SGK güvencesiyle hiç bir ücret ödemeden Böbrek Nakli! Kent Hastanesi BÖBREK NAKLİ MERKEZİ

Transkript

1 SGK güvencesiyle hiç bir ücret ödemeden Böbrek Nakli! Kent Hastanesi BÖBREK NAKLİ MERKEZİ

2

3 SGK güvencesiyle hiç bir ücret ödemeden böbrek nakli! Kent Hastanesi Böbrek Nakli Merkezi 1

4 Böbrek nedir? Böbreklerimiz görünüm olarak fasulyeye benzeyen bir çift organdır. Yetişkin insanlarda böbreklerin her biri gram ağırlığındadır. Böbreklerimiz karın boşluğu içerisinde, karın zarının arkasında, omurganın her iki yanında yer almaktadır. Böbrekler nasıl çalışır? Böbrekler, nefron olarak bilinen yüz binlerce küçük hücrenin bir araya gelmesinden oluşur. Her böbrekte yaklaşık olarak birer milyon nefron vardır. Her nefron başlı başına bir kimyasal fabrikadır. Kan buradan geçerken temizlenir ve idrar meydana gelir. Atık maddeler idrar yoluyla uzaklaştırılır. Nefronlar ürettikleri idrarı, toplama kanallarına boşaltır, oradan da idrar yolu (üreterler) ile mesaneye gider. Böbreğin görevleri: Nefronlar, içerilerinden geçen kandan atık ve zehirli maddeleri, fazla mineralleri ve suyu süzerek vücuttan dışarı atarlar. Kan basıncını kontrol altında tutar. Aktif D vitamini üreterek kemiklerimizin sağlıklı ve kuvvetli olmasına katkı verir. Kandan vücut için lüzumlu kimyasal ve başka maddelerin kaybını engellemek de böbreklerin görevleri arasındadır. Kırmızı kan hücresinin kemik iliğinde yapımı için gerekli olan eritropoietin hormonu böbreklerden salınır. Böbrek yetmezliği: Böbreğin görevlerini yapamaması ve fonksiyonlarını yitirmesi demektir. Vücudumuzda tüm organlar birbirleri ile bağlantılı olarak işlev görürler. Böbreklerimizin atıkları vücuttan ayırma-uzaklaştırma görevini yerine getirememesine böbrek yetmezliği denir. Böbrek yetmezliği; yaş, cinsiyet, ırk, din ve sosyal statü ayrımı yapmaksızın bir anda her birimizin karşısına çıkabilecek bir sağlık problemidir. 2

5 3 Böbreklerin işlevini yerine getirememesi ile birlikte yaşanabilecek problemler: 1. Yüksek tansiyon 2. İştahsızlık, bulantı - kusma 3. Kansızlık, kemik ağrıları 4. Halsizlik - yorgunluk 5. Ayaklarda ve göz çevresinde şişlik 6. Ciltte kaşıntı ve sarı renk 7. Baş ağrısı, kiloda artış, ağızda kötü koku, sinirlilik 8. İdrar olmaması ya da çok az olması 9. Baş dönmesi, göz kararması, cinsel isteksizlik, menstüral siklus bozukluğu Kronik Böbrek Yetmezliği teşhisi konulan hastanın yaşamını devam ettirmek için seçebileceği yöntemler: Hemodiyaliz Sürekli ayaktan periton diyalizi Böbrek Nakli

6 1-Hemodiyaliz: İşlevini göremeyen böbreğin yerine bazı görevlerin bir makine tarafından en az haftada 3 gün, 4 saat yapılarak yaşamın devamının sağlanması. 2-Sürekli ayaktan periton diyalizi: Periton diyalizi normal böbreğin bazı işlevlerinin taklit edildiği bir tedavi yöntemidir. Dışarıdan bir kateter yardımı ile karın zarı kullanılarak diyaliz solüsyonu karın boşluğuna verilir, verilen solüsyonun atık maddeleri vücuttan uzaklaştırması amaçlanır. 3-Böbrek nakli: Çalışmayan böbreğin görevini yerine getirmesi için yeni bir böbreğin insan bedenine nakledilmesidir. Nakil sırasında çalışmayan böbreğiniz sizin için risk taşımıyorsa yerinde kalır. Nakledilen böbrek kasık bölgesinin hemen üstüne yerleştirilir. 3.1-Kadavradan Böbrek Nakli: Trafik kazası, beyin kanaması, beyin tümörü veya kalp krizi sonrası beyin ölümü gerçekleşen kişilerin organlarını ailelerinin bağışlaması sonrası yapılabilir. Yapılan incelemeler organ veren hastanın herhangi bir bulaşıcı hastalık, kanser veya böbrek hastalığına sahip olmadığını göstermelidir. Uygun şartlarda çıkartılan ve özel koruma sıvılarında korunan böbreklerin en kısa sürede takılması gerekmektedir Canlı Vericiden Böbrek Nakli: Böbrek yetmezliği olan ve böbrek nakline ihtiyacı olan hastalara canlı bir vericidien alınan bir böbreğin nakledildiği ameliyat biçimidir. Kişinin en az 2 yıldır evli olduğu eşi, 4. dereceye kadar yakınlığı olan akrabaları, kayın kısmı ve etik kurulu tarafından onaylındığı taktirde başka bir yakını böbrek vericisi olabilir. 4

