T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ 0 36 AY ÖZBAKIM

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ 0 36 AY ÖZBAKIM ANKARA, 2009

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ AY ÇOCUĞUYLA İLETİŞİM Tanımı ve Önemi İletişimin Özellikleri Dinlemek (Etkin Dinlemek) İşbirliği İçine Girmek Sen Dili ve Ben Dili ile Konuşmak Empati Çocukla İletişim Bedensel Yöneltme Sözel Yöneltme Doğru İletişim Kurmaya Yönelik Etkinlik Örnekleri...10 UYGULAMA FAALİYETİ...13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...15 ÖĞRENME FAALİYETİ AY ÇOCUĞUNA UYGUN ÇEVRE DÜZENLEMESİ Açık Hava Gereksinimi Kazalardan Korunma Eğitim Ortamının Çocuğa Uygun Düzenlenmesi Ay Çocuğuna Uygun Çevre Düzenlemesine...24 Yönelik Etkinlik Örnekleri...24 UYGULAMA FAALİYETİ...25 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...27 ÖĞRENME FAALİYETİ AY ÇOCUĞUNA UYGUN...28 DUYU EĞİTİMİ Dokunma Duyusuna Yönelik Malzeme ve Oyunlar Dokunma Sepeti Dokunma Mobili Dokunma Yastıkları Dokunma Kartları Dokunma Torbası İşitme Duyusuna Yönelik Malzeme ve Oyunlar Sesli Bileklikler Sesli Mobiller Sesli Yastıklar Sesli Toplar Ses Kutuları Koku Alma Duyusuna Yönelik Malzeme ve Oyunlar Koku Kutuları Koku Malzemeleri Sepeti Tat Alma Duyusuna Yönelik Malzeme ve Oyunlar Görme Duyusuna Yönelik Malzeme ve Oyunlar...33 i

4 Görsel Mobiller Renk ve Şekil Kartları Çocuğuna Uygun Duyu Eğitimine Yönelik Etlinlik Örnekleri...34 UYGULAMA FAALİYETİ...36 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...38 ÖĞRENME FAALİYETİ AY ÇOCUĞUNUN BEDEN GELİŞİMİ (BEBEK JİMNASTİĞİ) Kolların Sıra ile Açılıp Kapanması Kolun Daire Şeklinde Çevrilmesi Kolların Çapraz Hareketi Bacakların Kaldırılması ve Bükülmesi Bacakların Dizlerden Bükülüp Düzeltilmesi Ayakların Daire Şeklinde Hareketi Gövde Hareketi Ayak Bileklerinden Tutulup Gövdenin Kaldırılması Ayaktan Tutulup, Baş Aşağı Sarkıtma Egzersizi Ay Çocuğunun Beden Gelişimine Yönelik Etkinlik Örnekleri...44 UYGULAMA FAALİYETİ...46 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...48 ÖĞRENME FAALİYETİ AY ÇOCUĞUNUN TUVALET VE TEMİZLİK EĞİTİMİ Çocuğun Temizliği Deri Temizliği ve Banyo Yüz Temizliği El Temizliği Ayak Temizliği Saç Temizliği Ağız-Diş Temizliği Tuvalet Eğitimi Tuvalet Alışkanlığı Peri-Anal Bölge Temizliği Ay Çocuğunun Tuvalet ve Temizlik Eğitimine Yönelik Etkinlik Örnekleri...57 UYGULAMA FAALİYETİ...58 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...60 ÖĞRENME FAALİYETİ AY ÇOCUĞUNDA TOPLUMSAL KURALLAR Görgü Kuralları Eğitim Ortamında Görgü Kuralları Evde Görgü Kuralları...63 UYGULAMA FAALİYETİ...64 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...66 MODÜL DEĞERLENDİRME...67 CEVAP ANAHTARLARI...68 KAYNAKÇA...71 ii

5 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 141EO0035 Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Erken Çocuklukta Öğretmen Yardımcılığı 0 36 Ay Özbakım 0 36 ay çocuğuyla iletişim, çevre düzenlemesi, duyu eğitimi, beden gelişimi (bebek jimnastiği), tuvalet ve temizlik eğitimi, toplumsal kurallar konularını içeren bir öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Bu modülün ön koşulu yoktur. YETERLİK MODÜLÜN AMACI 0 36 ay çocuğunun öz bakım becerilerini tanıyabileceksiniz. Genel Amaç Bu modül ile uygun ortam sağlandığında 0-36 ay çocuğunun öz bakım becerilerini tanıyabileceksiniz. Amaçlar 1. Uygun ortam sağlandığında, 0 36 ay çocuğuyla doğru iletişim kurmayı kavrayabileceksiniz. 2. Uygun ortam sağlandığında 0 36 ay çocuğuna uygun çevre düzenlemesi yapmayı kavrayabileceksiniz. 3. Uygun ortam sağlandığında, 0 36 ay çocuğunun duyu eğitimine; uygun malzeme ve oyunları öğretmeye rehberlik edebileceksiniz. 4. Uygum ortam sağlandığında 0 36 ay çocuğunun beden gelişimine uygun, jimnastik hareketlerini öğretmeye rehberlik edebileceksiniz. 5. Uygun ortam sağlandığında 0 36 ay çocuğunun tuvalet ve temizlik alışkanlığını kavrayabileceksiniz. 6. Uygun ortam sağlandığında, 0 36 ay çocuğunun, toplumsal kurallara uyma becerisini kazandırmaya rehberlik edebileceksiniz. iii

