T.C. AKSARAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ AKSARAY ÇEVRE DURUM RAPORU (2006 YILI)

Transkript

1 T.C. AKSARAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ AKSARAY ÇEVRE DURUM RAPORU (2006 YILI)

2 Aksaray İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Adres : Zafer Mah. Nevşehir Cad. No: Merkez/AKSARAY Tel : Fax :

3 T.C. AKSARAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ AKSARAY İL ÇEVRE DURUM RAPORU (2006 YILI)

4 İl Müdürlüğü İdari Binası. İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Adres: Zafer Mah. Nevşehir Cad. No: Merkez/AKSARAY Tel : 0(382) bpx Faks : 0(382) aksaray@cevreorman.gov.tr web : PROJEYİ YÖNETENLER Nihat ILDIRAR Ahmet ÇAKMAK İl Çevre ve Orman Müdürü Çev. Yön. ve ÇED Şube Müdürü HAZIRLAYANLAR Devrim KARA Çevre Mühendisi Nesrin BOZHAN Biolog

5 Çevreyi korumak, aklın gereğidir. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

6

7 ULUSAL ÇEVRE ANDI SİMDİKİ VE GELECEK KUSAKLARIN TEMİZ VE SAĞLIKLI BİR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKİNA SAHİP OLDUGU GERÇEĞİNDEN HAREKETLE, ÇEVREYE DUYARLI BİR KALKINMADAN YANA OLDUĞUMU VURGULAYARAK, DOĞAL KAYNAKLARIN EKONOMİK KALKINMANIN HEM KAYNAGINI HEM SINIRINI OLUŞTURDUĞUNU BİLEREK, ÇEVRENİN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİNDE BİREYSEL KATKI VE KATILIMIN GEREĞİNE VE ÖNEMİNE İNANARAK, ÇEVRESEL DEĞERLERE SAHİP ÇIKIP ZARAR VERENLERİ UYARACAĞIMA, DOĞAL KAYNAKLARDAN FAYDALANIRKEN TUTUMLU DAVRANACAĞIMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İLKELERİ DOĞRULTUSUNDA HAREKET EDECEĞİME, BU YÖNDE İŞBİRLİĞİ VE DAYANIŞMA ANLAYIŞI İÇERİSİNDE HAREKET EDEREK ÇEVRE KONUSUNDA HERKESE ÖRNEK OLACAĞIMA SÖZ VERİRİM.

8 TAKDİM 21. yüzyılda endüstri ve teknolojide büyük gelişmeler gösteren insanoğlu, hızlı ve çarpık kentleşmeyle birlikte sanayileşmenin de çevre ile uyumlu gelişmemesi sonucunda tabiata telafi edilemez zararlar vermeye başlaması neticesinde doğal dengeleri bozmuş ve çevreyi olumsuz etkilemesi sonucunda toprak, su ve hava kirlenmeleri tehlikeli boyutlara ulaşmıştır. Bilindiği gibi, gelişmiş ülkeler, bu tabii dengenin bozulması ile insan ve çevre sağlığının olumsuz etkilendiğini fark eder etmez öncelikle çevrenin korunması, daha sonra da geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için, büyük emek ve paralar harcayarak yatırımlar yapmışlardır. Günümüzde de çevreye çok büyük önem vermektedirler. Kirlenen çevrenin temizlenmesi ve geliştirilmesi büyük maliyet gerektirir. Bu yüzden gerek gelişmekte olan gerekse geri kalmış ülkelerin çevrenin korunması ve geliştirilmesi için yatırım yapmaları oldukça zordur. Bu ülkelerin çevre eğitimine önem vererek yeni yeni bozulmakta olan çevrenin korunması ve de geliştirilmelerine katkıda bulunmaları en akıllıca bir yoldur. Üretim yaparken çevreyi korumak, sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak insanlık için artık hayati bir önem taşımaktadır. Aksaray ilimizde sanayileşmenin yeni başlaması, çevre değerlerimizin günümüze kadar bozulmadan gelmesini sağlamıştır. Bizlerin de gelecek kuşaklara bozulmamış, hatta daha iyi geliştirilmiş bir çevre bırakabilmesi amacıyla tüm üretim süreçlerinin çevre ile barışık halde gelişmesi ve devam ettirilmesi sağlanmalıdır. Bunun için de sadece çevrecilere değil herkese büyük görevler düşmektedir. Dünya iklim sisteminde değişikliklere neden olan küresel ısınmanın etkileri en yüksek zirvelerden, okyanus derinliklerine, ekvatordan kutuplara kadar dünyanın her yerinde biraz daha hissedildiği günümüzde, küresel ısınmadan daha fazla zarar görmemek ve zarar vermemek için, insanlık olarak çevreye karşı daha duyarlı yaklaşmak zorundayız. İlimizde, çevre konusunda yapılacak araştırmalara ışık tutacak bilgileri sağlayan, mevcut çevre değerlerimizi tespit eden Aksaray Çevre Durum Raporu nu hazırlayanlara teşekkür eder, çevre konusunda atılan tüm olumlu adımların başarıya ulaşmasını dilerim. Unutmayalım ki; Dünya Kirletilemeyecek Kadar Küçük, Temizlenemeyecek Kadar da Büyüktür. Sebati BUYURAN Vali

9 ÖNSÖZ Yüzyılımızda çevrenin korunması ve geliştirilmesi konusunda geliştirilen çabaların amacının, insanların daha sağlıklı ve güvenli bir çevrede yaşamalarının sağlanmasıdır. Çevreye zarar veren de ve kirleten de insandır. Yine çevreyi temizleyecek ve geliştirecek olan da insandır. Bir devlet adamının ifadesiyle ''21. yüzyılda ulusları bekleyen en önemli tehdit, askeri olmaktan çok ekolojik felaketler olacaktır'' sözü, dünyada hızlı bir şekilde çevre değerleri yok edilmekte ve çevre kirliliğinin artmakta olduğunu açıklamaktadır. Dünya iklim sisteminde değişikliklere neden olan küresel ısınmanın etkileri en yüksek zirvelerden, okyanus derinliklerine, ekvatordan kutuplara kadar dünyanın her yerinde hissediliyor. Ülkemizde ister istemez çevre kirliliğinden nasibini almaktadır. Ancak son yıllarda başta çevre mevzuatı ve çevre ile yayım ve tanıtım faaliyetlerinin yoğunluk kazanması ile toplumda çevre bilinci oluşmaya başlamış ve bu bilinç oluşmak da zorundadır. Bu nedenle çevre kirliliğine karşı her gün biraz daha hassasiyet gösterilmektedir. Çevre değerlerini korumak milli bir görev haline gelmiştir. Unutmayalım ki çevremiz bize atalarımızdan bir miras değil, gelecek nesillere bırakacağımız bir emanettir. Biyolojik zenginlik açısından dünyanın en önemli bölgesinde bulunuyoruz. Ancak biz bu zenginliğimizin farkında değiliz İlimizde sanayinin yeni gelişmesi nedeni ile çevre kirliliğine neden olan endüstriyel atıklardan ziyade evsel katı ve sıvı atıklardan kaynaklanmaktadır. Gerek evsel ve gerekse endüstriyel atıkların bertarafı ve geri kazanımları için çalışmalarımız devam etmektedir. Aksaray İl Çevre Durum Raporu, ilimizin çevre açısından mevcut durumunu ortaya koyan bir veri kaynağı olmanın yanında, çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi için yapılan çalışmaları da içermektedir. Aksaray İl Çevre Durum Raporunun hazırlanmasında katkılarından dolayı tüm kişi, kurum ve kuruluşlara teşekkürü bir borç biliyorum. Daha sağlıklı yaşanabilir bir çevre dileğiyle Yaşanacak Başka Dünya da Türkiye de Yok!!! Nihat ILDIRAR İl Çevre ve Orman Müdürü