7 Kent Hastanesi'nde ameliyata hazırlık süreci: Böbrek nakli olmak üzere hastanemizde "Organ Nakli" bölümüne başvuran hastalar, böbrek nakli ekibi tarafından değerlendirilerek 4-5 gün içinde tüm tetkikleri tamamlanır. Sonuçlar ekip tarafından (Organ Nakli Konseyi'nde) değerlendirilir. Hem böbrek alacak hem de böbrek verecek kişinin ameliyata engel bir durumunun olmaması esastır. Ameliyata engel durumu olmayan hastalarda böbrek alacak aday ameliyattan 4 gün önce hastaneye yatırılarak tedaviye başlanır. Kent Hastanesi'nin böbrek nakli hedefi: Böbrek naklinde amaç, çalışan bir böbrekle bireyi bağımsız hale getirmek, yaşam kalitesini artırarak normal hayatına devam etmesini sağlamaktır. Verici olmanın faydaları: Ailenizden herhangi birini sağlığına kavuşturma şansınız vardır. Kardeşinizin, çocuğunuzun ya da eşinizin haftada 3 kere hemodiyalize girmesi ya da günde 4 kez periton değişimi yapması, ara ara rahatsızlanması ve zaman içinde bunların sıklığı ve şiddetinin artması; bunlara bağlı olarak da sağlığının ve psikolojisinin bozulduğunu görmek tüm aile bireyleri için yıpratıcıdır. Vericinin hasta ve ailesinin yaşam kalitesini yükseltme şansı vardır. Vericiye tüm tıbbi testler ayrıntılı olarak yapıldıktan sonra son karar tüm hekimlerin (Nefrolog, Cerrah, Organ Nakil Koordinatörü, Radyolog, Psikolog vb.) bulunduğu bir konsey tarafından verilir. Verici olma ya da olamama kararını bir hekim tek başına veremez. Buradaki amaç ailede iki hasta değil, sağlıklı iki birey yaratmaktır.

8 Verici olmanın riskleri Her ameliyatta olduğu gibi böbrek vericisi olmanın da ameliyat riskleri vardır. Bu yüzden hiç kimse ameliyatın % 100 başarılı olacağını garanti edemez. Bununla birlikte ameliyat riski safra kesesi, fıtık vb. gibi basit ameliyatlardan farklı değildir. Ameliyattan sonraki birkaç gün kesi yerinde ağrı olur. Verici genellikle ameliyatın 4. gününde hastaneden taburcu edilir. 5 gün içinde normal yaşamına dönebilir. Ameliyattan aylar ya da yıllar sonra vericinin tansiyonunda bir miktar yükselme olabilir. Bu yükselme nakil öncesi tüm testler yapıldığı zaman toplumdaki tansiyon yükselmesi ile aynı orandadır. Toplumdaki diğer bireyler gibi düzenli kontroller ile sağlıklı bir yaşam sürmek mümkündür. Alıcı olmanın faydaları Tüm çalışmalar göstermiştir ki; yaşam süresi böbrek nakli yapılan hastalarda diyaliz hastalarının 3 katıdır. Hastanın yaşam ömrü uzamaktadır. Ayrıca nakilden sonra takılan böbrek fonksiyonlarını kaybetse bile hastanın hem tekrar diyalize dönebilme hem de ikinci defa nakil olabilme şansı vardır. Ameliyat sonrası izlem Ameliyat günü önce böbrek vericiniz, kısa bir süre sonra da siz (böbrek alıcısı) ameliyata alınırsınız. Ameliyattan önce verici, daha sonra da siz çıkarsınız. Her ikiniz de ameliyat sonrası odasına alınarak, sık sık tansiyon, ateş ve nabız takipleriniz yapılır. İdrarınız ve kan tahlilleriniz sık takip edilir. Tedavi olarak serumlarınız vardır, ilaçlarınız belli sıklıkta hemşireniz tarafından yapılır. Ameliyat sonrası 8 saat ağızdan herhangi bir içecek ve yiyecek verilmez. Canlı vericiden yapılan nakilde böbrek hemen çalışmaya başlar ve tekrar diyalize girmeniz gerekmez. Kadavradan nakil yapıldığında böbreğin çalışmaya başlaması daha uzun zaman alabilir. Böbrek çalışmaya başlayıncaya kadar desteklemek için hemodiyaliz tedavisi uygulanması gerekebilir. Böbreğin takıldığı bölgede yüzeysel acıma ve uyuşukluk olabilir bu durum geçicidir ve zamanla düzelir. Bazı hastalarda böbreğin takıldığı taraftaki bacakta şişlik olabilir, şişen bacak uzatılmalı ve altına yastık konularak şişkinliğin artması engellenmelidir. 6

