içindekiler içindekiler

Transkript

1

2 odtülüler bülteni ODTÜ Mezunlarý Derneði aylýk yayýn organýdýr. Dernek üyelerine ücretsiz gönderilir. Sayý: 159 Ocak 2007 Dernek Adýna Sahibi Himmet ÞAHÝN (EDS'83) Yazýiþleri Müdürü M. Nilgün EGEMEN (CHE 89) Yayýn Kurulu Tülay ÜNLÜEVCEK (PSY'83) Nermin FENMEN (CHE'80) Çiðdem Berdi GÖKHAN (ARCH'71) Ümit ÇAÐLAR (EE'93) Tuna KOLAT (EE'76) Eren AKDUR (METE'97) H. Nafi ÝPEK (PETE'82) Özcan YALÇINKAYA (MINE 82) Tanju ERYILMAZ (ME 83) Þule ÞAHÝN ((PSY 85) Melda TANRIKULU (CP 06) Reklam Sorumlusu Kemal BULUT Grafik Tasarým Onur DURSUN Renk Ayrýmý ve Baský Nurol Matbaacýlýk ve Ambalaj Sanayi A.Þ. 1. Organize Sanayi Bölgesi Göktürk Caddesi No: Sincan - Ankara Telefon: (312) Faks: (312) Baský Tarihi: 08 Ocak 2007 Ýmzalý yazýlardaki görüþ ve düþünceler yazarlarýna ait olup, ODTÜ Mezunlarý Derneði'ni ve odtülüler bülteni ni sorumlu kýlmaz. Yayýnlanan yazýlar ve fotoðraflar Derneðin ve yazarlarýn izni olmadan, kullanýlamaz. ODTÜ Mezunlarý Derneði Yönetim Kurulu Himmet ÞAHÝN (EDS'83), Baþkan Bayraktar BAYRAKTAR (CE'87), II. Baþkan M. Nilgün EGEMEN (CHE 89), Yazman Nevres DABIL (CE 98), Sayman Cem YAÞIN (CP'89) Sedef SOMALTIN (EE'92) Taner ÖZDEMÝR (EE 88) Ödentileriniz Ýçin T. Ýþ Bankasý, ODTÜ Þubesi 4229/ Garanti Bankasý, Maltepe Þubesi Burs ve Yardýmlar Fonu T. Ýþ Bankasý, ODTÜ Þubesi 4229/ (YTL) 4229/ (EUR) 4229/ (USD) Garanti Bankasý, Maltepe Þubesi (YTL) Yönetim Yeri: ODTÜ Mezunlarý Derneði 428. Sokak 100. Yýl ANKARA Tel: (312) Faks: (312) e-posta: odtumd@odtumd.org.tr Kapak Konusu Cumhurbaþkanlýðý Seçimi Yerel Süreli Yayýn ISSN hocam inecek var Sümela Manastýrý içindekiler içindekiler 4 ayýn konusu Cumhurbaþkanlýðý Sürecinde Türkiye Cumhurbaþkanlýðý Seçimi ve Düþündürdükleri 9 güncel Artýk Askýya Almanýz Gereken Bir "HAVUÇ VE SOPA" Ýliþkisi Üzerine 12 panel Türkiye nin Güncel Enerji Sorunlarý Küreselleþme Sürecinde Bankacýlýk neden odtü? ODTÜ lülere Sorduk: Ýþ Yaþamýna Nasýl Hazýrlandýnýz? bir doðum Nazým Hikmet çevre ve kent Derneðimiz Ankara m Platformuna Ev Sahipliði Yaptý kültür sanat Yüzlerinde Yeryüzü Ara GÜLER Usta ya anma Güle Güle Gürhan Uçkan 40 üyelerimizden Kitaplýðýmdan Bir Yazar: Orhan Pamuk 42 dernekten Konsey Ýzmir de Toplandý Danýþma Kurulu Toplandý Dernekten Yeni Bir Atýlým: Meclis ODTÜ Mezunlarý Derneði Ankara daki Sivil Toplum Kuruluþlarýnýn Temsilcilerini Aðýrladý Çalýþma Gruplarý Bilgilenme ve Tanýþma Toplantýsý Yapýldý 44 odtü den Türkiye nin ve ODTÜ nün Gururu Acý Kaybýmýz 45 etkinlik 9-10 Aralýk ta Afyonkarahisar daydýk Yeryüzünden Gökyüzüne Aþk 17 Aralýk Þeb-i Arus Törenleri 47 bir ölüm Uður Mumcu yu Anarken viþnelik te bu ay etkinlik izlencesi odtü den bir köþe Sabah Uykudan Uyandýran Kapý: A1 Kapýsý anýlarla odtü Pullarla ODTÜ eski dünya zamanlarý Çin Uygarlýðý kitaplar arasýnda ODTÜ den Ankara Tarihine Katký takvim yapraklarý dernek çalýþmalarý Dönemi Ýlk Yarýyýl Deðerlendirmesi odtülüler bülteni 159 ocak

3 bizden size bizden size 10 YTL KAMPANYASI 10 YTL KAMPANYASI 10 YTL KAMPANYASI 10 YTL KAMPANYASI Burs 10 YTL fonuna KAMPANYASI yapacaðýnýz ayda 10 YTL ve üzeri yardýmlar bir araya geldiðinde, kaynak yetersizliði yüzünden burs 10 YTL KAMPANYASI veremediðimiz birçok ODTÜ lü kardeþimizin yüzünü 10 YTL KAMPANYASI güldürecek... Dileriz, bu kampanyada bizi 10 YTL yalnýz KAMPANYASI býrakmazsýnýz! 10 YTL KAMPANYASI 10 YTL KAMPANYASI 10 YTL KAMPANYASI ONLARI UNUTMAYINIZ Burs ve Yardýmlar Fonu 10 YTL KAMPANYASI T. Ýþ Bankasý, ODTÜ Þubesi (YTL) (EUR) (USD) 10 YTL KAMPANYASI Garanti Bankasý, Maltepe Þubesi (YTL) 10 YTL KAMPANYASI 10 YTL KAMPANYASI Sevgili ODTÜLÜ ler, Cumhurbaþkanlýðý seçimlerinden dolayý oldukça gergin günlerin bizleri beklediði yeni bir yýla merhaba diyoruz. Cumhurbaþkanlýðý seçimine iliþkin tartýþmalarýn odak noktasýný TBMM de temsilcileri bulunan mevcut siyasi partilerin, Türk halkýný yeterli yüzde ile temsil etmemesi ve laik - demokratik Cumhuriyetin temel niteliklerinin gelecekte deðiþtirilebileceði endiþeleri oluþturmaktadýr den sonraki dönemde Meclis te çoðunluðu olan siyasi partilerin liderleri, doðal olarak Cumhurbaþkaný adayý olmuþ ve seçilmiþlerdir. Aslýnda etik açýdan sakýncalý olan bu durum, yani siyasi gücü elinde bulunduran partinin/kiþilerin bunu istediði gibi kullanabilmesi, o günlerde yeterince tartýþýlmamýþ olsa da, bugün karþý karþýya olduðumuz koþullarda, siyasi etik açýsýndan yeniden gözden geçirilmesi gereken bir durum olarak ortaya çýkmaktadýr. Mevcut parlamenter sistemimizde Cumhurbaþkaný oldukça geniþ yetkilerle donatýlmýþtýr. Kanunlarý onaylamanýn yaný sýra, yürütmeyi denetleme ve önemli kurumlarýn baþkanlarýný atama gibi görevleri vardýr. Bu kadar önemli yetkilerle donanmýþ birisinin seçiminde önem verilmesi gereken birinci husus; siyaseten güçlü olan grubun temsilcisinin o makama taþýnmasý deðil, bu sorumluluðu taþýyacak yeterli birikim ve donanýma sahip kiþinin arayýþý olmalýdýr. Devletin baþý olacak ve Devlet organlarý arasýnda eþgüdüm ve uyum içinde çalýþmayý saðlayacak kiþinin hangi özelliklere sahip olmasý gerektiði akla ilk gelen sorudur. Cumhurbaþkaný olacak kiþi, herþeyden önce Cumhuriyetimizin temel ilke ve deðerleri ile barýþýk olmalý ve toplumun tüm kesimlerini kucaklayabilmelidir. Devletin baþý olarak kurumlar arasýnda uyumu saðlayarak, gerginliði önlemelidir. Eðitimi, bilgi birikimi, deneyimi ve kiþilik özellikleri ile Türkiye yi dünyada temsil edecek niteliklere sahip ve her þeyden önemlisi, üzerinde herhangi bir yolsuzluk þaibesi olmayan, geçmiþi temiz birisi olmalýdýr. Kýsacasý ruh hali, donanýmý ve geçmiþi ile böyle bir makamýn sorumluluðunu taþýyabilecek niteliklere sahip birisi olmalýdýr. Parlemento tarafýndan seçilmiþ Cumhurbaþkanýn demokratik meþruiyetinin tartýþýlmasý ülkemize ciddi zararlar verecektir. Bugün ülkemizde cemiyetten-cemate,vatandaþlýktan mürütlüðe dönüþüm ile insan oðlunun uygarlaþmasýna ve özgürleþmesine ters bir süreç yaþanmaktadýr. Sahte demokrasi þemsiyesi altýnda dinci akýmlarýn güçlenmesine ortam hazýrlayan ve ABD AB nin de desteklediði bu sürecin temsilcileri Cumhurbaþkaný olmamalýdýr. Yoksa bu süreç Cumhuriyetin demokratik, laik, sosyal, hukuk devletinin özelliklerini çökertecektir. Mevcut yasalarýn bütünü ile anti demokratik bir görüþ olan Mevcut Hükümet tarafýndanda kullanýlýr olmasý hakký üzerinden bir akýl yürütme ve tutarlýlýk kaygýsý demokratik geleceðimiz açýsýndan anlamlý deðildir. Mevcut anti demokratik yasallýk ve gerçekler içinde demokratik çözüm olamaz. Cumhurbaþkanlýðý seçiminin mevcut yasalarla belirlenmesini savunmak toplam oyun % 25 iyle parlementoyu % 65 oranda belirleyebilen, dolayýsý ile yasama ve yürütmeyi fiilen eline geçirmiþ bir gücün cumhurbaþkanlýðý üzerinden yargýyý da eline geçirmesine müsade etmek demektir. Cumhurbaþkanlýðýna gelince, demokratik bir anayasa adýna meclisi denetleyen bir tüzel kiþiliktir, bu nedenle cumhurbaþkanlýðý seçiminin demokratik bir anayasa ve evrensel hukuktan yana bir yasayla belirlenmelidir. Bu hukuk düzeni halkýn iradesinin meclise gerçek anlamda yansýyabileceði bir seçim ve siyasi partiler yasasý ve tabii halka karþý devlet deðil, halkýn hak ve özgürlüklerini korumayý hedefleyen bir anayasal sistem olmalýdýr. Kamuoyunu yakýndan ilgilendiren bu süreçte, bir sivil toplum kuruluþu olarak tavrýmýzý net bir þekilde ortaya koyma amacýyla, Cumhurbaþkanlýðý seçimine kadar olan süreçte görev yapacak yeni bir proje grubunu hayata geçirmiþ bulunuyoruz. Dernek tüzüðümüzün bize vermiþ olduðu Atatürk devrim ve kazanýmlarýnýn genelde ülke, özelde ODTÜ camiasýnda yaygýnlaþtýrýlmasý için çaba sarfetmek, bu amaçla diðer kuruluþ ve dernekler ile iþbirliðini geliþtirmek, MEZUN larýn birikimlerini ülkenin ve ÜNÝVERSÝTE nin sosyal, teknik ve kültürel geliþimine katkýda bulunacak þekilde yönlendirmek, bu amaçla organizasyonlar yapmak konularýnda üzerimize düþen sorumluluðun bilinci içinde, tüm detaylarý ile konunun incelenmesi ve diðer sivil toplum örgütleri ile birlikte ortak söylemler oluþturulmasý hedeflenmektedir. Ülke sorunlarýna duyarlý laik - demokratik Cumhuriyetin korunmasýna inanan tüm üyelerimizi proje grubumuzda görmeyi diliyoruz. Saygýlarýmýzla, Yönetim Kurulu odtülüler bülteni 159 ocak

4 ayýn konusu Cumhurbaþkanlýðý Sürecinde Türkiye 2 Aralýk'ta, düzenlenen söyleþimizde konuðumuz Cumhuriyet Gazetesi Ankara Temsilcisi ve yazar Mustafa Balbay'dý. Aþaðýda, söyleþiden yaptýðýmýz bir derlemeyi, Balbay'ýn sözleriyle aktarýyoruz. Darboðaz bitmiyor Önce bir gözlemimle baþlayayým: ODTÜ'den mezun olanýn ODTÜ ile iliþkisi bitmiyor, ODTÜ lülüðü, ülkeye olan ilgisi ve yurtseverliði sürüyor. 11 Kasým 1980'de gazeteciliðe baþladým. O günden bu yana "Türkiye bir uçurumun kenarýnda" ve "Türkiye bir darboðazdan geçiyor" en sýk duyduðum iki ifade oldu. Hep sorardým: Bunun bir düz ovasý olmayacak mý diye. Ancak, ben de þimdi size diyorum ki, "Türkiye bir darboðazdan geçiyor." 2007 yýlý baþladý Abartmadan söyleyebilirim ki, 2007 bir final yýlý. Ve 2007 yýlý siyasi anlamda baþladý. Bu hafta baþýnda Baþbakan "Çankaya'ya çýkarsanýz eþiniz baþýný açacak mý?" sorusuna nasýl karþýlýk verdi: "Allah göstermesin". Oysa biz bu sözü çok acý durumlar için kullanýrýz. Öte yandan Bülent Arýnç'ta "bana sorsalardý hadlerini bildirirdim" diyor. Sadece bu ifadeler bile AKP zihniyetinin Çankaya'ya nasýl baktýðýný gösteriyor. Çankaya'ya, kafalarýndaki her þeyi yapabilmek anlamýnda bir final yeri olarak bakýyorlar. Arýnç'ýn þöyle bir söylemi var: Ben protokolde Erdoðan'ýn ve Gül'ün gerisinde durmam. Bu çerçevede, bu yarýþý kendi aralarýnda baþlattýlar. Nereden? Türbandan. Sadece bu bile önümüzdeki dönemde Cumhurbaþkanlýðý seçimi sürecinin ne kadar çetrefil ve ne kadar zor geçeceðini gösteriyor. Cumhurbaþkanlýðý seçimleri ülkemizde hep çok ciddi bir durum oldu. Bir gönderme yapmak için söylemiyorum ama 12 Eylül'ün nedenlerinden biri de "cumhurbaþkaný dahi seçemediler" idi. "Sýðýnýlan" bir gerekçe olmuþtu. Kimse býrakmýyor 12 Eylül'den sonra Çumhurbaþkaný olma þansýný eline geçiren hiç kimse bunu baþkasýna býrakmadý. Yakýn tarihimizin bir baþka gerçeði bu. 1982'de Kenan Evren ayrýca Cumhurbaþkanlýðý seçimi yaptýrabilirdi ama kendisini anayasa ile birlikte oylattý. 1989'da Özal elde ettiði þansý kullanarak kendisini Cumhurbaþkaný seçtirdi. 1993'te þans bu kez Demirel'deydi; Ýnönü ile anlaþarak Cumhurbaþkaný oldu. 2000'de Ecevit'in olmasý mümkün deðildi, zira Cumhurbaþkanlýðý için üniversite diplomasý gerekiyor. Bu nedenle koalisyon partileri anlaþarak Sezer'i cumhurbaþkaný seçtiler. Þimdi Erdoðanda, elde ettiði þansý kimseye býrakmak istemiyor. Bugüne kadar, genel olarak, Cumhurbaþkaný olan kiþinin halk desteði Özal'ýn 1987 seçimlerinde aldýðý %36 hariç (1983 seçimlerinde aldýðý oy oraný %45 idi), %40'ýn altýna düþmemiþtir. Demirel'de bu oran %47 (%27 DYP+%20 SHP) olmuþ, Sezer'de ise %53'e kadar çýkmýþtýr.(dsp+mhp+anap): Bir baþka ifade ile cumhurbaþkanlarý bugüne kadar tartýþmalý olmayan oy oranlarýyla seçildiler. Erdoðan için bunu söylemek çok zor. Sezer'in hakký Sezer'e Çankaya'ya çýkan herkes bahçesini geniþ, yetkilerini dar bulur ve bir "Baþkanlýk" söylemi baþlatýrdý. Ama Sezer çok farklý baktý, böyle bir þikâyeti olmadý zira öncekiler gibi siyasetçi deðil ve bundan sonra da baþka bir hedefi yok. Sezer'in cumhurbaþkanlýðý da bambaþka. Bilinenin en az 5 katý kadar onurlu ve deðerli bir davranýþ biçimi sergiliyor. Hükümetle iliþkiler, dýþ iliþkiler bir yana, sadece üniversiteler 4 odtülüler bülteni 159 ocak 2007

