Ticari Kazancın n Tespitinde Transfer Fiyatlandırmas. rması Uygulaması & Dönem Sonu İşlemlerinde. Özellikli Hususlar

Transkript

1 Ticari Kazancın n Tespitinde Transfer Fiyatlandırmas rması Uygulaması & Dönem Sonu İşlemlerinde Özellikli Hususlar MEHMET YILDIRIM HESAP UZMANI mehmet.yildirim@huk.gov.tr

2 Ticari Kazancın Tespitinde Transfer Fiyatlandırması Uygulaması Mehmet Yıldırım Hesap Uzmanı

3 Transfer Fiyatlandırması (Genel Kapsam) KVK Md. 13, GVK Md. 41/5 te düzenlenmiştir. Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri için tarihinden itibaren geçerlidir. Tam ve dar mükellef ayırımı bulunmamaktadır. Gerek yurt içi gerek yurt dışındaki kişi/kurumlarla yapılan işlemler kapsam dahilindedir.

4 Transfer Fiyatlandırması (Genel Kapsam) Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımında bulunulan kişinin mükellefiyet durumu; İşlemin örtülü kazanç dağıtımı sayılmasına etki etmemektedir, Sadece düzeltme işlemlerinde farklılık yaratmaktadır.

5 Transfer Fiyatlandırması (Genel Kapsam) Düzenleme, ilişkili kişilerle yapılan alımsatım işlemlerinin emsallere uygunluk ilkesi kapsamında olması gerektiğini içermekte. Özetle, Mal-hizmet alım-satım işlemlerinde; işlemin ilişkili kişiyle yapılması ve işlemin emsallere uygunluk ilkesine aykırı olması şartları bir arada bulunursa, kazanç transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış sayılır.

6 Transfer Fiyatlandırması (İlişkili Kişi) İlişkili kişinin kapsamı genel olarak; ortaklık yahut hısımlık ilişkisi ile sermaye, denetim ve idare anlamında kontrol altında bulundurma hususuna dayanmaktadır. Kazancın elde edildiği ülke vergi sisteminin,türk vergi sisteminin yarattığı vergilendirme kapasitesi ile aynı düzeyde bir vergilendirme imkânı sağlayıp sağlamadığı ve bilgi değişimi hususunun göz önünde bulundurulması suretiyle Bakanlar Kurulunca ilan edilen ülkelerde veya bölgelerde bulunan kişilerle yapılmış tüm işlemler, ilişkili kişilerle yapılmış sayılmaktadır.

7 Transfer Fiyatlandırması (İşlemlerin Kapsamı) Alım, satım, imalat ve inşaat işlemleri, kiralama ve kiraya verme işlemleri, ödünç para alınması ve verilmesi, ikramiye, ücret ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler esas alınmaktadır.

8 G.V. Mükellefleri İçin Transfer Fiyatlandırması (GVK : 41/5) den itibaren geçerlidir. 1-4 üncü bentte yazılan işlemler kapsam dışı, ancak ilgili bentlere göre yine KKEG. Teşebbüs sahibi ifadesi, ticari ve zirai* kazanç yönünden gelir vergisine tabi gerçek kişiler ile adi ortaklıkların ortakları, kollektif şirketlerin ortakları, adi ve eshamlı komandit şirketlerin komandite ortaklarını kapsamaktadır. (Transfer Fiyat. Tebliği 2.2)

9 KAPSAM Madde, GVK nun Ticari Kazanç bölümünde düzenlenmiş ancak, Tebliğ de teşebbüs sahibi kapsamında sayıldığından, zirai kazanç elde edenler kapsam dahilinde. Adi Eshamlı komandit şirkette, komandite, adi ortaklık ve kollektif şirketlerde tüm ortakların ilişkili olduğu kişilerle yapılan işlemler, kapsam dahilinde. Adi Eshamlı Komandit Şirkette, komanditer ortakların ilişkili bulunduğu kişilerle yapılan işlemler, kapsam dışı.