9 Kent Hastanesi'nde ameliyat sonrası izlem: Ameliyatınızdan sonraki üçüncü gün evde kullanacağınız ilaçlarınız böbrek nakli koordinatörü ve böbrek nakli hemşiresi tarafından size öğretilmeye başlanır. Taburcu oluncaya kadar kullanacağınız ilaçların ismini, hangi sıklıkta, hangi saatlerde ve ne kadar alacağınızı öğrenirsiniz. Taburcu olmadan önce böbrek nakli koordinatörü ya da hemşiresi evinizi ziyaret ederek ailenizin eğitimlerini verir, hastanın ev yaşamına göre eğitimini planlar. Taburcu olacağınız günden bir gün önce, böbrek nakli koordinatörü ya da böbrek nakli hemşiresi tarafından taburculuk eğitiminiz verilir. Taburcu olmadan evinizin ve ailenizin ziyaret edilmediği durumlarda, taburculuk sonrası mutlaka böbrek nakli koordinatörü ya da hemşiresi tarafından ziyaret edilirsiniz. 7

10 Taburcu olduktan sonra yapılacak kontrolleriniz: Taburcu olduktan sonra kontrolleriniz organ nakli / nefroloji polikliniğinde sürdürülecektir. Poliklinik kontrollerinin amacı; yeni böbreğinizin işlevlerini izlemek, oluşabilecek sorunları erken teşhis etmek ve yaşam kalitenizi arttırmaktır. İlk ay için haftada bir, İkinci ve üçüncü ayda iki haftada bir, 4 ay -1 yıl arasında ayda bir, 1 yıldan sonra 3 ayda bir kontrole gelmelisiniz. (Gerekli görülen durumlarda izlem araları kısaltılır.) Her kontrolde sabah saat 10.00'dan önce kan testleri istenir. Bu nedenle hastaneye aç karına gelmeniz gerekir. İlaç kartınızda kan verinceye kadar içmeniz gereken ilaçları saatinde içmelisiniz. Kullandığınız ilaçları ve ilaç kartınızı yanınızda getirin. Gerekli kan testlerini yaptıktan sonra yemeğinizi yiyerek diğer ilaçlarınızı alabilirsiniz. Farklı ya da yeni bir şikayetiniz olduğunda, bu durumu böbrek nakli bölümümüzde sizi takip eden hemşirenize veya doktorunuza ulaşıp hangi saatte olursa olsun bildirin. Aşağıdaki durumlarda mutlaka doktorunuzu arayın: Durumunuzu değerlendirin ve aşağıdaki değişiklikler olduğunda kontrol gününüzü beklemeden böbrek nakli bölümü hemşirenizi veya sizi takip eden doktorunuzu arayın, bilgilendirin. İdrar yaparken yanma ve ağrı varsa, İdrar ile birlikte kan geliyorsa, 24 saatte 600 ml'den daha az idrar çıkışı varsa, Vücut ısınız 37.8 C'den yüksek ise; halsizlik ve eklem ağrısı varsa, Nabız hızında artma ve çarpıntı hissiniz varsa, Nefes almakta zorluk, öksürük ve balgam çıkarma, balgamda kan şikayeti varsa, Rahatsızlık ve sinirlilik varsa, Tansiyonda ani düşme veya yükselme varsa, Ödem, göz çevresinde şişlik, kol ve bacaklarda şişlik varsa, Bulantı, kusma ve ishaliniz varsa mutlaka doktorunuzu arayın. * Sandimmun kapsül kullanıyorsanız sabah 08.00'da ilacınızı içiniz. Kanınız ilacınızı içtikten 2 saat sonra alınacaktır. Prograf kapsül kullanıyorsanız ilacınızı içmeden geliniz. İlaç düzeyini ölçüm için kan alınması, ilacın içilmesini takip eden 11. saatte yapılmalıdır. Rapamune veya Certican tablet kullanıyorsanız ilacınızı içmeden geliniz. İlaç düzeyini ölçüm için kan alınması, ilacın içilmesini takip eden 11. saatte yapılmalıdır. 8

11 Eve dönüş: Böbrek naklinden sonra eve dönüşte genelde hastalar kendilerini iyi hissederler. Fakat bu iyilik hali yanında, nakledilen böbreği kaybetme korkusu ile ilk birkaç hafta içinde endişe, sıkıntı ve stres yaşayabilirler, iyileşmenizde, ailenizin ve sizin böbrek nakli konusunda bilinçlenmeniz çok önemlidir. Bu süreçte doğru bilgileri öğrenmeniz size yol gösterici olacaktır. Ortalama ilk üç ay içinde bazı sorunlar olabilir. Yaşanabilecek bu sorunlara rağmen hastalar normal yaşamlarına geri dönerler. Çalışabilirler, evlenebilirler, çocuk sahibi olabilir ve toplumda sorumluluklar üstlenebilirler. Yaşamınızda öncelikle dikkat etmeniz gereken noktalar şunlardır; İlaçlarınızın düzenli kullanımı Enfeksiyonlardan korunma Beslenme düzeni Egzersiz 9

