AFET RİSKİ ALTINDAKİ ALANLARIN DÖNÜŞTÜRÜLMESİ HAKKINDA KANUN tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi.

Transkript

1

2

3 AFET RİSKİ ALTINDAKİ ALANLARIN DÖNÜŞTÜRÜLMESİ HAKKINDA KANUN tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi.

4 6306 Sayılı Kanun Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Amaç: Afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemektir.

5 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun ile birlikte diğer kanun ve KHK lerde bazı değişikliklere gidilmiştir. Buna bağlı olarak tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 11.maddesi başlığı ile birlikte değiştirilmiştir.

6 11. Maddede yapılan değişiklikle Altyapı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün adı : Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiş ve görevleri tanımlanmıştır.

7 6306 sayılı kanun kapsamında Genel Müdürlüğümüze verilen, Altyapı konularına ait görevler TEMEL GÖREVLERİMİZ

8 Altyapı sistemlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek. Teknik altyapı tesisleri ve altyapı birlikleri kurulmasını sağlamak. Altyapı tesislerinin envanterini tutmak. Belirlenen özel alanların her türlü altyapı, katlı ve köprülü kavşak gibi yapıların projelerini yapmak veya yaptırmak.

9 USUL, ESASLARI BELİRLEMEK

10 Mahalli idarelerin altyapı sistemleri ile ilgili ; Genel planlama Programlama Fizibilite Projelendirme İşletme Finansman ihtiyacı ve yatırım önceliklerine göre;

11 Teknik altyapı tesislerinin ; Mekânsal Strateji planlarına Çevre düzenine İmar planlarına uygun olarak, planlanmasına Projelendirilmesine Yapılmasına ilişkin usul ve esaslar ile,

12 bu konulardaki her türlü ; Etüd Proje Yapı ruhsatı Yapı kullanma iznine ilişkin usul ve esasları belirlemek.

13 Slaytlardan anlaşılacağı üzere Altyapı planlama,projelendirme ve uygulamalarında dikkat edilmesi gereken, her türlü konunun usul ve esaslarını belirlemek Genel Müdürlüğümüz görevleri arasında yer almaktadır.

14 Genel olarak ; Altyapı Sistemlerinin; bir ülkenin gelişmişliğinin en büyük göstergesi olduğu, hayatı tüm yönleriyle etkilediğinden söz edilebilir. Altyapının düzgün olabilmesi ise ; planlanmasından kullanımına kadar olan süreçte kural ve kaideleri belirleyen mevzuatların tam ve yeterli olmasına bağlıdır.

15 Ülkemizde altyapı konusunda çalışmalarına devam eden bir çok kuruluş bulunmaktadır. DSİ, İller Bankası, Belediyeler, İl Özel İdareleri vb. kuruluşların mevcutta kullandıkları kabul görmüş yönetmelikleri ve şartnameleri bulunmaktadır. Bizim görevimiz ise; altyapı konularında, bütün kuruluşlarında teknik desteğini sağlayarak ülkemizde uygulanabilir yeni teknolojileri değerlendirip geleceğin altyapısının iyi planlanmasına yönelik mevzuat çalışmalarını tamamlamaktır.

16 TEKNİK ALTYAPI TESİSLERİ VE ALTYAPI BİRLİKLERİNİN KURULMASINI SAĞLAMAK

17 Teknik Altyapı tesisleri ve Altyapı Birlikleri kurulması konusunda mahalli idareler arasında; İşbirliği ve Koordinasyonu sağlamak Rehberlikte bulunmak

18 Mahalli idarelerimizin ; Finansman gücü Tecrübesi Teknik yeterlilikleri bakımından altyapı birliklerinin oluşturulması; Ülkemizin kaynakları açısından çok önemlidir.

19 Ülkemizin kısıtlı kaynaklarının verimli kullanılması ve ihtiyaçların iyi belirlenmesi açısından; altyapı birlikleri, altyapı konusunda hızlı ve koordineli bir şekilde hayata geçirilmelidir.

20 Bilindiği üzere; Ülkemizde Mahalli İdareler arasında birlik sağlanması konusu son zamanlara kadar göz ardı edilmiş, ortak projeler geliştirme konusunda yeterli seviyeye ulaşılamamıştır.

21 Bunun sonucunda yapılmış olan büyük yatırımların bazılarından verim alınamamıştır. Ülkemizde bir çok : içmesuyu, kanalizasyon, içmesuyu ve atıksu arıtma vb. tesisler teknik yetersizlikler yüzünden işletilememiş ayrıca enerji sarfiyatları maddi olanakları kısıtlı idarelere büyük yükler getirmiştir.

22 Böylece hem zor görünen projelerin üstesinden gelinebilir, hem de işin zor kısmı olan, uygulama sonrası bakım-onarım işlerinde kolaylık ve işletme giderlerinde büyük rahatlık sağlanabilir.