5 ayýn konusu konusundaki tutumu bile onun dirayetini göstermeye yetiyor. Sezer'in kararlý tutumuna bir örnek vermek istiyorum: Geçen yýl ABD'nin Ankara Büyükelçisi Edelman, Sezer'in Þam'a gidiþi kesinleþince bir demeç verdi: Gitmese iyi olur. Bu demeçten sonra Sezer yakýn çevresine þöyle dedi: "Þam'a gideceðim, ama ola ki, gitmeden önce hak baki olur, bir þey gelirse baþýma, cenazemi Þam'dan geçirin". Özellikle böyle bir cumhurbaþkanýndan sonra nasýl bir cumhurbaþkaný ile karþýlaþacaðýz, þu anda bunu tartýþýyoruz. Gerilimin bir nedeni ve üçüncü yol arayýþý 16 Nisan 2007'de yeni cumhurbaþkanýnýn seçim süreci baþlayacak. Burada iki hususu özellikle vurgulamak gerekiyor. 1) Erdoðan cumhurbaþkanlýðýný baþkasýna býrakmak istemiyor. 2) Asker cumhurbaþkanýný TSK'nin komutaný olarak bakýyor. Tabii bu durum spekülasyona açýk ama en azýndan Anayasaya göre böyle. Bu nedenle, askeri de içine alan bir gerilim ve çatýþma havasý görülüyor. Ankara kulislerinde deniyor ki, "bir askeri darbe Türkiye'yi 30 yýl geriye götürür, ama Erdoðan'ýn cumhurbaþkanlýðý 100 yýl geriye götürür." Þimdi, acaba bir üçüncü yol bulunulabilir mi? Toplumun belirleyici olabileceði, Türkiye'nin Atatürkçü çizgisi ile barýþýk, bu mevkiyi hak eden bir aday bulmalýyýz. Tüm STK'lar el ele, bu mücadeleye var mýsýnýz? Hangi zihniyet Cumhurbaþkaný olmak istiyor? Þu anda ülkemizde nasýl bir iktidarla karþý karþýyayýz, hangi zihniyet cumhurbaþkaný olmak istiyor? Bunu anlatmak için bir örnek vermek istiyorum. Sadece Ýsmail Aða Cemaatini 2005 yýlý içinde 20 AKP milletvekili özel olarak ziyaret etmiþ. Tarikatlarda, kiþinin Müslüman kimliðinden baþka hiçbir kimliði, unvaný yoktur. Öyle ki, bir devlet makamýndayken bile Hamas'la, hatta onun en radikal koluyla gizlice görüþmeyi göze alýyorlar. Türkiye Cumhuriyeti Devleti kimliðinin dýþýnda baþka bir örgütlenmenin yansýmasýdýr bu. Belki de - örneðin - Libya'daki bir kiþi bu emri verdi, "görüþülecek" dedi ve görüþtüler. Böyle bir yapý ile karþý karþýyayýz. Yine Türkiye'deki tüm Ýslamcý akýmlar yurt dýþýndaki en aþýrý Ýslam örgütleriyle, terör örgütleriyle baðlantý halindeler. Kemik bir örgütlenme yapýlarý var. Bu tarikatlara gidip gelenler nüfusumuzun %3'ü, ancak bu yapý ekonominin %25'ine hâkim. Niye? Çünkü o çok örgütlü %3, %97'ye hükmedebiliyor. Öte yandan, kendi içlerinde de çok ciddi çeliþkiler görünüyor. Örneðin, Fethullah Gülen haber gönderiyor; "Tayyip aday olarak çýkmasýn, bütün kazanýmlarýmýz gidebilir" diyor. Bölgemizde durum Büyük Orta Doðu Projesi (BOP) Fas'tan Moðolistan'a 22 ülkeyi, 800 milyon nüfusu kapsýyor. Amaç bu hedef ülkelerde ABD ile "iyi geçinen" dönüþümler saðlamak. Bu dönüþümün saðlanmasýnda ABD'nin elindeki en önemli güç NATO. Öte yandan, hem BOP'un hedef bölgesindeki ülkelerden biri olan, hem de NATO üyesi olan tek ülke Türkiye. Böyle bir çatallaþma, böyle bir çakýþma, böyle bir kavþak noktasýndayýz Türkiye olarak. Bir felaket tellallýðý anlamýnda söylemiyorum bütün bunlarý zira iyi bir yönetim bunu bir fýrsata da çevirebilir. Örneðin, Atatürk o dönemde ne yaptý? Batýnýn emperyalist devletleri bir yanda, Moskova bir yanda iken bir denge kurdu ve uyguladýðý politika ile bu durumu kendi gücü haline getirdi ve ülke lehine kullanmasýný bildi. Bir baþka bakýþ açýsý ile hem AB'nin çok tartýþmalý da olsa geniþleme süreci içinde yer alan hem de BOP'un içinde bulunan tek ülke yine Türkiye. Ýþte böyle çok önemli bir kavþak noktasýnda ülkemiz. Bu noktada, NATO'nun bize biçtiði görev artýk eskiden olduðu gibi bir ileri karakol da deðil, bir merkez karakol. NATO'nun son Riga toplantýsýnda "Acil Müdahale Gücü" diye bir güç oluþturulmasýna karar verildi. Diyelim ki, 6 ay Türkiye bu gücün komutaný, yine diyelim ki Uganda'da bir sorun oldu, Türkiye gidecek oraya; yani bir anlamda "nöbetçi karakol". Ve 2007'nin ilk 6 ayýnda bu Acil Müdahale Gücü'nün komutanlýðý bize verildi. Ýþte bu nedenlerle, önümüzdeki dönemde hem cumhurbaþkanlýðý seçimi, hem de arkasýndan genel seçimler ülkemizin ufkunun belirlenmesi açýsýndan gerçekten hayati bir önem taþýyor. AKP ile ABD ve AB Türkiye'ye karþý anlaþtý Peki, böyle kritik bir dönemde AKP nasýl bir siyaset izliyor diye soracak olursanýz þöyle derim: AKP ile ABD ve AB Türkiye'ye karþý anlaþtý. Bu, belki aðýr bir deðerlendirme gibi görülebilir ama AKP kendi iktidarýnýn sürebilmesi karþýlýðý buraya kadar saydýðým hassasiyetlerin hiçbiri ile ilgilenmeme kararý aldý. Ve karþýdaki ülkeler, AB, ABD neyi öneriyorsa, ya da nasýl bir Türkiye planlamasý istiyorsa onu yapýyor. Eþin türbaný tek kýstas mý? Cumhurbaþkaný olacak kiþinin eþinin baþýnýn türbanlý olmasý önemli bir gösterge ama bunu tek ölçüt olarak almamak gerek. Eþi türbansýz ama çok daha radikal bir kiþiyi de düþünebilirler cumhurbaþkaný olarak. Örneðin, Vecdi Gönül'ün eþi türbansýz, gayet modern görünümlü bir haným ama Vecdi Gönül bir tarikatçý. Ben kendisini Ýzmir valiliði döneminden biliyorum; yine o dönemde þu anda Kültür Bakaný olan Attila Koç da Bayýndýr Kaymakamý idi ve halk arasýnda konuþulurdu, "tarikatta Bayýndýr Kaymakamý Vali'nin önündeymiþ" diye. Ayný þekilde, eþi türbansýz ama Mehmet Aydýn da bir ilahiyatçý, tarikatçý. Dolayýsýyla, salt kiþinin eþinin baþýndaki türbana takýlmamak lazým, önemli olan beyindeki örtü. Derleyenler: Nermin FENMEN (CHE'80) H. Nafi ÝPEK (PETE 82) odtülüler bülteni 159 ocak

6 ayýn konusu CUMHURBAÞKANLIÐI SEÇÝMÝ VE DÜÞÜNDÜRDÜKLERÝ Cumhurbaþkanlýðý seçimi son günlerde pek çok kiþiyi, kuruluþu, sivil toplum örgütlerini, medya köþe yazarlarýný ve televizyon tartýþma programlarýmýzý meþgul etmeye baþlayan sýcak bir konu. Aile toplantýlarýnda, taksi sohbetlerinde, esnaf hoþbeþlerinde de baþ konulardan biri. Bazý kiþilerin endiþesi, iktidar partisi AKP'nin, seçmen sayýsýnýn %25'ini, oy kullananlarýn %34'ünü temsil ettiði halde mecliste kazandýðý % 65'in üzerindeki sandalye sayýsýný* iyi deðerlendirerek parti idealleri çerçevesinde ülkemiz için belki de dönüþü olmayacak iþleri gerçekleþtirmek isteyeceði yönünde. AKP ideallerinin bir kýsmýn AB yolundaki taþlarý kaldýrmaya yönelik, bir kýsmýn Türkiye lehine, bir kýsmý hangi çizgide olduðu tartýþmalý, bir kýsmý da açýkça Cumhuriyet kazanýmlarýyla ters düþen, ya da öyle olduðu sanýlan idealler. Ya da bazýlarýnýn deðerlendirilmeleri ile gerilemeler olduðu söylenmekte ve endiþeler de bunlardan kaynaklanmakta. Bu anlayýþ ta, Cumhurbaþkanlýðý seçimi hakkýnda tartýþmalar ve fikir üretimi yapýlmasýna yol açmaktadýr. Cumhurbaþkanlýðý makamý ve seçimi gerçekten üzerinde tartýþýldýðý kadar önemli midir? Kamuoyunu yaratan medyanýn bu konuyu öne çýkarmasý gerçekçi midir, yani kýsacasý halk kitlelerinin saðlýk, geçim gibi hayatýný insanca devam ettirmesi adýna pek çok sorunu varken bu Cumhurbaþkanlýðý seçimi de nereden çýktý? Halk kitleleri bu seçimi ne kadar önemsiyor? Bu konuda net bir çalýþma yok. Öte yandan bazý kesimler Cumhurbaþkanlýðý seçimini sadece "laiklik elden gidiyor" diye önemsiyor görünüyorlar. Kýsacasý herþey yolunda olsaydý herhalde bu seçim o kadar da önemli olmayacak mýydý? Türkiye'de Cumhurbaþkanlýðý seçimi, özellikle son 30 yýldýr her zaman önemli olmuþtur. Gerçekten de Cumhurbaþkaný Anayasa gereði Bakanlar Kurulu ile yürütme yetkisini paylaþýyor. Bu açýdan Cumhurbaþkanlýðý konumu için ne kadar temsili dense de aslýnda önemlidir. Cumhurbaþkaný'nýn iktidar partisinden olmasý sakýnca taþýr mý? Cumhurbaþkanýn 1982 Anayasasý gereði görev ve yetkilerini kýsaca özetlersek deðerlendirmeler daha kolay yapýlabilir. Cumhurbaþkanýnýn yürütme yetkisini paylaþmasýnýn yansýra Cumhurbaþkaný olabilmek için yüksek öðrenim yapmýþ, 40 yaþýný aþmýþ olma þartý var, meclis içinden ya da dýþýndan olabiliyor, ancak seçimi Meclis yapýyor. Aday siyasi bir partiye üye ise Cumhurbaþkaný olunca bu partiden ayrýlmak durumunda. Cumhurbaþkanýnýn yetki ve sorumluluklarý Anayasa'nýn madde 2, 89, 96, 102, 103, 104 ve 108'de verilmektedir. Bugünkü tartýþmalarýn kilit noktasý bu maddelerde yani Anayasanýn Cumhurbaþkanlýðý tanýmýnda yatmaktadýr. Kilit noktasý çünkü Cumhurbaþkanlýðý yetkisini kullanacak kiþi dilerse bu yetkileri kendi görev ve sorumluluklarý içinde de olsa ülke aleyhine kullanabilir ve bu durumda kendisinin yargýlanabilmesi için ¾ Meclis çoðunluðu gerekiyor. Diðer bir deyiþle Cumhurbaþkanýný gerçekten denetlenmesi isteniyorsa meclisteki taraftarlarýnýn oraný ¼ ün altýnda olmalý. Bu ise Meclis çoðunluðu ile Cumhurbaþkaný ayný siyasi paralelde olursa Meclisin Cumhurbaþkanlýðýnca, Cumhurbaþkanýnýn da meclisçe denetimi kalkmýþ oluyor. Denetimi mümkün kýlabilmek için 82 Anayasasýnda Meclis'in 5 yýlda bir; Cumhurbaþkaný'nýn 7 yýlda bir seçilmesi öngörülerek farklý dönemlerdeki siyasi konjonktürün deðiþerek Cumhurbaþkaný ve Meclisin birbirlerini denetleyebilmeleri saðlanmak istenmiþ Anayasasýna göre Cumhurbaþkanýnýn yetki ve sorumluluklarý özet olarak aþaðýda verilmiþtir. Dikkatle incelendiðinde Cumhurbaþkanýnýn görevleri yanýnda niteliðinin de bir þekilde ciddi olarak tanýmlanmakta olduðunu görüyoruz. Cumhurbaþkaný Anayasamýza göre Devleti sadece en üst düzeyde temsil etmiyor, meclis tarafýndan çýkarýlan kanunlarý onaylýyor, bir denetim yetkisi var. Kanunlarýn anayasaya veya daha önce çýkan kanunlara aykýrý ise reddedebiliyor yeniden onaylandýðýnda da Anayasa ve diðer mahkemelere baþvurarak iptal ettirebiliyor. Yüksek denetleme kurulunu harekete geçirebiliyor. Yani kýsacasý Meclisi ve Kamuyu denetleyen bir merci durumunda. Kamu kurumlarý atamalarýnda da yetkisi var, bu yetki Bakanlýklarda müsteþardan genel müdüre kadrolarýn atanmasý onayýnda olduðu gibi, YÖK, TRT, RTÜK, TÜBÝTAK, Üniversite rektörleri gibi kurumlarýn baþkanlýk-yönetici atamalarýnda da denetim yetkisi var. Bir de Güvenlik Kurulu Baþkaný olarak ülkenin güvenliði ile ilgili konularda da söz sahibi. Tüm bu açýlardan bakýldýðýnda hangi parti iktidarda ise Cumhurbaþkanýnýn o partiden olmasý sakýncalý olmaktadýr. Seçimlerle hükümet yapýsý deðiþse de bu kez eski iktidarýn görüþlerini taþýyan bir cumhurbaþkaný yeni iktidarý etkileyecektir. Bu durumda Cumhurbaþkanýný seçecek iktidarýn hatalarýný ve yanlýþ görüþlerini benimsemeyen bir Cumhurbaþkaný seçilmesi gibi daha çok kiþinin niteliðine baðlý özellikler ön plana çýkmaya baþlamaktadýr. Cumhurbaþkaný þu anda yönetimde bulunan AKP'den seçilirse neler olabilir? Kamuoyunda maalesef AKP iktidarda baþarýlý bir sýnav verememiþ görünümündedir. Cumhurbaþkanlýðý seçimlerini genel seçimlerden baðýmsýz olarak da deðerlendirmek 6 odtülüler bülteni 159 ocak 2007