12 İLAÇLARINIZ: Nakil sonrası size verdiğimiz ilaçlar, bağışıklık sisteminizin etkinliğini azaltarak nakil olan organın reddini önler. Ancak bu ilaçlar enfeksiyona olan yatkınlığınızı arttırırlar. Ameliyattan sonraki ilk altı ay için nakil olan böbreğin çalışmasını korumak için bu ilaçlar daha yüksek dozlarda kullanılır. Takiplerinde sorun olmayan hastalarda ilaçların dozları altı aydan sonra azaltılır. Bununla birlikte bu ilaçların bazılarını sürekli kullanmanız gerekli olup, asla doktorunuzun önerdiği dozdan az ya da fazla dozda kullanmayınız. Bağışıklık sistemini baskılayan bütün ilaçların yan etkileri vardır. Doktorunuz yan etkileri en az olacak şekilde ilaç tedavinizi düzenleyecektir. Tedaviniz birkaç ilacı içerir. İlaç dozları her hastaya göre farklılık gösterir. Diğer hastaların sizden daha az ya da fazla ilaç kullanmasında kaygı duymayın. BÜTÜN İLAÇLARINIZ İÇİN UYULMASI GEREKEN KURALLAR: İlaçlarınızı hergün aynı saatte alın. Kendinizi çok iyi hissetseniz bile ilacınızı asla değiştirip, doz atlaması yapmayın. Eğer yanlışlıkla fazla doz kullandıysanız hemen doktorunuzu arayın. Sadece kendi ilaçlarınızı kullanın. Asla diğer hastalara ilaç vermeyin ve başkalarından ilaç alıp içmeyin. İlaçların son kullanım tarihlerine dikkat edin. Eğer geçmiş ise hiç kullanmadan aldığınız eczaneye geri gönderin İlaç yan etkilerini doktorunuza bildirin. Doktorunuzdan habersiz ilaç dozlarını değiştirmeyin. İlaçlarınızı serin, kuru, güneş ışığından uzak yerlerde bulundurun; buzdolabında saklamayın. Tüm ilaçlarınızı çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutunuz. Kapsülleri yutabilirsiniz. Asla çiğnemeyin, ezmeyin ya da açmayın. Farklı bir ilaç kullanmanız gerektiğinde mutlaka doktorunuza danışın. Almakta olduğunuz ilaçlar başka ilaçlarla etkileşim gösterebilir; ilaç düzeyinde azalma veya yükselmeye neden olabilir. Eğer ilaçlarınız farklı renk ve kokuda ise ya da yumuşamış, kırılmış, katılaşmış ise muhtemelen bozulmuştur; bu ilaçları kullanmayın. Kimliğinizi ve kullandığınız ilaçların listesini her zaman yanınızda taşıyın. Nakil hastası olduğunuzu ve kortizon kullandığınızı belirtin. Bağışıklık sistemini baskılayan Sandimmun Neoral, Prograf, Cell-Cept, Myfortic, Rapamune, Certican ve Deltacortril gibi ilaçlardan almayı unuttuğunuzda, o dozu almış kabul edip devam ediniz. Bir sonraki dozu çift almak yapılacak en büyük hata olur. İlaç kartınızda yazılı olan ilaç isimlerinin yanında kaç miligram oldukları da yazmaktadır. Sizin kullanacağınız ilaç kalemle çerçeve içine alınmış dozda olandır. Reçetenizde ve ilaç raporunuzda yazılan ilaçlar ya da eczacının reçetenize göre tarif ettiği kullanım sıklığını, dozunu dikkate almayın. Size göre hazırlanmış ilaç kullanım bilgisi için sadece ilaç kullanım kartınızı kullanın. İlaçlarınızla ilgili hangi dozu kullanacağınızla ilgili anlaşılmayan bir bilgi varsa mutlaka doktorunuza ya da böbrek nakli hemşiresine başvurun. ÖNEMLİ: İlaçlarınızı her gün aynı saatte almaya özen gösterin. Kandaki düzeyinin tayini için Sandimmun alındıktan 2 saat sonra kan vermeniz gereklidir. Sandimmun un aç ya da tok karnına alınması fark etmez. Sandimmun bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Daima yeni bir ilaç aldığınızda doktorunuza danışarak alın. 10

13 NAKİL SONRASI OLUŞABİLECEK SORUNLAR: 1. Organ Reddi: Takılan yeni böbreğinizin vücut tarafından reddedilmesi ve ona karşı saldırının başlamasıdır. En sık ilk üç ay içinde görülebilir. En önemli nedeni ise bağışıklık sistemini baskılamak amacı ile kullanmakta olduğunuz Sandimmun Neoral, Prograf, Cell-Cept, Myfortic, Rapamune, Certican ve Deltacortril'in kan düzeyinin yetersiz kalmasıdır. Kan düzeyindeki bu yetersizlik; ya sizlerin ilaçları düzenli almamanız sonucu ya da düzenli alınan ilaçların bağırsaklardan emiliminin bozulması sonucu ortaya çıkar. Bu sorunla karşılaşmamanız için yapmanız gerekenler; ilaçlarınızı düzenli ve zamanında almak, İlaç kan düzeylerini ve böbrek fonksiyonları size belirtilen aralıklarda kontrol ettirmek, Alınan ilaçların bağırsaklardan emiliminin zor olduğu ishal, kusma gibi durumlarda hemşireniz ve doktorunuza bilgi vermektir. 11