6 EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ortam: Sınıf, erken çocukluk eğitim kurumları, özel kamu kurum ve kuruluşları. Donanım:Kaynak kitaplar, bilgisayar, projeksiyon, fotoğraflar, afiş, broşür, dergiler, uyarıcı pano, tepegöz, asetat, fotoğraflar, CD, VCD, bilgisayar donanımları, televizyon. Modülde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra, verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek, kendinizi değerlendirebileceksiniz. Öğretmen tarafından modül sonunda kazandığınız bilgi ve becerileri değerlendirmek amacıyla çeşitli ölçme araçları uygulanacaktır. iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci Anne ile bebek arasındaki iletişim, anne karnında başlamaktadır. Bebek doğduktan sonra dokunulmaktan, okşanmaktan, sallanmaktan, öpülmekten, kucağa alınmaktan çok hoşlanır ayda, ailenin önemi çok büyüktür. Çocuk ihtiyaçlarının tamamını aile içinde giderir. Bebeğin gereksinimleri arasında; fiziksel ihtiyaçları (beslenme, uyku, bakımı), sevgi ve ilgi gereksinimleri vardır. Bu ihtiyaçlar zamanında ve yeterli miktarlarda karşılanmalıdır. Çocuğa, erken dönemde sağlanan nitelikli uyarıcılar; onun beyin gelişimini, dolayısıyla bilişsel gelişimini önemli ölçüde etkileyecektir. Bu modülde; 0 36 ay çocuğuyla doğru iletişim kurmayı kavrayacak, bu yaş çocuğuna uygun çevre düzenlemesi yapmayı öğreneceksiniz. Aynı zamanda, çocuğun duyu eğitimine yönelik malzemeleri seçebilecek ve oyunları öğretmeye rehberlik edebileceksiniz. Jimnastik hareketlerini öğretmeye rehberlik edebileceksiniz. Tuvalet eğitimini ve temizlik konusunu öğreneceksiniz. Son olarak da toplumsal kurallara uyma becerisini kazandırmaya rehberlik edebileceksiniz. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda; uygun ortam sağlandığında, 0 36 ay çocuğuyla doğru iletişim kurmayı kavrayabileceksiniz. ARAŞTIRMA 0 36 ay çocuğuyla iletişimin tanımı ve önemi konusunu içeren bilgileri; kaynak kitaplardan, dergilerden ve internetten araştırınız. Topladığınız bu bilgileri raporlaştırınız. Hazırladığınız raporu sınıfta sununuz AY ÇOCUĞUYLA İLETİŞİM Anne-baba ve bebek arasındaki iletişim, bebek henüz anne karnındayken başlar ve yaşam boyu devam eder. Bebek doğduktan sonra konuşmasa da annesiyle iletişim kurmak için çabalar. Bebeğin annesiyle iletişim kurmak için gösterdiği ilk girişimlerine; göz kontağı kurmaya çalışması, bakışlarını takip etmesi, anlamsız sesler çıkarması ve gülümsemesi örnek olarak verilebilir. Bebek beslenirken, altı ya da giysileri değiştirilirken yapılan işler hakkında, onunla sürekli konuşulmalıdır. Bebeğe şarkı söylenmeli, parmak oyunları oynatılmalı, basit hikâyeler anlatılmalı ve okunmalıdır. Bebeğin hareketleri de takip edilmelidir. Bebek isteklerini ya da duygularını ağlayarak, vücut hareketleriyle belli eder. Bu nedenle ağlamasına kayıtsız kalınmamalı, bebek hemen kucağa alınmalıdır. Böyle davranıldığı zaman bebek anneye güven duyacak ve ona bağlanacaktır. Resim 1.1: Çocuk, iletişimi anne ve babasından öğrenir. 3

