive trombositler ve baflka dokulardaki hücrelerin yüzeyinde bulunan asit yap s nda fosfolipid (öncelikle fosfatidil serin) Faktör X un faktör IXa/VIIIa/fosfolipid aktivatörü ve protrombinin faktör Xa/Va/fosfolipid aktivatörünün bilefleni olarak ifllev görür. Doku faktöründe lipid bölümü olarak ifllev görür. Trombinin endotel hücresi yüzeyinde ba land bölümdür. Trombin trombomodüline ba land nda kolayca protein C yi aktive eder.

4 KL N K GEL fi M 115 fiekil 3. K vitamini, (A) Filokinon (B) Menakinon (C) Menadion (24). fiekil 4. K vitamini siklusu ve beraberinde Vit K ba ml koaglasyon proteinlerindeki glutamik asit rezidülerinin karboksilasyonu (32). karaci ere tafl n r (26). Bu flekilde depolanan K vitamini kendisine ba ml proteinlerin aktiflefltirilmesi reaksiyonlar nda görev al r. K vitamini normal protrombin zaman n n sa lanmas için gereklidir. Bunu karaci erde inaktif olarak sentez edilen faktör II (protrombin), faktör VII (prokonvertin), faktör IX (plazma tromboplastin komponenti) ve faktör X un (Stuart faktörü) aktifleflmesine katk da bulunarak yapar. Bu faktörlerin aktif hale geçebilmeleri için, glutamik asit rezidülerinin K vitamininin kofaktör oldu u reaksiyon ile karboksillenmesi gerekir. K vitamini, bu reaksiyondaki görevi bittikten sonra Epoksit redüktaz ile eski redükte haline dönüfltürülür (1). Oluflan bu döngü ile koagülasyon sa lanm fl olur. Antikoagülasyon tedavisi Klasik olarak, Virchow triad n n komponentleri olan, kan staz, endotel disfonksiyonu ve hiperkoagülabilite durumu, trombüs oluflumu için gerekli olan ortam yarat r (27). Antikoagulan tedavi ile oluflan trombüsün yay l m ve embolizasyonu etkin bir flekilde engellenir. Bununla birlikte, bu tedavi ile trombolitik etki elde edilmez (28). Düflük molekül a rl kl heparin ve varfarin, klinik uygulamada karfl lafl lan problemlere ra men günümüzde kullan lmakta olan antikoagülan tedavilerdir (29). Oral antikoagülanlar, epoksit redüktaz enzimini ve dolay s yla gama-karboksilasyonu bloke ederek inaktif moleküllerin ortaya ç kmas na neden olur. Buna ba l olarak aktif faktörlerin kan düzeyleri düflerek antikoagülan etki elde edilir (30). Oral antikoagülanlar n çeflitli hastal k durumlar nda klinik etkinlikleri birçok çal flmada ortaya konmufltur. Bu grup ilaçlar; a) Birincil ve ikincil venöz tromboembolide, b) Protez kalp kapa veya atriyal fibrilasyonu olan hastalarda sistemik embolide, c) Periferik arteriyel hastal olan hastalarda ve tromboembolik olaylarda, d) Akut miyokard infarktüsünde (M ), e) nme ve tekrarlayan infarktüste koruyucu olarak etkilidir (31). Varfarin ve kanamal hastalardaki önemi Acil servise kanama flikayeti ile gelen hastalar n %12-18 oran nda antikoagule hastalar oldu u ve bu hastalar n kanama nedeniyle baflvurduklar süreden hastaneden taburcu olana dek geçen sürenin antikoagule olmayan hastalara göre en az bir kat daha uzun oldu u gösterilmifltir. Kardiyovaskuler olay riski tafl yan hastalar n tedavisinde s k kullan lan bu ilac n reçete edilirken bu yarar/ zarar oran na dikkat edilmesi gerekmektedir (31). Varfarin, kumarol türevi bir oral antikoagüland r. K vitamininin etkilerini antagonize ederek etki gösterir. Etkisinin tam olarak ortaya ç kmas için en az saat gereklidir. Sodyum tuzu fleklinde kullan l r. Biyoyararlan m %100 e yak nd r. Gastrointestinal sistemden emilimi için safraya ihtiyaç vard r. Plazmada %99 oran nda albümine ba lan r. Bundan dolay, renal eliminasyonu yavaflt r. Plazma yar lanma süresi (t 1/2 ) 36 saattir. Varfarin tedavisi s ras nda de iflik derecelerde kanamalara ek olarak ürtiker, döküntü, dermatit, alopesi, ishal, deri nekrozu, pankreatit, sar l k ve ayak baflparma nda morarma gibi yan etkilere neden olabilir. Gebelik döneminde, özellikle gebeli in ilk üç ay nda kullan ld takdirde teratojenik etkilidir. Plasentadan geçerek hemorajilere neden olabilir. Ayr ca, protein C seviyelerini düflürerek venöz tromboz ve hemorajik infarktüs yapabilir. Antidotu vitamin K 1 olup, tedavide taze donmufl plazma da (10-20 ml/kg) kullan l r (30).