23 Gerekli görülürse bu konuda teknolojik yeniliklerin ve finansal paydaşlığın göz önünde bulundurulduğu özendirici mevzuat çalışmaları yapılmalıdır.

24 TEKNİK ALTYAPI TESİSLERİNE İLİŞKİN ENVANTERİ TUTMAK

25 Teknik altyapı tesisleri hakkında envanteri tutma görevi Genel Müdürlüğümüze verilmiştir. Bu görev kapsamında; Ülkemizin altyapı konusunda dünya standardını yakalayabilmesi için öncelikle mevcut durum iyi irdelenmeli.

26 Eksiklerimiz ve önceliklerimiz iyi tespit edilmeli ve bunun için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Bütün yerel yönetimlerin ve ilgili kuruluşların katkılarıyla mevcut durum ve altyapı öncelikleri tespit edilerek, ulusal çapta altyapı envanteri toplanmasına başlanacaktır.

27 Bu çalışmaların tamamlanması akabinde, yerel yönetimlerin katkılarıyla ve ilgili kuruluşların görüşleriyle hazırlanacak raporlar; ihtiyaçlarımızı daha net ortaya koyacak, Altyapı birlikleri kurulmasında ve rehberlik çalışmalarında izlenecek yol hakkında önemli ipuçları verecektir.

28 HER TÜRLÜ ALTYAPI, KATLI VE KÖPRÜLÜ KAVŞAK GİBİ YAPILARIN PROJELERİNİ YAPMAK VEYA YAPTIRMAK

29 Bakanlıkça belirlenen ; Finans ve ticaret merkezleri Fuar ve sergi alanları Eğlence merkezleri Şehirlerin ana giriş düzenlemeleri gibi,

30 şehirlerin marka değerini artırmaya ve şehrin gelişmesine katkı sağlayacak özel proje alanlarına ilişkin her türlü altyapı, katlı veya köprülü kavşak gibi yapıların projelerini yapmak veya yaptırmak.

31 Ayrıca ; Bu alanlarda mülk sahiplerinin altyapı katılım bedellerinin tahsiline ilişkin düzenlemeler yapmak.

32 Özelde; Bütün bu görevlerin layıkıyla yerine getirilebilmesi, Genelde ise; sağlıklı bir kentsel dönüşümün ülke çapına yayılması, vatandaşlarımızın sağlıklı ve güvenli ortamlarda, modern ve çağdaş konutlarda, sosyal donatısı ve yeşil alanı bol, alt yapısı sağlam binalarda yaşamalarının sağlanması, afetler sebebiyle oluşan can ve mal kaybının önlenmesi ve dönüşümün sağlıklı yürütülebilmesi;

33 Ancak ve ancak gayretli, azimli ve hizmet aşkıyla çalışan siz değerli meslektaşlarımızla birlikte gerçekleştirilecek, tüm bu işlemler, Bakanlığımızın illerdeki eli kolu ve ayağı konumunda olan İl Müdürlüklerimizin, adeta bir seferberlik ruhu içerisinde gayretleri ile mümkün olacaktır.

34 KENTSEL ALTYAPININ GELİŞTİRİLMESİ SUNUM İÇERİĞİ 1. KENTSEL TEKNİK ALTYAPI PLANLANMASI 2. SU KAYNAKLARI VE HAVZA YÖNETİMİ 3. İÇME SUYU 4. ATIKSU ARITIM VE KANALİZASYON 5. KATI ATIK YÖNETİMİ

35 1. KENTSEL TEKNİK ALTYAPI PLANLANMASI

36 Bayındırlık Bakanlığı döneminde, Kentleşme Şurasının çalışmaları Mayıs 2008 de başlamış olup; 4 7 Mayıs 2009 tarihlerinde bir Genel Kurul ile sonuçlandırılmıştır. Şura çalışmaları 10 komisyonda yürütülmüştür 1. Mekânsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yapılanma 2. Kentsel Teknik Altyapı ve Ulaşım 3. Kentsel Dönüşüm, Konut ve Arsa Politikaları 4. Afetlere Hazırlık ve Kentsel Risk Yönetimi 5. Kentsel Miras, Mekân Kalitesi ve Kentsel Tasarım 6. İklim Değişikliği, Doğal Kaynaklar, Ekolojik Denge, Enerji Verimliliği ve Kentleşme 7. Kentsel Yoksulluk, Göç ve Sosyal Politikalar 8. Bölgesel Eşitsizlik, Yerel Kalkınma ve Rekabet Edebilir Bölgeler/Kentler 9. Kentlilik Bilinci, Kültür ve Eğitim 10. Yerel Yönetimler, Katılımcılık ve Kentsel Yönetim

37 Kentsel Teknik Altyapı Komisyonu, kentsel teknik altyapı ve ulaşıma ilişkin geliştirdiği sorun, strateji ve eylemleri 5 ana grupta toplamıştır: 1. Kentsel teknik altyapı ve kentsel ulaşıma ilişkin planlama ilke ve politikaları, 2. Kurumlaşma, karar verme süreçleri ve yasal yapı, 3. Finansman, 4. İşletme, 5. Bilinç düzeyi.