10 1.1. Tanımı ve Önemi İletişim; bilgi, fikir, duygu ve düşünceleri kapsayan anlamların, semboller yardımıyla insanlar arasında karşılıklı olarak aktarıldığı bir süreçtir. İnsanlar tek başlarına yaşayamazlar ve varlıklarını sürdürmek için başkalarına ihtiyaç duyarlar. İnsanlar arasında kurulan işbirliği ancak iletişim yoluyla sağlanabilir. Anne baba ve çocuk arasındaki iletişimin temelleri, bebeklik döneminde atılır. Bu sebeple bebekle kurulan iletişim sağlıklı olmalıdır; çünkü bebekle kurulan sağlıklı iletişim, bebeğin tüm yaşamını etkileyerek, kendine güvenen ve mutlu bir birey olmasını sağlayacaktır. Örneğin; bebeklik döneminde temel ihtiyaçların zamanında karşılanmaması, bebekte güvensizlik duygusunu oluşturacaktır. Yakın çevrenin çocuğa gösterdiği olumlu ve olumsuz tepkiler, çocuğun kişiliğinin gelişmesinde önemli rol oynar. Söylediklerine aldırış edilmeyen, fikrini belirtmeyen veya belirttiği zaman sürekli eleştirilen çocuk içine kapanık güvensiz ve huysuz olabilir. Buna karşılık, söyledikleri çok önemli olmasa da dinlenen, önemsenen, fikrini belirtmesine izin verilen, sürekli eleştirilmeyen çocuk ise daha güvenli, daha sosyal ve daha sağlıklı bir kişilik geliştirir. Çocuk, iletişimi anne ve babasından öğrenir. Anne ve babasının davranış modelini benimser. Ailesi küçükken ona nasıl davrandıysa onlarda yetişkin olduklarında çocuklarına aynı şekilde davranırlar. Örneğin; anne-baba saygısız davranıyorsa çocuk da ilişkilerinde saygısız olur. Anne baba sürekli eleştirici ise; çocukta bir şey beğenmeyen, huysuz ve eleştirici bir kişi olur. Anne ve babalar belirli aralıklarda, çocuklarıyla kurdukları iletişimi değerlendirmeli ve öz eleştiri yapmalıdır. Eğer bu yapılabilirse ebeveynler çocuklarıyla hem daha iyi iletişim kurar ve hem de onlara iyi birer örnek olurlar. Çocukla iletişim kurarken olumlu bir bakış açısıyla çocuğa bakmalı ve gerektiğinde onurlandırılmalıdır. Resim 1.2: İnsanlar tek başlarına yaşayamazlar 4

11 1.2. İletişimin Özellikleri Kendisine güvenen insanların gereksinim duyacağı en önemli özelliklerinden birisi, insanlarla iyi iletişim kurabilmeleridir. Bu beceri, doğuştan getirilmediği için sonradan edinilir. İletişimin Özellikleri; Dinlemek ( Etkin dinlemek ) İşbirliği içine girmek Sen mesajı yerine, ben mesajı vermek Empati kurmak Dinlemek (Etkin Dinlemek) Büyümekte olan çocukla sağlıklı iletişim kurabilmenin ilk şartı dinlemektir. Çocuğun problemini anlayabilmek için dinlemek gerekir. Anne ve babasının kendisini dinlediğini gören çocuk önce kendisine değer ve önem verildiğini, kabul edildiğini, buna bağlı olarak da sevildiğini düşünür. Aynı zamanda çocuk, duygularını ifade etme olanağı bulduğunda anlaşıldım duygusunu yaşar ve rahatlar. Bu durum, çocuğun hem benlik saygısının artmasına hem de kendisi dinleyen kişiye yakınlık duymasına neden olur. Bu sağlıklı iletişim çocuğun ailesiyle olan bağını güçlendirerek, iletişimin devamını sağlar. Çocuklar, dinlenmemeleri ve ciddiye alınmamaları konusunda aşırı duyarlıdırlar. Dinlenmediklerini hemen fark ederler. Uzun süre dinlenmeyen çocukta saldırganlık, çalma, kendisine zarar verme gibi olumsuz davranışlar görülür. Aslında çocuk, bu olumsuz davranışlarıyla yetişkine: Lütfen beni dinle ve anlamaya çalış mesajını iletmektedir. Etkin dinleme savunmayı azaltan, öz güveni zedelemeyen bir iletişim etkinliğidir. Aynı zamanda duygusal olarak gerilimi azaltır. İyi bir dinleyici olmak için; rahat bir şekilde oturularak, çocuk dinlenmelidir. Rahat bir oturuş, çocuğu dinlemeyi kolaylaştırır. Çocukla konuşurken göz teması kurmak önemlidir. Bunun için ya çocuğun boyunun hizasına gelmek için diz çökmeli ya da çocuğu kucağa almalıdır. Göz teması, çocuğa duyulan ilgiyi ve kişiliğine duyulan saygıyı gösterir. Göz teması, donuk bir şekilde olmamalıdır. Konuşurken çocuğun aynı zamanda ses tonuna, yüz ifadelerine ve bakışlarını kaçırıp kaçırmadığına dikkat edip, davranışları ile söylediklerinin tutarlı olup olmadığına bakılır. Örneğin; anne-babası boşanan bir çocuğun hayır sizin ayrılışınıza üzülmüyorum derken gözleri sulanıyorsa çocuğun söyledikleri hakkında şüpheye düşeriz. Bu durumda iyi bir dinleyici olmak için, karşımızdaki kişinin yüzünü, elini, kolunu yani bedenini de duymamız gerekir. Çocuk kendisine yakın duran, yüzüne bakan kişiye daha çok güven, yakınlık ve konuşma isteği duyar. Çocuk bir şey anlatırken tamam, sen anlat ben dinliyorum diye ve bu arada yemekle uğraşan bir anneye anlatma isteği duymaz. Dinleme sırasında çocuğun sözünü kesmeden, çocuk durakladığında Hımm, evet, anlıyorum gibi, sözlü belirtiler ya da gülümseme, baş sallama gibi sözsüz belirtiler yapılmalıdır. 5