14 Organ Reddi Tedavisi: Organ reddi olduğundan kan kreatinin düzeyinde artışla kuşkulanılır, ancak tanısı böbrek biyopsisi ile doğrulanır. Biyopside eğer hafif düzeyde bir organ reddi varsa kısa bir süre için (üç gün arka arkaya) yüksek doz kortikosteroid kullanacaksınız. Eğer organ reddi şiddetliyse tedavinizde başka ilaçlar kullanılacaktır ve tedavi gün arasında devam edecektir. İlk biyopsiden bir hafta sonra tekrar biyopsi yapılarak tedavinin etkinliğini değerlendirmek gerekebilir. 2. Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon) Hipertansiyon, tansiyonunuzun yükselme durumudur (>140/90). Genellikle ilerlemiş yaş grubunda görülmekle birlikte, böbrek nakli olan hastalarda da kullanılan ilaçlarla birlikte ortaya çıkabilir. Bunun için; Tansiyonunuzu sık kontrol ettirin. Aynı kolunuzdan, aynı saatlerde ve en az 30 dakika dinlenmiş durumda tansiyonunuzu kontrol edin. Diyetinizi mutlaka önerildiği gibi alın. Tuzu diyetinizden kaldırın. 4. Böbrek fonksiyonlarında değişim: Sizlere verdiğimiz bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar (Sandimmun, Prograf ve Rapamune veya Certican) böbrek işlevlerinde bozulmaya neden olabilir. İdrar miktarında azalma, İdrar renginde koyulaşma ve yanma hissi, Böbreğin nakledildiği kasığa vuran künt ağrı, Dinlenme ile geçmeyen yorgunluğunuz varsa doktorunuza başvurun. Bunun yanı sıra, su ve sıvı içecekleri yeterli miktarda tüketmeye çalışın. Stresten uzak durun. 3. Diyabet (Açlık Şekeri>126mg/dl) Böbrek nakli olan hastaların bazılarında, kullanılan bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar nedeni ile kan şekeri yükselebilir. Diyabet hastalığı tanısı konulabilir. Bunun için ek tedavi alabilirsiniz. Düzenli beslenmek, Size verilen egzersiz programına uymak, Diyabet ilaçlarının doğru kullanımı ile diyabetin getireceği sorunlardan korunabilirsiniz. 12

15 5. Baş ağrısı: Nakil sonrası kullanılan ilaçların (Sandimmun Neoral, Prograf) bir yan etkisi olarak ortaya çıkabilir. Uykusuzluk ve gerginlik yaşayabilirsiniz. Eğer alacağınız basit ağrı kesici ilaçlar ile (Vermidon veya Tamol gibi) baş ağrınız geçmiyor ise doktorunuz ile görüşüp kan testlerinizin yapılmasını sağlayın. Baş ağrısı için; Stresten uzak durun. İlaç alımınıza dikkat edin. Sigara kullanmayın. Gürültülü ortamlardan uzak durun. Romatizmal ağrı kesici ilaçlar kullanmayın! 13

16 6. Enfeksiyon: Bağışıklık sisteminin baskılanması organ reddinin önlenmesi için gereklidir. Fakat bu baskılanma sonucunda enfeksiyonlara karşı dirençte azalma olur. Nakil ameliyatından sonra kendinizi soğuğa karşı daha fazla korumalısınız. Enfeksiyon belirtileri: Ateşiniz 37.8 C ve üzeri ise İshal, bulantı, kusma, baş ağrısı, eklem ağrısı İştahsızlık ve yorgunluk, Nefes almakta zorluk çekiyorsanız, karın ağrınız var ise ve idrar yaparken sıkıntı hissediyorsanız Deri ve göz renginizde farklılık varsa ve yutma güçlüğü çekiyorsanız hemen doktora başvurmalısınız. Enfeksiyonu önlemek: Sizin ve ailenizin enfeksiyonlardan korunmak için bazı basit önlemler alması gereklidir. Bunlar; Yeterli, sağlıklı ve dengeli beslenin. Düzenli egzersiz ve kilo kontrolü yapın. Kalabalık alışveriş merkezlerinden, havalanmayan tiyatro, sinema gibi alanlarda bulunmaktan kaçının. Grip, nezle ve uçuk gibi aktif enfeksiyonu olanlardan uzak durun. Evinizdeki odayı en az sayıdaki kişi ile paylaşmaya çalışın. Odanızı hergün havalandırın ve güneş ışığı almasına dikkat edin. Özellikle taburcu olduktan hemen sonraki dönemlerde fazla ziyaretçi kabul etmeyin, ziyaret sürelerini kısa tutun. Çok kalabalık ortamlarda maske kullanın. Tuvaletten sonra ve yemekten önce ellerinizi mutlaka sabunla yıkayın. Açık ve kesik yaralarınızın üzerini steril sargı bezi ile kapatın. Bahçe işleri ve kirli işlerle uğraşırken eldiven giyin. Sigara içilen ortamlarda bulunmayın. Hava kirliliğinin olduğu günlerde sokağa çıkmayın. Meyve ve sebzeleri yıkamadan yemeyin. Asla sigara kullanmayın. Bu kendinize yapacağınız en büyük kötülüktür. Eylül ayında doktorunuza danışarak aşılarınızı (grip ve pnömokok) yaptırın. (Yumurta alerjiniz olmaması gerekir.) Dişlerinizi yumuşak bir fırça ve diş macunu ile günde 2-3 kez fırçalayın. 14