38 1. KENTSEL TEKNİK ALTYAPI PLANLAMASI İLKE VE POLİTİKALARI Kentleşme Şurası komisyon çalışmalarında kentsel altyapı ilke ve politikaları üç başlıkta incelenmiştir; i. Kent planlaması ile altyapı planlamasının birlikte değerlendirilmesi ii. Ulusal coğrafi veri altyapısı ve kent bilgi sistemlerinin oluşturulması, iii. Teknik altyapı yatırımlarının planlanması.

39 i. Kent planlama ile altyapı planlamasının birlikte düşünülmesi Kontrolsüz, plansız kentleşme ve kentlerin mekansal ve nüfus olarak hızla büyümesi doğal olarak beraberinde teknik altyapı sorununu da gündeme getirmektedir. Plansız kentsel büyüme ve kaçak yapılaşmanın yanı sıra, gecekondu afları da kentsel teknik altyapının yeterliliği açısından önemli sorunlar yaratmaktadır. Özellikle kentlerin merkezi alanlarındaki gecekondu alanlarında veya eskiyen dokuda geçmişte olmayan bir nüfus ve yoğunluk önerilmekte, altyapı sistemlerine olumsuz etkileri göz ardı edilmektedir.

40 ii. Ulusal coğrafi veri altyapısı ve kent bilgi sistemlerinin oluşturulması Belediyelerce oluşturulan altyapı bilgileri, araziye ilişkin tüm yatırım ve mühendislik hizmetlerinde temel oluşturmaktadır. Ancak ülkemizde altyapıya ilişkin sağlıklı mekânsal veri elde edilememekte; bunun temel sebebi ise altyapı kadastrosunun bulunmamasıdır. Teknik altyapı tesisleri ve bileşenleri Türk Medeni Kanununa göre taşınmaz kapsamında olmadığı için kadastroya konu olmamakta ve tapuya tescili yapılmamaktadır. Teknik altyapı çalışmalarının Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin temelini oluşturan tapu ve kadastro bilgileri ile beraber değerlendirilmesi gerekmektedir.

41 iii. Teknik altyapı yatırımlarının planlanması Kentsel teknik altyapı ilke ve politikalarında önemli bir diğer konu plansızlık ve buna bağlı olarak belediyelerin altyapı yatırımlarının kapsamlı plan yaklaşımından ve kaliteden yoksun oluşudur. Altyapı yatırılmalarının planlanması aşamasında doğru fizibilite yapılması ve kent planlamada topografyanın dikkate alınması altyapının zamanında ve etkin bir şekilde hayata geçirilmesinde oldukça önemlidir

42 2. KENTSEL ALTYAPI PLANLAMASINDA KURUMSALLAŞMA, KARAR SÜREÇLERİ VE YASAL YAPI i. Kurumsallaşma ii. Karar süreçleri iii. Yasal yapı

43 i. Kurumsallaşma Kent planlama ile teknik altyapı planlaması arasında eşgüdüm eksikliği, temelinde kurumsal yapıya ilişkin bir konudur. Aslında altyapı sistemlerinin kendi arasında da planlamada eşgüdüm eksikliği önemli bir sorundur. Bu sorun, altyapı tesisleri, yol ve kaldırımların sık sık tahrip edilmesi ve bu nedenle ekonomik ömrünü doldurmadan bu tesislerin yenilenmesi, aynı alanda çeşitli kurumlar tarafından yapılan mükerrer kazılar ve maliyetler gibi diğer önemli sorunlara da yol açmaktadır.

44 ii. Karar süreçleri Kent planlamada karar alma süreçlerine kentlilerin katılımının sağlanması çağdaş planlama ilkelerinin bir gereğidir. Katılımın gerçekleşebilmesi için bilimsel kriterlerle belirlenmiş ilkeler ışığında hareket eden tasarlayıcı uygulayıcılar ile yerel halkın süreçte aktif, belirleyici özneler olması gerekmektedir.

45 iii. Yasal yapı Kentsel teknik altyapıya ilişkin olarak ülkemizde mevzuat dağınıklığı, eksikliği ve yetki karmaşası bulunmaktadır. Teknik altyapıya yönelik olarak 3194 Sayılı İmar Kanunu ve bu yasa kapsamında çıkartılan yönetmeliklerde çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Öte yandan yayınlandığı günden bu yana birçok defa değiştirilen İmar Kanununun bilim ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde gelişen ve değişen kent ihtiyaçları karşısında güncelleştirilmesi gerekmektedir. Kentsel uygulamalarla ilgili mevzuata ve yetki düzenine bakıldığında bir karmaşanın ve standartsızlığın olduğu gözükmektedir. Birçok kurum ve kuruluşa hem planlama hem de alt yapı hizmetleri yapma yetkisi verilmiştir. (644 KHK)