7 ayýn konusu mümkün görünmemektedir Cumhurbaþkanlýðý'na AKP'li birinin geçmesi durumunda basýnda daðýnýk olarak yaygýnca özetlenmeye çalýþýlan eleþtirilerin devam edeceði bunu da halkýn ve ülkenin durumunu daha da güçleþtireceði görüþü hâkimdir. En az 5 ay süreyle cumhurbaþkaný ve AKP beraberce görev yapacaklardýr. Bir senaryo üretirsek gerek iþ bilmezlik, gerek dini görüþler doðrultusundaki özel ajandalar, gerek uluslararasý iliþkilerdeki baþarýsýzlýk, gerekse dýþ baskýlar ve Bölgesel konjonktürün dayatmalarýna karþý güçsüz bir tutum, ülkenin hýzla ekonomik olarak gerilemesine, dýþa baðýmlýlýðýnýn artmasýna, dini tavizlerin artmasýna ve þeriata daha yakýn çizgilere gelinmesine ve AKP'li kadrolaþmanýn tamamlanmasýna yol açacaðýndan endiþe edilmektedir. Þubat ayýnda öðretmen atamasý yapýlacaðý basýndaki beyanatlarda yer almaktadýr. Bunlarýn yanýnda en önemli eleþtiri de ekonomide dýþ borçlarýn inanýlmaz boyutlara ulaþmasý, bütçe açýðý, adaletsiz gelir daðýlýmý, iþsizlik gibi Ülkenin önündeki ciddi sorunlarýn devam edeceði beklentisidir. Bazýlarýnca "hayat memat" meselesi olarak görülen bu gelecek engellenebilir mi? Cumhurbaþkaný hangi özelliklere sahip olmalýdýr? Seçilecek Cumhurbaþkanýnýn pozisyonun gereðini, yani yetki ve sorumluluklarýný halk ve ülke yararýna kullanabilmesi için de bazý özellikleri olmasýnýn beklenmesi kaçýnýlmazdýr. Yukarýdaki tartýþma derinleþtirilip geniþletilebilir. Size aþaðýda biraz düþünmek için, biraz üzerinde spekülasyon yapýp varyasyonlar üretip vakit geçirmek için ama asla kiþi hedef almayan bir analizi öneriyoruz. Nasýl bir Cumhurbaþkaný istersiniz? Cumhurbaþkanlýðý gibi önemli bir görevde ne gibi ölçütler söz konusudur. Bu ölçütler aþaðýda kýsaca verdiðimiz birkaç baþlýktan ibaret olmayabilir. Her vatandaþýn bir Cumhurbaþkaný hayali vardýr. Sizin Cumhurbaþkaný hayaliniz nedir? a) Öncelikle partisi konusunda prensip kararýmýz olmalý. Ýktidar partisinden mi, muhalefetten mi, partisiz mi olmalý? b) Parti dýþý iþ-meslek geçmiþi konusunda da tercihimiz olabilir. Eski Kamu personeli; çok üst gelirli serbest meslek sahibi; Orta üst gelirli serbest meslek sahibi; orta gelirli serbest meslek sahibi; asker emeklisi; c) Eðitim durumunu da tercih etmek isteyebilirsiniz. Anayasa gereði yüksek eðitim almýþ olmasý þart. Ama orta eðitimi, kolej kökenli, imam hatip kökenli, normal lise kökenli olabilir. Tercihiniz ne yönde? Yüksek eðitim de idari ilimleriþletme; mühendislik, týp, hukuk, kurmay okulu, gibi deðiþik dallardan olabilir. En iyi Cumhurbaþkaný hangi dallardan olabilir acaba? d) Yönetimle ilgili bilgi düzeyi ve tecrübesi de bir baþka ölçüt olabilir. Devlet yönetimi ile ilgili anayasa ve diðer kanunlara vakýf tecrübesi olan, Kamu idareciliði tecrübesi olan, Çok üst düzey yönetim tecrübesi olan, yani bir holding yönetebilmiþ olan. Hangisi daha iyi? e) Kültür düzeyi: Cumhurbaþkanlýðý gibi Devleti en üst düzeyde temsil eden bir makam için önemli bir ölçüt olarak düþünülebilir. Batý kültürünü tamamen benimsemiþ, Batý ve Türk kültürünü sentezlemiþ, Ýslami kültürü bir yaþam biçimi olarak almýþ ya da herhangi bir Kültür birikimi olmasý gerekmiyor. f) Psikolojik yapýsý: Sýradan bir yöneticinin bile psikolojik yapýsý önemlidir. Ýþte bazý seçenekler: Saðlam ve güçlü bir yapý; Aðýrbaþlý ama etki altýnda kalan; Ürkek ve uzlaþmacý; Zalim, neþeli, ve inatçý; Hayalperest; Gerçekçi ve tavizkâr; Kavgacý ve kararlý Baþka neler eklenebilir? g) Dünya görüþü ile baðlantýlý kiþiliði de önemlidir. Örneðin: Kendisine her koþulda güvenilir, halk sever bir kiþilik; Her koþulda güvenilir devlet sever, Her koþulda güvenilir AB ve ABD sever, Çýkarlarý söz konusu olunca güvenilmez, Laik, Hiçbir koþulda güvenilmez duruma göre tavýr alýr. h) Anadili hariç 1, 2, 3, 4, 5 lisan bilen i) Ve diðer. (Siz de ekleyin ) Cumhurbaþkanýnýn seçilme süreci Maalesef Ülkemizde Cumhurbaþkanlarý yukarýdaki niteliklere göre deðil, siyasi olarak mecliste sandalyesi bulunan partilerin üzerinde hemfikir olabileceði, yani partilerin ideallerine en az ters düþen kiþiyi esas alarak seçiliyor. Bir baþka deðiþle þimdiye kadar meclis'in liyakat ölçütlerinin, halkýn, yani bizlerin ölçütlerinden farklý olabildiðini gördük. Anayasa'dan özet bilgilerin yer aldýðý bölümde görüldüðü gibi Meclis üye tam sayýsýnýn (554) üçte iki çoðunluðu ile (367) cumhurbaþkaný seçilmelidir, bu sýrada meclis 367 mevcut ile toplanmalýdýr, 3. turda da seçilemezse salt çoðunluða yani 276 oyla seçilebilecektir. Orada da seçilemezse erken seçim olacak. Þu anda AKP 354 milletvekiline sahiptir (Tablo 1). Önümüzdeki günlerde neler olacaðý milletvekillerinin nasýl kolayca taraf-parti deðiþtireceklerini veya deðiþtiremeyeceklerini göreceðiz. Umarýz bu kez kýsýr ve çýkarlarýn deðil, halkýn gerçek beklentileri için deðerlendirmeler yapýlýr. Umarýz Cumhurbaþkanlýðý seçimi adýna ülkenin ciddi sorunlarý arka planda kalmaz, umarýz bu sallantýlý dönemde yurt dýþýnda beklenmedik ani karar alýnmasýný gerektiren durumlar ortaya çýkmaz. Umarýz cumhurbaþkaný Anayasamýzda belirtilen özelliklere sahip, Anayasadaki ilkeler doðrultusunda sorunsuzca çalýþabilecek çoðunluðun üzerinde hemfikir olabileceði bir Cumhurbaþkaný olur. Tablo 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi 22.Dönem Milletvekilleri Daðýlýmý ** odtülüler bülteni 159 ocak

8 ayýn konusu Görüldüðü gibi öyle anlaþýlmaktadýr ki "daha iyi bir Türkiye" için elbirliði ve siyasi çýkarlarýn üzerinde bir dayanýþma, kadrolarýn, siyasi yönetimin ehil kiþilerden oluþturulmasý zorunludur. Zaman küçük hesaplarýn, þahsi çýkarlarýn, taraf tutuculuðun zamaný deðildir. Öncelikle Cumhurbaþkaný daha sonra seçimlerde seçilecek iktidar, halký ve ülkeyi geleceðe, 21. yüzyýla taþýyabilecek güvenilir kadrolardan oluþmalýdýr. Bu açýdan sadece siyasi partilere deðil Sivil Toplum Kuruluþlarýna da, yukarýdaki eleþtirilere katýlan her düzeyde halka da yani herkese çok iþ düþmektedir. Çiðdem BERDÝ GÖKHAN (ARCH'71) * ** dagilim Anayasasý'nýn Cumhurbaþkanlýðý'nýn konumu, niteliði ve seçimi ile ilgili bazý maddeleri * Madde 2: Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanýþma ve adalet anlayýþý içinde, insan haklarýna saygýlý, Atatürk milliyetçiliðine baðlý, baþlangýçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir. 89, 96, 101, 102, 103, 104 No'lu maddelerden Cumhurbaþkaný, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayýsýnýn üçte iki çoðunluðu ile ve gizli oyla seçilir. üçer gün ara ile yapýlacak oylamalarýn ilk ikisinde üye tamsayýsýnýn üçte iki çoðunluk oyu saðlanamazsa üçüncü oylamaya geçilir, üçüncü oylamada üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðunu saðlayan aday Cumhurbaþkaný seçilmiþ olur. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayýsýnýn en az üçte biri ile toplanýr ve toplantýya katýlanlarýn salt çoðunluðu ile karar verir; ancak karar yeter sayýsý hiçbir þekilde üye tamsayýsýnýn dörtte birinin bir fazlasýndan az olamaz. Cumhurbaþkaný yemininden: Devletin varlýðý ve baðýmsýzlýðýný, vatanýn ve milletin bölünmez bütünlüðünü, milletin kayýtsýz ve þartsýz egemenliðini koruyacaðýma, Anayasaya, hukukun üstünlüðüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkýlaplarýna ve laik Cumhuriyet ilkesine baðlý kalacaðýma, milletin huzur ve refahý, milli dayanýþma ve adalet anlayýþý içinde herkesin insan haklarýndan ve temel hürriyetlerinden yararlanmasý ülküsünden ayrýlmayacaðýma, Türkiye Cumhuriyetinin þan ve þerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldýðým görevi tarafsýzlýkla yerine getirmek için bütün gücümle çalýþacaðýma Büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve þerefim üzerine and içerim. Cumhurbaþkanýnýn görevleri Cumhurbaþkaný Devletin baþýdýr. Devlet organlarýnýn düzenli ve uyumlu çalýþmasýný gözetir Kanunlarý 15 gün içinde onaylar veya reddeder Kanunlarý incelemesi sonucunda Anayasa Mahkemesinde iptal davasý açmak, Anayasa deðiþikliklerine iliþkin kanunlarý gerekli gördüðü takdirde halk oyuna sunmak Anayasa Mahkemesinde iptal davasý açmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek Gerekli gördüðü hallerde Bakanlar Kuruluna baþkanlýk etmek veya Bakanlar Kurulunu baþkanlýðý altýnda toplantýya çaðýrmak Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek Gerekli gördüðü hallerde Bakanlar Kuruluna baþkanlýk etmek veya Bakanlar Kurulunu baþkanlýðý altýnda toplantýya çaðýrmak, Milletlerarasý antlaþmalarý onaylamak ve yayýmlamak, Türk Silahlý Kuvvetlerinin kullanýlmasýna karar vermek, Genelkurmay Baþkanýný atamak, Türk Silahlý Kuvvetlerinin kullanýlmasýna karar vermek, Genelkurmay Baþkanýný atamak, Milli Güvenlik Kurulunu toplantýya çaðýrmak, Milli Güvenlik Kuruluna Baþkanlýk etmek, Kanun hükmünde kararname çýkarmak, Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve Baþkanýný atamak, Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, araþtýrma ve denetleme yaptýrtmak, Yükseköðretim Kurulu üyelerini seçmek, Üniversite rektörlerini seçmek, Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danýþtay üyelerinin dörtte birini, Yargýtay Cumhuriyet Baþsavcýsý ve Yargýtay Cumhuriyet Baþsavcý vekilini, Askeri Yargýtay üyelerini, Askeri Yüksek Ýdare Mahkemesi üyelerini, Hakimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek. Cumhurbaþkanýnýn resen imzaladýðý kararlar ve emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargý mercilerine baþvurulamaz. Cumhurbaþkaný, vatana ihanetten dolayý, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayýsýnýn en az üçte birinin teklifi üzerine, üye tamsayýsýnýn en az dörtte üçünün vereceði kararla suçlandýrýlýr. Cumhurbaþkanlýðýna baðlý olarak kurulan Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaþkanýnýn isteði üzerine, tüm kamu niteliði taþýyan kurum ve kuruluþlarda, vakýflarda, her türlü inceleme, araþtýrma ve denetlemeleri yapar. 8 odtülüler bülteni 159 ocak 2007