5 116 KANAMA BOZUKLU U OLAN HASTALARA YAKLAfiIM Tablo 2. Varfarin ile etkileflen ilaçlardan bir k s m (35-38) Varfarin etkisini artt ran ilaçlar Asetaminofen Flukonazol Kinidin Allopurinol Furosemid Kinin Amiodaron* Genfibrozil trakonazol Sulfonilure Sefalosiporinler (sefaklor*) Tetrasiklin Klofibrat B. Varfarin etkisini azaltan ilaçlar Alkol Fenitoin* Rifampin Barbiturat Kinolonlar Amoksisilin* Kloksasilin* Prednizon* Anabolik steroidler zoniazid Sulfinprezon Aspirin* (>1.5 g/g) Ketokonazol Tamoksifen Simetidin Metronidazol Tiroid hormonlar Kolestiramin Sukralfat Karbamazepin* Griseofulvin Trisiklik anti depresanlar Disulfiram Propafenon Seratonin uptake inhibitorleri Ranitidin* Trimetop-sulfometaksazol* Heparin Eritromisin Propranolol Vitamin E Siklofosfamid Omeprazol Mikronase Ostrojenler Vitamin K Fenobarbutal* Kortikositeroidler Tablo 3. Oral antikoagülan endikasyonlar ve hedef INR de erleri (39). Endikasyon Hedef INR Pulmoner emboli 2,5 Proksimal Derin Ven Trombozu 2,5 Ven trombozu ( bald r bölgesinde ) 2,5 Tekrarlayan Venöz Tromboemboli - Varfarin kullan lmad s rada 2,5 Tekrarlayan Venöz Tromboemboli - Varfarin kullan m s ras nda 3,5 Semptomatik kal t msal trombofili 2,5 Antifosfolipid sendrom 2,5 Non-romatizmal atrial fibrilasyon 2,5 Romatizmal kalp hastal, konjenital kalp hastal ve tirotoksikozis varl nda oluflan atrial fibrilasyon 2,5 Kardioversiyon 2,5 / 3,0 Mural trombus 2,5 Kardiyomyopati 2,5 Mekanik prostetik kalp kapa Aort 2,5 / 3,0 Mekanik prostetik kalp kapa Mitral 3,0 / 3,5 Biprostetik kapak E er antikoagüle ise, 2,5 Arteryal greft E er antikoagüle ise, 2,5 Koroner arter trombozu E er antikoagüle ise, 2,5 Varfarin ve di er kumarin antikoagülanlar, etki mekanizmas n vit K ba ml p ht laflma faktörleri (faktör 2,7,9,10) ile antikoagülan proteinlerin (protein C ve S) sentezini inhibe ederek gösterir. Bu etkiyi, K vitamini ve onun 2,3 epoksit forma dönüflümünü sa layan siklusu engelleyerek gösterir (fiekil 4) (32,33). Besinlerle al nan vit K1 varfarin - dirençli vitamin K redüktaz ile Vitamin KH2 ye indirgenir. Vit KH2, oksitlenerek vit K epoksite ( Vit KO) dönüflürken koagülasyon faktörlerindeki glutamik asit rezidüleri de karboksillenir. Bu karboksilasyon aflamas yla koagülasyon faktörleri 2,7,9,10 ve antikoagülan faktörler protein C ve protein S aktifleflir. Oluflan Vit KO vitamin KO reduktaz n katalizledi i reaksiyonla vit K1 e indirgenir. Vitamin KO reduktaz n inhibisyonu yoluyla varfarin vitamin K1 ve vitamin KH2 oluflumu bloke edilmifl olur. Glutamik asit karboksilasyonu engellenir. vitamin K1 besin kaynaklar yada terapotik olarak verilecek olursa varfarin etkisi bay-pas edilmifl olur (34).