46 3. KENTSEL TEKNİK ALTYAPI PLANLAMASINDA FİNANSMAN Altyapı yatırımlarının finansmanına ilişkin olarak iki önemli konu vardır: Yatırım maliyetlerinin doğru tespit edilmemesi ve yeterli kaynak yaratılamaması veya aktarılamaması. Yatırımların tasarım ve proje aşamaları yeterli düzeyde fizibilite yapılmaması ya da eksik yapılması gibi nedenlere bağlı olarak yatırım faaliyetlerinin maliyet boyutu gerçekçi bir şekilde belirlenememektedir. Bu husus da ilgili yatırımların zamanında bitirilememesine ve en önemlisi sürekli maliyet artışları nedeniyle öngörülen ve gerçekleşen harcamalar arasında derin uçurumlar olmasına neden olmaktadır.

47 4. KENTSEL TEKNİK ALTYAPI PLANLAMASINDA İŞLETME Kentleşme Şurası komisyon çalışmalarında Teknik Altyapı işletmesi; i. içme suyu, ii. atık su ve katı atık, iii. doğalgaz, iv. elektrik, v. yağmur suyu vi. yönetim sistemi eksikliği vii. denetim sistemi eksiklikleri başlıkları altında incelenmiştir.

48 i. İçme suyu Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından, belediye teşkilatları kurulmuş olan tüm belediyelerden elde edilen Belediye İçme ve Kullanma Suyu Temel Gösterge Sonuçları kapsamında; 2010 verilerine göre yaklaşık %55 oranında nüfus, içme ve kullanma suyu arıtma tesisi hizmetinden yoksundur. Öte yandan son yıllarda özellikle büyük kentlerimizin yüz yüze kaldığı su yoksunluğu, içme suyu şebekesine sızıntı nedeniyle ortaya çıkan hastalıklar ve salgınlar ülkemizin bu konudaki altyapı eksiklerini ve işletme-yönetme yetersizliklerini ortaya koyan önemli örneklerdir.

49 ii. Atık su ve katı atık Kanalizasyon tesislerine ilişkin bir diğer sorun şebeke ve arıtma tesisleri projelendirilirken projelendirmeye esas nüfusun gerçek nüfus ve tahmin değerlerinin çok üstünde alınmasıdır. Ayrıca, kentlerimizin çoğunluğunda mevcut kanalizasyon sistemi bileşik sistem olarak çalıştığından fazla yağışlı zamanlarda gelen yağmur suyuna kanalizasyon hatları yetersiz kalmakta, yağmur suyuyla sisteme giren rüsubat tıkanma ve taşmalara yol açmaktadır. Atık su arıtma tesisi olan kentlerimizde yukarıdaki durum nedeniyle arıtma tesisleri aşırı yüklenerek tesiste arızalara ve gereksiz enerji tüketimine neden olmaktadır. Türkiye de katı atık sorunu da en önemli kentsel altyapı ve kentsel çevre sorunları arasındadır. Ülkemizde katı atık depolama tesisleri sayısı 2012 hedefi 130 dur.

50 Atık su Katı Atık

51 iii. Doğalgaz Doğalgaz sistemlerine ilişkin ülkemizdeki en temel sorunlar şebeke işletme planlarının olmaması veya güncelliğini yitirmiş olmasından dolayı kontrolsüzlüklerin yarattığı işletme problemleridir. Kaçak ve bilinçsiz kazıların doğalgaz hatlarına zarar vermesinin engellenmesi için fiziksel olarak tüm doğalgaz boru hattı güzergâhlarının, özellikle yerleşim alanlarında, bilinmesi ve belgelenmesi gereklidir. Sistemin planlı geliştirilmesi gereksiniminin yanı sıra, doğalgaz şebekelerinin projelendirilmesinde ve yapımında konu ile ilgili teknolojik gelişmelerin takip edilerek çağdaş ve güvenli işletim ve yönetim yaklaşımları benimsenmelidir.

52 iv. Elektrik Kentsel teknik altyapıya ilişkin bir diğer önemli konu da, kentlerin büyük çoğunluğunda elektrik şebekesi dağıtım master planının bulunmayışıdır. Dağıtım şebekesindeki genişleme yatırımları kent planlarındaki ani-kısmi değişiklikler göz önüne alınarak yapılmaktadır. Kapasite artırılması veya iyileştirme yatırımlarına sadece şebekenin yetersizliği ve ekonomik ömrünü doldurmuş olması neden olmaktadır. Kısacası yapılan yatırımlar günlük ihtiyaçlar göz önüne alınarak planlanmakta ve kısa vadeli olmaktadır.

53 v. Yağmur suyu yönetim sistemi eksikliği Ülkemizin doğal topografik yapısı yüzeysel yağmur suyu drenajını çözmektedir. Öte yandan, ülkemizde genelde atık su hattı olarak projelendirilen hatlar birleşik sistem olarak kullanılmaktadır. Bu da yağışta hatların yetersiz kalmasına, arıtmaya deşarj edilmeleri durumunda gereksiz enerji giderlerine ve arıtım kalitesinin düşmesine neden olmaktadır. Kentlerde birleşik sistem olarak çalışan hatlar kesinlikle ayrılmalı, atık su ve yağmursuyu kapalı sistemleri ayrı ayrı projelendirilmeli ve sistemler bunlara göre inşa edilerek işletilmelidir.