10 İÇİNDEKİLER TABLOLAR DİZİNİ A.COĞRAFİK KAPSAM...1 A.Giriş:.1 A.2. İl ve İlçe Sınırları: 1 A.3. İlin Coğrafi Durumu:...5 A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu:...5 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi:...8 A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma:.14 A.5.2. Tektonik ve Polecoğrafya: 15 B. DOĞAL KAYNAKLAR...18 B.1. Enerji Kaynakları:...18 B.1.1. Güneş Enerjisi:.18 B.1.2. Güneş Enerjisi:.18 B.1.3. Kömür Enerjisi:...18 B.1.4. Doğal Gaz Enerjisi:..18 B.1.5. Rüzgar Enerjisi:...18 B.1.6. Biomas Enerjisi (Odun, Biyogaz, Tezek) :..18 B.1.7. Petrol: 18 B.1.8. Jeotermal Sahala:r...18 B.2. Biyolojik Çeşitlilik:...19 B.2.1. Ormanlar:.19 B.2.2. Çayır ve Mera:.19 B.2.3. Sulak Alanlar:. 19 B.2.4. Flora: B.2.5. Fauna:..20 B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler :...20 B.3. Toprak:...20 B.4. Su Kaynakları: B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar: B.4.2. Yer Altı Su Kaynakları:...20 B.4.3. Akarsular:...20 B.4.4. Göller ve Göletler:...22 B.5. Mineral Kaynakları:.22 B.5.1.Sanayi Madenleri...22 B.5.2.Metalik Madenler:.22 B.5.3.Enerji Madenleri:..22 B.5.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler:...22 C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) 23 C.1.1.Doğal Etmenler: 23

11 C Rüzgar :...23 C Basınç :.24 C Nem :..24 C Sıcaklık : 25 C Buharlaşma:..25 C Yağışlar : 26 C Yağmur :...26 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı :...26 C Seller:...27 C Kuraklık :...27 C Mikroklima :...27 C.1.2. Yapay Etmenler :...27 C Plansız Kentleşme :...27 C Yeşil Alanların :...27 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar:...28 C Konut ve İşyerlerinde Isınmada Kullanılan Yakıtların Cinslerine Göre Dağılımı :.30 C Endüstriyel Emisyonlar :..30 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar :...31 C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları:...32 C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman :...32 C.2.2. Partikül Madde Emisyonları :.33 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları : 35 C.2.4. Azot Oksit Emisyonları:...35 C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları.35 C.3. Atmosferik Kirlilik : 35 C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri :..35 C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri :...36 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri :..36 C.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkileri :..36 C Su Üzerine Etkileri :.36 C Toprak Üzerine Etkileri :.36 C Flora ve Fauna Üzerine Etkileri : 37 C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri :...37 C.4.2. Yapay Çevreye Etkileri:...37 D. SU...39 D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı:...39 D.1.1. Yer Altı Suları :...39 D Soğuk Su Kaynakları :..39 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar :...41 D.1.3. Akarsular :.43 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarları : 44

12 D.1.5. Denizler : 50 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri:...50 D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri :..50 D.3.1. Yer altı Suları ve Kirlilik :...50 D.3.2.Akarsularda Kirlilik :...50 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik : 51 D.3.4. Denizlerde Kirlilik:...51 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar :.51 D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri :...53 E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI.54 E.1. Genel Toprak Yapısı :...54 E.2. Toprak Kirliliği :...56 E.2.1. Kimyasal Kirlenme :.56 E Atmosferik Kirlenme :...56 E Atıklardan Kirlenme : 57 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme :.57 E.3. Arazi : 57 E.3.1. Arazi Varlığı :...57 E Arazi Sınıfları :...57 E Kullanma Durumu :..57 E.3.2. Arazi Problemleri : F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER...67 F.1. Ekosistem Tipleri :...67 F.1.1. Ormanlar :...67 F Ormanların Ekolojik Yapısı :...67 F İlin Orman Envanteri : 68 F Orman Varlığının Yararları :...81 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Durumları :...82 F.1.2. Çayır ve Meralar : 82 F.1.3. Sulak Alanlar :..82 F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler v.b.) :...83 F.2. Flora :.83 F.2.1. Habitat ve Toplulukları..83 F.2.2. Türler ve Populasyonlar...83 F.3. Fauna :...85 F.3.1.Habitat ve Toplulukları: 85 F.3.2. Türler ve Popülasyonları :...85 F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları : 88 F Evcil Hayvanlar :...88 F Sahipli Hayvanlar : 88 F Sahipsiz hayvanlar..88

13 F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar..88 F Hayvan Hakları İhlalleri :...89 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği:...89 F.4. Hassas Yöreler :..89 F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar : 89 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2.Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanun un 3.Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları Ve Tabiatı Koruma Alanları : F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları :...89 F Eşmekaya Sazlığı :.90 F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2.Maddesinin a Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanun un İlgili Maddeleri UyarıncaTespiti ve Tescili Yapılan Alanlar: F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları: F Aralık 2004 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönemteliği nin 17 inci 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar : 125 F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri : F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgesi Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar : F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Altına Alınan Alanlar :.129 F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler : F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar : F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar : F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar :.129 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar : F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslar arası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar : F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürülüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar :.130 F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslar arası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi Uyarınca (RAMSAR Sözleşmesi) Koruma Altına Alınmış Alanlar:.130

14 F F Kültürel Miras Kapsamına Giren Alanlar: F Anıtsal Yapılar F.4.3. Korunması Gereken Alanlar : F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tespit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar :..131 F Tarım Alanları : Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyeti Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yapışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. Ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Platasyon Alanlarının Tamamı : F Sulak Alanlar : F Göller, Akarsular, Yer altı suyu İşletme Sahaları :..132 F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tahlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz için Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar:.132 F Mesire Yerleri ; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Alanlar : G. TURİZM.138 G.1. Yörenin Turistik Değerleri : 138 G.1.1.Yörenin Doğal Değerleri : G Konum : G Fiziki Özellikleri : G.1.2. Kültürel Değerler : 162 G.2. Turizm Çeşitleri : G.3. Turistik Alt Yapı :.180 G.4. Turist Sayısı : G.5. Turizm Ekonomisi : G.6. Turizm Çevre İlişkisi : H. TARIM.187 H.1. Genel Tarımsal Yapı :..187 H.2. Tarımsal Üretim : H.2.1. Bitkisel Üretim :.189 H Tarla Bitkileri : H Buğdaygiller : H Baklagiller : H Yem Bitkileri :.190 H Endüstriyel Bitkiler :..191 H Bahçe Bitkileri: 192 H Meyve Üretimi:..192 H Sebze Üretimi : H Süs Bitkileri :...194