12 Çocuğu dinlerken sessiz olunmalı, zaman zaman duraklamalarla söze karışılmalıdır. Sessizliğin konuşan kişiye konuştukları hakkında düşünme, daha fazla açıklama ve olaya daha dikkatli bakma imkânı kazandırır. Bu, aynı zamanda çocuğu rahatlatır. Ahmet in benim için çok iyi bir arkadaş olduğunu düşünmüyorum artık! diyen bir çocuğun sözünü keserek, Ben sana baştan söylemiştim, Ahmedin iyi bir arkadaş olmadığını, artık kendine başka bir arkadaş bulmalısın demek, o çocuk için gereken sessizliği sağlayamaz. Çocuk düşüncelerini tam olarak söyleyemez, kendisini rahatsız hisseder. Tam bir sessizlik de iyi değildir. Çocuk konuşurken daha önce bahsedildiği gibi Hımm, evet, anlıyorum gibi sözler, duraklama ve yüz ifadeleri kullanılmalıdır. Çocuğu Dinlemenin Yararları Kelime dağarcığı zenginleşir. Konuşma yeteneği gelişir, kendi duygu ve düşüncelerini daha iyi ifade eder. Çocuğun içine kapanması, ağlaması, saldırgan davranması yerine; kendini sözel anlatarak rahatlamasını sağlar. Bu, çocuğun toplumsal yaşama uyumunu kolaylaştırır. Doğru anlaşıldığını hisseden çocuk, kendini daha huzurlu ve rahat hisseder. Bunun sonucu olarak da çocuğun kendine olan güveni artar. Çocuk ile anne-baba arasında bir yakınlık doğar İşbirliği İçine Girmek Çoğu zaman anne-baba ve çocuk üzerinde mücadeleler yaşanır. Bazen bu mücadele öylesine artar ki ebeveynle çocuk, karşılıklı olarak birbirlerini düşman gibi görürler. Annebabanın ellerini yıka!, yemeğini ye!, oyuncaklarını topla!, uyu! şeklindeki ifadeleri zaman zaman çocukta Ben ne istersem onu yaparım! şeklindeki olumsuz tepkisine sebep olabilir. Burada anne-baba çocuğu suçlarken, emir verirken, uyarırken şu soruyu kendine sormalıdır: Çocuk olsam bu durumda ben neler hissederdim? Önemli olan ebeveynin gördüğünü söyleyerek, sorunu dile getirerek, gerektiğinde çocuğu bilgilendirerek ve kendi duygularını yansıtarak işbirliği içine girmesidir. Annebabanın kendisini çocuğunun yerine koyduğunda yapacağı yaklaşım; suçlama ve tehdit içermeyeceğinden, çocuğa karşısındaymış mesajı yerine, onun yanında olduğu mesajını verecektir Sen Dili ve Ben Dili ile Konuşmak Sen Dili: Anne-baba-çocuk arasındaki anlaşmazlıklarla çocuğun yaptığı olumsuz davranışların sonucunda oluşur. Çocuğun olumsuz davranışları ya da sözlerinden sonra; anne-babada hoşnutsuzluk, kızgınlık gibi duygular oluşur. Böylece çocuk kendini itilmiş, sevilmemiş, reddedilmiş gibi hisseder. Dolayısıyla özgüveni sarsılır. 6