54 vi. Denetim eksiklikleri Teknik altyapı alanında denetimin önemi özellikle su şebekesinde ortaya çıkmaktadır. Su kayıplarının, fiziksel ve fiziksel olmayan(ticari) kaçakların önlenmesi için etkili bir denetim sistemi şarttır. Öte yandan denetim konusu altyapı tesislerinin çevresel etkilerinin kontrol altına alınması ve önlenmesi açısından da önemli bir konudur. Örneğin sanayi kuruluşlarının büyük çoğunluğu proses atık sularını herhangi bir arıtma işlemi yapmadan doğrudan atık su şebekesine deşarj etmektedir

55 5. KENTSEL ALTYAPI PLANLAMASINDA BİLGİ VE BİLİNÇ EKSİKLİĞİ Kentsel teknik altyapının sunumunun, aslında kentsel yaşamda önemli bir kaynak kullanımı meselesi olduğu dikkate alındığında, planlama, işletme ve denetim kadar önemli bir konu da kullanıcılar yani kentlilerdir. Kentlilerin altyapı sistemini ve kaynakları bilinçli kullanım şekli Kentsel teknik altyapı sunumunu, sistem işletme maliyetlerini, daha da önemlisi uzun dönemde kaynak kullanımını/tüketimini ve çevresel kirlenmeyi etkileyen konulardır. Dolayısıyla hem tüketiciler olarak kentlilere, hem de karar vericiler, uzmanlar ve işleticilere yönelik eğitim ve bilinçlendirme kampanya ve etkinliklerinin gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır.(!)

56 TEKNİK ALTYAPI HİZMETLERİNDE KENT PLANLAMAYA BAĞLI ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR Teknik altyapı hizmetlerine ilişkin iş aşamalarının ve ayrıntılarının programlanmasında ve gerçekleştirilmesinde temel oluşturan kentlerin imar planlarında yapılan tadilat ve revizyonların altyapı projeleri ile eşgüdümlü ve eşzamanlı olarak gerçekleştirilememesi, Kent planlarının ve teknik altyapı projelerinin oluşturulmasında sorumluluğu bulunan çok sayıda kurum ve kuruluşun bulunması ve bunların arasında bilgi sistemlerinin ve ağının sınırlı olması veya olmamasına bağlı olarak eşzamanlı ve eşgüdümlü proje değişikliklerinin ve uygulamalarının gerçekleştirilememesi, Kentsel arsa üzerindeki baskılar ve dönüşüm talepleri sonucunda parçacı planlama yaklaşımı ile planlarda tadilat ve revizyon yoluyla gerçekleştirilen yoğunluk artışlarının teknik altyapı projelerinin işlevsiz ve yetersiz kalmasına yol açması, mevcut altyapı sistemlerinin yenilenmek zorunda kalınması ve buna bağlı olarak hizmet yatırımların artması,

57 2. SU KAYNAKLARI VE HAVZA YÖNETİMİ GEDİZ HAVZASI

58 İÇME SUYU HAVZALARININ KORUNMASI İÇİN YAPILACAK UYGULAMALAR Su kaynaklarının etkin bir şekilde korunabilmesi için öncelikle havzalarının kontrol altına alınması gerekmektedir. Su kaynaklarının havzalarının, doğal durumları değerlendirilmeli, taşıma kapasiteleri belirlenmeli ve havza içerisindeki planlamalar bu bilgilere dayanılarak hazırlanmalı ve havza bazlı yönetim mekanizmaları oluşturulmalıdır.

59 İçme suyu havzası; içme suyu sağlanan yer altı veya yer üstü suyunun kaynağından sonlandığı yere kadar olan ve o su kütlesine su sağlayan bütün alanları kapsamaktadır. Havza karakterizasyonu: havzanın jeolojik ve hidrolojik durumunun ve havza içerisindeki su kalitesinin tespiti işlemlerinden oluşmaktadır. Havza karakterizasyonu, havza içerisindeki kirlenmeye karşı hassas ve az hassas bölgelerin tespitinde önemli bir rol oynamaktadır.

60 Avrupa Birliği (AB) üye ülkelerinde; Su kaynakları ile ilgili bütün yasal mevzuat Su Çerçeve Direktifi (SÇD) Water Framework Directive çatısı altına toplanmıştır. Bu Direktifin amaçları; Yüzey suları ve yer altı sularından oluşan bütün su kaynaklarının korunması için kapsamı genişletmek, 2015 yılına kadar bütün su kaynaklarını good status iyi duruma getirmek, Havza bazında su yönetimini sağlamak, Emisyon limit değerleri ve kalite standartlarında combined approach birleşik yaklaşımı benimsemek, Doğru fiyatlandırma yapmak, Halkın katılımını arttırmak, Mevzuatı basitleştirmektir.