15 H.2.2. Hayvansal Üretim:.194 H Büyükbaş Hayvancılık: H Küçükbaş Hayvancılık: H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) : H Su Ürünleri : H Kürk Hayvancılığı :..196 H Arıcılık ve İpekböcekçiliği : H.3. Organik Tarım :..196 H.4.Tarımsal İşletmeler : H.4.1.Kamu İşletmeleri : H.4.2.Özel İşletmeler :..197 H.5. Tarımsal Faaliyetler : H.5.1. Pestisit Kullanımı : H.5.2. Gübre Kullanımı :..197 I. MADENCİLİK.199 I. 1. Madenler: I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler: I.1.1. Endüstriyel Madenler:..199 I.1.2. Metalik Madenler :..201 I.1.3. Enerji Hammaddeleri:..203 I.1.4. Maden Kanununa Tabi Olan Doğal Malzemeler : 203 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri :.211 I. 3. Cevher Zenginleştirme : 211 I. 4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri : I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacı İle Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları :.211 J. ENERJİ 212 J.1. Birinci Enerji Kaynakları : J.1.1. Taşkömürü : J.1.2. Linyit : J.1.3. Asfaltit : 212 J.1.4. Bitümlü Şist : J.1.5. Hampetrol : 212 J.1.6. Doğalgaz : 212 J.1.7. Nükleer Kaynaklar : J.1.8. Orman : J.1.9. Hidrolik : J Jeotermal Enerjisi :.214 J Güneş : 214 J Rüzgar : 214

16 J Biyokütle :.214 J.2. İkincil Enerji Kaynakları : J.2.1. Termik Enerji : J.2.2. Hidrolik Enerji :.214 J.2.3. Nükleer Enerji :..214 J.2.4. Yenilebilir Elektrik Enerjisi Üretimi : J.3. Enerji Tüketiminin Sektöre Göre Dağılımı :..215 K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ K.1. Kentte Sanayiinin Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etmenler : K.2. Global Anlamda Sanayinin Gruplandırılması :.219 K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı : K.4. Sanayi Gruplarına Göre İş Yeri Sayıları ve İstihdam Durumu :..248 K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı : K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler : K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği : 250 K.6.2. Sanayiden Kaynaklanan Su Kirliliği : K.6.3. Sanayiden Kaynaklanan Toprak Kirliliği : K.6.4. Sanayiden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği :.251 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar : 251 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı :..251 L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1. Altyapı:..252 L.1.1. Temiz Su Sistemi :.252 L.1.2. Pis Su Sistemi Kanalizasyon : 252 L.1.3. Yeşil Alanlar :.252 L.1.4. Elektrik İletim Hatları :..252 L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları:..254 L.2. Ulaşım:..255 L.2.1. Karayolları : L Karayolları Genel : L Ulaşım Planlanması :..257 L Toplu Taşım Sistemleri :.257 L Kent İçi Yollar : L Araç Sayıları : 257 L.2.2. Demiryolları : 258 L Kullanılan Raylı Sistemler :. 258 L Taşımacılıkta Demir Yolları :.258 L.2.3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı : 258 L Limanlar : 258 L Taşımacılık : L.2.4. Havayolları :..258

17 L.3. Haberleşme: L.4. İlin İmar Durumu :.261 L.5. İldeki Baz İstasyonları :.261 M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama : M.1.1. Kentsel Alanlar : 262 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri: 262 M Kentsel Büyüme Deseni :. 262 M Planlı Kentsel Gelişme Alanları : M Kentsel Alanlarda Yoğunluk :.263 M Kentsel Yenileme Alanları :.263 M Endüstri Alanları Yer Seçimi : M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar : M.1.2. Kırsal Alanlar : M Kırsal Yerleşme Deseni :.264 M Arazi Mülkiyeti :..264 M.2. Altyapı : 264 M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri : M.3.1. Kamu Binaları : M.3.2. Okullar : M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler : M.3.5. Endüstriyel Yapılar : M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar : M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar : M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar : M Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller : 267 M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma : M Yerel Mimari Özellikleri : 267 M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı : M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik :..267 M.4.2. Göçler : M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik) 268 M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı : M.4.5. Konut Yapım Süreçleri : M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgel..269 M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri : M.5.1.Görüntü Kirliliği :..269 M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu : M.5.3. Hava Alanları ve Çevresinde Oluşan Gürültü Zonları :.269

18 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü : 269 M.5.5. Kentsel Atıklar..269 M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı :.269 M.6. Nüfus 270 M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi..270 M.6.2. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı : M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları..271 M.6.4. Nüfus Değişim Or N. ATIKLAR N.2. Tehlikeli ve Zararlı Atıklar : 272 N.3. Özel Atıklar : 272 N.3.1. Tıbbi Atıklar : N.3.2. Atık Yağlar : N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar : N.3.4. Pil ve Aküler :.273 N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller : 273 N.3.6. Tarama Çamurları : N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar : 273 N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar : N.4. Diğer Atıklar : N.4.1. Ambalaj Atıkları :..273 N.4.2. Hayvan Kadavraları..274 N.4.3. Mezbaha Atıkları : N.5. Atık Yönetimi : 274 N.6. Katı Atık Miktar ve Kompozisyonu.274 N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri : N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri: 274 N.8.1. Katı Atıkların Depolanması :.274 N.8.2. Atıkların Yakılması :..275 N.8.3. Kompost : 275 N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi : N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkisi : O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM 276 O.1. Gürültü : O.1.1. Gürültü Kaynakları :.276 O Trafik Gürültüsü O Endüstri Gürültüsü : O İnşaat Gürültüsü :..280 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler :.28 O Hava Alanlarında Oluşan Gürültü :..280

19 O.1.2. Gürültü ile Mücadele :..281 O.1.3 Gürültünün Çevreye Olan Etkisi : O.1.4.Gürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri : O Fiziksel Etkileri :.281 O Fizyolojik Etkileri :.281 O Psikolojik Etkileri :.282 O Performans Etkileri :..282 O.2. Titreşim :.282 P. AFETLER 283 P.1. Afet Olayları : P.1.1. Depremler : P.1.2. Heyelanlar-Çığlar..286 P.1.3.Seller :.287 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları :..292 P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri : 292 P.1.6. Fırtınalar : P.2. Diğer Afetler :..292 P.2.1. Radyoaktif Maddeler :.292 P.2.2.Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar :..293 P.2.3. Tehlikeli Maddeler : P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri : 293 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri :.295 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri : 299 P.3.3. İlkyardım Servisleri : P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı.300 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler : P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar : 301 R. SAĞLIK VE ÇEVRE..302 R.1. Temel Sağlık Hizmetleri R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı : 302 R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar : R İçme ve Kullanma Suları :.309 R Zoonoz Hastalıklar:.310 R Denizlerin : 310 R.1.3. Gıda Hijyeni.310 R.1.4. Aşılama Çalışmaları : R.1.5. Bebek Ölümleri : 316