9 güncel ARTIK ASKIYA A ALMAMIZ GEREKEN BÝR "HAVUÇ VE SOPA" ÝLÝÞKÝSÝ ÜZERÝNE Kuruluþundan bu yana, ulus-devlet yönetimlerinin siyasi öncelikleri, bu ülkelerdeki egemen kesimlerin de ekonomik çýkarlarý doðrultusunda, çoðunlukla kapalý kapýlar arkasýndaki pazarlýklarla ilerleyen Avrupa Birliði'nin Türkiye ile olan 42 yýllýk iliþkisinin, "havuç ve sopa" politikasý çerçevesinde þekillendiði, "sokaktaki vatandaþ" dahil, artýk herkes tarafýndan bilinmektedir. Nitekim, Türk kamuoyunun AB üyeliði lehinde verdiði destek, özellikle son dönemde ciddi oranda azalmýþtýr. Romanya ve Bulgaristan'ýn da resmen katýlýmýyla 2007'de, 27 üye ülkesi, 490 milyonluk nüfusu ve 10 trilyon üzerindeki GSYÝH'sý ile dünyanýn en büyük ekonomik gücü olan Avrupa Birliði, son "geniþleme" dalgasýnýn da önemli etkisiyle; 1- Giderek hantallaþan ve karmaþýklaþan yapý ve kurumlarý ile, karar alma mekanizmalarýnýn etkin ve düzgün iþleyiþini garanti altýna alacak kurumsal yapýlanma ve reformun gerçekleþtirilmesi, 2- Oluþumun meþruiyeti ve baðlantýlý olarak AB'nin siyasi arenada küresel etkinliðinin güçlendirilmesi, 3- Siyasi birliðin temel taþý ve "derinleþme" bakýmýndan en önemli aþamalardan biri olan ve 29 Ekim 2004'te imzalandýðý halde Fransa ve Hollanda'daki referandumlarda reddedilen "Anayasa"nýn yürürlüðe girmesi gibi dahili sorunlarýnýn yanýsýra, yasadýþý iþgücü göçünün ve sýnýr kaçakçýlýðýnýn engellenmesi, enerji ve çevre güvenliðinin saðlanmasý gibi küresel baðlantýsý bulunan sorunlarýný ivedilikle çözmek zorundadýr. Afganistan için vaadedilen taahhütlerin yerine getirilmesi, Afrika ile iþbirliðine gidilmesi gibi özel nedenleri bulunan gündem maddelerinde ilerleme saðlanmasý gerekliliði de, iþin cabasýdýr. AB'nin bu çok boyutlu ve geniþ etkinlik yelpazesi bir yana, mevcut yapý, Türkiye'nin tam üyeliði açýsýndan irdelenirse; kurumlar ve karar alma mekanizmalarýnýn iþleyiþini tarif eden ve yürürlükte olan Nice Anlaþmasý'nýn, sadece 27 üyeyi kapsayacak þekilde düzenlenmiþ olmasý nedeniyle, kurumsal, mali ve siyasi yapýyla ilgili yeni düzenlemeler yapýlýp, reformlar tamamlanmadan evvel yeni bir geniþlemeye gidilmesi zaten mümkün deðildir. Diðer taraftan, AB yukarýda sayýlan "derinleþme"ye yönelik çalýþmalarý yürütürken, "geniþleme" bakýmýndan da, baþta Türkiye olmak üzere aday ülkelere karþý üstlendiði taahhütleri yerine getirmeme serbestisine, "ahde vefa" ilkesi uyarýnca sahip deðildir. Geniþlemeden sorumlu Bakan Ollie Rehn'in, 13 Aralýk 2006'da Avrupa Parlamentosundaki konuþmasýnda belirttiði gibi, derinleþme ile geniþleme arasýnda hassas bir denge kurulamamasý halinde Birlik, kendi vatandaþlarýndaki akýl karýþýklýðýnýn ve aday ülkeler nezdinde de güvenirliðinin erozyona uðramasýnýn devamýna neden olacaktýr. Bugün, birlik terminolojisindeki, "Hazmetme Kapasitesi" deyiminin yerine geçmek üzere ortaya atýlan "Entegrasyon Kapasitesi"nden kastedilenin, Birlik kurumlarý, bütçe ve politikalar bakýmýndan AB'nin stratejik çýkarlarýnýn gözetilmesi olduðu söylenebilir. Bu arada belirtmek gerekir ki, entegrasyon kapasitesi, her þeyden evvel, iþlevsel bir kavramdýr ve Komisyon tarafýndan hazýrlanacak "Etki Deðerlendirme Raporlarý" (Impact Assessments) ýþýðýnda, aday ülkeler özelinde, diðer bir deyiþle herbiri için FARKLI deðerlendirilecektir. Benzer bir yaklaþýmla, Avrupa Birliði Komisyonu tarafýndan 6 Ekim 2004 tarihinde yayýnlanan "Etki Raporu"nda, Türkiye'nin üyeliði sonucunda bütçe transferlerinin 2025 yýlýnda ,5 milyar arasýnda gerçekleþeceði tahmin edilmekte ve Türkiye'nin 2025 yýlýnda AB bütçesine katkýsýnýn 5.6 milyar olacaðý varsayýlýrsa üyeliðin AB'ne net maliyetinin 16.5 ile 27.9 milyar düzeyinde olacaðý belirtilmektedir. Rakamlar bir yana, bu çalýþmanýn en dikkat çekici yönü, Türkiye'nin tam üyeliðine iliþkin projeksiyonun, kimi olumlu çevrelerce öngörüldüðü üzere 2010'lu seneler deðil 2025 senesi bazýnda yapýlmýþ olmasýdýr. AB'nin geniþleme politikasýna dönecek olursak; Birliðin yürütme organý Komisyon tarafýndan 8 Kasým 2006'da yayýnlanan ve Konsey tarafýndan kabul gören "Geniþleme Stratejisi" belgesinde, aþaðýdaki üç temel ilkeye (Ýngilizcelerinden hareketle "3C" -consolidation, conditionality, communication) vurgu yapýlmaktadýr: odtülüler bülteni 159 ocak

10 güncel 1- Taahhütlerin konsolidasyonu: Mevcut taahhütlere sadýk kalýrken, herhangi bir yeni taahhüde girmek hususunda temkinli olunmasý, 2- Koþulluluk: Aday ülkenin üyeliðinin, titiz ve sýký (rigorous) ancak adil (!) olduðu da iddia edilen bir yaklaþýmla "kendine özgü" koþullarýný, tümüyle yerine getirmesine baðlanmasý, 3- Ýletiþim: Katýlým sürecinde asli unsur olan "Demokratik meþruiyet"in güçlendirilmesi ve geniþlemenin, vatandaþlar tarafýndan benimsemesi, içselleþtirilmesinin hýzlandýrýlmasý. Sonuç olarak, entegrasyon kapasitesi derken, aday ülkelerin AB kriterlerini yerine getirmelerinin ötesinde, içinde bulunulan düzende AB kurumlarýnýn etkin biçimde ve AB çýkarlarý doðrultusunda iþleyiþinin de saðlama alýnmasýnýn þart olduðunun altý, defalarca çizilmektedir. Resmi belgelerde geçen, yukardakiler benzeri diplomatik ifadelerin satýraralarý okunduðunda ise, ülkemiz kamuoyunca bilinmesinde fayda bulunan bazý gerçekler ve baðlantýlý yorumlar aþaðýda belirtilmektedir; 1. Taahütlerin Konsolidasyonu: Her ne kadar, son geniþlemenin olumlu sonuçlar verdiði rapor edilse de gerçekten büyük ölçekli, son derece iddialý bir bütünleþme sürecinin son aþamasýný, ancak 2007 itibariyle tamamlayacak olan AB'nin, AB-15 grubuna kýyasla "daha az geliþmiþ" ülkelerin entegrasyonunun Birliðe olan maliyet/fayda analizini yapabilmesi, -özellikle sosyal ve ekonomik uyum bakýmýndan- bu geniþlemeyi tüm üyeleri ve tabii Birlik adýna "baþarýlý" niteleyebilmesi için vakit, henüz erkendir. Nitekim, bu geniþlemeden alýnan bir ders olarak, yolsuzluk ve yasadýþýlýkla mücadelenin, katýlým öncesi dönemde, "öncelikli" olarak çözülmesi gereken bir alan olduðunun anlaþýldýðý belirtilmektedir. Avrupa Birliði'nin çok sayýdaki ve çok çeþitli alanlarda birbirlerinden önemli farklar arzeden aday ülkelerle yürüttüðü katýlým müzakarelerinden edindiði deneyimlere raðmen, Türkiye'nin gerek nüfusu, gerek halkýnýn dini, kültürel ve toplumsal yapýsý, gerekse de ekonomik, siyasi ve hatta askeri gücü itibariyle "büyük lokma" niteliði, AB'nin gözünü, açýkça korkutmaktadýr. Bu gerçekten hareketle, Türkiye'ye verilen sözler, Türkiye hakkýndaki raporlar ve hatta beyanatlardaki kelimelerin seçimine dahi özel önem sarfedilmekte, özellikle her yýl sonundaki zirvelerin gündemini adeta iþgal eden, "soðuk ve soðukkanlý Avrupa"da "Sýcak AKDENÝZ'li ve ÞARK'lý bir heyecan dalgasý" yaratan maddesi, "Türkiye'nin üyeliði" olmaktadýr. 3 Ekim tarihinde resmen baþladýðý kabul edilen katýlým müzakereleriyle baðlantýlý olarak yayýnlanan belgelerde, Türkiye'nin üyeliði, yine AB yetkililerinin ifadeleriyle "uzun geçiþ süreleri, derogasyonlar, özel düzenlemeler veya kalýcý güvence hükümleri"ne baðlanmýþtýr. Hatta bununla da yetinilmemiþ, Komisyonun, kiþilerin serbest dolaþýmý, yapýsal politikalar ve tarým gibi alanlardaki önerilerinde bu ve benzeri kýsýtlamalalara yer verilebileceði ve kiþilerin serbest dolaþýmýnýn nihai olarak tesis edilmesine iliþkin karar süreçlerinde bireysel üye devletlerin azami rol oynamasýna (diðer bir deyiþle veto haklarýný sonuna kadar kullanmalarýna) izin verileceði açýkça belgelere geçirilmiþtir. Neticede, açýkça bellidir ki AB'nin Türkiye'ye olan taahhütleri, diðer aday ülkelerinkilerine kýyasla zaten çok temkinlidir. Bunlarýn da ötesinde, Avrupa Birliði'nin kuruluþundan bu tarafa üyelerine saðladýðý ve aday ülkelerin birliðe uyumunun hýzlandýrýlýp, kolaylaþtýrýlmasýnýn en önemli araçlarýndan olan "yapýsal ve uyum fonlarý"ndan yapýlacak kaynak aktarýmlarýnda önemli ölçüde azalma vardýr ve "tam üyelik" için katedilmesi gereken yolda, her bir geniþleme sonrasýnda daha da zayýflayan bu destekler, Türkiye'nin üyeliði için, geçmiþteki diðer tüm aday ülkelerinkiyle kýyaslanmayacak ölçüde düþük gerçekleþecektir. 2. Koþulluluk: Avrupa Birliði kurumlarý, müzakere sürecinde aday ülkelerin müktesebata uyumunu, nesnel ve tüm ülkelere uygulanabilir performans kriterleri, önemli göstergeler ve kritik eþikler (benchmarks) temelinde izleme ve kontrol deneyimine sahiptir. Diðer taraftan, ekonomik, toplumsal ve siyasi bakýmdan önemli farklýlýklar gösteren aday ülkelerin, kendilerine özgü sorunlarý ve iç koþullarý dendiðinde, Türkiye yine ister istemez öne çýkmaktadýr. Komþularý Yunanistan ve Ermenistan ile olan anlaþmazlýklarýnýn giderilmesi, müzakerelerin baþlamasýna koþut olarak imzalanan Kýbrýs ile ilgili Ek Protokol'ün gereklerinin tümüyle yerine getirilmesinin ötesinde, Türkiye'den, Kürt kökenli nüfusu ve azýnlýklarýna iliþkin olarak AB belgelerinde "sorunlu" nitelenen çok çeþitli alanda açýlým saðlamasý ve çözüm üretmesi beklenmektedir. Keza, Gümrük Birliði anlaþmasýnýn gereði olduðu halde Türkiye tarafýndan uygulanmayan hükümlerin yerine getirilmesi gibi teknik sorunlar da söz konusudur. Burada altý çizilmesi gereken husus, geçtiðimiz yýl yayýnlanan "Müzakere Çerçeve Belgesi"nde de açýkça belirtildiði üzere: "Katýlým, Birlik sistemine ve kurumsal çerçevesine baðlý ve Birlik müktesebatý olarak bilinen hak ve yükümlülüklerin kabulü anlamýna gelir. Türkiye katýlým sýrasýnda olduðu þekli ile bunlarý uygulamak zorunda olacaktýr. Ayrýca, yasal uyumlulaþtýrmaya ilave olarak katýlým müktesebatýn zamanýnda ve etkin bir þekilde uygulanmasý anlamýna da gelir. Müktesebat sürekli tekamül eder". Bu ifade yalýn biçimde yorumlanýrsa eðer; Türkiye, tam üyelik hedefine kitlendiði takdirde müktesebattan kaynaklanan tüm koþullarýn olduðu gibi benimsenip uygulandýklarýný kanýtlarken, sürekli deðiþiklik gösteren (tekamül eden) müktesebatýn yeni yükümlülüklerini de karþýlamaya çabalayacaktýr. Özetle, ilerleyen bir trenin peþinden koþarak O'nu yakalamaya ve içine atlamaya çalýþacaktýr. Üstelik bunu, -bir önceki paragraf hatýrlanýrsa eðer- diðer aday ülkelere nazaran çok daha kýsýtlý bir destekle gerçekleþtirmeye çalýþacaktýr. 10 odtülüler bülteni 159 ocak 2007