13 Sen dili ile gönderilen kızgınlık ifadeleri; davranışa değil, kişiye yönelik açık saldırıdır. Kızgınlığın kişiye yönelik olması çocuğu kızdırır ve onun karşılık vermesine yol açar. Zamanla çocuk içine kapanır iletişimini keser. Çocuk sevilmediğini düşünebilir. Onuru kırılan çocuk, Ama siz de hatalı davranıyorsunuz diyerek karşılık vermeye başlar. Bu durumda anne-babalar çocuğa daha fazla ceza vermeye başlarlar. Sen Dili Suçlayıcıdır. Davranıştan ziyade, kişiliğe yöneliktir. Kişiye, anlaşılmadığını hissettirir. Yeniden konuşma isteğini engeller. Neye kızıldığının anlaşılmamasına sebep olur. Kişiyi incitir, kırar. Kişinin direnmesine yani savunucu iletişime sebep olur. Çocukta sen dili ile konuşmak yerine ben dili ile konuşmayı tercih etmelidir. Ben Dili Ben dili, duygu ve düşüncelerimizi içtenlikle ifade eden sözcüklerdir. Ben dili ile konuşmak, duygu ve düşünceleri anında ilettiği için kullanan kişiyi rahatlatır. Neden böyle yaptın? yerine Bu davranışa çok içerledim ; kızgınlık ve öfke gibi birikimleri önler. Ben mesajlarının daha etkili olmasının sebebi sorumluluk mesajları olarak değerlendirilmelerinden kaynaklanır. Ben mesajı gönderen kişi, kendi hakkında yaptığı değerlendirmeyi, karşısındaki kişiyle paylaşmak üzere sorumluluk yüklenmektedir. Bu sebeple karşısındaki kişinin davranışını değiştirme olasılığı da yüksektir. Ben Dilinin Yararları Savunmaya itmez. Suçluluk hissettirmez. Duygunun sebebi anlaşıldığı için iletişim sağlıklı olur. Ben iletisi olan kişi, başkalarını da düşünmeyi öğrenir. Yakınlaşmayı sağlar. Anlaşmazlıkları azaltır. Konuşan kişiyi rahatlatır. Sen Dili ve Ben Diline Örnekler Sen Dili: Kes sesini çok fazla gürültü ediyorsun. Ben Dili: Yüksek sesle konuştuğun zaman ( davranışın yargılanmadan tanımlanması ) dikkatim dağılıyor. Böyle olunca da gerginleşiyorum.( duygunun ifadesi ) 7

14 Sen Dili: Ahmet! Ders anlatırken bana soru sorma. Ben Dili: Ben ders anlatırken sözüm kesilince tekrarlamak zorunda kalıyorum. Bu da benim canımı sıkıyor. Dört yaşındaki çocuğunun oyuncağını, yatmakta olan kardeşinin yatağına fırlattığı için sinirlenen anne; Sen Dili: Sen kötü bir çocuksun ya da yapma! yerine Ben Dili: Sen oyuncaklarını attığında, kardeşinin zarar göreceğinden endişe ediyorum ve sinirleniyorum Empati Aile içi iletişimde önemli olan bir konu ise empati kurabilmektir. Çocukluk çağında yaşanan birçok ruhsal ve davranışsal problemler, empatik yaklaşım sayesinde erkenden tanınabilir ve müdahale edilmesi kolaylaşabilir. Empati: Bir kişinin kendisini karşıdakinin yerine koyup, olaylara onun bakış açısından bakması ve hissetmesi çabasıdır. Empati yeteneği olmayan çocuklar, kendilerine nasıl davranılırsa karşısındakine de öyle davranırlar. Düşen bir arkadaşını teselli etmek yerine ona bağırır hatta vururlar. Diğer bir örnek ise; çocuk oyuncaklarıyla oynarken oyuncağını kırdı üzülecek ne var!? demek yerine Oyuncağını çok sevdiğini ve buna üzüldüğünü anlıyorum demek daha uygun olmaktadır. Oyuncağın, çocuğumuz için ne kadar kıymetli olduğunu anlatan cümleler kurmak gerekir. Empatisi olmayan kişiler, yalnız kendilerini düşünürler. Birisine kızdıklarında bunu şiddete başvurarak gösterirler. Resim 1.3: Aile içi iletişimde empati kurabilmek Önemlidir 8

15 1.3. Çocukla İletişim Bedensel Yöneltme Bebekler yaşamın ilk evrelerinden başlayarak dokunulmayı, kucaklanmayı ister. Zaman içinde iletişim için gerekli öğeler: beden (ten) teması, göz kontağı, gülümseme, canlı bir çevre gerekli öğeleri oluşturur. Bebeğin temel ihtiyaçlarından birisi de kucağa alınmak, sarılıp okşanmaktır. Bebekler ancak bedensel temas sağlandığında sevildiğini hissederler. Resim 1.4: Bebekler bedensel temas sağlandığında sevildiğini hisseder Çocuğunu olduğu gibi kabul eden, onu destekleyip yüreklendiren aile üyeleri, çocuğun benlik değerinin tohumlarını ekmiş olur. Kabul belirtileri arasında kucaklamak, öperek sevmek gibi fiziksel temaslar vardır. Araştırmalar psikomatik hastalıkları olan kişilerin, yeteri kadar yakın bedensel temasla sevilmedikleri, öpülüp kucaklanmadıklarını ortaya koymuştur Sözel Yöneltme Bebeğin ağlaması, sözel iletişimi oluşturan unsurlardan bir tanesidir. Bebeğin ağlaması Benimle ilgilenin. Size söyleyeceğim çok önemli bir şey var. Lütfen beni dinleyin! demesine benzer. Eğer bu çağrıya kulak verilmez, bebekle ilgilenilmez ise bebekte temel güven duygusu gelişmez. Ağlayarak bir ihtiyacını dile getirdiğinde, yumuşak bir ses tonu eşliğinde ihtiyacını gidermek, aslında bebeğin kendi duygularını iletişim içinde kullanmasını öğretir. Bebekle konuşurken sevgi dolu sözcükler kullanılmalıdır. Ses tonuna dikkat edilmeli, asla sert bir ses tonu kullanılmamalıdır. Bebekle yavaş yavaş konuşulmalı ve konuşurken bebeğin, annenin yüzüne bakması sağlanmalıdır. 9