10 KURUMLAR VERGİSİ KANUNU İLE GELİR VERGİSİ KANUNU UYGULAMASININ FARKLI YÖNLERİ

11 1- İLİŞKİLİ KİŞİ KAPSAMI Teşebbüs Sahibinin; Eşi, Üstsoyu, 3. derece dahil yansoy ve kayın hısımları, Doğrudan doğruya veya dolaylı ortağı bulunduğu şirketler, bu şirketlerin ortakları, bu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketler

12 Kurumlar Vergisi Mükellefleri İçin Geniş Bir Şekilde Belirlenmiş Olan İlişkili Kişi Kapsamı

13 Kurumlar Vergisi Mükellefleri İlişkili Kişi Tablosu

14 Gelir Vergisi Mükellefleri İçin Basit Bir Yapıdadır

15 (A) Gerçek Kişisinin; - Eşi (B), - Eşi (B)'nin amcası (F), - Doğrudan ortağı olduğu (C) Ltd. Şti., - (C) Ltd. Şti.'nin sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan (E) A.Ş., - (C) Ltd. Şti.'nin Denetçisi (D) ile yaptığı mal veya hizmet alım ya da satım işlemleri, ilişkili kişilerle yapılan işlemler olarak değerlendirilecektir.

16 2- YILLIK BELGELENDİRME Gelir Vergisi Mükellefleri : Kurumlar Vergisi mükellefleri gibi Transfer Fiyatlandırması, Kontrol Edilen Yabancı Kurum ve Örtülü Sermayeye İlişkin Form vermezler. Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu vermezler. (Serbest Bölgelere ilişkin belgelendirme hükümleri de uygulanmaz) ANCAK; Emsallere uygunluk ilkesi doğrultusunda tespit edilen fiyat veya bedellere ilişkin kayıtları saklama zorunluluğu aynı şekilde geçerlidir.

17 Gelir Vergisi Mükelleflerinin İbraz Edeceği Belgeler İlişkili kişilerle yaptıkları yurt içi ve yurt dışı işlemlere ilişkin olarak istenmesi durumunda, İdare'ye veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara ibraz edilecek belgeler :

18 Mükellefin faaliyetlerinin tanımı, organizasyon yapısı (merkez, şube) ve ortakları, sermaye yapısı, içinde bulunduğu sektör, ekonomik ve hukuki geçmişi hakkında özet bilgiler, ilişkili kişilerin tanımı (vergi kimlik numaraları, adresleri, telefon numaraları vb.) ve bu kişiler arasındaki mülkiyet ilişkilerine ilişkin bilgiler Üstlenilen işlevleri, sahip olunan riskleri ve kullanılan varlıkları içeren tüm bilgiler, İşlem konusu yıla ilişkin ürün fiyat listeleri, İşlem konusu yıla ilişkin üretim maliyetleri, İşlem konusu yıl içinde ilişkili ve ilişkisiz kişilerle yapılan işlemlerin miktarı ile fatura, dekont ve benzeri belgeler, İşlem konusu yıl içinde ilişkili kişilerle yapılan tüm sözleşme örnekleri,

19 İlişkili kişilere ait özet mali tablolar, İlişkili kişiler arasındaki işlemlere uygulanan şirket içi fiyatlandırma politikası, İlişkili kişiler tarafından farklı muhasebe standartları ve yöntemleri kullanılıyor ise bunlara ilişkin bilgi, Gayri maddi varlıkların mülkiyetine ve alınan veya ödenen gayri maddi hak bedellerine ilişkin bilgi, Kullanılan transfer fiyatlandırması yönteminin seçilme nedeni ve uygulanmasına ilişkin bilgi ve belgeler (iç ve/veya dış emsaller, karşılaştırılabilirlik analizi), Emsallere uygun fiyat ya da kâr marjının saptanmasında kullanılan hesaplamalar ve yapılan varsayımlara ilişkin ayrıntılı bilgiler, Belli bir emsal fiyat aralığı tespit edilmişse, bu aralığın tespitinde kullanılan yöntem, Emsal fiyatın tespit edilmesi için gerekli diğer belgeler.