20 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins gruplarına Göre Dağılımı : 316 R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları : R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskle.319 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri:..319 R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri : R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri :..320 R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri : R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri :..321 R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma : R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri : S. ÇEVRE EĞİTİMİ S.1. Kamu Kurumlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri : S.2. Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri : S.2.1.Çevre Vakıfları : 324 S.2.2.Çevre Dernekler :..324 S.2.3. Çevreyle ilgili Federasyonlar :.324 T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA.325 T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi :..325 T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı Korunması. Ve Geliştirilmesi :..327 T.3. Ekonomik Ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimd Planlanması :..328 T.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarına Uyumun Sağlanması : T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi :..329

21

22

23 TABLOLAR DİZİNİ TABLO B.1.Aksaray Eğitim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği...21 TABLO C Yılı Aksaray İli Ortalama Rüzgar Hızı...23 TABLO C Yılı Aksaray İli Ortalama Rüzgar hızı...24 TABLO C.3.Aksaray ili 2005 ve 2006 Yerel Basınç Değerleri...24 TABLO C Yılı Aksaray İli Nem Oranı...25 TABLO C.5.Aksaray İli Yılları Aylara Göre Azami Sıcaklık TABLO C.6.Aksaray İli Yılları Aylara Göre Asgari Sıcaklık Ortalaması...25 TABLO C.7.Aksaray İli Yılları Aylara Göre Ortalama Sıcaklık...25 TABLO C.8.Aksaray İli Aylara Göre Ortalama Buharlaşma Miktarı...26 TABLO C Yılları Aksaray İli Yağış Miktarı...26 TABLO C Yıllarında İlimizde Karlı Gün Durumu...27 TABLO.C Yıllarında İlimizde Donlu Gün Durumu...27 TABLO.C Yılı Konut Ve İş yerlerinde Isınmada Kullanılan Yakıtların Cinslerine Göre Dağılım Tablosu...30 TABLO.C Yılı Konut Ve İş yerlerinde Isınmada Kullanılan Yakıtların Cinslerine Göre Dağılım Tablosu...30 TABLO.C Yılı Köylere Hizmet Götürme Birliği Aylık Emisyon Ölçüm Çizelgesi...31 TABLO.C Yılı Köylere Hizmet Götürme Birliği Aylık Emisyon Ölçüm Çizelgesi...31 TABLO.C Yılı Kükürt dioksit Ölçüm Sonuçları...33 TABLO.C Yılı Kükürt dioksit Ölçüm Sonuçları...33 TABLO.C Yılı Pati kül Madde Ölçüm Sonuçları...34 TABLO.C Yılı Pati kül Madde Ölçüm Sonuçları...34 TABLO.D.1.Aksaray İlindeki Akarsu Kaynaklarının Fiziksel Özellikleri...43 TABLO.D.2.Helva Dere Göletinin Fiziksel Özellikleri.44 TABLO.D.3. Balcı Göletinin Fiziksel Özellikleri..44 TABLO.D.4..Ciftevi Göletinin Fiziksel Özellikleri.45 TABLO.D.5. Sarı bük Göletinin Fiziksel Özellikleri.45 TABLO.D.6. Güzelyurt Göletinin Fiziksel Özellikleri..45 TABLO.D.7. Ortaköy Göletinin Fiziksel Özellikleri.46 TABLO D.8. Sarılıgödeler Göletinin Fiziksel Özellikleri.46 TABLO D.9. Çavdarlılar Göletinin Fiziksel Özellikleri...46 TABLO D.10. Sarıyahşi-Boğazköy Göletinin Fiziksel Özellikleri...47 TABLO D.11. Ağaçören Camili Köyü Göletinin Fiziksel Özellikleri..47 TABLO D.12. Tuz Gölünün Boylam Ve Enlemleri...49 TABLO E.1. Aksaray İli Arazi Varlığı..56 TABLO E.2. Arazi Kullanma Durumu..58 TABLO E.3. Eğim-Derinlik-Taşlılık-Kayalık (Hektar).59 TABLO E.4. Aksaray Eğim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği...60 TABLO E.5. Arazi Sınıfları Ve Kullanma Şekillerine Göre Rüzgar Erozyonu.61 TABLO E.6. Aksaray Kullanma Şekillerinde Yaşlık Ve Çoraklık Sorunlarına Göre Arazi.61

24 TABLO E.7. Aksaray Arazi Sınıfları Ve Toprak Derinliğine Göre Kullanma Şekilleri TABLO E.8. Aksaray Arazi Sınıfları Ve Eğim Gruplarına Göre Kullanma Şekilleri TABLO E.9. Aksaray Arazi Kullanma Şekillerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı.. 64 TABLO E.10. Aksaray Eğim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği TABLO F.1 Orman Alanı Miktarı TABLO F.2 Aksaray İl Çevre Ve Orman Müdürlüğü Oran Alanları...71 TABLO F.3. İl Ve İlçe Bazında Ağaçlandırma Sahaları...72 TABLO F.4. İl Çevre Ve Orman Müdürlüğü Ağaçlandırma Çalışmaları ( ÖNCESİ 2006 YILLARI ARASI ve 2007 PROGRAMI) TABLO F.5. Aksaray İli Mera Ot Verimi..82 TABLO F.6. Bitki Türleri TABLO F.7. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Amfibia TABLO F.8. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Reptial (Sürüngenler) 85 TABLO F.9. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Aves (Kuşlar) TABLO F.10. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Mamalia (Memeliler)...85 TABLO F.11. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, İnsecta (Böcekler) TABLO F.12. Bölgede Bulunan Kürklü Hayvanlar Listesi TABLO F.13. Bölgede Bulunan Kuş Türleri Listesi TABLO F.14. Arkeolojik Sit Ve Ören Yeri Listesi...92 TABLO F.15. Kentsel Sit Alanı Listesi...98 TABLO F.16 Anıtsal Yapılar...98 TABLO F.17 Doğal Sitler Ve Anıt Ağaçların Listesi TABLO F.18 İl Kültür Ve Çevre Envanterinde Yer Alması Gereken Tarihsel Ve Doğal Değerler TABLO F.19. Ihlara Özel Çevre Koruma Bölgesi Sınır Koordinatları TABLO F.20. Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi Sınır Koordinatları TABLO G.1. İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri TABLO G.2. Yatırım Belgeli Olup Faaliyette Olan Tesisler TABLO G.3. Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri TABLO G.4. Turizm İşletme Belgeli Lokantalar TABLO G.5. Seyahat Acenteleri Listesi TABLO G Yılında İlimizde İşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişilerin Milliyetlere Göre Dağılımı TABLO G Yılında İlimizde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişilerin Milliyetlere Göre Dağılımı TABLO H.1. İlin Arazi Varlığı TABLO H.2.İlin Tarım Arazisi Dağılımı TABLO H.3. İlçeler İtibariyle Tarım Alanlarının Kullanım Amacıyla Dağılımı TABLO H.4. Buğdaygiller TABLO H.5. Buğdaygiller...189