61 Türkiye de havza koruma çalışmaları; AB Müktesebatına uyum çalışmaları kapsamında, yönetmeliklerin gözden geçirilerek güncellenmesi ile yasal çerçeveye girmiştir. Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) kapsamında ; Kıta içi su kaynaklarının kalitesinin korunması, kirlenmesinin önlenmesi ve kalitesi bozulmuş kıta içi su kaynaklarının iyileştirilmesi için havzaların özelliklerinin dikkate alındığı uzun vadeli bir havza koruma planın yapılması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Önceliklendirmede su kalitesi, kirletici kaynakları, korunan alanlar ve içme suyu kaynakları göz önüne alınarak bir matris oluşturulmuş ve bu matris doğrultusunda ülkemiz coğrafyasındaki 27 adet hidrolojik havza ya bölünmüştür.

62 1. Melen Alt Havzası 8. Yeşilırmak Havzası 15. Burdur Havzası 22. Fırat-Dicle Havzası 2. Akarçay Havzası 9. Sakarya Havzası 16. Ceyhan Havzası 23. Doğu Karadeniz H. 3. Meriç-Ergene Havzası 10. Susurluk Havzası 17. Van Gölü Havzası 24. Asi Havzası 4. Kızılırmak Havzası 11. Marmara Havzası 18. Antalya Havzası 25. Batı Akdeniz H. 5. Gediz Havzası 12. Konya Kapalı Havzası 19. Kuzey Ege Havzası 26. Çoruh Havzası 6. Büyük Menderes Havzası 13. Küçük Menderes Havzası 20. Doğu Akdeniz Havzası 27. Aras Havzası 7. Ilısu Barajı Alt Havzası 14. Seyhan Havzası 21. Batı Karadeniz Havzası Türkiye de havzaların önceliklendirilmesi

63 Büyükşehir Belediyelerinin Su ve Kanalizasyon idareleri : Havzalardaki kirlenmeye karşı hassas bölgeleri tespit ederek koruma alanları oluşturmak ve koruma altına almak, bu alanlarda rutin denetimler yapmak Antalya Yeraltısuyu Beslenim Havzası Aksu Havzası Antalya Bölgesindeki Ana Havzalar

64 Düden Kimlik Kartı

65 Düden Koordinatlandırma Çalışması Düden Örneklendirme Çalışması

66 3. İÇME SUYU

67 Toprak ve su kaynakları sanayileşme ve nüfus artışından en çok etkilenen doğal kaynaklardır. Ormanların azalması, meraların tahrip edilmesi, yanlış arazi kullanımı ve tarımsal kirlilik temiz su kaynaklarının azalmasına neden olmaktadır. Yeraltı sularındaki değişim ve seyrelme kapasitesinin çok sınırlı olması, yeraltı sularını kirlenmeye karşı yüzeysel sulardan çok daha duyarlı hale getirmektedir. Su yetersizliğinin ve kalite sorununun çözümü ancak sürdürülebilir bütünsel havza yönetimi ile mümkün olmaktadır. Suyun kullanıcıya gelene kadar ki kayıpları da önemli bir sorundur.

68 Türkiye de yeraltı suyu kirlenmesinin en önemli sebepleri; Evsel atıkların yeraltı suyuna taşınmasıdır. Evsel katı atıkların zeminde depolanması ya da arazi doldurmada kullanılması da diğer bir kirlilik sebebidir. Yeraltı suyu kirlenmesine diğer önemli katkı endüstrilerden gelmektedir. Endüstri kuruluşları, ulaşım imkanlarının iyi ve su kaynaklarının bol bulunduğu ovaları tercih etmektedir.

69 Karşılaşılan Sorunlar ve Öneriler: Altyapıda; Kanalizasyon borularından içme suyu borularına sızıntı olmaması için özellikle bu boruların kesişim yerlerinde kanalizasyon sırt kotu ile içme suyu borusu taban kotu arasında en az 30 cm mesafe bulunacak tarzda şebeke geçirilmelidir. Ayrıca bu kesişim yerlerinde içme suyu borusu 25 cm kalınlığında ve eksenlerin kesişme noktasından itibaren her iki yönde ikişer metre uzunluğunda iyice tokmaklanmış beton gömlek içine alınmalıdır Örnek Elazığ ilinde, OSU işletmesi yetkililerine göre yıllık ortalama %23 olan su kaçaklarının önlenememesinin nedenleri olarak şebekenin kontrol edilememesi, bazı mahallelerde şebeke borularının eski olması, yetersiz çapta olması, yeterli sayıda teknik personelin bulunmayışı bazı kurumlara ölçülmeden su verilmesi, fasılalı su verilmesi ve illegal çekimler şeklinde sıralanmaktadır.