6 KL N K GEL fi M 117 Tablo 4. VKA antidotu olarak Vitamin K1 tedavi önerisi (50). INR KL N K DOZ TEK BAfiINA / LAVE >1,3 Hayati tehdit eden kanama 10 mg IV lave tedavi >1,3 Ciddi kanama 10 mg IV lave tedavi >9 Belirgin kanama yok 5-10 mg p.o Tek bafl na tedavi 5,0 9,0 Belirgin kanama yok <5 mg p.o Tek bafl na tedavi Birçok hastal n tedavisinde ve yine birço unun da önlenmesinde endike olan varfarin, kullan m na dikkat edilmedi i takdirde, hastalarda kanamayla iliflkili, ölümcül de olabilecek ciddi komplikasyonlar yaratabilmektedir. Bu problemlerin oluflumunu engellemek amac yla, terapötik indeksi dar ve ayn zamanda birçok ilaç ile etkileflti i saptan lan (Tablo 4) varfarinin klinik takibinde INR de eri kullan lmaktad r. Günümüze kadar önerilen INR düzeylerine ulaflmak üzere birçok varfarin tedavisi bafllama protokolü uygulanm flt r. 10 mg l k yükleme dozuyla bafllanabildi i gibi (40-42), özellikle yafll hastalarda çok daha düflük dozlarda bafllan lmas n araflt ran çal flmalar da (43-45) mevcuttur. Kanamal hastada acil tedavi yaklafl m Hastan n uzun süreli varfarin tedavisi olan hastalarda genel olarak 2,0 3,0 aral nda tutulmaya çal fl lan INR de erlerinin düzenli olarak takibi ile, tedavi komplikasyon riskini en aza indirmek uygun yaklafl m tarz d r. Günümüzde, izlem s ras nda saptanan yüksek INR de erlerine komplikasyonun riskine göre müdahale edilmekte olup, doz atlama, tek bafl - na ya da kombine olarak verilen K vitamini ve taze donmufl plazma tedavisi uygulanan yöntemlerdir (46,47). Ancak acil servise aç k veya gizli kanama flikayetleri ile baflvuran hastalarda hastan n durumuna acil tedavi gerekmektedir. Bu tedavi flemas s ras yla; 1. Oksijen tedavisi bafllayarak doku düzeyinde hipoksiyi düzeltmek 2. Güvenlik çemberini sa layarak (Oksijen, IV yol ve monitorizasyon) hastan n ABC sini sa lamak 3. Hastada hipovolemi bulgular varsa kristaloid veya kolloid s v lar ile dolafl m n devaml l n sa lamak 4 Hastalarda nab z bas nc, santral venöz bas nç, idrar ç k - fl, kapiler dolma zaman gibi parametreler ile dolafl m ve kardiyak dolma bas nçlar n takip etmek 5. Hasta varfarin kullan m nedeniyle antikoagule ise etkiyi vitamin K analoglar ile geriye döndürmek 6. Hastada eksik olan p ht laflma faktörlerini TDP veya faktör ekstreleri ile yerine koymak 7. Hastada anemi veya trombopeni mevcutsa gerekli tedaviyi uygulamak fleklinde s ralanabilir. K vitamini analoglar Vitamin K 1, vitamin K antagonist ajan n (VKA) etkisini geri döndürmek üzere de kullan lan sentetik ajan olup, subkütan (SC), intravenöz (IV), ya da oral olarak kullan m n sa layan formlar mevcuttur. Varfarin almakta iken, INR de eri olmas gerekenden yüksek saptanan asemtomatik hastalarda; 1 mg l k oral Vitamin K 1, INR yi 1 mg l k subkütanöz uygulanan Vitamin K 1 e göre daha h zl düflürür. INR de eri 4,5 9 aras bulunan asemtomatik hastalarda kanama riskini düflürmek üzere 1 mg l k oral Vitamin K 1 önerilir (48). Gerileme, uygulama sonras 16 saat içinde belirgindir. kinci gün, terapötik düzeye kadar düflen INR düzeyi saptan r. Bununla beraber, subkütanöz uygulanan Vitamin K 1 (1-2 mg), ölçülebilir de erlerdeki INR yi s kl kla 8 12 saat içinde geriletir (47). Ancak, gerek yapaca etkinin önceden tahmin edilememesi, gerekse bazen saptanan etki gecikmesi sebebiyle subkütan uygulanmas önerilmez (49). Bunun yan nda, biliyer t kan kl olanlarda yetersiz emilim sebebiyle oral kullan lmas tercih edilmezken, ciddi karaci er yetmezli i olanlarda yetersiz koagülasyon faktörü üretimi sebebiyle hem oral hemde parenteral uygulama etkinli i sa lamaz. Intravenöz Vitamin K 1 ise, nadir fakat ciddi anafilaksi riski tafl d ndan rutin uygulama yolu olarak önerilmez. Hayat tehdit edici kanama varl nda veya INR de erinin çok yüksek oldu u durumlarda, veyahut da intihar amaçl olarak yüksek doz varfarin al nd durumlarda tercih edilmelidir (47). Vitamin K 1 dozu kullan m önerileri Tablo 4 te verilmekte olup, uygulama sonras INR de erinin tekrar düzenlenmesi için bir haftaya kadar varan süre gerekebilir (49). Taze Donmufl Plazma (TDP) Uygulamalar Yüksek INR de erlerini düflürmek için kullan lan di er bir tedavi metodu da taze donmufl plazma (TDP) uygulamas d r. Herfleye ra men tekrar antikoagülasyon düflünülüyorsa, ya da hayat tehdit edici kanama varken INR de h zl ve güvenli düflüfl isteniyorsa endikedir (47). TDP, tam kandan santrifüj yoluyla veya aferez yöntemiyle elde edilir. Plazma topland ktan sonra 6-8 saat içinde dondurulur. TDP, bütün çözünür koagulasyon faktörleri ve plazmay içermekte olup, yaklafl k hacmi 250 ml dir. 24 saat içinde transfüze edilmesi gereken erimifl plazman n genel bafllang ç dozu ml/kg d r. Varfarin tedavisi alan kanamal veya invaziv giriflim uygulanacak hastalarda kullan lmas endike oldu u gibi, Çok say da koagülasyon faktör eksikli i bulunan hastalarda kanama, operasyon öncesi veya masif transfüzyon durumunda. Trombotik trombositopenik purpural hastalarda. Konjenital veya edinsel koagülasyon faktör eksikliklerinde faktör konsantrelerine ulafl lamad durumlarda da kullan - l r (50).