11 güncel 3. Ýletiþim: Avrupa Birliði, Avrupa'nýn "güçlü" ulus devletleri ve bu ülkelerde hüküm süren kesimlerin inisiyatifleri doðrultusunda geliþmiþ, nihai hedef siyasi bütünleþme olmakla birlikte ancak ekonomik bakýmdan baþarýnýn saðlandýðý "elitist" bir projedir ve hala halklara inememiþ, Avrupa kamuoyu tarafýndan henüz içselleþtirilememiþtir. Ýþte bu nedenledir ki, 2006 Aralýk zirvesinde vatandaþlarla olan iletiþimin arttýrýlmasý ve güçlendirilmesi gerekliliði öne çýkmýþtýr. Bu bakýmdan Türkiye açýsýndan önemli olan, üyeliðinin, Fransa örneðinde olduðu gibi, referandum sonuçlarýna baðlanmasý gibi geliþmelerdir. Yorumlamak, diðer bir deyiþle açýkça ifade etmek gerekirse Türkiye'nin üyeliði, eðer ve ola ki AB kurumlarý tarafýndan yukarýda anýlan diðer iki madde vasýtasýyla engellenemez ise baþvurulacak olan son madde iþte budur ki kesin çözüm getireceðine hiç þüphe olmamasý gerekir. Neticede, ekonomik bakýmdan "DEV" ve fakat, siyaseten "CÜCE" olduðu bilinen bu oluþumun, üyeleri dýþýnda kalan ülkeler ve diðer birliklerle olan ekonomik iliþkileri, son derece yoðun biçimde çok çeþitli alanlarda ve farklý koþullarda iþbirliði çerçevesinde yürütülmektedir. Coðrafi bakýmdan, "Daha Geniþ Avrupa - Yeni Komþuluk" (Wider Europe-New Neighbourhood) adý altýnda geliþtirilen strateji çerçevesinde; Rusya (bu ülke ile stratejik ortaklýk giriþimi de mevcut olup, Polonya'nýn itirazlarýna konudur), Ukrayna, Moldavya, Beyaz Rusya, Cezayir, Mýsýr, Ýsrail, Ürdün, Lübnan, Libya, Fas, Filistin Otoritesi, Suriye ve Tunus ile iliþkilerin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Sayýlan ulus-devletlerin ötesinde, bölgesel bütünleþme örgütleriyle olan iliþkilerini de, herbiri kendine has koþullarla ve farklý temellerde götürme esnekliði gösteren Avrupa Birliði ile Türkiye iliþkilerine, artýk bizim de daha geniþ bir perspektiften bakmamýz, ezberimizden uzaklaþarak ve esnek bir yaklaþýmla, B ve C planlarýmýzý geliþtirmemizin vakti, çoktan gelmiþ hatta geçmektedir. Net olarak ifade edersek eðer, yukarýdaki bölümlerde altý çizilen gerçekler ve çoðunluðunun Türkiye aleyhine olduðu aþikar geliþmelerle baðlantýlý olarak; AB karþýsýnda adeta "devlet politikamýz" haline dönüþmüþ olan ve "kör deðneðini beller" gibi izlediðimiz yolu tekrar gözden geçirmemiz ve çaðdaþlaþma ve refaha giden yolda tam üyelik ýsrarý olmaksýzýn ve doðrudan ilintili olarak ulusal çýkarlarýmýzdan ödün, diðer bir deyiþle gereksiz tavizler vermeden ilerlemenin çarelerine bakmanýn zamanýdýr. Sözü baðlamak gerekirse, ki gerekiyor mutlaka; Avrupa Birliði ile sürdürülen bu netameli iliþkiyi deðerlendirirken yapýlan en önemli hata, Birliðin aslýnda "tek bir vücut ve tek bir ses" olmadýðýný ve hele ki bu denli geniþledikten sonra, asla ne "statik", ne de "yekpare" bir yapý olamayacaðýný unutmaktýr. Bu yapý, özellikle siyaseten birbirlerine son derece gevþek biçimde baðlý, sadece ve sadece ulus-devletlerin örtüþen çýkarlarý doðrultusunda zaman zaman iþbirliði etmekle yetindiði bir topluluktur. Nitekim, farklý konularda yine çok farklý ülkeler ittifak etmekte, bu gruplar bir diðer mesele temelinde derhal daðýlýp, bambaþka oluþumlar ortaya çýkmaktadýr. Ýþte tam da bu gerçeklik yüzünden, Birliðin Ortak Dýþ Ýþleri ve Güvenlik politikasý, en zayýf kanadýný oluþturmaktadýr. Ýtiraf etmek gerekirse, aslýnda kurulduðundan bu yana, Almanya ve Fransa'nýn dümeni bir türlü terketmek niyetinde olmadýðý Birlik içinde, diðer bir kanatta özellikle Ýngiltere'nin baþý çektiði çok ciddi bir GÜÇ savaþý süregelmektedir. Bugün birliðin gündemindeki en "hassas" konulardan biri olan Türkiye'nin üyeliði üzerinden de verildiði aþikar olan bu Güç Savaþlarý, üyeliðimizle yakýndan uzaktan baðlantýsý bulunmayan çok sayýda farklý çýkar uðruna daha yýllarca, ama Kýbrýs, ama (sözde) soykýrým meselesi vb. konular alet edilerek devam edecektir. Þunu daima hatýrlamak gerekir ki; Avrupa Birliði için vazgeçilmez olan... Esasen ve yine kendi ifadeleri ile; Türkiye'nin Avrupa yapýlarýna mümkün olan en güçlü baðla tam olarak demirlemesinin saðlanmasýdýr. Bu durumun tam üyelik gerçekleþmeksizin saðlanmasýna gelince... Þimdilik AB yetkililerince hayal edilenin tam da karþýlýðý gibi görünmekteyse de aradan geçecek onca yýl sonunda belki de bizim için, ülkemiz adýna kurduðumuz hayallerin de ötesinde bir BAÞARI olacaktýr. Evet, bugün üzerinde ciddi olarak düþünmemiz gereken soru; Ülkemiz, insanoðlunun temel hak ve özgürlüklerine, düþüncelerine saygý, temiz çevre ve gýda, saydamlýk, hesap verebilirlik ve doðaldýr ki çaðdaþ yaþam koþullarý bakýmýndan Avrupa deðerleri ve yapýlarýna sýkýsýkýya baðlýyken, genç, dinamik ve giriþimci nüfusumuzun saðlayacaðý refahtan, yine bu ülke insanýnýn adil biçimde faydalanabilmesi için ne yapýlmasý gerektiðidir. Kimbilir? Belki de bunun yolu, Angela Merkel'in kastteði gibi bir "Ayrýcalýklý Ortaklýk"tan deðil de, içini bizim doldurmayý becerebileceðimiz bir "AKILLI ORTAKLIK" tanýmýndan geçmektedir. Seçkin GÜLTAN (MAN'86) Sivil Toplum Komitesi odtülüler bülteni 159 ocak

12 panel TÜRKÝYE'NÝN GÜNCEL ENERJÝ SORUNLARI Aralýk 2006 Perþembe akþamý ODTÜ Mezunlarý Derneði Viþnelik Tesisi'nde "Türkiye'nin Güncel Enerji Sorunlarý- 2006" konulu bir panel düzenlendi. Panel Yöneticiliðini ODTÜ Mezunlarý Derneði'nden Haluk DÝRESKENELÝ (ME'73)'nin yaptýðý panele konuþmacý olarak, Ankara Üniversitesi Öðretim üyesi ve EKO Enerji dergisi genel yönetmeni Prof. Dr. Mustafa Özcan ÜLTANIR, DEK/TMK YK Üyesi ve ODTÜ öðretim görevlisi Ömer ÜNVER (MINE'68), ETKB Enerji Ýþleri Genel Müdürü Budak Dilli (EE'72), H.Ö. Sabancý Holding A.Þ Enerji Baþkanlýðýndan Muzaffer Baþaran, DEK/TMK Üyesi ve TKÝ Baþmühendislerinden Mücella ERSOY (MINE'86) ve ODTÜ Makina Mühendisliði Bölümü öðretim üyesi Dr. Derek K. BAKER katýldý.oldukça kalabalýk olan dinleyicilerin çoðunluðu ODTÜ mezunlarý ve enerji ile ilgili konularda profesyonel çalýþanlardý. Ayrýca dinleyiciler arasýnda pek çok ODTÜ öðrencisi de vardý. Panelde genellikle elektrik enerjisi ve piyasasýndan bahsedilse de panelin konusunun çok geniþ bir kapsamý olmasý nedeniyle panelde pek çok konuya deðinildi. Geç saatlere kadar devam etmesine raðmen ilgi ile izlenen panelde, enerji sektöründen gelen katýlýmcýlar hem güncel, sýklýkla sözünü ettikleri ve düþündükleri konularý paylaþmýþ oldular. Ayrýca panele katýlan öðrenciler de ülkelerinde enerji sektörünün ve yakýn geleceklerindeki durumu hakkýnda oldukça detaylý ve çok aydýnlatýcý bilgiler edindiler. Panel, Prof. Dr. Mustafa Özcan tarafýndan yapýlan, yaklaþan enerji darboðazý saptamasý ile baþladý ve genel olarak bu darboðazdan kaçýnma yollarý konuþuldu. Türkiye'de geliþen sanayi ve hýzla artan nüfus ile elektrik tüketimi çok hýzlý bir artýþ gösteriyor. Bu hýzla artan gereksinimi karþýlama alternatifleri olarak da, nükleer santral kurulmasý, enerji tasarrufu yapýlmasý ve kömüre önem verilmesi üzerinde duruldu. Bunlardan nükleer enerji genellikle tüm panelistlerin deðindiði alternatiflerden biriydi. Her ne kadar panelistler ve katýlýmcýlarýn çoðunluðu bir "Nükleer santral" fikrine olumlu yaklaþýyorduysa da, yöntem üzerine bir fikir birliði yoktu. Teknolojinin komple satýn alýnmasý ile büyük çaplý bir santral kurulmasý, ve öte yandan yerli teknolojiler ve kaynaklarýn kullanýmý ile daha küçük nükleer santral(ler) kurulmasý iki ana fikri oluþturuyordu. Bir diðer alternatif olarak da enerji tasarrufu yapýlmasý gösterildi. Türkiye'nin yeterli enerji tasarrufu önlemlerini aldýðýnda tüketimi %25 azaltabileceðine deðinildi. Üzerinde en çok durulan ve önem verilen alternatif ise kömürdü. Geliþmesini tamamlamýþ Avrupa ülkeleri kömür madenlerini çalýþtýrmýyorlar veya mümkün olduðunca kömürü elektrik üretiminde kullanmaktan kaçýnýyorlar. Ancak Türkiye'nin son derece dýþa baðýmlý duruma gelmiþ enerji kaynaklarýna alternatif oluþturma açýsýndan kömür (özellikle linyit) hayati önem taþýyor. Türkiye'de çok zengin linyit kaynaklarý bulunuyor. Modern temiz ve verimli santraller yapýlmasý ile bu kaynaklar kullanýlabilir ve kömür önemli bir alternatif oluþturabilir. Kömür kullanýmý ile ilgili yapýlan konuþmalara ek olarak Muzaffer Baþaran tarafýndan Afþin-Elbistan linyit kömür sahasý ve termik santralleri ile ilgili bir sunum yapýldý. Türkiye linyit rezervinin önemli bir kýsmýný barýndýran bölgede yeni yapýlan ve yapýlmakta olan santraller, panelde deðinilen kömüre önem verilmesi fikrine somut örnek oluþturdu. Enerji konusunda bir baþka önemli sorun olarak da dýþa baðýmlýlýk ve özellikle son yýllarda doðalgaz ile elektrik üretiminin artmasý nedeni ile doðalgaza baðýmlýlýða deðinildi. Ayrýca elektrik enerjisi ile ilgili önemli sorunlardan biri olarak, elektrik daðýtýmýnýn tam olarak özelleþtirilmemiþ olmasý nedeni ile serbest piyasanýn tam olarak oluþamamýþ olmasýna konuþmacýlar tarafýndan yer verildi. Türkiye'nin rüzgar enerjisi potansiyeli ve 5346 sayýlý "Yenilenebilir enerji kaynaklarýnýn elektrik üretiminde kullanýlmasýna dair kanunun" getireceði etkiler, panelde yenilenebilir enerji kaynaklarý ile ilgili deðerlendirilen konulardan biriydi. Ayrýca panelde küçük boyutlu hidrolik santrallerinin daha çok yapýlmasý fikri de gündeme getirildi. Panelin son konuþmacýsý olan Dr. Derek BAKER tarafýndan yapýlan konuþma diðer konuþmacýlardan farklý olarak Türkiye'nin güncel enerji sorunlarý ile deðil, eðitim ve yaratýcýlýk ile ilgiliydi. Yenilenebilir enerji kaynaklarýnýn geleceði konusunda kesin þeyler söylenmesi mümkün olmasa da, gelecekte yenilenebilir enerjinin yaratýcý ve yenilikçi fikirlere en açýk alan olacaðý ve bu alanlara yatýrým yapacak firmalarýn enerji konusunda bir Google olabilecekleriydi. Bu alanda Türkiye'de son yýllarda TÜBÝTAK tarafýndan düzenlenen yenilenebilir enerji konulu yarýþmalara katýlan öðrencilerin önemli bir insan kaynaðý oluþturabileceðinden bahsedildi. Emre SONGUR ME- 4. Sýnýf Öðrencisi 12 odtülüler bülteni 159 ocak 2007

13 Küreselleþme sürecinde bankacýlýk panel Gene koþar adým Derneðe gidiyoruz. Bu akþam uzun zamandýr aklýmýzda yer tutan ve Ülkemiz gerçekleri gereði önemsediðimiz Ekonomi-Politik konularýn görünür sonuçlarýndan biri olan ve giderek hýzlanan Bankacýlýk Sektöründeki el deðiþtirmeler ve genellikle Yabancý Bankalar tarafýndan yapýlan alýmlar neticesi duyduðumuz tedirginliðe bir yanýt alma umudu taþýyoruz. Ýþin garibi; tam da bugün Tayland'da yerel paranýn Dolara karþý aþýrý deðerlenmesini önlemek için ülkeye gelen yatýrýmcýlarý kontrol altýna alacak yeni tedbirler getirildi. Biz Türkiye'de tam tersi ve baþarýlý olduðu ifade edilen uygulamalar ile; bütçe açýðý verip iþsizliði büyütürken, nasýl oluyor da Tayland bütçesi fazla verdiði ve iþsizlik oraný %1 olduðu halde bu kararý alabiliyordu? Ekonomide herþey kurallý deðil miydi? Arz - talep - piyasa...? Panel Baþkaný Seçkin GÜLTAN (MAN 86 ) yaptýðý açýlýþ konuþmasýnda, Bankacýlýk sektörüne ait karþýlaþtýrmalý deðerlere yer vererek, özellikle 2001 krizi sonrasý hýzlý bir þekilde Bankacýlýktaki yabancý payýnýn %4 lerden günümüzde resmi olarak %20'ye ulaþtýðýný; sektörün þube sayýsý ve çalýþanlar olarak daha 2001 krizi öncesi noktaya geri dönemediðini, aktif deðerlerin GSMH oranýnýn % 90 olduðu ve AB ülkelerinde bu deðerin %300'lere vardýðýna iþaret etti. AB ülkelerinde böyle bir yabancýlaþma oraný olmadýðýný, ortalama deðerin %26'larda olduðunu ve nüfusu çok olan Almanya, Fransa vb. ülkelerde %10'lara gerilediðini belirtti. Daha sonra diðer konuþmacýlara söz verildi. Sn. ERGÝN YILDIZOÐLU'nun konuþmasý: Konu baþlýðý olarak "Küreselleþmenin son aþamasýnda Mali Sermaye ve Finansal Sektörün Evrimi" ifadesi seçmeme karþýn, aslýnda bir "evrim" yok... Var olan deðiþim aslýnda mali piyasalara yapýlan siyasi müdahalelerden oluþuyor. Aslýnda olanlarý tanýmlamak için evrim ifadesi yerine, "mutasyon" kelimesini kullanmak daha doðru olacaktýr. Tek hedef; geliþmekte olan ülke piyasalarýnýn, uluslararasý mali sermayenin kullanýmýna giderek daha çok açýlmasýný saðlamaktýr. Bu uygulama talana, giderek mülksüzleþtirmeye ve yabancýlaþtýrmaya dönüþmektedir. Bunlarý biraraya getirdiðiniz zaman yapýlmakta olan çalýþmalarýn aslýnda "Sömürgeleþtirmek" olduðu gerçeði ortaya çýkmaktadýr. Bu evrim (mutasyon) baþýndan beri bize Reform, Çaðdaþlaþma ve Küreselleþme olarak sunuldu. Bu mutasyonun farkýna varmak için geçmiþe dönüp, günümüze doðru bir olaylarý gözden geçirmek ve irdelemek gerekiyor. Küreselleþen mali yapýnýn ilk oluþumu 1944 Bretton Woods anlaþmasý ile oluþan Yeni Mali Mimari yapýyla ortaya çýktý. Bu anlaþmanýn belli baþlý sonuçlarý þu þekilde özetlenebilir: 1929 büyük krizinden sonra mali piyasalarý, hükümetlerin denetimi altýna verilmesi sonucuna ulaþýldý. Dolar altýn üzerinden tanýmlanarak, uluslararasý rezerv para deðeri haline getirildi. IMF ve Dünya Bankasý bu sistemi korumak için oluþturuldu ve bu iki kurum; 2. Dünya savaþýndan sonra sömürgeleþmekten kurtularak baðýmsýzlaþmakta olan ülkelerin, dünya ekonomisine yeniden entegre edilebilmesi ve geliþmelerini saðlamak için gereken sermayenin saðlanmasý için aracýlýk ettiler. Aslýnda; siyasi olarak bu anlaþma Amerikan hegemonyasýnýn ilk ifadesidir. Bu süreç,1960 larýn sonuna kadar yaþanan savaþ sonrasý dönemde Almanya, Japonya gibi ülkelerin hýzlý sanayileþmesi ve geliþmesi ile sürdü ve doyma noktasýna geldi. Dolayýsý ile 1970' ler artýk kriz süreci olarak tanýmlanýr oldu. Sermaye birikimindeki yavaþlama neticesi, kredi ve para hacminde hýzlý bir geniþleme tedbir olarak gündeme geldi. ABD ulusal mali-sanayi sermayesinin kendi ulusal coðrafyasýnda yeterince kar etmemesi nedeniyle, baþka ulusal coðrafyalara sýçrama talebi doðdu. Üretim alanýnda karlar azaldýðý için Mali sermaye kendi coðrafyasý dýþýndaki potansiyeli de elde etmek için SERBESTLEÞMEK istedi. Bu yeni süreçte öncelikli olarak Dolarýn hacmi ve dolaþýmý sýnýrlandý ve altýnla iliþkisi koparýldý. Akabinde ABD ulusal Mali / Sanayi sermayesinin uluslararasý boyutta etkili olmasý için gerekli tedbirler alýnmaya devam edildi. Böylece Bretton odtülüler bülteni 159 ocak