17 Ev hayvanları ve bitkiler: Enfeksiyon riski yüzünden tüylü ev hayvanlarını beslemek önerilmemektedir. Ancak birçok insan için bir ev hayvanını okşayabilmek ve ona bakabilmek iyileşme sürecini hızlandıran önemli bir faktördür. Balıklar en düşük enfeksiyon riskine sahiptirler. Köpekler de diğer bir seçenektir ve kısa tüylü bir cinsi temiz tutmak daha kolaydır. Toksoplazmosis enfeksiyonu yüzünden kedilerden sakınılmalıdır; kuşlar da, Stafilokok bakterisi taşıdıkları için önerilmezler. Eğer bir evcil hayvanınız varsa, onun dışkısı ile temas etmekten kaçınmalı ve kafesleri temizleme işini yapmamalısınız. Mecbur kalınırsa temizlik sırasında lastik eldiven giyilmelidir. Hayvanınızın elinizi ya da yüzünüzü yalamasına izin vermeyiniz; fakat bu kazayla olursa bu bölgeyi hemen su ve sabunla yıkamalısınız. Hayvanınızın yapay kemik, oyuncak, yemek tası gibi gereçlerini daima temiz ve sizin eşyalarınızdan uzak tutunuz. Saksılı ev bitkilerini toprak mikroplarından kaynaklanan enfeksiyon tehlikesi nedeniyle önermeyiz. Yüksek enfeksiyon riski sebebiyle, transplantasyonun ilk yılı içinde bahçe, tarla ve toprak işleriyle uğraşmamalısınız. Daha sonra bahçeyle az az uğraşabilirsiniz; fakat bitki dikimi ya da yaprak toplamak gibi işlerden sakınınız ve her zaman eldiven giyiniz. Ev temizliği: Banyo ve mutfağı özellikle de buzdolabını düzenli olarak temizlemelisiniz. Bunun için özel dezenfektanlar gerekmez. Normal ev deterjanları ve sıvı ovma sabunları yeterlidir. Diğer odalarda alışageldiği gibi temizlemeli ve yatak takımları en az haftada bir değiştirilmelidir. Cilt bakımı / Cilt yaralanmaları ve çizikler: Her gün içmeniz gereken ilaçlar yüzünüzde, göğüs ve omuzlarınızda sivilcelere neden olabilir. Cildinizi yağlandırmayan ve tahriş etmeyen bir temizleme ürünü ile temizleyip yağsız nemlendirici ile nemlendirin. Ellerinizi yüzünüzden uzak tutarak sürtünme ve cildinizin kirlenmesini önleyin, sivilcenizle oynamayın. Açık renk cilde sahipseniz güneşe çıkarken mutlaka güneş koruyucu bir ürün kullanın. Küçük çizik şeklinde olan cilt kesişi ve yaralanmalarında su ve sabunla temizleyin. Köpek ısırması olursa ya da vücudunuzda morluklar görürseniz hemen nakil merkezinize başvurun Saç temizliğiniz için saç derinizi tahriş etmeyecek bir şampuan kullanın Saç boyanızı çok sık değiştirmekten ve cilde zarar veren işlemlerden kaçının. 15

18 Diş bakımı: Transplantasyon öncesinde diş çürükleriniz ve ağız içi enfeksiyonunuz varsa gerekli tedaviyi yaptırmalısınız. Diş tedaviniz bitmeden nakil olmanız tavsiye edilmez. Nakil sonrası diş ve dişetlerinize zarar vermeyecek bir diş fırçası ile dişlerinizi günde 2-3 kez fırçalamanız gereklidir. Nakilden sonra diş temizletme, diş parlatma ve ağız içi enfeksiyona neden olabilecek işlemler 4-6 ay sonrasına ertelenmelidir. Diş tedavinizi yaptırdığınız halde nakil sonrası dişlerinizde çürük oluşup, ağız içinde gelişen yaralarınız varsa doktorunuza mutlaka bildiriniz. Çürük dişler veya diş etlerindeki iltihabi hastalıklar transplantasyon sonrasında bazen önemli sorunlara yol açabilir. Bunu önleyebilmek için 6 ay gibi aralıklarla diş hekimine gitmeniz ve gereken tedavileri yaptırmanız yararlıdır. Geceleri takma dişlerinizi çıkartın, ıslak bir ortamda saklayın. Takma dişlerinizi önerilen diş temizleyiciler ve fırça ile yıkayın. Diş fırçanızı 3 ayda bir değiştirin. Aşılar ve aşılanma: Nakil sonrasında hastalar için uygun aşıların yapılması enfeksiyonlardan korunmak için önemlidir. Canlı aşılar dışındaki aşılar böbrek nakli hastalarına uygulanabilir. Bu aşılar içinde grip aşıları, hepatit aşısı, pnömokok aşısı sayılabilir. Canlı virüs içeren aşılar: Kızamık, kabakulak, çocuk felci aşıları ise uygulanmamalıdır. Özellikle hepatit B aşısının nakilden önceki dönemde başarı ile tamamlanması sonradan gelişebilecek hepatit B'ye bağlı ciddi karaciğer hastalıklarını önlemede çok başarılıdır. Nakil öncesi aşısı tamamlanmayan hastaların hepatit aşılarını tamamlatmaları gereklidir. Grip aşılarının her sene önerilen sonbahar dönemlerinde tekrarlanması faydalı olur. Pnömokok aşısının da hekiminizin bilgisi dahilinde önerilen aralıklarla yapılması uygun olur. 16