25 TABLO H.6. Baklagiller TABLO H.7. Baklagiller TABLO H.8. Yem Bitkileri TABLO H.9. Yem Bitkileri TABLO H.10. Endüstriyel Bitkiler TABLO H.11. Endüstriyel Bitkiler TABLO H.13. Meyve Üretimi Sulu Kuru TABLO H.12. Meyve Üretimi Sulu Kuru TABLO H.14. Sebze Türlerinin Üretim Miktarları TABLO H.15. Sebze Türlerinin Üretim Miktarları TABLO H.16. İlin Hayvan Varlığı TABLO H.17. İlin Hayvan Varlığı TABLO H.18. İlimizde Kesim Yapılan Büyük Ve Küçükbaş Hayvanlar TABLO H.19. Kanatlı Hayvan Varlığı TABLO H.20. Hayvansal Üretim Miktarları TABLO H Yıllarında İlimizde Bitki Koruma Faaliyetlerinde Kullanılan Pesti sitlerin Cins Ve Miktarlarını Gösterir Cetvel TABLO H.22. Pesti sitlerin Kalma Süreleri Ve Kalıcılık Durumu TABLO H Yıllarında Gübre Kullanım Miktarları TABLO I.1.Arama Ruhsatları TABLO I.2. Ön İşletme Ruhsatı Alan İşletmeler TABLO I.3. İşletme Ruhsatı Alan Şirketler TABLO I.4. Hammadde Üretim İzni Alan Kurumlar Tablo I.5. 1(A) Grubu Maden Ruhsatları TABLO J.1. Aksaray Organize Sanayi Bölgesinde 2006 Yılında Doğalgaz Kullanım Durumu TABLO J Yılı (11 Aylık) İl Ve İlçe Bazında Mevcut Abone Sayıları Ve Enerji Tüketimlerinin Sektörel Dağılımı (Kwh) TABLO K Yıllarında Aksaray da Kamu Ve Özel Sektöre Kuruluşlarına Verilen Yatırım Teşvik Belgelerinin. Sektörel Dağılımı (Milyon TL:) TABLO K.2. İlimizde Sanayi Kuruluşlarının Sektörlere Göre Dağılımı TABLO K.3. İlimizde faaliyet gösteren şirketler TABLO K Yılında Fiilen Üretim Yapan Veya Deneme Üretimine Geçmiş Bulunan Sanayi Tesisleri TABLO K Yılında Fiilen Üretim Yapan Veya Deneme Üretimine Geçmiş Bulunan Sanayi Tesisleri TABLO K.6. İlimizde sanayi gruplarına göre işyeri sayıları ve istihdam durumu TABLO L.1. Aksaray İli Elektrik İletim Hatları TABLO L.2. Aksaray Organize Sanayi Bölgesi nde 2006 Yılı Doğalgaz Kullanım Durumu...254

26 TABLO L Yılı İl Geneli Araç Sayıları TABLO L Yılı Santrallere Ait Bilgiler TABLO M.1. İlimizde İlk ve Orta öğretim Okulları Durumu TABLO M Yılı Meslek Veya Meslek Grubu Sayısı TABLO M Yılı Meslek Veya Meslek Grubu Sayısı TABLO M Yılı İlçelere göre Şehir ve Köy nüfusu, Yıllık Nüfus Artış Hızı TABLO M Yılı İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu TABLO M.6. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı TABLO M.7. Nüfus Artış Hızı Ve Değerlendirilmesi (%) TABLO O.1 Dağılgan Mah. Trafik Yoğunluğu ve Gürültü Ölçümü TABLO P.1. Aksaray İl Merkezinde Doğal Afet Yönünden (Sel Ve Heyelan) Tespit Edilen Riskli Bölgeler TABLO P.2. Aksaray İli Merkeze Bağlı Yerleşim Bölgelerinde Doğal Afet Yönünden (Sel, Heyelan Ve Kaya Düşmesi) Tespit Edilen Riskli Bölgeler TABLO P Yılında Orman Yangınları Durumu TABLO R.1.. İlimizde Sağlık Kurumlarının Durumu TABLO R.2. İlimizde Sağlık Ocakları, Sağlık Evleri ve 112 İstasyonları TABLO R Yılı Hastanelerin Toplu Çalışmaları TABLO R Yılı Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Listesi TABLO R Yılı Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Listesi TABLO R Yılı Su Numunesi Çalışmaları (İl Sağlık Müdürlüğü, 2005) TABLO R Yılı Bakiye Klor Kontrol Çalışmaları TABLO R yılı Su Numunesi Çalışmaları (İl Sağlık Müdürlüğü, 2006) TABLO R Yılı Bakiye Klor Kontrol Çalışmaları (İl Sağlık Müdürlüğü, 2006) TABLO R Yılı Bakiye Klor Kontrol Çalışmaları TABLO R Yılına Ait Gıda Denetim Raporları Değerlendirme Formu TABLO R Yılı Sonu Gıda Denetim Değerlendirme Cetveli TABLO R Yılı İl Geneli Yaş Grupları Ve Aşı Çeşitlerine Göre Yapılan Aşılar TABLO R Yılı İl Geneli Yaş Grupları Ve Aşı Çeşitlerine Göre Yapılan Aşılar TABLO R yıllarında Ölenlerin Yaş ve Cinsiyet Gruplarına Göre Dağılımı TABLO R Yılı Ana Çocuk Sağlığı Çalışmaları (İl Sağlık Müdürlüğü, 2005) TABLO R Yılı Ana Çocuk Sağlığı Çalışmaları TABLO R.18 Aile Planması Yöntemleri Kullanımı TABLO T.1. İlimizde 2005 yılında ÇED Gerekli Değildir/ÇED Olumlu Kararı verilen Faaliyetler Listesi TABLO T.2. İlimizde 2006 yılında ÇED Gerekli Değildir/ÇED Olumlu Kararı verilen Faaliyetler Listesi...330

27 A. COĞRAFİK KAPSAM A.1. Giriş : Kapadokya Bölgesi içinde yer alan Aksaray ili M.Ö. 8.binden itibaren iskan edilmiştir. Aşıklı Höyük, Akeramik Neolitik Döneme ait Anadolu'daki ilk köy yerleşimlerinden birisidir.tarihi süreç içerisinde Aksaray çeşitli medeniyetlere beşiklik yapmıştır. M.Ö yılları arasında Asur Ticaret Kolonileri Devrinde en önemli ticaret merkezlerinden birisi kent merkezi yakınlarındaki Acemhöyük'tür. İlde daha sonra Hitit, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Dönemleri yaşanmıştır Hititler Asur Ticaret Kolonileri, Frigyalılar, Lidyalılar, Medler, Persler, Kapadokyalılar ve Romalılar Aksaray ve çevresinde hükümranlık sürdüren önemli devletler olarak karşımıza çıkarlar. Kapodokya Krallığı zamanında Garsaurua denilen şehir Archalaus un Kapdokya Kralı olmasından dolayı buraya özel bir önem vermesi ve yeniden imar ettirmesi sonucu Türkler tarafından Archalaus un adıyla Arçhalis veya Colonia Archalais olarak anılmıştır. Türklerin Anadolu yu fethiyle birlikte Melik Danişmend Ahmet Gazi, bütün Kapadokya ile birlikte Aksaray ı da ele geçirmiş ve Aksaray Anadolu Selçuklu Devletinin kurulmasıyla bu devletin önemli merkezleri arasına girmiştir yılında Fatih Sultan Mehmet Han kumandanlarından İshak Paşa tarafından Osmanlı hakimiyeti altına alınmıştır. İshak Paşa, Fatih Sultan Mehmet Han emriyle halkın bir bölümünü İstanbul un bugün de Aksaray adıyla anılan semtine naklettirmiştir yılında Aksaray Vilayet olmuştur yılına kadar 13 yıl vilayetlik yaptıktan sonra vilayetliği lağvedilmiştir tarihinde 2197 sayılı kanunun 3. maddesi ile Niğde ye ilçe olarak bağlanmıştır.1989 yılının 15 Haziran gününe kadar 56 yıl kaza olarak kalmış olan Aksaray, bu tarihte eski hakkı iade edilmek suretiyle tekrar vilayet olmuştur. A.2. İl ve İlçe Sınırları : Aksaray ili Orta Anadolu nun ortasında 33-35º doğu meridyenleri 38-39º kuzey paralelleri arasında yer almaktadır. İlin kuzeyinde Kırşehir, Ankara, doğusunda Nevşehir, Güney doğusunda Niğde, batısında Konya, kuzey batısında Tuz Gölü yer almaktadır. İlin yüzölçümü Kmdir. Bölgede Hasandağı, Melendiz Dağları ve Ekecik Dağı gibi volkanik dağlar ile lavların meydana getirdiği platolar vardır. Batıda ise Konya Ovasının büyük bir kesimi Aksaray sınırları içerisinde kalmaktadır. Melendiz Dağlarından çıkarak Tuz Gölüne dökülen Uluırmak, geniş bir plato meydana getirmektedir. İlin önemli dağları Hasandağı (3268),Küçük Hasandağı (3040m) ve Ekecik Dağı (2033m) dir. 1