14 panel Woods yerini Dolar-Wall Street denilebilecek ve Serbest Dolar üzerinden þekillenen bir yeni mali sisteme býraktý. Bu dönemde geliþmekte olan ülkelerde bir borç köpüðü oluþtu ve geliþmiþ ülkelerde de stagflasyon, yani enflasyon altýnda ekonomik durgunluk yaþanýyordu. Moneterizm tartýþmalarý sürerken ABD' de uygulanmakta olan faiz artýþý bu sefer de geliþmekte olan ülkeleri etkiledi ve borç krizleri patlak verdi. Geliþmekte olan ülkeler mali kaynak elde etmek için her türlü siyasal tavizi dahi verebilecek hale geldiler. Dolayýsý ile IMF ve Dünya Bankasýnýn devreye girebileceði bir ortam yaratýldý. Bu süreci 1982 borç krizi sonrasý ortaya konan Washington borç mutabakatý denilen bir süreç takip etti. Daha sonra da bu sürecin etkileri diðer piyasalara sýçrayarak çeþitli ülke krizlerini yarattý ve Washington mutabakatý tartýþýlýr hale geldi. Özellikle de mali sermayenin serbest dolaþýmý büyüteç altýna alýndý. Bu dönemi; Asya krizinin hemen ardýndan, 1999 Köln zirvesinde þekillenen ve YENÝ ULUSLARARASI MÝMARÝ diye ifade bulan bir kurumsallaþma modeli izlemektedir. Bu noktada iki yeni kurumun teþkili gündeme getirilmiþtir; Mali Ýstikrar Forumu ve diðeri içinde Türkiye'nin de olduðu G20 Grubudur. Bu yapý üstüne Bretton Woods II adý verilen yeni bir sistem oluþmaya baþlamýþ, bir nevi dolara endeksli sabit kur sistemine geçiþ yaþanmýþtýr. Neticesi olarak; ABD ucuza mal almaya baþlamýþ, bu ticareti gerçekleþtiren geliþmekte olan ülkeler, Dolar cinsinden birikimleri arttýkça, otomatikman Dolarýn deðer kaybetmemesi için ABD nin yanýnda yeralmak durumunda kalmýþtýr. Ancak bu sistemde ABD' nin bütçe açýðý vermesine sebep olmaktadýr. Bu süreçte Afganistan, Irak benzeri operasyonlarla, ABD halkýnýn refahý sürdürülmeye çalýþýlmaktadýr. Son yýllarda süren bu yapýlaþma ve getirdiði uygulamalar neticesi; 2003 yýlýnda FED baþkanlýðýnda Dünya Merkez Bankalarý Birliðinin yapmýþ olduðu müdahalelerle faizler hýzla düþürülmüþ, likidite artýrýlmýþ ve neticesinde Dünya tarihinde görülmemiþ bir finansal geniþleme saðlanmýþ, türev piyasalar %23000 büyümüþtür. Bu spekülatif sermaye bu yýl itibarý ile 380 trilyona (Dünya Gayri Safi Hasýlasýnýn %777' si) ulaþarak, artýk kontrol edilmesi güç bir hale dönmüþtür. Bugün bulunduðumuz nokta Bretton Woods II sisteminin daðýlmaya baþladýðý süreç olup, bunu nasýl bir sistemin takip edeceðine yönelik bir görüþ yoktur. GSMH' ya ORANLA / ULUSAL TASARRUFLAR- TOPLAM YATIRIMLAR-DIÞ KAYNAKLAR(%) Sn. Prof. Dr. OKTAR TÜREL' in konuþmasý: "1980 Sonrasýnda Türkiye de Bankacýlýk ve Yeniden Kurallaþtýrma" baþlýklý sunuþunu baþlýklar altýnda yaptý. - Niye Regülasyon? Bu konuyu irdelerken özellikle Prof Stiglitz in ( Finansal Piyasalarda Devletin Rolü, 1990) makalesi önem taþýmaktadýr. Finansal piyasalarýn baþlýca rolü enformasyon edinme ve enformasyon iþlemedir. Enformasyon özünde kamusal bir mal olup tümü ile bu özellikleri taþýr. Düzgün paylaþýlamayan enformasyon da piyasa tabiri ile piyasa baþarýsýzlýklarýnýn sebebidir öncesi bu enformasyon çalýþmalarý Devlet organlarý eliyle yapýlýrken, daha sonralarý özel kurul ve kurumlar tarafýndan iþlenmeye baþlanmýþ ve bu durum hükümet eliyle yapýlacak regülasyonun, hükümet baþarýsýzlýklarý halinde, regülasyon iþinde ahlaki sonuçlar doðurabilecek olmasý savýný doðurmuþtur. BDDK tarafýndan yapýlan enformasyon çalýþmalarý siyasal etki altýndadýr. - Türkiye'de bankacýlýðýn yeniden regüle edilmesinin Ýktisat Politikalardaki yeri 1980 li yýllarda Bankacýlýk'taki düzenleme anlayýþýmýz bir "Kuralsýzlaþtýrma" anlayýþý idi. Sonuçta; Bankerler Krizi, banka krizleri ortaya çýkmýþtýr. Yeni anlayýþa geçiþin ilk iþareti 1986'da Dünya Bankasý ile yapýlmýþ olan ÝKRAZ Anlaþmasýdýr. Bu anlayýþ, Aðustos 1989'da alýnan "Sermaye Hareketlerinin Serbestleþmesi Kararý" ile kendisini 1990 yýllara taþýmýþ ve Türk finans piyasalarý, uluslararasý finans piyasalarý ile bütünleþtirmiþtir. Bu olaya dikkatli olarak bakýldýðýnda uygulamanýn bankacýlýk perspektifini aþtýðý, telekom, enerji piyasalarýnýn yeniden düzenlenmesi, eðitim ve hatta saðlýk alanlarýna kadar boyutlandýðý ve herþeyin meta haline geldiði görülmektedir. Sosyal güvenlik sisteminin yeniden yapýlanmasý, Merkez Bankasýnýn otonomi kazanmasý ve Kamu Gelir Ýdaresi ve mali yapýnýn yenilenmesi, AB ile ilþkilerimizde yer alan 'YERELLEÞTÝRME' kavramýnýn ortaya çýkmasý ve yatýrým ortamýnýn iyileþtirilmesini de içermektedir. Bu gündem bugün itibarý ile hala sürmektedir. IMF bu konuda görünür çalýþmalar yaparken, Dünya Bankasý daha derinden çalýþmalarýný sürdürmektedir. - Ne tarz bir regülasyon? Maalesef yapýlan tüm düzenlemeler hep þekilcilikle sýnýrlý kalmýþtýr. Türkiye'de her dönemde yapýlan bankacýlýk düzenlemeleri gereksiz bir þekilde kanunlar ile abartýlarak yapýlmýþ, sorunlar büyüyüp aþýlamaz neticeler ortaya çýktýðýnda köklü incelemeler yapýlmaksýzýn, alelacele çýkarýlan kanunlar silsilesi ile düzene sokulmaya çalýþýlmýþtýr. Bankacýlýk Sektöründe 1980 sonrasý somut geliþmelere bakýldýðýnda, ülkemiz insanlarýnýn birikimlerini döviz mevduatý olarak tutuyor olmalarý dikkat çekicidir. Net dýþ varlýklarýn 2001 öncesi eriþmiþ olduðu düzey sonrasý 2006 sonu itibarý ile negatif deðere dönüþmüþ olmasý endiþe vericidir. Kaynak:TCMB 14 odtülüler bülteni 159 ocak 2007

15 panel - Satma ve satýnalma salgýnýna farklý bir yaklaþým Bu olay artýk o kadar geliþmiþtir ki Bankacýlýk sektörünün dýþýnda ele alýnmasý gerekmektedir. Tabloda özel tasarruflarda son 6 yýlda çok ciddi bir daralma görülmektedir. Ülke özel sektörünün genellikle kayýt dýþý çalýþma arzusu ve milli gelir istatistiklerinden kaynaklý hata olma olasýlýðý vardýr, hata olduðuna dair bir ipucu da "Harcanabilir Gelir" deðerindeki düþüþtür. Harcanabilir Gelir'in GSMH'ya oranýna ait yýllýk verilerde de ciddi gerilemeler bulunmaktadýr. Sýnai kar hadlerinin düþtüðü, özel sektöre ait, gerek bankacýlýk gerekse diðer sektörlerde, tasarruflarýn gerilediði ve gelecekte yatýrýma dönük hamle yapabilme yeteneðinin kalmadýðý da görülmektedir. Dolayýsý ile özel sektör dýþ kaynaklý finansmana ihtiyaç duymaktadýr. Kaynak:TCMB BANKALARIN DÖVÝZ VARLIK ve YÜKÜMLÜLÜKLERÝ ( Milyar USD ) Sn. HAKAN ÖZYILDIZ'ýn konuþmasý: Özünde bankalarýn görevi, "Bankacýlýk Yatýrýmý" yapmak isteyen ülke içi müteþebbislere, ülke içinde gerçekleþtirilen tasarruflar aracýlýðý ile kaynak aktarýlmasý ve tasarruf sahipler ile yatýrýmcýya aracýlýk etmek olmasý gerekirken, bu gerçekleþtirilememiþtir. Osmanlýdan günümüze kadar tüm süreçte, yönetim bunu kendi çýkarlarý doðrultusunda bir güç ve çevresi için ayrýcalýk saðlamak amaçlý kullanýr olmuþtur. Cumhuriyet döneminde bu konu gerçek anlamda önemsense de, 1929'a kadar Lozan gereði kapitülasyonlarýn sürmesi ve tam bu dönem sonunda dünyada Büyük Buhranýn çýkmasý nedeniyle beklendiði ölçüde baþarý saðlanamamýþtýr. Ancak bu dönemde sanayileþme sürerken; Milli Bankacýlýk düzeninin kurulduðu, Osmanlý'dan kalan tüm borçlarýn, borçlanma yapýlmaksýzýn ödendiði de unutulmamalýdýr. Çok partili döneme geçildiðinde, ekonominin sistem dýþýnda kaynak yaratmak için baþka mecralara taþýndýðýný görüyoruz. Kaynaklarýn yönetime yakýn " Bizimkilere" yani "Her mahallede bir milyoner olmaya aday " kiþilere aktarýlmasý için, ithal ikameci, yabancý ürünlerin temsilciliðine dayalý yeni bir piyasa oluþuyor. Bu dönemle beraber iç ve dýþ borç anlayýþý geliþiyor. Ýç piyasada da suyun baþý KÝT kavramý yaratýlarak kontrol altýna alýnýyor. Kamu bankalarýndan alýnan kredilere; geri ödenmesi gereken bir borç deðil de, iþletme sermayesi olarak bakýldýðý bir dönem bu. Liberalleþme tanýmý ortaya çýkarken; faiz ve kur devlet eliyle belirlenerek gerçek tasarruf sahipleri cezalandýrýlýp, negatif faize mahkum ediliyor. Netice olarak, bu kesimin geliþimi engellenirken, kaynaklar "Bizimkilere" aktarýlýyor sonrasý bir anda herþey daha da deðiþiyor. Dýþ ticaret serbestleþiyor, bankacýlýkta mevduat faizleri serbest býrakýlýyor ve yurtiçi üretim dýþ rekabete açýlýyor. Bunun sonucunda öncelikli olarak KÝT' lerde yurtdýþý rekabet sebebi ile sorunlar baþlýyor. Bu durumda geçmiþte sýrtýný KÝT' lere dayayan sektörler üzerinde olumsuz neticeler oluþturuyor ve bu sektörlerde hýzla kayýt dýþýlýk artýyor. Artan kayýt dýþýlýk sonucunda da devlet kaynaklarýnýn yetersiz kalmasý sonucu hýzlý bir "Ýç Borçlanma" ihtiyacý doðuyor. Bir süre iç tasarruflar eli ile karþýlanabilen bu talep, bir süre sonra iç tasarruflarýn da yetersiz kalmasý ile kendini "Dýþ Borçlanma" haline çeviriyor. Türk Bankacýlýk sistemi aracýlýðý ile süren bu "Dýþ Borçlanma" bir süre sonra Bankacýlýk sistemimizin kapasite yetersizliði sebebi ile bir süre sonra, Bankacýlýk sisteminin "Açýk Pozisyon" vermesi kaydý ile sürdürülebiliyor hale geliyor. Döviz toplayan bankalar Hazine'ye borç vererek büyük paralar kazanmaya baþlýyorlar, ancak gerçek riski kimse henüz görmek istemiyor. 1994'e gelirken Bankacýlýk denetimleri etkinliðini yitiriyordu. Kamu rahat bir þekilde borçlanabilirken, Bankalar çýlgýn karlar yapmaktaydýlar. Ýlk sorun 1994' te ekonominin verdiði tepki ile ortaya çýksa da, geçiþtirici çözümlerle olayýn üstü kapatýldý. Kamu açýklarýný kapatacak, kayýt dýþýlýðý azaltacak, borçlanmayý azaltýp bankalarý asýl iþlevleri olan kredi vermeye yönlendirecek reformlar yapýlamadý yýlýna gelindiðinde; büyük kamu açýklarý, büyüyen cari açýk, bankalardaki döviz pozisyonu açýklarý vb. nedenler ile kriz çýktý. Olayý hýzlandýran kamu bankalarýnýn likidite sorunu oldu. Ülke tarihinin en büyük krizi, bankacýlýk sektörünü vurdu. Ancak en üzücü olan; bu kriz sonrasýnda da kalýcý çözümlerden yana tavýr alýnmamasý oldu. Her zamanki gibi soruna günü kurtarmaya yönelik çözümler ile yaklaþýldý. Bir örnek olarak darboðaza düþen þirketlerin yapýlandýrýlmasý yerine, borçlarýnýn yapýlandýrýldýðý bir "Ýstanbul Yaklaþýmý" sürecini yaþadýk. Bu yaklaþým ile hala kayýt dýþýlýkta kalmanýn yollarý hayatta tutuldu. Sunumlarýn sona ermesinden sonra panel katýlýmcýlarýnýn bu sunuþlarýna ek olarak; ortak ifade ettikleri bir ortak risk algýsý vardý ki, en dikkat çekici olan deðerlendirmeyi oluþturuyordu. Eðer bir kriz daha olursa, sadece bankacýlýk deðil, bugün dikkat çekici büyüklükte borçlanmýþ olan özel sektörün nerede ise bütünü ile yabancýlarýn eline geçme riski sözkonusu olabilirdi. Dolayýsý ile; geliþmekte olan piyasalar daha ne kadar sermayenin serbest hareketine açýk kalabilecek? Dolar uluslararasý rezerv para olmaya devam edebilecek mi? Hegemonik yapý daha ne kadar sürecek? Biz sömürgeleþiyor muyuz? Bu sorularýn yanýtlarýnýn bulunmasý ve eðer yapýlabilecek birþeyler varsa, gerekli kamuoyu baskýsýný oluþturulmasý biz sivil topluma düþüyor. Yoksa, gerçekten çok geç ve bedeli çok aðýr olacak. Derleyen: Tuðrul GÜNEÞ (CE 88) odtülüler bülteni 159 ocak