16 Yetişkin ile Çocuk Arasındaki İletişimi Engelleyen Faktörler Çocuk konuşurken yetişkinin susması çocukta, dinlenilmediği, önemsenmediği ve değer verilmediği düşüncesini yaratır. Bu durumda çocuk konuşmayı keser. Emretme davranışı çocukta, söylenenin tersini yapmayı ve başkaldırıcı davranışlara yönelttiği gibi boyun eğmeye ve kolay kabullenmeye de sebep olabilir. Çocuğu suçlama, çok konuşuyorsun! geveze gibi sözler söyleme suçluluk duyguları yaratır. Azarlanma korkusuyla çocuk siner. Eleştirme ve yargılama, çocuğun kendini yetersiz hissetmesine yol açar. Uyarma, tehdit etme korkuya ve bunun sonucu olarak boyun eğme ya da kızgınlıkla isyan duygularının gelişmesine yol açar. Bir daha yaparsan! gibi tehdit, çocuğu acaba yaparsam ne olur? düşüncesine iterek yasaklanan şeyi yapmasına neden olabilir. Alay etme ve ad takma, çocuğun öz saygısının zayıflamasına sebep olur. Geri zekalı!, sulu göz gibi aşağılayıcı ya da herkül gibi yüceltici sözlere çocuk kolayca inanır ve kendisi hakkındaki düşünceleri yanlış biçimlenir. Çocukla tartışma, karşı koymayı kışkırtır. Kısır tartışmaların sonu da iletişimin kesilmesine ve çocuğun kendini yetersiz hissetmesine sebep olacaktır. Konuyu değiştirme ya da şakaya vurma da güçlükleri yenme düşüncesi yerine onlardan kaçmak gerektiğini aşılar. Çocuğu aşağılama, çocuğun kendini mahcup ve önemsiz hissetmesine yol açar. Utandırma davranışı, çocuğun kendisini yetersiz ve beceriksiz hissetmesine sebep olur. Çocuk, yaşıtlarının yanında bile mahcup olma korkusunu yoğun bir şekilde yaşayabilir Doğru İletişim Kurmaya Yönelik Etkinlik Örnekleri Etkinlik 1: Bebekler kelimeleri tekrar tekrar işittiklerinde, beynin konuşma dil bölgeleri uyarılır. Ne kadar çok konuşma işitilirse, beynin bu bölümleri de o kadar fazla büyür ve gelişir. Bebeğe günlük olaylar hakkında öyküler anlatılmalı, şarkılar söylenmelidir. Bebek beslenirken, altı ya da giysileri değiştirilirken yapılan işler hakkında bebekle sürekli konuşulmalıdır. Örnek Şu anda bezini değiştiriyorum veya akşam yiyeceğimiz yemekleri hazırlamaya çalışıyorum gibi konuşmalar sırasında bebeğin neler yaptığından da bahsedilebilir. Bebek kollarını ve bacaklarını sallarken Şu anda kollarını ve bacaklarını salladığını görüyorum ya da bebek sesler çıkarırken şimdi bana bir şey söylemek istediğini duyuyorum şeklinde, bebekle konuşulmalıdır. 10

17 Etkinlik 2: Bebeklere nesnelerin adı sürekli söylenmelidir işte biberonun ya da şimdi çoraplarımızı giyelim gibi ifadeler, bebeklerin ilk sözcük hazinesinin oluşmasına katkıda bulunur. Bebek büyüdükçe ayakkabıların nerede? gibi sorular sorulmalıdır. Küçük çocuklar her ne kadar sorulan sorulara kelimelerle cevap vermesede, işaret ederek (ayakkabıyı) göstermekten zevk alacaktır. Zaman içerisinde konuşmayı öğrenirken hatırlayacağı sözcükleri zihninde depolayacaktır. Etkinlik 3: Bebek hafifçe kucakta sallanırken kafiyeli şiirler, nakaratlar, maniler söylenmelidir. Buraya bir kuş konmuş yüzünüzü saklayıp açarak cee yapma gibi oyunlar oynanmalıdır. Etkinlik 4: Bebeğin ilk kitaplarının salyaya dayanıklı, hafif ve kolay yırtılmayan cinsten olmasına dikkat edilmelidir. Kitapları çiğnemek ya da yere atmak isterse endişe edilmemelidir. Bebekle beraber kitap okumaya başlayınca, O eninde sonunda kitabı nasıl tutacağını ve sayfaları nasıl çevireceğini öğrenecektir. Resim 1.5: Çocukla iletişimde kitaplardan yararlanılmalıdır 11