19 DİYET ve BESLENME BÖBREK NAKLİ YAPILMIŞ HASTALARDA UYGULANMASI GEREKEN DİYET: Nakil sonrası diyetinizdeki kısıtlamalar oldukça azalacaktır. Yine de ilaç tedavisi devam ettiği süre boyunca dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır. Bunlar; 1. Nakil sonrası hem diyetteki yasaklar listesinin azalması hem de uygulanan kortizon içeren ilaçlar nedeniyle iştahta açılma ve ağırlık artışı ayrıca vücutta sıvı toplanması (ödem) ortaya çıkabilir. Bu ağırlık artışı nakledilen böbreğin yükünü arttırmakta, kan şekeri düzensizliklerine ve tansiyon dengesizliklerine neden olmaktadır. 2. Kullandığınız ilaçlar nedeniyle diyetinizde tuz kısıtlaması yapılmalı, yüksek kolesterol içeren besinler, şeker ve şekerli besinlerden uzak durulmalıdır. Konserveler, turşu, zeytin, peynir gibi salamura besinler suda bekletilerek tuzdan arındırılmalı ya da tüketilmemelidir. Bal, reçel, pekmez, çay şekeri gibi basit şekerlerden; çikolata, şerbetli tatlılar, soslu, kremalı, tereyağlı tatlılardan uzak durulmalıdır. Tereyağı, margarin, içyağı, kuyrukyağı gibi katı yağlar; sakatatlar (karaciğer, dalak, böbrek, işkembe, beyin, vb), şarküteri ürünleri (salam, sucuk, pastırma, sosis vb), yağlı etler (kuzu eti, yağlı balıklar, tavuk kanat ve deri kısmı), yağlı süt ve yağlı yoğurt, yağlı peynir ve kaymak tüketilmemelidir. Yağda kızartmalar (hamur ya da sebze kızartmaları), kavurmalar tüketilmemelidir. Hazır çorbalar, kremalı pastalar, soslar, tahin, tahin helvası, mayonez, kola, hazır meyve suları, hazır et ve tavuk suları, şalgam suyu, turşu, ev salçası, tarhana tüketilmemelidir. 17

20 3. Özellikle nakil sonrası ilk dönemlerde yüksek protein ve kalsiyum içeren besinlerin tüketimi arttırılmalı; yüksek potasyum içeren besinlerin tüketimi azaltılmalıdır. Her öğün; 2-3 ince dilim ekmek Günde; 2 bardak süt ya da yoğurt (DİYET ya da YARIM YAĞLI) (ya da bu yoğurt ile yapılmış ayran, cacık) 2-3 köfte kadar peynir 4-5 yumurta büyüklüğünde tavuk, balık ya da kırmızı et (günde en fazla 2 yumurta büyüklüğünde kırmızı et tüketebilirsiniz) 3-4 porsiyon meyve tüketilmeli (1 orta boy armut, 1 orta boy elma, 1 orta boy portakal, 1 orta boy şeftali, 2 küçük boy mandalina gibi) Haftada; 1-2 defa yumurta tüketilmelidir, (haşlanmış olarak) Bulgur, patates, pestil, bakla, pancar, ıspanak, pazı, mantar, kereviz, enginar asma yaprağı, muz, avokado, hurma, kuru meyveler (kuru kayısı, kuru incir, kuru üzüm) kepekli ürünler, kuru yemişler, çikolata vb kakaolu ürünler, kuru baklagiller, mısır, tarhana, çay, kahve gibi yüksek oranda potasyum içeren gıdalar potasyum düzeyi yüksek olanlarda daha dikkatli tüketilmelidir. Tuz tüketimi: Deltacortril vücudunuzda su birikmesine neden olur. Su tutulumu da kan basıncınızın artmasına neden olur. Yapmanız gerekenler; Yemek pişirirken tuz kullanmayın Yemeği pişirdikten sonra tuz kullanmayın Patates cipsi gibi tuzlu yiyeceklerden kaçının Tuz oranı çok olan teneke konservelerden kaçının 18