16 neden odtü? ODTÜ'lülere sorduk: Ýþ yaþamýna nasýl hazýrlandýnýz? Üniversiteler, ilköðretim öncesinde baþlayan ve insanoðlunu kendine yeten, topluma faydalý bir birey olarak hazýrlayan eðitim sisteminin son halkasý niteliðindedir. Üniversite eðitiminde, öðretimin yaný sýra, öðrencilerin öðretilenleri sentezleyebilmeleri amaçlanýr. Bir baþka deyiþle, sistem, öðretmekten çok "öðrencinin öðrenmeyi öðrenmesi"ne yönelik olmalýdýr. Öðrenci, böylece ve ancak bu sayede yaþamý boyunca karþýsýna çýkacak sayýsýz soru ve sorunun çözümünde baþarýya ulaþabilecektir. Yurtdýþýnda pek çok üniversite, lisans veya lisansüstü programlara öðrenci kabul ederken öðrencinin derslerindeki baþarýlarýný yeterli görmez, ders dýþýnda hangi etkinliklerde yer aldýðýný, örneðin sivil toplum kuruluþlarýnda veya gönüllü çalýþmalarda yer alýp almadýðýný sorgular. Ýþ baþvurusu deðerlendirmelerinde de, baþvuru sahibinin üniversite yýllarýnda dersleri dýþýnda bir sosyal yaþamý olmuþ olmasý, onun, çalýþma yaþamýna kýsa sürede uyum saðlayacaðýnýn bir iþareti olarak düþünülür. Bu noktadan hareketle anketimizde ODTÜ'lülerin öðrencilikleri sýrasýnda dersleri dýþýnda katýldýklarý diðer etkinlikleri sorguladýk. Ardýndan katýlýmcýlardan yüksek lisans yapanlarýn amaçlarýný ve yüksek lisanstan beklentilerini irdeledik ve ODTÜ'lünün iþ yaþamýna hangi gerekçelerle nasýl hazýrlandýðýný inceledik. Ders dýþýnda etkinliklere katýlým Bu soruya verilen yanýtlardan ODTÜ'lülerin, derslerinin en yoðun olduðu dönemlerde dahi farklý etkinliklerde yer aldýklarýný görüyoruz. Genel deðerlendirmede (Þekil 1), ders dýþýnda herhangi bir etkinliðe zaman bulamadýðýný söyleyenler sadece %16. ODTÜ öðrenci topluluklarý ile spor takýmlarý öðrencilere çok geniþ olanaklar sunarken ODTÜ içindeki sanat etkinlikleri (bunda THBT ve KTMT'nin etkilerini görmek mümkün) öðrencilerin yaþamýnda önemli bir yer tutmuþ. Kimileri ODTÜ içinde olmasa da çeþitli spor takýmlarýnda ve resim, heykelcilik, müzik alanlarýnda kendilerine açýlým saðlamýþ. Bu tablo, ODTÜ'nün, bir üniversite olarak sunduðu olanaklarýn yaný sýra öðrencilere bir baþka konuda daha uzmanlaþma isteði, toplumsal sorumluluk duygusu ve gönüllülük aþýladýðýný göstermektedir. Þekil 2'de, ODTÜ'nün kimi bölümlerindeki eðitim programlarýnýn diðerlerine göre aðýr olmasý nedeniyle bu bölümlerdeki öðrencilerin ders dýþýndaki etkinliklere daha az zaman ayýrabileceði varsayýmý incelenmiþtir. "Ders dýþýnda zamaným olmuyor" diyenlerin Mimarlýk ve kýsmen Mühendislik Fakültelerinde çoðunlukta olduðu, ancak bu fakültelerde dahi, öðrencilerin büyük çoðunluðunun bir öðrenci topluluðunda, bir sanat etkinliðinde yer almaya zaman ayýrabildiði görülmektedir. Þekil 3'te ise, benzer bir varsayýmla, bulunulan sýnýfýn ders dýþý etkinliklere ayrýlacak zaman üzerindeki etkisi incelenmiþtir.ancak görüldüðü gibi, bulunulan sýnýfýn etkinliklere ayrýlacak zaman üzerinde belirgin bir etkisi olmadýðý söylenebilir. Etkinliklerin yýllara göre daðýlýmý Þekil 4'de verilmektedir. Etkinlik türleri yýllara göre farklýlýklar göstermekle birlikte 'lere kadar homojen bir daðýlým görülmektedir. Daha genç mezunlar ve halen öðrenci olanlar arasýnda ise topluluklara ve sanatsal etkinliklere ilginin belirgin olarak artmýþ olduðu görülüyor. Bununla birlikte, hangi dönemde olursa olsun, ODTÜ'lünün dersleri dýþýnda bir yaþantýya zaman ayýrabildiði kesin. 16 odtülüler bülteni 159 ocak 2007

17 neden odtü? ODTÜ öðrencileri ile dayanýþma içinde olmak, gerek onlarý iþ yaþamýna hazýrlayýcý etkinliklerde bulunmak, gerekse sosyal ve kültürel yaþamlarýna katkýda bulunmak Derneðimizde her zaman önem verilen çalýþma konularý arasýnda olmuþtur. Yýldan yýla daha etkin ve sistemli birer program haline getirilen bu çalýþmalar, yurtdýþýnda pek çok üniversiteye örnek oluþturacak niteliktedir. Geçtiðimiz yýl uluslararasý bir kongrede derneðimiz adýna sunulan ve bu çalýþmalarý tanýtan bildirinin gördüðü ilgi de bunu kanýtlamaktadýr [1]. Ancak iyi programlar düzenlemek kadar bu programlar hakkýnda farkýndalýk yaratmak da önemlidir. Bu bakýmdan anketimizde gerek mezunlara, gerekse halen öðrenci olanlara, ODTÜ Mezunlarý Derneði tarafýndan düzenlenen bu programlarýn ne kadar tanýndýðýný sorduk. Sonuçlar Þekil 5'de verilmektedir. düþünülüp düþünülmediði, ya da yüksek lisans yapmakla daha kolay iþ bulabileceklerini düþünenlerin sayýsýnda artýþ olup olmadýðýný ölçmekti. Katýlýmcýlar arasýnda yüksek lisans yapmýþ olanlar ile olmayanlar arasýndaki daðýlým, fakülteye göre Þekil 7'de verilmektedir. Þekil 8'de görüldüðü gibi çoðunluk, yüksek lisans çalýþmasýnýn amacýný "bir konu hakkýnda derinlemesine bilgi sahibi olmak" þeklinde belirtmiþ. Akademik kariyere ilk adým niteliðinde yüksek lisans çalýþmalarýna baþlayanlarla birlikte bu, anketi yanýtlayanlarýn yaklaþýk ¾'ünü oluþturuyor. (Yüksek lisans çalýþmasýndaki ana amacýn saptanmasýna iliþkin sorular yüksek lisans çalýþmasý yapmýþ olanlara yöneltilmiþtir.) Yüksek lisans çalýþmasýna baþlamaktaki amacýn mezuniyet yýllarýna göre deðiþimi ise Þekil 9'da verilmektedir. Anketi yanýtlayanlar arasýnda akademik kariyere ilginin 1980'ler sonrasýnda azaldýðý, buna karþýn iþsizliði / askerliði erteleme amacýnýn istatistiki deðer taþýyacak ölçüye çýkmaya baþladýðý görülmektedir. Anketi yanýtlayan mezunlarýn tümünün Derneðimiz üyesi olmadýklarý gözönüne alýnmakla birlikte, Derneðimizin diðer etkinliklerinin en az Burs etkinliði kadar yaygýnlaþtýrýlmasý gerektiði, Öðrenci Danýþmanlýðý Programý'nýn halen öðrenci olanlar arasýnda, mezunlardan daha fazla bilindiði dikkati çekmektedir. Yüksek lisans çalýþmasý yaptýnýz mý? Akademik kariyer yapmak düþüncesiyle olmasa da ODTÜ'de yüksek lisans çalýþmasý yapan mezunlarýn sayýsýnýn çok olduðu bilindiðinden anketimizde yüksek lisans yapmalarýnýn gerekçesini incelemek istedik. Bu soruyu sormamýzýn bir amacý da, özellikle 1990'larýn sonundan itibaren Türkiye'nin geçirdiði ekonomik bunalýmlar ve buna koþut olarak iþ olanaklarýnýn daralmasýyla, yüksek lisans sýrasýnda geçirilen sürenin gençler arasýnda "iþsizliði erteleme" niteliðinde Bununla birlikte ODTÜ'lünün hakkýný ODTÜ'lüye teslim etmek gerek: Ülkenin ekonomik koþullarýnda 1980 sonrasýndaki gerileme ve iþ bulmaktaki güçlüðün, ODTÜ'lünün yüksek lisans yapmaktaki ana amacýný büyük ölçüde deðiþtiremediði görülüyor; yüksek lisansý, bir konuda derinlemesine bilgi sahibi olmak için yapanlar tüm yýllarda aðýrlýklarýný koruyorlar. Bültenimizin bundan sonraki sayýsýnda ODTÜ'lülerin mezuniyetlerinden sonra iþ yaþamýndaki adýmlarýný, eðilimlerini, memnuniyet ve beklentilerini inceleyerek kapsamlý anketimizin sonuna geleceðiz. Derleyen: Nermin FENMEN (CHE'80) [1] Fenmen, N. "Enhancing the Role of Alumni in Maintaining a Dynamic Curricculum", SEFI International Conference 2005: Engineering Education at the Cross-Roads of Civilizations, 7-10 Eylül 2005, Ankara odtülüler bülteni 159 ocak

18 bir doðum 105. DOÐUM GÜNÜNDE, NAZIM HÝKMET'ÝN YAÞAMININ ÝZLERÝNÝ, ÞÝÝRLERÝNÝN YARDIMIYLA SÜRMEK VE YAÞADIÐI ZORLU YILLARI, MISRALARIN YOL GÖSTERMESÝYLE ANLAYABÝLMEK... ÝÇÝNE BÝR KAÇ HAYAT SIÐDIRDIÐI ÇALKANTILI ÖMRÜNDE YARATTIÐI ESERLERLE, NE KADAR BÜYÜK BÝR OZAN OLDUÐUNU TÜM DÜNYAYA KANITLAYAN NAZIM HÝKMET, EÞSÝZ ÞÝÝRLERÝYLE YAÞADIÐI DÖNEME TANIKLIK EDÝYOR. YIL 1902 : Selânik'te dünyaya gelir. Asýl doðum tarihi 20 kasým 1901 olmasýna raðmen, resmi doðum tarihi 15 Ocak 1902'dir. Dedesi Nâzým Paþa valiliklerde bulunmuþ, özgürlükçü, þairliði olan bir kiþiydi, babasý Hikmet Bey ise Kalem-i Ecnebiye'de (dýþiþleri) çalýþan bir memurdu. Eðitimci Enver Paþa'nýn kýzý olan annesi Celile Haným, Fransýzca konuþan, piyano çalan, iyi resim yapan bir kadýndý. Nazým bu aile ortamýnda büyür. YIL : "Feryad-ý Vatan" baþlýðýný taþýyan ilk þiirini yazar ve Yeni Mecmua'da ilk kez "Hâlâ Servilerde Aðlýyorlar mý" isimli þiiri yayýnlanýr. "Sisli bir sabahtý henüz Etrafý bürümüþtü bir duman Uzaktan geldi bir ses ah aman aman! Sen bu feryad-ý vataný dinle iþit Dinle de vicdanýna öyle hükmet Vatanýn parçalanmýþ baðrý Bekliyor senden ümit"(feryad-i VATAN) Önce Galatasaray Sultanisi'nde sonra Niþantaþý Sultanisi'nde okur ve 1917 de Bahriye Mektebine girer. Bitirmesine birkaç ay kala saðlýk nedeniyle ayrýlmak zoruna kalýr. Ýstanbul iþgal altýndadýr. Arkadaþý Vâ-lâ Nurettin ile birlikte gizlice Anadolu'ya geçer. Ankara Hükümeti tarafýndan Bolu'ya öðretmen olarak atanýr. YIL : Azerbaycan üzerinden Moskova'ya gider. Devrimin ilk yýllarýna tanýk olur. Ekonomi politik öðrenim görür. Sanat çalýþmalarýna katýlýr. Moskova'da yayýnlanan ilk þiir kitabý "28 Kânunisani" sahnelenir. Türkiye'ye döner ve Aydýnlýk Dergisi'nde çalýþmaya baþlar, yokluðunda Ankara Ýstiklâl Mahkemesi'nde gizli örgüt üyesi olduðu gerekçesiyle yargýlanýr. Yeniden Moskova'ya gider. YIL : Hakkýnda açýlan davalar ve yargýlamalara raðmen eserlerini vermeye devam eder. Katýlmýþ olduðu "Viyana Konferansý" nedeniyle Ýstanbul Ceza Mahkemesi'nce üç ay hapis cezasýna çarptýrýlýr, Yurda dönmek üzere Moskova'daki Büyükelçiliðe pasaport için baþvurur, ancak kendisine yanýt verilmez bunun üzerine gizlice sýnýrý geçerse de Hopa'da yakalanýr. Yargýlamalardan aklandýktan sonra Resimli Ay Dergisi'nde çalýþmaya baþlar ve ilk þiir kitabý "835 Satýr" yayýnlanýr. "Sesini Kaybeden Þehir" baþlýklý þiiri için dava açýlýr. "Kafatasý" oyunu Ýstanbul Þehir Tiyatrosu'nda sahneye konur. "Benerci Kendini Niçin Öldürdü" isimli yapýtý yayýnlanýr. Nâzým'ýn Resimli Ay dergisinde sonradan üçleme haline dönüþecek olan ve Yakup Kadri Bey'e yazýlmýþ "Cevap 1" isimli þiiri yayýnlanýr. "...Behey! Kara maça bey! Halka ahmak diyen sensin. Halkýn soyulmuþ derisinden sýrtýna frak giyen sensin. Yala bal tutan beþ parmaðýný beþ çürük muz gibi, homurdanarak dolaþ besili bir domuz gibi. Meydan senin... mi dersin?..." (CEVAP 1) YIL : Büyük aþký Piraye ile evlenir. Babasýnýn bir kaza sonrasý ölümü üzerine "Hiciv Vadisinde Bir Tecrübei Kalemiye" baþlýklý þiiri yazar. Þiirde babasýnýn patronu Süreyya Paþa'ya hakaret ettiði gerekçesiyle hakkýnda dava açýlýr. Geçimini saðlamak için "Akþam" gazetesinde Orhan Selim takma adýyla fýkralar ve gazetelerde tefrika edilmek üzere romanlar yazar. Ancak bu isimle patron gazetelerinde suya sabuna dokunmayan yazýlar yazmasý ve Niþantaþý -Cihangir gibi semtlerde yaþamasý onu "burjuva oldu" suçlamasýyla karþý karþýya býrakýr. "Orhan Selim" baþlýklý þiirinin son dizelerini, ardý arkasý kesilmeyen bu suçlamalara karþýlýk yazar : Yalnýz unutma bir þeyi : yorulur da ayaðýn kayarsa eðer seni herkesten önce ben taþlarým! Fakat bugün sende beni sattýðýný gösteren bir tek satýr bulanýn alnýný karýþlarým! (ORHAN SELÝM) Bir yandan da Ýpek Film Stüdyosu'nda senaryo yazarlýðý, film yönetmenliði gibi çeþitli iþler yapmaktadýr. "Taranta Babu'ya Mektuplar" adlý þiir kitabýný yayýmlanýr, "Unutulan Adam" adlý oyunu Darülbedayi'de sahneye konur. "Gece Gelen Telgraf" þiirinden dolayý yargýlanýr. Bu sýralarda "gizli örgüt" kurduðu savýyla Bursa Aðýr Ceza Mahkemesi'nde açýlan ayrý bir davada idamý istenir, Cumhuriyetin 10. Yýlý nedeniyle çýkarýlan af yasasýndan yararlanýr. "Simavne Kadýsý Oðlu Þeyh 18 odtülüler bülteni 159 ocak 2007

19 bir doðum Bedrettin Destaný" yayýnlanýr. Evlenmek için beþ yýl boyunca beklediði Piraye, yepyeni þiirler yazmasýný saðlar. "Bir tanem! Son mektubunda : "Baþým sýzlýyor yüreðim sersem!" diyorsun. "Seni asarlarsa seni kaybedersem;" diyorsun "yaþýyamam!" Yaþarsýn karýcýðým, *** Fakat emin ol ki sevgili; mavi gözlerimde korkuyu görmek için boþuna bakacaklar Nâzýma!" (KARIMA MEKTUP) Askeri öðrencileri isyana teþvik suçlamasýyla hakkýnda "Donanma" davalarý açýlýr. Toplam 28 yýl 4 ay aðýr hapisle cezalandýrýlýr ve önce Çankýrý Cezaevi'ne, sonra Bursa Cezaevi'ne gönderilir. Bu cezaevlerinde toplam 12 yýl kalan Nâzým Hikmet yayýmlama olanaðý bulunmadýðý halde sürekli olarak þiirlerini ve diðer eserlerini yazmaya devam eder. YIL : Bursa Cezaevinde "Memleketimden Ýnsan Manzaralarý" ný yazmaya baþlar. Dünya Barýþ Konseyi tarafýndan Pablo Picasso, Paul Robeson, Wanda Jakubowska ve Pablo Neruda'yla birlikte "Uluslararasý Barýþ Ödülü"nü almaya hak kazanýr. Peþ peþe büyük eserlerini cezaevinde kaldýðý zaman boyunca vermeye baþlar. Dört Hapisaneden; Kuvâyi Milliye; Piraye Ýçin Yazýlmýþ Saat Þiirleri; Piraye'ye Rubailer; Memleketimden Ýnsan Manzaralarý; Ferhad ile Þirin; Yusuf ile Menofis gibi yapýtlarýný bitirir. "Haydarpaþa garýnda 1941 baharýnda saat on beþ. Merdivenlerin üstünde güneþ yorgunluk ve telâþ Bir adam merdivenlerde duruyor bir þeyler düþünerek. *** Denizde balýk kokusuyla Döþemelerde tahtakurularýyla gelir Haydarpaþa garýnda bahar Sepetler ve heybeler merdivenlerden inip merdivenlerden çýkýp merdivenlerde duruyorlar." (MEMLEKETÝMDEN ÝNSAN MANZARALARI'NDAN) Karaciðer ve kalp rahatsýzlýklarý baþlar. Yurt içinde ve dýþýnda çeþitli kuruluþlarca "Nazým'a Özgürlük Kampanyalarý" açýlýr. Nazým'ýn baþladýðý açlýk grevi kamuoyunda büyük yanký uyandýrýr, imza kampanyalarý baþlatýlýr. Çýkarýlan Genel Af Kanunu'yla serbest býrakýlýr. Cezaevinde aþýk olduðu Münevver haným nedeniyle, Piraye'den ayrýlýr. "Uluslararasý Barýþ Ödülü"ne layýk bulunmasý büyük yanký uyandýrýr. YIL : Oðlu Memed dünyaya gelir. Askere çaðrýlýr, 49 yaþýndadýr, hastadýr ve ülkesinden kaçar. Oðlu Memed'in resimleriyle hasret günleri "Benim oðlan dünyaya geldiði zaman, çocuklar doðdu Kore'de, sarý ay çiçeðine benziyorlardý. Mak'artur kesti onlarý, gittiler ana sütüne bile doymadan Benim oðlan dünyaya geldiði zaman, çocuklar doðdu Yunan zindanlarýnda, babalarý kurþuna dizilmiþ. Bu dünyada ilk görülecek þey diye demir parmaklýðý gördüler." (DOÐUM Ülkeden ayrýldýktan sonra Bakanlar Kurulu kararýyla "yurttaþlýktan çýkarýldýðý" duyurulur. "Bir Aþk Masalý" oyunu Moskova'da sahnelenir. Paris'e gider. Aralarýnda Aragon ve Picasso'nun da bulunduðu çok sayýda yazar ve sanatçýyla görüþür. Vera'ya aþýk olur, birlikte "Sevdalý Bulut"u yazarlar. Sonra doktoru Galina'ya gönlünü kaptýrýr. Dünya Barýþ Komitesi adýna Fidel Castro'ya Barýþ Ödülü vermek üzere Küba'ya gider. Sovyet Yazarlar Birliði tarafýndan 60. yaþ günü kutlanýr. Afrika'ya, Tanganika'ya gider. "Cenaze Merasimim" baþlýklý þiirini kaleme alýr. "Bizim avludan mý kalkacak cenazem? Nasýl indireceksiniz beni üçüncü kattan? Asansöre sýðmaz tabut, merdivenler daracýk... Bakacak arkamdan mutfak penceremiz. Balkonumuz geçirecek beni çamaþýrlarýyla. Ben bu avluda bahtiyar yaþadým bilemediðiniz kadar. Avludaþlarým, uzun ömürler dilerim hepinize..." (CENAZE MERASÝMÝM) 3 Haziran 1963 sabahý Moskova'da evinde kalp krizi geçirerek ölür. Þiirlerini bizlere armaðan býrakarak, BU DÜNYADAN BÝR NAZIM GEÇER... Derleyenler; ÞULE ÞAHÝN (PSY'85), MELDA TANRIKULU(CP'06) Kaynaklar: ojisi.asp tm odtülüler bülteni 159 ocak

20 bir ölüm UÐUR MUMCU' YU ANARKEN... "22 Aðustos 1942'de doðdu. A.Ü. Hukuk Fakültesini bitirdi. Yazmaya öðrencilik yýllarýnda baþladý. Cumhuriyet Gazetesinde yayýmlanan "Türk Sosyalizmi" baþlýklý makalesiyle Yunus Nadi Ödülünü aldý. "Bir Pulsuz Dilekçe", "Sakýncalý Piyade", "Silah kaçakçýlýðý ve Terör", "Suçlular ve Güçlüler", "Kürt Dosyasý", "Tarikat-Siyaset-Ticaret" gibi pek çok esere imza attý. Öldürülmeden önce, PKK ve Kürt sorunu üzerinde çalýþmalar yapmaktaydý. Son yazýsý "Zeyilname" dir. 24 Ocak 1993 Pazar günü arabasýna yerleþtirilen bomba ile öldürüldü." Uður Mumcu'nun anýsýný, düþünce ve ilkelerini yaþatmak ve genç gazetecileri basýn mesleðine kazandýrmak amacýyla 1994 yýlýnda kurulan um:ag'ýn (Uður Mumcu Araþtýrmacý Gazetecilik Vakfý) Yayýn Yönetmeni Sn. Orhan Tüleylioðlu sorularýmýz yanýtladý: Uður Mumcu yaþarken topluma mal olmuþ, sevilen bir yazardý. Ölümü de geniþ kitlelerce ayný þekilde kucaklandý ve ortak bir deðer yaratýldý. Onun yaþarken olduðu kadar, öldükten sonra da, böylesine benimsenen bir kiþi olmasýný neye baðlýyorsunuz? Uður Mumcu'nun, 24 Ocak 1993 tarihinde aracýna yerleþtirilen bombanýn patlamasý ile yaþamýný yitirmesinden bu yana 14 yýl geçti. Onun eðilmeyen bükülmeyen kalemi karanlýk güçleri öfkelendiriyor, çileden çýkarýyordu, bir an olsun umutsuzluða kapýlmadý. En ön safta görevini üstlendi. Giderek toplumumuzun gözü, kulaðý, beyni oldu. Siyasetmafya-þeriat iliþkilerini çözmek istiyordu. Biliyordu ki, bu iliþkiler ortaya çýkarýlýp kaldýrýlmadýkça, ülke huzura kavuþamaz. Ona göre çaðýmýzýn en büyük suçu, haksýzlýklara, adaletsizliklere, yolsuzluklara, halkýn malýný çalanlara, savaþ kýþkýrtýcýlýðýna karþý çýkmayarak susmaktý. Uður Mumcu, bu suçu iþlemediði için öldürüldü. Yazýlarý ve araþtýrmalarýyla toplumu aydýnlatan, bir kiþiye yapýlan haksýzlýðý, bütün topluma yapýlmýþ sayan Uður Mumcu, kitlelere mal olmuþ bir yazardý. Ölümü ülkeyi ayaða kaldýrdý. Çünkü, öldürülen ülkenin, halkýn kendisiydi; düþüncesiydi, özlemleri ve umutlarýydý. Vakýf kurma ve anma haftasý düzenleme fikirleri nasýl doðdu? 1994 yýlýnda eþi ve çocuklarý tarafýndan um:ag, her yaþtan kiþilere edebiyat, felsefe, resim, sinema etkinlikleri, çocuk projeleri ve çeþitli konularda hizmet içi eðitim olanaklarý saðlamayý hedefleyerek kuruldu. Vakýf, Uður Mumcu'nun gazetecilik anlayýþýný sürdürecek gençleri mesleðe kazandýrmanýn yaný sýra, seminerler, çocuk projeleri ve yayýnlarýyla bir kültürsanat-eðitim merkezi olarak hizmet vermektedir. 'Adalet ve Demokrasi Haftasý' 24 Ocak 1993'te öldürülen Uður Mumcu ile 31 Ocak 1990'da öldürülen Prof. Dr. Muammer Aksoy'un ölüm yýldönümlerini belirleyen 24 Ocak-31 Ocak günleri arasýndaki hafta olarak anýlmaktadýr. um:ag öncülüðünde, birçok demokratik kitle örgütü, kurum, kuruluþ ve sanatçýnýn katýlacaðý 14. Adalet ve Demokrasi Haftasý'nda, Uður Mumcu ve öldürülen tüm aydýnlarýmýzý anacak, adalet ve demokrasinin tam anlamýyla yerleþtiði bir toplum isteðimizi yineleyeceðiz. Yurt genelinde bu yýlýn temasý olarak belirlenen "Tarikat, Siyaset, Ticaret" ortak baþlýðýyla gerçekleþtireceðimiz haftada, açýkoturumlar, söyleþiler, belgesel film gösterimleri, tiyatro ve müzik dinletileri düzenlenecektir. Bu seneki anma etkinliklerinin ana çerçevesinin, Uður Mumcu'nun bundan yirmi yýl önce yazdýðý "Tarikat, Siyaset, Ticaret" temasý olarak belirlenmesinin nedeni nedir? Dilerseniz bu sorunuza Uður Mumcu'nun 1987 yýlýnda yazdýðý bir yazýsýndan kýsa bir alýntýyla cevap vereyim; "Bir üçgen bu.ticaret, siyaset ve tarikat üçgeni...bunlar dindarýn sahtecileridir. Zavallý yoksul Müslüman yurttaþlarýn kanlarýný emenler de bunlardýr. Ýnanç sömürücüleridir bunlar. Bir yanda sahte Müslümanlar, din tacirleri, inanç sömürücüleri, bir elleri siyasette, öbür elleri ticarette, ayaklarý da tarikatlarda dolaþanlar...öte yandan da sahte Atatürkçüler,iþlerine geldiði sürece, bu sahte Müslümanlar ile kol kola girip, öpüþenler,birbirlerine siyasal destek saðlayanlar..." Uður Mumcu (Cumhuriyet, 1 Mart 1987) Sn. Orhan Tüleylioðlu verdiðiniz bilgiler için teþekkür ederiz. Toplumsal duyarlýlýk ve sorumluktan yaþamý boyunca ödün vermemiþ Gazeteci-Yazar Uður Mumcu'yu ölüm yýldönümünde saygýyla anýyoruz. Þule ÞAHÝN (PSY' 85) 20 odtülüler bülteni 159 ocak 2007