28 2

29 Aksaray ın deniz seviyesinden yüksekliği 980 m dir Aksaray İlinde Merkez İlçe dahil 7 İlçe, 41 Kasaba 146 köy bulunmaktadır. Bağlı İlçeler; Merkez, Ağaçören, Eskil, Gülağaç, Güzelyurt, Ortaköy, Sarıyahşidir. 1. Merkez İlçe 2 Yüzölçümü KmP Polup, Şehir nüfusu , Köy nüfusu dir.. 2. Ağaçören Ağaçören İlçesi İç Anadolu nun Orta Kızılırmak Bölümünün Güney doğusunda yer almakta olup, kuzey ve doğu komşusu Aksaray İlinin Ortaköy İlçesi,Güneyi Ankara İlinin Şereflikoçhisar ilçesi, batısı ise Aksaray ilinin Sarıyahşi İlçesidir. Ağaçören İlçesinin 1 Belde, 28 Köy ve 9 Mahallesi bulunmaktadır. İlçenin toplam nüfusu dür. Yüzölçümü 430 Kilometre kare olup rakım yüksekliği metredir. İlçe bir plato görünümünde olup doğu yakası Hasandağının volkan tüfleri ile kaplı olup, genelde yapısı tozlu ve çoraktır. Hakim bitki örtüsü bozkır bitki örtüsüdür. Ağaç türü bitkiler küçük akarsu boylarında yetişen söğüt, kavak ve iğde ağaçlarıdır. İlçenin belli başlı tek akarsuyu peçeneközü çayıdır, tuz gölüne yakın olmasından dolayı gölün buharlı ve tuzlu havasından etkilenmektedir. Halk genelde tarımla uğraşmaktadır: uğday, arpa, nohut, fasulye, şeker pancarı yetiştirmektedir. 3. Eskil Eskil İlçesi Tuz Gölü nün Güneyinde, Tuz gölünün güneyinde Aksaray iline 67 km. Konya iline 115 km. uzaklıkta düz bir ova üzerinde kurulmuştur. Kuzeyinde Tuz Gölü, batısında Konya İl sınırı, Güneyinde Konya Karapınar İlçesi, doğusunda Aksaray iline bağlı Köy ve Kasabalar bulunmaktadır. Eskil İlçesinin 1 Belde, 4 Köy ve 15 Mahallesi 2 bulunmaktadır. ilçenin toplam nüfusu dir. Yüzölçümü KmP P dir. Eskil halkı genelde çifçilikle uğraşmakta olup, Buğday, arpa ve şekerpancarı yetiştirmektedir 4. Gülağaç Gülağaç İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kısmında, doğusunda Niğde ve Nevşehir il hudutları, Güneyinde Güzelyurt ve batısında Aksaray Merkez İlçe hudutları ile sınırlandırılmıştır. Gülağaç ilçesinin 8 Köy, 5 Belde ve 21 Mahallesi bulunmaktadır. İlçenin 2 yüzölçümü 341 KmP P olup, rakım yüksekliği 1170 metre ve toplam nüfusu dir. Geçim kaynağı genelde tarımdır. Doğal su kaynakları boldur. 3

30 5. Güzelyurt Güzelyurt İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Kapadokya Bölümü içerisinde yer almaktadır. Özel Çevre Koruma Bölgesi olan Ihlara Vadisi, Güzelyurt İlçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Güzelyurt ve civarı günümüzde çok iyi tanınan Kapadokya bölgesinin tüm özelliklerini üzerinde toplar. Manastır Vadisi, iki taraflı yüksek kayaların arasında olan su ve söğüt ağaçları, ayrıca pek çok kiliseler Ihlara Vadisi Analipsis tepesi civarındaki Peri bacaları, Göreme, Zelve gibi Kapadokya bölgesi yüzey şekillerine iyi bir örnektir. İlçe kuzeyinde Gülağaç İlçesi, Güneyinde Niğde İl sınırı, batısında Aksaray hudutlarıyla sınırlandırılmıştır. İlçenin 8 Köy, 3 Belde ve 12 Mahallesi bulunmaktadır. İlçenin yüzölçümü KmP P, rakım yüksekliği metre ve toplam nüfusu dir. Güzelyurt tan Görünüm. 6.Ortaköy Ortaköy İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Kesiminde yer alır. Doğusunda Nevşehir İl sınırı batısında Ağaçören İlçesi, Güneyinde Aksaray ve kuzeyinde Kırşehir il sınırları ile çevrilidir. İlçenin 26 Köy, 5 Belde ve 21 Mahallesi bulunmaktadır. İlçe yüzölçümü KmP P, rakım yüksekliği metre ve toplam nüfusu dir. 4

31 7. Sarıyahşi Sarıyahşi İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Bölümünün Güneyinde Hirfanlı Baraj Gölüne 5 Km mesafede yer almaktadır. Kuzeyinde Kırşehir İl sınırı, doğusunda Ağaçören İlçesi, batısında Şereflikoçhisar İlçesi, Güneyinde ise Aksaray İli bulunmaktadır. İlçenin 5 Köy, 1 Belde ve 10 Mahallesi bulunmaktadır. İlçe yüzölçümü KmP P, rakım yüksekliği 870 metre, toplam nüfusu dir. Halkın geçim kaynağı büyük ölçüde tarıma, birazda hayvancılığa dayanmaktadır. Tarım ürünleri : Buğday, Arpa, Nohut, Şekerpancarı dır. Sebzeler Domates, Biber, Salatalık, Patlıcan, Fasulye dır. Hayvancılıkta ise küçük baş hayvan olarak koyun, birazda Hirfanlı Barajı gölü kıyılarında balık avcılığı yapılmaktadır. A.3. İlin Coğrafi Durumu : Aksaray ili, Orta Anadolu nun ortasında, kuzey-güney, doğu-batı doğrultusunda bulunan karayollarının ortak noktasındadır derece doğu meridyenleri ile derece kuzey paralel paralelleri arasında yer alan Aksaray ın kuzeyinde Kırşehir ve Ankara, doğusunda Nevşehir, güneydoğusunda Niğde, güneyinde ve batısında Konya, kuzeybatısında Tuz Gölü bulunmaktadır. Aksaray ili yüzey şekilleri itibarı ile düz bir arazi yapısın sahiptir. Karadeniz Akdeniz e, Doğu Anadolu Batıya Aksaray dan ulaşır. İlin orta kesimleri, kuzeyi ve Güneyi tamamen ovalıklarla kaplıdır. Aksaray İli Tuz Gölü kapalı havzası içerisinde bulunmaktadır. Bu nedenle Aksaray da akarsular denize ulaşmaz. Tuz Gölü yakınlarında yer altına inerek kaybolurlar. İlimizde iklim, tipik karasal iklimdir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. Bitki örtüsü step iklimlinin tipik bitki örtüsü olup, daha çok kökü derine inmeyen ot ve bodur bitkiler görülür. A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu : Aksaray Ovası nın rakımı 900 ile 1100 arasında değişmektedir. Genel topoğrafik yapısı özellikle arızalı olan ovayı, doğudan Hasandağı, kuzey doğudan Tavşan ve Ekecik Dağları ile kuzeyde Tuz Gölü, batıda Boz Dağı ve Balık Dağı ile Güneyden Karaca Dağı silsilesi sınırlar. Bölgenin en yüksek rakımı 3253 metre, en düşük rakımı ise 905 metredir. Ovanın doğu ve kuzeydoğu kısımlarında arızalı bir arazi durumu mevcuttur. Sahanın merkezi kısmı ise düzlükler halindedir. 5

32 1-Dağlar: Aksaray İli sınırları içerisinde önemli dağlar vardır. Bunlardan en önemlisi sönmüş volkanik bir dağ olan Melendiz dağları silsilesi içinde yer alan Hasan Dağıdır. (Yüksekliği 3268 m). Hasan dağının yanında Küçük Hasan Dağı (Yükseklik 3069 m), Ekecik Dağı (Yükseklik 2137 m ) önemli dağlardır. 2-Vadiler : Ihlara Vadisi : Ihlara Bölgesi, güneyde Ihlara Kasabası sınırından (vadinin güney ucu) Yaprakhisar, Belisırma köylerini içine alarak Selime nin kuzeyde bulunan üst sınırına kadar uzanmaktadır. Vadinin en düşük kotundan bu dört yerleşiminin kenarında yer aldığı Melendiz Çayı akmaktadır. Denizden 1220 m yükseklikte bulunan yöre, Jeolojik olarak Pliyosen devrinde Hasan ve Erciyes Dağlarının volkanik aktiviteleri sonucu oluşan kayaçlarla örtülüdür. Yörede mevcut kayaçlar tüf, ignimbrit ve volkanik küllerden ibarettir. Yaklaşık 14 Km uzunluğunda olan Ihlara Vadisi tektonik açıdan doğrumlu atımlı fay şeklinde bir yapıya sahiptir. Ihlara, Kapadokya Bölgesinin bir bölümünü oluşturur ve tarihçesi M.Ö yıllarına kadar uzanır. Ancak günümüze kadar ulaşan uygarlık izleri Bizans İmparatorluğu döneminden kalmadır. M.S. 4. yy. da kayaların oyulması sonucunda çok sayıda kilise inşa edilmiştir. Ayrıca, 5 milyon insanı barındırabilecek mağara ve inlere sahip olan yörede daha sonraki dönemlerde Danişmetli, Selçuklu, Osmanlı Yönetimlerinin izleri ve eserleri görülmektedir. Ihlara Vadisi Genel Görünüm. 6

33 3-Ovalar : Aksaray ın orta kesimleri kuzeyi, güneyi tamamen ovalıklarla kaplıdır. Güneyde Obruk platosunun uzantısı ve Aksaray ovası bulunur. 4-Akarsular : En Önemli akarsuyu Melendiz dağlarından doğan Melendiz çayı (Uluırmak) dır. Karasu ve Eşmekaya diğer önemli akarsulardır. Bu akarsuların yanında yazları tamamen kuruyan bir çok dere bulunmaktadır. Pınarbaşı köyü yakınlarında Hıcıp, Sultanhanı yakınlarında Kırk delik suyu önemli derelerdir. Ihlara Vadisi içinden geçen Melendiz Çayı (Uluırmak) 5-Göller : Aksaray ın en önemli gölü Konya ve Ankara ile müşterek sınırlara sahip olan Tuz gölüdür. Tuz gölü Ülkemizin Van Gölünden sonra en büyük ikinci gölüdür. Yurdumuzun en önemli tuz kaynaklarından biridir. Yüz ölçümü 1500 Km² dir. Aksaray sınırları içerisinde yer alan diğer önemli göller ise; Gelveri (Güzelyurt) yakınlarında Nar Gölü (Sofular-Acı göl), Koca Göl, Hasan dağı çevresinde Kartal gölü, Öküz gölü, Sarıgöl, Uyuz gölüdür. Bu tabii göller yanında sulama, taşkınlardan korunma amaçlı göletler bulunmaktadır. Bunların en önemlisi Melendiz çayı üzerinde bulunan Mamasun Baraj gölüdür. Ortaköy yakınlarındaki Kültepe ve Bozkır baraj gölleri yanında D.S.İ. tarafından tamamen sulama 7

34 amaçlı olarak yapılan Ortaköy-Balcı göleti, Helvadere göleti, Ortaköy Çiftevi göleti, Güzelyurt göleti gibi göletlerde vardır. A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi : 2 Aksaray ili İç Anadolu bölgesinde göller hariç kmp P alana sahiptir. İlde karasal iklim hüküm sürdüğünden Türkiye ortalamasının altında yağış almaktadır. Melendiz Çayı ve Karasu haricinde akarsu ve nehir yoktur. Doğal bitki örtüsü az olduğundan insan eliyle yetiştirilen bahçeler önem kazanmıştır. Aksaray ili sınırları içerisinde mağmatik, metomorfik sedimenter ve karasal kökenli kayalar mevcut olup bunlar metomorfik kayaşlar, plütonik kayaşlar, sedimanter kayaşlar, volkanik kayaşlar, gilsel ve volkanosedimenter kayaşlar, güncel oluşuklar, allokton ofiyolit karmaşığıdır. Stratigrafik olarak en altta metomorfik kayaçlar üzerine volkanosedimanter kayaçlar ve volkanik kayaçlar, tüm bu kayaçların üzerinde ise Holosen yaşlı alüvyon çökeller gelmektedir. Stratigrafi : 1- Bozçaldağ Metamorfiti : Aksaray civarında 1152 m rakımlı Mermerlik Tepe ve yakın civarında yüzeylenmiştir. Bu metamorfit gnays ve kuvarsit ile temsil edilir. Bozçaldağ metamorfiti, gri-beyaz, pembe dış görünüm renkli, orta kalın tabakalı, çatlaklı ve erime boşlukludur. Karstlaşmanın yaygın gözlemlendiği yerlerde aragonit minerali kristallenmiştir. Yer yer orta iri kristalli olan mermer, bazı mevkilerde granit ve granodiyorit tarafından kesilmiş buralarda formasyonun esas metamorfizmasından ayrı olarak, kontakt metamorfizmaya uğramış, silisleşme ile yeniden kristallenmelere maruz kalmıştır. Ayrıca, metamorfit içerisindeki kırık hatları boyunca milonitik zonlar oluşmuştur. Metamorfitin gerçek kalınlığı, bir karasal dönem yaşayarak erozyona uğraması nedeni ile kesin olarak tespit etmek mümkün değildir. Aynı şekilde paleontolojik bulguların olmaması, stratigrafik verilein ise çok yetersiz kalması sebebiyle bu formasyonun yaşı Alt Paleozoyik olarak kabul edilmektedir. 2- Mezgit Formasyonu : Aksaray ın doğusunda geniş olarak yüzeylenmiştir. Birim alttan üste doğru karasal çakıltaşı, kırmızı rebnkli kumtaşı, çakıltaşı çamurtaşı ve kiltaşından oluşmuştur. Hakim renk 8

35 kirli sarı ve kahverengidir. Mezgit formasyonunun doğu dokanağı genç tektonizmadan etkilenmiş, dokanak yer yer falyanmış fay düzlemleri ve kayma çizikleri oluşmuştur. Dokanak boyunca çakıltaşı ve kumtaşı tabakalrı derece B-GB yönünde eğim kazanmıştır. Tabakaların eğimi Tuz gölü fayına doğru azalır. Birim fosil içermemektedir. Tabanda Eosen yaşlı kireçtaşı çakılları içermesi, üzerine Alt Pliyosen yaşlı Uzunkaya Formasyonunun gelmesi bigi veriler dikkate alındığında birimin yaşının Oligo-Miyosen olduğu ifade edilebilir. Birim göl ve akarsu ortamında teşekkül etmiştir. 3- Göstük İgnimbiriti : En iyi göstük yöresinde görüldüğünden Göstük ignimbiriti, dış görünüşü beyaz, gri, mor ve pembe renkli olan birim andezitik bileşiminden olup, ince ile kaba aglomeratik yapıya sahip ignimbirit ile temsil edilir. İgnimbirit, pumis elemanlarının zenginliğinden dolayı küçük peri bacaları oluşturması bakımından karakteristiktir ve bu özelliği ile diğer birimlerden ayırt edilmesi de çok kolaydır. Göstük ignimbiriti tabanında beyaz renkli ve ince taneli vitrik tüfle başlar. Üste doğru ignimbirit özelliği kazanarak devam eder. Alttaki tüf seviyesi yaklaşık 3-5 m arasında değişen kalınlığa sahiptir. Litolojik özellikleri dolayısıyla yörede oldukça önem kazanmış olan bu birim kolay oyulması nedeniyle depo olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, kolayca kesilip işlenmesi ve yer altı sularının etkisiyle çeşitli renkte desenler kazanması sebebiyle de binalarda yapı ve kaplama (süsleme) taşı olarak da kullanılmaktadır. Bu birim üzerine uyumsuz olarak Uzunkaya formasyonu gelmektedir. Birimin yaşının Orta-üst Miyosendir. 4- Uzunkaya Formasyonu : Birim sarımsı yeşilimsi ve açık kahverengi alacalı renklerde gözlenmektedir. Birimin taban seviyeleri blok boyutunda malzemenin yoğun olduğu çok kalın, oldukça kötü boylanmalı ve kütle akması tarzında gelişmiş bir iç yapı sunar. Gevşek tutturulmuş taneler oldukça dağılgandır. Üst seviyelere doğru yüksek ve düşük enerji dönemlerine ait iri çakıltaşı ve ince taneli kumtaşları ardalanması gözlenir. Kumtaşlarında düzlemsel çapraz tabakalanma gelişmiştir. Açık gri-beyaz, açık pembe renkli iri kumtaşı niteliğindeki yatay tabakalı seviyeler tamamen kuvars ve feldispat tanelerinden oluşmaktadır. Taneler çok zayıf çimentolu olup oldukça dağılgandır. Çok sık gelişmiş sel yarıntıları gözlenir. Sel yalıntılarının önünde güncel alüvyal yalpaze gelişimi sözkonusudur.birimin mezgit formasyonu ile olan dokanağı yer yer tektoniktir. Bu tektonik hat eski bir fay sarplığını yansıtmaktadır. Birim eski bir fay sarplığı önünde alüvyal yelpaze tarzında gelişmiş ve oldukça kalın çökeller halinde 9

36 depolanmıştır. Serbest kum ve çakıllar günümüzde kum ocağı olarak işletilmektedir. Uzunkaya formasyonu göl ve akarsu ortamında teşekkül etmiş karasal bir oluşuktur. Yaşı Ponsiyendir. 5- Melendiz Volkaniti : Killi kireçtaşı, kumlu kireçtaşları ile piroklastikler ile kopmaktır. Üsteten alta doğru andezit, andezito-bazalt birleşimindeki lavlar ve bunların farklı boyuttaki piroklastikler ise patlama merkezinin iç kısımlarında izlenir. Piroklastikler, sarımsı yeşilimsi renkli tüf, aglomeralardan oluşur ve yoğun alterasyon izleri görülür. Tüfler limonitize olmuşlardır ve yersel olarak silisleşme ve opalleşme görülür. Alt dokanağı belli olmayan Melendiz volkanitlerinden alınan örneklerde volkanitlerin yaşı 6,5+0,2 ve 13,7+0,3 milyon yıl olarak bulunmuştur. 6- Selime Tüfü : En iyi görüldüğü Selime köyünden ismini alan ve tüf ile temsil edilen bu birim, beyaz, pembe dış görünüm rengi ve oluşturduğu peri bacaları ile, Neojen yaşlı birimler içerisinde çok karasteristik olarak uzun mesafeler boyunca kesiksiz devam eder. Kalınlıkları birkaç metreden 100 m ye kadar değişir. Kuzeyde Göstük köyü çevresinde m kalınlıkları çok azdır. Tüfler üzerine gelen Kızılkaya ignimbiritleri ile birlikte aşındıklarından masa şekilli tepeler meydana gelmiştir. Selime tüfü, Yaprakhisar ve Acıgöl mevkilerinde peribacaları ile dikkati çeker. Selime köyü civarında Kızılkaya ignimbiritlerinin koruyucu etkisiyle çok iyi gelişmiş peribacalarının oluşumunu sağlamıştır. Kırık düzmelmerl ile soğuma çaylaklarından sızan suların sebeb olduğu aşındırma sonucu piramit şeklini alan blokların teşekkülü bunu takiben aşınan materyalin oluşan piramitlerin yüzeyerindeki gözenek ve boşlukları doldurarak koruyucu etki meydana getirmesi peribacalarının uzun süre dayanımlı kalmasını sağlamıştır. Birim kızılkaya ignimbiriti ile uyumlu olarak örtülmekte Uzunkaya formasyonu üzerinde uyumsuz olarak gelmektedir. Birimin yaşı Alt Pliyosen olarak belirtilmiştir. 7- Gelveri Lavı : Aksaray ın Güzelyurt ile Sivrihisar arasında mostra vermektedir. Dış görünümü yeşilimsi, gri renkte olan lavın üst yüzeyine yakın olan kesimlerinde bol miktarda gaz gözenekleri bulunmaktadır. Gelveri lavında demir oksit ve hidroksitleri ile boyanma perlitleşme, kloritleşme şeklinde alterasyon mevcut olup lav andezitik bileşimlidir. 10