70 Öneriler; Bina şebeke bağlantılarının su kaçaklarını önlemek için en etkili çözüm yolu Belediye nin ücret karşılığında şebekeden bina su sayacına kadar olan tesisat borularını uygun şekilde döşemesidir. Türkiye genelinde her alt yapı tesisi için yollar tekrar tekrar kazılıp kapatılmaktadır. Bu da önemli işletme sorunlarına ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Kentsel teknik altyapı kapsamına giren yol, içme suyu, atıksu, yağmur suyu, elektrik, havagazı/ doğalgaz ve haberleşme şebekelerinin ve güzergahlarının, birbiriyle ilişkileri gözetilerek tesisat galerilerde oluşturulmalıdır. İmar planlarında, galerilerin üstüne gelen uygun alanlar, bakım, onarım ve yenileme çalışmalarına olanak verecek kullanımlara ayrılmalıdır. Altyapı tesislerinin yapımı sırasında ortaya çıkabilecek üst üste düşmeler, çakışmalar ve benzeri yer seçimi sorunlarını ortadan kaldıracak yeni düzenlemelere gidilmeli ve kaldırım altlarının paylaşımının TSE standartları çerçevesinde uygulanması sağlanmalıdır.

71 Su Kaynakları Dünyadaki toplam su miktarının %97,5 okyanuslarda ve denizlerde tuzlu su olarak, %2,5 ise nehir ve göllerde tatlı su olarak bulunmaktadır. Bu kadar az olan tatlı su kaynaklarının da %79 kutuplarda %20 ve yeraltında bulunması sebebiyle sadece %1 i ulaşılabilir sulardır.

72 SU KAYNAKLARI POTANSİYELİMİZ Yıllık yağış miktarı 501 milyar m 3 Buharlaşma 274 milyar m 3 Yer altına sızma 69 milyar m 3 Yüzey Suyu Yıllık yüzey akışı 186 milyar m 3 Kullanılabilir yüzey suyu 98 milyar m 3 Yer Altı Suyu Yıllık çekilebilir su miktarı 14 milyar m 3 Toplam Kullanılabilir Su (net) 112 milyar m 3 Sulamalarında Kullanılan 32 milyar m 3 İçmesuyunda Kullanılan 7 milyar m 3 Sanayide Kullanılan 5 milyar m 3 Toplam Kullanılan Su 44 milyar m 3

73 SU FAKİRİ Mİ? SU ZENGİNİ Mİ? Su Fakirliği : Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı m 3 ten daha az. Su Azlığı : Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı m 3 ten daha az. Su Zenginliği : Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı m 3 ten daha fazla. Türkiye su zengini bir ülke değildir. Kişi başına düşen yıllık su miktarına göre ülkemiz su azlığı yaşayan bir ülke konumundadır. (1600 m 3 ) TÜİK verilerine göre, 2030 yılı için nüfusumuzun 100 milyon olacağını öngörmüştür. Bu durumda 2030 yılı için kişi başına düşen kullanılabilir su miktarının m 3 /yıl civarında olacağı söylenebilir.

74 BÖLGE Kişi Başına Düşen Kullanılabilir Su Miktarı Suriye Lübnan Türkiye Irak Asya Ortalaması Batı Avrupa Ortalaması Afrika Ortalaması Güney Amerika Ortalaması Dünya Ortalaması 1200 m m m m m m m m m3 Kişi Başına Düşen Yıllık Kullanılabilir Su Tüketimi

75

76 4. ATIKSU ARITIM VE KANALİZASYON

77 Bugüne kadar doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı ile sürekli tahrip edilmesi, özellikle çevreye duyarlı olmayan endüstrileşme, hızlı ve plansız kentleşme eğilimleri vb. nedenler, sahip olduğumuz doğal zenginliklerin hızla tahrip olmasına neden olmuştur. Bugün şehirlerimizde yaşanan sorunlardan bir tanesi de atık sularıdır. Atıklar sonucu, kayıp ve kirlenme dünyada olduğu gibi ülkemizde de çok kısıtlı alıcı ortamlar olan; su ve toprak kaynaklarında önemli sorunlar oluşturmaktadır. Bu sorunların üstesinden gelmenin en akılcı yolu atık üretmemektir. Bu mümkün olmadığından atıkları arıtmak ve yeniden kullanmaktır. Bu kapsamda atık suların arıtımı artık tüm dünyada kaçınılmaz olmuştur. Atık sular; renk, görünüm, koku, çözünmüş ve askıdaki katı ya da sıvı maddeler yönünden tehlikeli ve pis olarak nitelenmesine rağmen yine de % 99.9 dan fazlası sudur.

78 Arıtılmış atık suların tekrar kullanım alanları; Sulama suyu olarak Sanayi suyu (soğutma ve proses suyu olarak) Yeraltı sularının suni beslenmesi Meskûn bölge içerisinde tekrar kullanım (Çift dağıtım sistemleri) Arıtılmış Atık su ile Rekreasyon alanlarının oluşturulması Yangın Söndürme Diğer kullanımlar (İnşaat, sahil kesiminde kuyularda tuzlu su girişiminin önlenmesi) şeklinde sıralanabilir.