7 118 KANAMA BOZUKLU U OLAN HASTALARA YAKLAfiIM Sonuç olarak kanama flikayeti ile baflvuran hastalarda atlanmadan bak lmas gereken testlerin bafl nda kan gurubu, PT, PTT, INR gelir. Hastalarda bu test sonuçlar na göre tedaviye bafllanmal d r. Hemogram bak lmas ve takipleri ancak bu testler ile beraber de erlendirilirse anlaml d r. Kanama flikayeti ile baflvuran hastalar acil önceli i olan ve h zl - ca ABC bak s ile stabilize edilmesi gereken hasta gurubudur. Bu hastalar n yat fl veya taburculu una karar verilirken kiflini kan tablosu, aktif kanama varl, transfüzyon gereksinimi, ko- morbiditesi olan hastal klar ve hastan n sosyal flartlar na göre karar verilmelidir. KAYNAKLAR 1. Süzer Ö. Farmakolojinin temelleri. s.381, 2. Bas m, Nobel T p Kitapevleri, stanbul, Gunnar H N, Ingela B, Hans J. Anticoagulant treatment in primary health care in Sweden prevalence, incidence and treatment diagnosis: a retrospectivestudy on electronic patient records in a registered population. BMC Family Practice 2003; 4: Hart RG, Sherman DG, Easton JD, Cairns JA. Prevention of stroke in patients with nonvalvular atrial fibrillation. Neurology1998; 51: Verheugt FW. Warfarin for ischemic heart disease. Cardiol Rev 2001; 9: John F, Nicole G, Ravi S, Samuel Z. Major Bleeding Complications in a Specialized Antikoagulation Service. Am J Cardiol 2005; 96: Goldman L, Ausiello D, Cecil Textbook of Medicine (Çev: Ünal S) s.162, 1. Cilt, 22. Bas m, Günefl kitabevi, Ankara, Hanslik T, Prinseau J. The use of vitamin K in patients on anticoaguant therapy: a practical guide. Am J Cardiovase Drugs 2004; 4 (1): Physicians Desk Reference. pp , 58th Edition, Thomson PDR, Montvale, Payzin S. Antitrombotikler. Anadolu Kardiyol Derg 2006; 6 Özel Say 1: Beers MH, Berkow R. Trombotik bozukluklar. The Merck Manual of diagnosis and Therapy (Çev: Kekliko lu M) s , 17.Bas m, Nobel T p Kitapevleri, stanbul, Fareed J, Hoppensteadt DA, Bick RL. An update on heparins at the begining of the new millenium. Semin Thromb Hemost 2000; 26 (suppl 1): Hoffman Mionroe DM. A cell-based model of hemostasis. Tromb Haemost 2001; 85: Taflk ran D, Hemostaz Mekanizmalar. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2005; 1(26): Goldman L, Ausiello D, Cecil Textbook of Medicine (Çev: Ünal S) s.975, 1. Cilt, 22. Bas m, Günefl kitabevi, Ankara, Tintinalli JE, Kelen GD, Stapczynski JS. American college of emergency physicians, Emergency medicine sixth edition, pp. 1322, McGraw-Hill, USA, Roberts HR, Monroe DM, Hoffman M. Moleculer biology and biochemistry of the coagulation factors and pathways of hemostasis In: Beutler E, Lichtman MA, Coller BS, Kipps TJ, Seligsohn U (eds).williams Hematology. 6th edition, pp , McGraw-Hill, New York, USA, Griffin JH. Control of coagulation reactions. In: Beutler E, Lichtman MA, Coller BS, Kipps TJ, Seligsohn U (eds). Williams Hematology. 6th edition, pp , McGraw-Hill, New York, USA, Lanzkowsky P. Manual of Pediatric Hematology and Oncology. 