21 Öneriler: Günde 3 ana 3 ara öğün olmak üzere 6 öğünde beslenin. Ara öğünlerinizde meyve, sebze, süt, yoğurt, tuzsuz kraker, galeta gibi masum besinleri seçin. Canınız sıkıldığında bir şeyler atıştırmak yerine can sıkıntınızı azaltacak hoşlandığınız hobilerinize yönelin. Tatlı, kuruyemiş gibi enerjisi yüksek ve iştah açan besinleri evde bulundurmayın. Yavaş yiyin, lokmaları küçültün ve çok iyi çiğneyin. Yemek sırasında, öncesinde ya da sonrasında su tüketilerek tokluk hissi yaratın. Yemek için küçük, salata için büyük tabak seçin. Yemek süresini uzatın çünkü tokluk hissi 20. dakikada başlar. Yemek biter bitmez masayı terk edin. GREYFURT tüketmeyin. Yemeklerinizi tuzsuz olarak hazırlayın. Yemeklerinizi hazırlarken zeytin, ayçiçeği, mısır özü, soya yağı gibi sıvı yağlar kullanın fakat asla katı yağları tercih etmeyin. Yemeklerde yağsız olarak söğüş sebze ya da salata tüketin. Haftalık kilo takibinizi yapın. Her gün uygun bir egzersiz programı ile fiziksel aktivitenizi arttırın bu hem ilaçların kötü etkilerini azaltacak hem de kilo alışınızı engelleyecektir. Sigara tüketmeyin. Alkollü içeceklerden uzak durun. 19

22 NAKİL SONRASI YAŞAM Acil durumlar için önlemler: Hastalar nakil sonrası normal yaşamları boyunca acil bir durumla karşılaştıklarında nakil olduklarını ve kullandıkları ilaçları sağlık ekibine bildirmelidir. Acil müdahale gerektiren bir durumda, nakil sonrası izlemi yapan doktora bilgi verilmelidir. Reçete ve ilaç kullanımı Hastaneden taburcu olmadan önce hangi ilaçları kullanacağınız, hangi saatte kaç tane alacağınız böbrek nakli sorumlu hemşiresi/koordinatörü tarafından size öğretilir. Taburcu olurken tedavinizin devamı için gerekli ilaçlarınız doktorunuz tarafından reçete edilir. Hastaneden ayrılmadan önce ilaçlarınızı almalı ve ilaç kullanmakla ilgili bilginizi sizi takip eden hemşireye tekrarlamalısınız. Böbrek nakli sonrası sürekli kullanacağınız ilaçlarınız için ilaç raporu hazırlanarak size verilir. Başka bir hastaneye başvurduğunuzda size yeni ilaç önerilirse kullanmadan önce mutlaka nakil merkezinize danışmalısınız. 20

23 Egzersiz ve spor Egzersize başlamak için böbrek naklinden sonra en az 6 hafta beklemek gereklidir. Spor yapmaktaki amaç daha sağlıklı bir bedene sahip olmak ve ilaçların yaratacağı yan etkileri en aza indirgemek olmalıdır. Önceleri, kortizonlu ilaçlara bağlı olarak kas güçsüzlüğü olabilir. Yapılacak egzersiz kasın çalışma gücünü arttıracak, tansiyonu düşürecek ve böbreklere yük bindirmeyecek şekilde olmalıdır. Aerobik, düz bisiklet sürmek, yürüyüş, temiz bir denizde yüzmek; hem kalp ve akciğer, hem de kas iskelet sistemi için en iyi, en güvenilir egzersizlerdir. Deniz ve havuza girmek için bir yıl beklenmelidir. Haftada 2 veya 3 defa dakikalık yürüyüşle başlayarak, farklı bir egzersiz / spor planı nakil ekibine danışılmalıdır. Hastaların, vücutlarına darbe gelecek futbol, voleybol, basketbol, tenis, judo vb. sporları kesinlikle yapmamaları, ağırlık kaldırarak vücut geliştirmeye çalışmamaları gerekir. Nakilden 6 hafta sonra yürüyüşlere yavaş yavaş başlayıp giderek mesafeyi arttırınız. Çok soğuk ve çok sıcak ortamlarda egzersiz yapmayınız. Egzersiz yaparken pamuklu ve teri emecek giysiler tercih ediniz. Egzersizin bir yarış olmadığını, amacın ilaçlara bağlı ortaya çıkacak kas ve iskelet sistemini ilgilendiren yan etkileri en aza indirmek, kilo vermek, tansiyonu düşürmek, psikolojik rahatlama sağlamak için bir araç olduğunu unutmayınız. Egzersize bağlı bir problem ortaya çıktığında doktorunuza danışınız. Nakil sonrası sırt ağrılarınız olabilir. Duruş pozisyonunuz ağrılarınızı artıracağı için vücut duruşunuzun kambur olmaması gerekir. Okul ve iş Nakil sonrası 3 ay, çalışmamanız ya da okula gitmemeniz için rapor düzenlenir. Sonrasın da okulunuza ya da işinize dönebilirsiniz. Ağır fiziksel güç kullanmanız gereken bir işte çalışıyorsanız nakil ekibiniz durumunuza göre çalışmaya başlama zamanınızı size söyleyecektir. 21