79 Avrupa birliği nde kentsel atıksu; Avrupa Birliği nin atık su artımına, 1970 li yıllardan itibaren başladığı kentsel atık su arıtımı direktifi ile bu sürece büyük oranda hız kazandırdığı görülmektedir tarihinde Kentsel Atık Su Arıtımı Hakkında ve Konsey Direktifi (EKI) ile kentsel atık suların arıtılması anlamında hızlı adımlar atmaya başladığı görülmektedir yılında oluşturulan Avrupa Çevre Ajansı raporlarına göre Avrupa Birliği nde geçen 20 yıl içinde atık su arıtma sitemine bağlanan nüfusta ve arıtma teknolojilerinde önemli değişiklikler olmuş ve bu değişikliklerin nedeni olarak Kentsel Atık Su Arıtımı Direktifinin yürürlüğe girmesi görülmüştür.

80 Türkiye de kentsel atık su arıtımı; Türkiye 70 milyonu aşan nüfusu ile, Bugün Atıksu arıtma tesisi ile hizmet edilen belediye sayısı 631 dir. 278

81 81% 68% 70% 65%

82 5. KATI ATIK YÖNETİMİ

83 Sahibinin istemediği, kullanmadığı, arıtma ve uzaklaştırılması gerekli maddeler olarak tanımlanan katı atık yerleşim birimlerinde insanların karşılaştığı en büyük çevre sorunlarından bir tanesidir. Uygun şekilde depolanmamış katı atıklar yeraltı ve yüzeysel su kirliliğine, haşerelerin üremesine, çevreye kötü kokuların yayılmasına, görüntü kirliliğine ve çeşitli hayvanlar vasıtasıyla mikropların yayılmasına neden olmaktadır (hedef) (hedef)

84 EKAY (Entegre Katı Atık Yönetimi) Oluşturulması Yetkili / Sorumlu Belirleme Atığa ait işlemlerin tek elden ve sorunsuzca yürütülebilmesi için ilk adım olarak bu konuda bir sorumlu belirlenmeli, bu kişi ya da işletme tarafından yeterli sayıda personelden oluşan bir çevre birimi oluşturulmalı, sorumlu tarafından atık toplamakla görevli personeller, atık geçici depolama alanı sorumlusu gibi diğer görev paylaşımları da yapılmalıdır. Atığın Tanımlanması Bölgedeki atık oluşum noktaları belirlenmeli, (Evsel, endüstriyel, ticari, tarım, havalimanı, oteller, organize sanayi bölgesi, hastaneler vb.), bu noktalardan oluşabilecek tüm atıklar ilk önce tanımlanmalı ve kaynakları belirlenmeli, evsel nitelikli katı atıklar, ambalaj atıkları ve endüstriyel nitelikli atıklar (tehlikeli atıklar, atık yağlar, kontamine (herhangi bir tehlikeli atık/atık yağ bulaşmış), bitkisel atık yağlar, atık piller, tıbbi atıklar) belirlenmeli, bunların oluşum sıklığı ve miktarları tespit edilmeli, bu atıkların hangi mevzuata tabi olduğu, nasıl toplanması, taşınması, geçici depolanması gerektiği, maksimum depolama süresi gibi hususlar belirlenmelidir.

85 Kaynağında Ayrı Toplama Tüm atıkların kaynağında ayrı toplanması için bu atıkların oluştuğu yerlere yeterli büyüklükte ve sayıda atığın türüne ve niteliğine uygun konteynerler konmalı, tehlikeli atıklar için kapalı konteynerler kullanılmalı, her bir konteynerler üzerine - içerisine atılacak atığın türünü belirten bilgi ve uyarı etiketleri yazılmalı, eğer mümkünse farklı atıklar için farklı renklerde konteynerler da kullanılmalıdır. Geri Dönüşüm Geri Dönüşüm, kullanım dışı kalan nesnenin yani atığın ham madde olarak kullanılıp yeniden imalata katılmasıdır. Toplanan ve içeriği belirlenen atıkların bertaraf/geri kazanımında uygulanması gereken yöntemler araştırılmalı, uygun geri dönüşüm metodu belirlenerek gerekli işlemlere tabi tutulmalıdır. Depolama Günümüz modern katı atık yönetim sistemlerinde atığın direkt depolanması değil de değerlendirilebilecek atıkların değerlendirilmesi, herhangi bir şekilde yeniden kullanılamayacak ve geri dönüştürülemeyecek atıkların depolanması tercih edilmektedir. Personel Eğitimi Gerek atık yönetiminden sorumlu ekibe, gerekse tüm personele atık yönetimi konusunda eğitim/bilgi verilmeli, herkesin üzerine düşen vazifeler bildirilmeli ve atıkların ayrı toplanması konusunda herkesin hassasiyet göstermesi hususları hatırlatılmalıdır.

86