18 Etkinlik 5: Çocukla karşılıklı oyunlar oynanmalı. Oyuncak bebek ve diğer aksesuarlarla hayalî oyunlar oynanarak, çocuğa model olunmalıdır. Yetişkin ve çocuklar Çay partisi oyunu oynayabilir. Yetişkin, oyuncak fincanla çay içiyormuş gibi yapar ve tadının ne kadar güzel olduğunu söyler. Çocuk da taklit eder. Daha sonraki aşamalarda, genellikle çocuk da yetişkinleri yönlendirir. Etkinlik 6: Çocukla Sessizlik oyunu oynanır. Sessizlik oyunuyla çocuk yeri geldiğinde susmayı ve çevresindeki insanları dinlemeyi öğrenecektir. Çocuğa, Bak seninle yeni bir oyun oynayacağız. Buna Sessizlik oyunu denir. Sonra ona susmasını ve dışarıdan gelen seslere kulak vermesini, bu seslerin nereden geldiğini ve ne sesi olduğunu tanıması istenir. Susmasını ve sizin fısıldayacağınız şeylere kulak vermesi söylenir. Çocuk bu oyunu oynarken dinlemeyi öğrenecektir. Çocuk yemek, yatmak veya yıkanmak istemediği, huysuzluk ettiği sıralarda sessizlik oyunu nu oynamak, çok oyalayıcı olacaktır. Etkinlik 7: Ben küpleri sayesinde, bebeğin dil gelişimi desteklenecek, küçük kaslarını geliştirecek, kendisi ve başkalarını tanıyabilecektir. film. Malzemeler: Çocuğun ve yakınlarının resmi, bant, gazete kâğıdı, küçük kutular, streç Yapılışı: Gazeteyi avucunuzda sıkıştırarak, kutuların içine sıkı sıkı doldurulur. Kutuların ağzı bantlanır. Kutunun her bir tarafına fotoğraflar yapıştırılır ve streç film ile kaplanır. Uygulama: Çocuk bu küpleri oynarken fotoğraflar hakkında konuşulur. Fotoğraftaki kişiler, parmakla gösterilerek o kişi hakkında tanıtımda bulunulur. Bebekten kendisini ve yakınlarının resmini bulması istenir. 12

19 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ 0 36 Ay çocuğuyla kurulan iletişimin, tanım ve önemini araştırınız. Araştırmalarınızı rapor haline getirip sınıf ortamında sununuz. İşlem Basamakları 0 36 Ay çocuğuyla kurulan iletişimin, tanım ve önemini araştırınız. Araştırmalarınızın bilgilerini asetatlara ve kartonlara geçiriniz Bilgi konularınızı fotoğraf, resim vb. unsurlarla takviye ediniz. Araştırdığınız bilgileri, fotoğraf ve resimlerle destekleyerek raporlaştırınız. Çalışmalarınızı sınıfta tepegöz ve sınıf panosu kullanarak sununuz. Arkadaşlarınızın hazırladığı çalışmaları ve kendi çalışmalarınızı karşılaştırınız. Öneriler Araştırmalarınızı yaparken kaynak kitaplardan, dergilerden ve internetten yararlanabilirsiniz Yaratıcılığınızı kullanarak, çalışmalarınızı temiz ve düzenli hazırlayınız. Yaratıcı ve estetik olmaya, özen gösteriniz.çektiğiniz fotoğraflar ile istekli, temiz ve düzenli olarak sunuş hazırlayınız. Sunumunuz sırasında istekli olunuz. Objektif bir değerlendirme yapınız. 13

20 KONTROL LİSTESİ Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmaları, kendiniz ya da arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır Ay çocuğuyla kurulan iletişimin, tanımı ve önemi konusunu araştırdınız mı? 2. Araştırdığınız bilgileri, asetat ve fon kartonuna geçirdiniz mi? 3. Bilgi konularınızı resim ve fotoğraflarla desteklediniz mi? 4. Araştırdığınız bilgileri, resim ve fotoğraflarla destekleyerek raporlaştırdınız mı? 5. Çalışmalarınızı sınıf ortamında tepegöz ve sınıf panosunu kullanarak sundunuz mu? 6. Kendi çalışmalarınızı ve diğer çalışmaları karşılaştırdınız mı? DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonunda, Hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın hepsi evet ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 14