3th ed, pp , Academic Press, San Diego, Mazza JJ. Manual of Clinical Hematology. Third edition, pp , Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia, Beers MH, Berkow R. Trombotik bozukluklar. The Merck Manual of diagnosis and Therapy (Çev: Kekliko lu M) s. 904, 17.Bas m, Nobel T p Kitapevleri, stanbul, Celkan T, Demirel A. Enfeksiyon ve koagülasyon. Türk pediatri arflivi 2005; 40: Raju TN. The Nobel chronicles. Lancet 1999; 353: Suttie JW. The importance of menaquinones in human nutrition. Annu Rev Nutr 1995; 15: Terhi Koivu-Tikkanen, Determination of phylloquinone and mena quinones in foods by HPLC Olson RE. The function and metabolism of vitamin K. Ann. Rev. Nutr. 1984; 4: Shearer MJ. Vitamin K. The Lancet 1995; 345(28): Hamaad A, Tayebjee MH, Lip GYH. Ximelagatran: The future in anticoagulation practice. Br J Cardiol 2004; 11: Turpie GG, Levine MN, Hirsh J, Ginsberg JS, Cruickshank M, Jay R, Gent M. Tissue plasminogen activator (rt-pa) vs heparin in deep venous thrombosis. Results of a randomized trial. Chest 1990; 97: Stollberger C, Finsterer J, Langer T, Schneider B, Wehinger C, Hopmeier P, et al. Problems, interventions and complications in longterm oral anticoagulation therapy. J Thromb Thrombolysis 2002; 14: Göz M, Warfarin-g da etkileflmesi: Olgu sunumu ve literatürün gözden geçirilmesi, Turkish J Thorac Cardiovasc Surg 2006;14(4): Hirsh J, Fuster V, Ansell J, Halperin JL. American Heart Association/American College of Cardiology Foundation guide to warfarin therapy. Circulation 2003;107: Whitlon DS, Sadowski JA, Suttie JW. Mechanisms of coumarin action: significance of vitamin K epoxide reductase inhibition. Biochemistry 1978;17: Stenflo J, Fernlund P, Egan W, et al. Vitamin K dependent modifications of glutamic acid residues in prothrombin. Proc Natl Acad Sci USA 1974; 71:

8 KL N K GEL fi M Hirsh et al. Guide to Warfarin Therapy. JACC 2003;41 (9): Kern WF. Hemostasis and thrombosis. PDQ Hematology. pp , BC Decker Inc, London, Schulman S. Oral anticoagulation. Williams Hematology. pp , McGraw Hill, USA, Monagle P, et al. Antithrombotic therapi in children. Chest 2001; 119: Hirsh J, et al. Oral anticoagulants. Chest 2001;119: Baglin TP, Keeling DM, Watson HG. Guidelines on oral anticoagulation (warfarin): third edition 2005 update. British Society for Haematology, pp , Fennerty A, Dolben J, Thomas P, et al. Flexible induction dose regimen for warfarin and prediction of maintenance dose. BMJ 1984;288: Doeke CJ, Cosh DG, Gallus AS. Standardised initial warfarin treatment: evaluation of initial treatment response and maintenance dose prediction by randomised trial, and risk factors for an excessive warfarin response. Aust NZ J Med. 1991;21: Harrison L, Johnston M, Massicotte MP, et al. Comparison of 5-mg and 10-mg loading doses in initiation of warfarin therapy. Ann Intern Med. 1997;126: American Geriatrics Society guideline. The use of oral anticoagulants (warfarin) in older people. J Am Geriatr Soc. 2002;50: Hylek EM. Oral anticoagulants: pharmacologic issues for use in the elderly. Clin Geriatr Med. 2001;17: Siguret V. et al. Initiation of warfarin therapy in elderly medical inpatients: A safe and accurate regimen. The American Journal of Medicine 2005;118: Ansell J, Hirsh J, Poller L, et al. The pharmacology and management of the vitamin K antagonists. Chest 2004 (suppl);126: Tintinalli JE, Kelen GD, Stapczynski JS. American college of emergency physicians, Emergency medicine sixth edition, pp , McGraw-Hill, USA, Crowther MA, Douketis JD, Schnurr T, et al. Oral vitamin K lowers the in ternational normalized ratio more rapidly than subcutaneous vitamin K in the treatment of warfarin-associated coagulopathy: A randomized controlled trial. Ann Intern Med 2002;137: Schulman S, Bijsterveld NR. Transfusion Medicine Reviews 2007;21(1): Ansell J, Hirsh J, Poller L, et al. The pharmacology and management of the vitamin K antagonists. Chest 2004 (suppl);126: