Osteoporoz Sağlam kemikle güvenli yarınlara

Transkript

1 Osteoporoz Sağlam kemikle güvenli yarınlara TURK

2 2 OSTEOPOROZ OSTEOPOROZ 3 Normal boy Sağlıklı kemik dokusu Hasta kemik dokusu Osteoporoz için risk faktörleri: 45 yaş 60 yaş Osteoporotik kemik yapısı 75 yaş Omur kemiği kırılması Kalça eklem kemiği kırılması İlerleyen yaş Kadın cinsiyeti Aile öyküsü Egzersiz eksikliği Yetersiz kilo Kalsiyum ve D vitaminin yeterince alınmaması K vitamini eksikliği Sigara içmek Yüksek alkol tüketimi Yüksek kafein tüketimi (günde 4 bardaktan fazla) Yüksek tuz tüketimi (günde 5 miligramdan fazla) Belirli hastalıklar, tiroit bezi fonksiyon bozukluğu, şeker hastalığı Belirli ilaçlar, Uyku İlacı, Antidepresan, Glukokortikoid Sağlam kemikle güvenli yarınlara Önceleri Osteoporoz (kemik erimesi) kaderdi, bugün ise bu hastalık tedavi edilebilir. Osteoporozun anlamı gözenekli kemik demektir ve ileri yaşlarda en sık rastlanılan kemik hastalığıdır. Belirgin olarak kemik kütlesinin yapımından fazla kaybedilmesi söz konusu olursa kemik hafifler, zayıflar ve kırılganlaşır. Tahminlere göre Avusturya`da yaklaşık insan Osteoporozludur, ancak bu insanların yarısı kendisinde olan bu durumdan haberdardır! Hastalığın erken tanınmasının önemi büyük olmakla birlikte hangi etkili tedavi imkânlarının olduğu, size bu hasta el kitabında gösterilmektedir. Osteoporoz nedir? Osteoporoz bütün iskeleti etkilemektedir. Bu hastalıkta kemik özü giderek azalmaktadır ve kemik kütlesi yapımından çok normal yaş ve cinsiyet özellikli ölçünün üstünde kaybedilmektedir. Böylece kemiğin sağlamlığı ve esnekliği azalmakta ve kırılganlığı artmaktadır. İlerlemiş hastalıkta sıklıkla kemik kırılmalarına ve deformasyonuna rastlanmakta, özellikle omurganın kemikleri ve üst kalça boynu en çok etkilenmektedir. Örnek olarak yaşam boyunca kemik sıklığı baldır boynunda kadınlarda neredeyse %69, erkelerde ise %40`a yakın yitirilmektedir. Kadınlar fazla kemik özü kaybından dolayı menopoz döneminde sıklıkla Osteoporozdan etkilenmektedirler. Hastalık ileri safhada hasta tarafından algılanabilir, o sebeple zamanında tedbir muayenesine gidiniz! Kemik erimesi nasıl tespit edilir? Aşağıdakilerin yardımıyla Ayrıntılı anamnez ile (hastalık öyküsünün açıklanması) Vücudun muayenesi ile Omurga röntgeninin çekilmesi ile Kemik yoğunluğunun ölçülmesi ile Laboratuar tetkiki ile Doktor Osteoporoz riskine karar verebilir veya hâlihazırda var olan hastalığı tanımlayabilir. Sadece kemik yoğunluğu ölçümü Osteoporozun aydınlatılmasını sağlamaz. 50. yaşınızdan sonra en az bir defa kemik kontrolü yaptırmalısınız.

3 4 OSTEOPOROZ OSTEOPOROZ 5 Önleme ve Tedavi Tedavinin en önemli amacı kemik kırılmalarını önlemektir, bunun için kemik kaybının frenlenmesi ve yapımının desteklenmesi gereklidir. İlaçla yapılan her tedavinin kendinize özgü hareket programı ile desteklenmesi gerekir. Hareketle birlikte kemiğin maksimum kemik özü artırılması sağlanır. Var olan en iyi tedaviyi, ilaçlarla birlikte ve bireysel hazırlanmış besin ve hareket programı ile birçok uzman doktorun işbirliğiyle (pratisyen hekim, iç hastalıkları uzmanı, fizik tedavi uzmanı, ortopedist, jinekolog) alabilirsiniz. Sağlam kemik için dengeli beslenme, yeterince hareket ve spor çocukluk yaşında gerekli temel taşlarının atılmasını sağlar. Beslenme Kalsiyum, D vitamini ve K vitamininin önemi Beslenmenin önleme ve tedavi bakımından önemi büyüktür. Özellikle Kalsiyumun yeri Osteoporoz profil aksında oldukça önemlidir. Mümkün olduğu kadar kemik kütlesi yapmak için vücut birinci sırada Kalsiyuma ihtiyaç duyar, bu kemiğin yapı taşıdır ve diğer minerallerle birlikte (örneğin: Fosfat) kemiğin sağlamlığı ve direnci için sorumludur. Yetişkinler için günlük alım olarak günde mg tavsiye edilir, yaşlı kişilerde ise günlük mg. Sadece bir dilim (30 gram) sert peynir günlük Kalsiyum ihtiyacının üçte birini karşılar. 1 bardak süt (0,2 litre) yakl. 240 mg. Kalsiyum sağlar. Kalsiyum İlaçlar Kalsiyum ve D vitamini preparatları Kemik kaybını engelleyici ilaçlar Bisfosfonat, Denomusab SERMs (selektif östrojenrezeptör ve modülatörleri örneğin:raloxifen), (Calcitonin) Kemik yapımını destekleyici ilaçlar Parathormon Kemik kaybını engelleyici ve kemik yapımını destekleyici ilaçlar Stronsiyum Ranelat Günümüzde bir dizi yüksek etkili ilaçlar kemik mineral yoğunluğunu iyileştirir ve böylece korkulan kemik kırılmalarını önler. alımı için vücut yeterince D vitaminine ihtiyaç duyar. Süt ve süt ürünleri, her şeyden önce sert peynir (Parmezan, Emmentaler,...) en fazla Kalsiyum içerir ve aynı zamanda iyi bir D vitamini sağlayıcısıdır. D vitamini, Kalsiyum ve Fosfatın metabolizmasını düzenler ve kemiğin yapımını ve sağlamlığını destekler. Vücudumuz Güneş etkisiyle (UV-B Işınları) D vitaminini kendisi yapar. Bununla birlikte yaşın ilerlemesi ile derinin D vitamini sentezleme yeteneği azalmaktadır. Kış aylarında da Güneşin UV ışınları yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple sizin kendi D vitamini üretiminizi artırmak için açık hava ortamında fazlaca bulunmalısınız, en iyisi biraz da hareketle birlikte desteklemelisiniz. Solaryum ziyareti (UV-A Işınları) Güneşin yerini asla tutmaz! D vitamini bakımından zengin gıdalarla beslenmenize de dikkat ediniz. İyi D vitamini sağlayıcıları şunlardır: Ringa balığı, Uskumru, Som balığı, Yılan balığı, Ton balığı, ciğer, tavuk yumurtası, tereyağı, peynir ve mantarlar. Takiben de haftada 1-2 defa deniz balığı yemelisiniz ve daha sık temiz havada hareket etmelisiniz. Elbette K vitamini de kemik sağlamlığının gelişmesinde önemli yer tutar ve böylece kemik kırılması riskini azaltır. İyi K vitamini kaynakları şunlardır: Sebze, özellikle yeşil sebze ve karnabahar sebzeleri, süt ürünleri ve kanatlı eti. Eğer dengeli ve tam değerli beslenirseniz vitamin ve mineral maddelerin eksikliğinden korkmanıza gerek yoktur! Düşmenin engellenmesi Düşme, ilerlemiş yaşlardaki Osteoporoz hastasının çoğu zaman kemik kırılmasının sebebidir. Azalmış hareketlilik ve güçsüzleşmiş kaslar hastayı genelde çaresizce yana düşürmekte ve üst baldır boyunlarının kırılmasına neden olmaktadır. Böyle bir durumda güç ve denge idmanı

4 6 OSTEOPOROZ OSTEOPOROZ 7 ile bireysel bir hareket programı, sizin düşme riskinizin oldukça azalmasına yardımcı olur. Düşmenin engellenmesi için diğer tedbirler: Ayağınızın takılıp düşebileceğiniz tuzaklardan, örneğin kayan halılar, ortada duran kablolar, yanlış ayakkabılar, zemin ıslaklıklarını engelleyiniz ve uzak tutunuz. Evinizdeki yaşamınızı kolaylaştırınız, örneğin tutamaklarla ve banyodaki kaymayan paspaslarla, yeteri miktarda aydınlatma ile. Yürümede engellenmişseniz yürümeyi kolaylaştırıcı yardımcılar kullanınız. Düzenli olarak görme testi için göz doktoruna gidiniz. Vücut olarak aktif kalın ve hareketli olun! Vücutsal aktivite, kemik metabolizması için oldukça önemlidir. Hareket azlığı, her yaşta, kemik kütlesinin azalmasına neden olur, çünkü hareket esnasında ilgili kaslar kemik üzerine bir uyarım yapar. Böylece kemik metabolizması aktifleşir ve kemik özü yapılandırılır. Aynı zamanda adaleler ve eklemler vücut hareketliliği ile kuvvetlendirilir. Osteoporozun önlenmesi için birkaç ipucu Süt ve süt ürünlerini tüketiniz (D vitamini, K vitamini ve Kalsiyum sağlanması için önemlidir). Düzenli olarak kalsiyum bakımından zengin meyve yiyiniz (Böğürtlen, Ahududu, Frenk üzümü) ve sebze (Rezene, Brokoli, Karnabahar) yiyiniz. Günlük Kalsiyum ihtiyacınızı gidermek için aynı zamanda Kalsiyum bakımından zengin maden suyu içiniz. Kalsiyum bakımından zengin besinlerinizi güne yayarak tüketiniz ve geç yediğiniz öğünün Kalsiyum bakımından zengin olmasına dikkat ediniz (Böylece kemik kaybı sürecini geceleri azaltmış olursunuz). Günde en fazla 4 bardak kahve içiniz (Kafein böbreklerde Kalsiyum ayrışmasını yükseltir). Seyrek olarak ışgın, ıspanak ve siyah çay tüketiniz. Mümkün olduğu kadar açık alanda yeterince hareket ediniz. Genellikle yeşil sebze tüketiniz, adaleli et, hububat ve meyve tüketiniz ( iyi K vitamini sağlayıcılardır) Özellikle uygun olabilecek: hafif dayanıklılık idmanları, yürüyüş ve bisiklet kullanmak, Nordic Walking, yüzmek gibi genel Fitness idmanları kas yapılandırma idmanları hafif güç idmanları tenis, badminton ve voleybol gibi spor oyunları dans etmek Bu gibi sportif aktivitelerle denge duyusu çalıştırılır ve düşme, kırılma riski azalmış olur. Günlük hayatınıza daha fazla hareket katın. Dönen merdiven ve asansör yerine merdivenleri çıkmak veya kısa mesafelere yürüyerek veya bisikletle gitmek size günde sayısız hareketli dakikalar kazandıracaktır. Yavaş yavaş başlayın ve giderek hızınızı artırın. Uzun zamandan beri spor yapmıyorsanız, doktorunuz tarafından muayene olunuz ve danışınız, o size doğru bir başlangıç yapmanızı sağlayacaktır. Kendinizi ve kemiklerinizi koruyunuz! Sağlıklı bir yaşam stili ve öz sorumlulukla davranmanın birleşimi kalıcı bir başarıya götürür. Düzenli hareket etmeye dikkat ediniz, D vitamini ve Kalsiyum almaya özen gösterin. Size uygun bir tedavi almak için kendi Osteoporoz riskiniz hakkında bilgi sahibi olunuz. Tedavinin başarısı için SİZ büyük önem taşımaktasınız!

5 8 OSTEOPOROZ BAŞVURU MERKEZLERİ Dachverband der Österreichischen Osteoporose-Selbsthilfegruppen Breitenweg 7c/1 A-8042 Graz Tel.: 0316/ ÖGKM Österreichische Gesellschaft für Knochen und Mineralstoffwechsel Gesellschaftssekretariat c/o Wiener Medizinische Akademie, DION für ärztliche Fortbildung und Forschung Alser Straße 4, 1. Hof A-1090 Wien Tel.: 01/ IMPRESSUM Medieninhaber, Herausgeber und Verleger: MedMedia Verlag und Mediaservice GmbH, Seidengasse 9/Top 1.1, 1070 Wien. Tel.: 01/ , Redaktion: Mag. Birgit Schmidle-Loss. Layout und DTP: creative director.cc lachmair gmbh, 2120 Wolkersdorf. Illustration (Seite 2): Henning Riediger, Hamburg. Lektorat: Mag. Andrea Crevato, 2823 Pitten. Fotos: istockphoto.com, fotolia.com, shutterstock.com