21 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette, öğrendiğiniz bilgileri ölçmek amacıyla aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz. Cevaplarınızı cevap anahtarından kontrol ediniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi, bebeğin iletişim kurmak için gösterdiği ilk girişimler arasında yer alır? A) Annesiyle göz kontağı kurmaması B) Bakışları takip etmez C) Ses çıkarmaz D) Gülümser 2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Çocuğu dinlerken rahat bir şekilde oturulmalıdır B) Çocukla konuşurken göz teması kurulmalıdır C) Dinleme sırasında çocuğun sözü kesilmemelidir D) Hepsi 3. Aşağıdakilerden hangisi sen dilinin bir özelliğidir? A) Suçlayıcıdır B) Kişiyi incitmez C) Kişi anlaşıldığını hisseder D) Konuşma isteğini engellemez 4. Aşağıdakilerden hangisi bebeğin iletişim kurmak için gösterdiği ilk girişimlerden biri değildir? A) Bebeğin anneyle göz kontağı kurması B) Anlamsız sesler çıkarması C) Yürümesi D) Gülümsemesi 5. Aşağıdakilerden hangisi iletişim özelliklerinden biri değildir? A) Dinlemek B) Yemek yemek C) Empati D) Sen-ben mesajları 6. Aşağıdakilerden hangisi, uzun süre dinlenmeyen çocukta görülen bir özellik değildir? A) Mutludur B) Saldırgandır C) Çalma davranışı gösterir D) Kendisine zarar verir 15

22 7. Aşağıdakilerden hangisi sen dilinin bir özelliğidir? A) Kişiyi incitmez B) Suçlayıcıdır C) Kişiye anlaşıldığını hissettirir D) Kişinin direnmesine neden olmaz 8. Aşağıdakilerden hangisi sen diline bir örnek değildir? A) Neden doğru dürüst yemek yemiyorsun! B) Sen çok yaramaz bir çocuksun! C) Kes sesini çok fazla gürültü ediyorsun! D) Alp işten geldim çok yorgunum. Davulunu çaldığın zaman başım ağrıyor! 9. Kişinin kendisini karşısındakinin yerine koyup olaylara onun bakış açısından bakmasına ve hissetmesine ne denir? A) Empati B) Bedensel yöneltme C) Sözel yöneltme D) İletişim 10. Anne ile bebek arasında kurulan iletişimde, sözel yöneltme nasıl olmalıdır? A) Anne, bebekle konuşurken sevgi dolu sözcükler kullanmalı B) Annenin ses tonu sert olmalı C) Bebekle göz teması kurulmamalı D) Bebek ağladığında ilgilenilmemeli DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevaplar verdiyseniz, öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek ilgili bölümü kontrol ediniz. Cevaplarınız doğruysa diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 16

23 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda uygun ortam sağlandığında, 0 36 ay çocuğuna uygun çevre düzenlemesi yapmayı kavrayabileceksiniz. ARAŞTIRMA 0 36 Ay çocuğunun açık hava gereksinimi hakkında, konuyla ilgili kaynaklardan, dergilerden, internetten araştırınız. Topladığınız bu bilgileri raporlaştırınız. Hazırladığınız raporu sınıfınızda sununuz AY ÇOCUĞUNA UYGUN ÇEVRE DÜZENLEMESİ 2.1. Açık Hava Gereksinimi Bebeğin açık havaya çıkarılması, güneş alması her zaman gereklidir. Güneş ışığı kemiklerin gelişmesine yardımcı olur. Böylece bebek, yeteri kadar D vitamini alacak Raşitizm denen hastalığın ortaya çıkması engellenmiş olacaktır. Bebeklerin cildinde, cildi güneşe karşı koruyan melanin adlı doğal koruyucu yapılar henüz oluşmamıştır. Bu nedenle 1 yaşın altındaki bebekleri güneş ışığından korumalıyız. Bebek ilk güneşe çıktığında birkaç dakika tutulmalı, bu süre her gün azar azar arttırılmalıdır. Kışın öğle vakitleri en sıcak saatlerdir. Bu ayların öğle saatlerinde bebeği açık havaya çıkarmak iyi olur. Çocuklar en rahat açık havada oynarlar. Çocuklar için açık havada oynamak büyük bir ihtiyaçtır, özellikle ilkbaharda açık havada oynamaya can atarlar. Parklara, bahçelere koşarlar. Açık hava oyun yerleri, trafiğe kapalı yerlerde olmalıdır. Tozlu, taşlı yerlerde olmamalıdır. Bebek ve Güneş 0 1 Ay: Yeni doğan bebeğin, özellikle ilk günlerinde ortam ısısı normal sınırlarının üstüne yükseldiğinde, terleme fonksiyonu yeterli olmadığından vücut ısısı yükselebilir ve bebeği olumsuz etkileyebilir. Bebekler bu ortamda, deri yoluyla çok miktarlarda sıvı kaybedebilirler. Bu nedenle bebeklerin yaz aylarından güneş ışınlarının dik olduğu saatlerde serin ortamlarda kalmasına ve oda ısısının 25 C nin üstüne çıkmamasına dikkat edilmelidir. 17