20 3- DÜZELTME İŞLEMLERİ Düzeltme mekanizması GVK 41/5 te de yer alıyor. Ancak ticari kazanç erbabının kar dağıtımı yapması söz konusu değil. Bu durumda örtülü kazanç dağıtımında bulunulan kurum yahut kişinin düzeltme işlemini sadece beyannamede yapması mümkün olacaktır.

21 Dönem Sonu İşlemlerinde Özellikli Hususlar

22 Hazır Değerler (Vadeli Mevduat) İktisadi işletmelere dahil Vadeli Mevduatlar için, değerleme gününe kadar oluşan kıst faiz tutarı işletmenin dönem geliri olarak dikkate alınır. (VUK Md.281) Repo hesapları için de aynı uygulama yapılır. (KVK G.T. 67) Ancak faize ilişkin vergi mahsubu fiilen vergi tevkifatı yapıldıktan sonra mümkündür.

23 Hazır Değerler (Vadeli Mevduat) Eğer kıst faiz hesaplanan mevduatın vadesi beyanname verme süresine kadarsa, kıst faize isabet eden vergi, beyannamede mahsup edilebilir. (Dönemsellik)

24 Menkul Kıymetler (Hisse Senetleri) Alış bedeli ile değerlenir. İhraç edildiği ülkenin bir önemi bulunmamaktadır. Kar-zarar elden çıkarma anında tespit edilir. Alımda yüklenilen finansman gideri, kur farkı alış bedeliyle ilişkilendirilmez, doğrudan gider yazılır. Bedelsiz iktisap edilenler İtibari Değer ile değerlenir. (Karşılığında pasifte sermaye yedekleri hesabında açılacak fon hesabına alacak kaydı yapılır)

25 Menkul Kıymetler (Yatırım Fonu) Fon portföylerinin en az %51 i hisse senetlerinden oluşuyor ve bu hisse senetleri Türkiye de kurulmuş şirketler tarafından ihraç edilmiş ise ALIŞ BEDELİ Aksi halde borsa rayici, borsa rayici yoksa (Türkiye de yok) alış bedeli + değerleme günü kıst getirisi ile birlikte dikkate alınır. (Bu tutarlar fon katılma belgelerini ihraç edenlerce ilan edilmektedir.

26 Menkul Kıymetler (Kar/Zarar Ortaklığı Belgeleri) Alış bedelleri ile değerlenirler. Kıst getiri hesaplanması söz konusu değildir.

27 Menkul Kıymetler (Borsa Rayici İle Değerlenenler) Devlet Tahvilleri ve Hazine Bonoları, İMKB de işlem gördükleri için değerleme günü itibariyle borsada oluşan değerleri ile değerlenirler. Getirileri (istisnai de olsa zararları) dönem matrahında dikkate alınır.

28 Menkul Kıymetler (Kıst Getirisi Hesaplanan Kıymetler) Borsa rayici ile değerlenmesi mümkün olmayan ; Yatırım Fonları, Özel Sektör Tahvilleri, Finansman Bonoları, Banka Bonoları - Banka Garantili Bonolar, Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler, Eurobondlar Gelir Ortaklığı Senedi

29 Stoklar (Emtia) Emtianın alımı sırasında (ithalatta fiili ithalatın gerçekleştiği tarihe kadar) oluşan kur farkı, vade farkı vs. kalemler, MALİYET BEDELİNE DAHİL edilir. Sonradan oluşan bu tip giderlerin maliyete ithali ihtiyaridir.(vuk GT 238) Mal alış iskontoları, alımın gerçekleştirildiği dönem içerisinde yapılmışsa maliyet bedelinden düşülür, mal stoklara girdikten sonra prim, iskonto ve sair adlarla yapılan indirimler dönem geliri sayılır.

30 Stoklar (Emtia) Ciro primleri doğrudan, dönem geliri olarak dikkate alınır. Finansman temini kapsamında alınan krediler için ödenen faiz ve komisyon giderlerinden malın maliyetine pay verilmesi zorunlu değildir. Gider olarak kaydedilebileceği gibi, maliyete de intikal ettirilebilir. (VUK GT 238)

31 Stoklar (Kıymeti Düşen Mallar) Yangın, deprem ve su basması gibi afetler yüzünden veyahut bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde Kıymeti Düşen Mallar için, Takdir Komisyonu tarafından emsal bedel tespiti gerekmektedir. (VUK Md. 278 Yargı Kararları) VUK un 267 nci maddesi uyarınca yargı mercilerinin bilirkişiler vasıtasıyla biçtikleri değerler de takdir komisyonu kararları gibi emsal bedel olarak dikkate alınabilir.

32 Stoklar (Kıymeti Düşen Mallar) Stoklarında meydana gelen bir azalmanın takdir edilmesi talebinde bulunan bir mükellefin; -Değer düşüklüğüne yol açan olayı, -Stokunda iddia ettiği miktarda mal bulunduğunu, -Değer düşüklüğünün 278 inci maddede sayılan olaylardan kaynaklandığını, ispatlaması gerekir.

33 Stoklar (Çalınan Mallar) Çalınma ve kaybolma, vergi matrahında azaltıcı bir unsur olamaz. Eğer mallar sigortalı ise maliyet bedeli ile sigorta tazminatı arasındaki olumlu fark gelir kaydedilir. Olumsuz fark KKEG olarak dikkate alınır. Çalınan malın KDV si indirim konusu yapılamaz. Çalınan mal veya kıymetin mukayyet değeri işletme aktifinden çıkartılarak, KDV

34 Alacak Borçlar (Reeskont) Reeskont, sadece vadeli kambiyo senedine bağlı alacak ve borçlar için uygulanabilir. Alacaklar için uygulanırsa, borçlar için de zaruri olur. Oran senedin üzerinde yazılı orandır. Yazılı değilse TCMB iskonto oranı dikkate alınır. Yabancı para cinsinden ise LİBOR kullanılır. Senetlerin daha önce, ilgili yıl sonuç hesaplarına intikal ettirilmiş olması şarttır. Hatır senedi, emanet senedi, avans senedi vs. için reeskont ayrılmaz.

35 Alacak Borçlar (Reeskont) Değerleme gününde senedin işletme aktifinde yer alması gerekir. Vergi mevzuatı açısından çeklerde reeskont uygulaması söz konusu değildir. Vadesiz senetler için de reeskont uygulanmaz. Teminata ve tahsile verilen senetler için (vade sona ermemişse) reeskont uygulanabilir. Ancak faktoring şirketlerine verilen senetler işletme aktifinde bulunmadığından reeskonta tabi tutulamaz. Reeskont işlemi, KDV dahil senet üzerinden gerçekleştirilebilir.

36 Alacak - Borçlar (Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı) Bilanço esasında defter tutulması ve ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla; - dava ve icra safhasında bulunan alacaklar, -yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar için şüpheli ticari alacak karşılığı ayrılabilir. İlgili yılda ayrılması gerekmektedir.

37 Alacak - Borçlar (Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı) Teminatlı alacaklar için ŞTAK ayrılamaz. ŞTAK ayrılana alacağın tahsil edilen kısmı, tahsilat döneminin geliri sayılır. Aciz vesikasına bağlanan alacaklar için ŞTAK ayrılabilir. Değersiz alacak olarak nitelendirilemez. Kamu İdare ve müesseselerinden olan alacaklar için ŞTAK ayrılması kabul edilmez.

38 Alacak - Borçlar (Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı) Avanslar için ŞTAK ayrılması mümkün bulunmamaktadır. Zira ŞTAK ayrılması için daha önce hasılat kaydı yapılmış olması gerekmektedir. Mal teslimi hizmet ifasına dayanan ve yasal defterler ile ilgili dönem KDV beyannamesinde gösterilen KDV tutarları için de ŞTAK ayrılabilir.(vuk GT 334)

39 Alacak - Borçlar (Değersiz Alacaklar) Bir mahkeme kararına veya kanaat verici bir belgeye göre tahsil edilmesine imkan kalmayan alacaklar işletme açısından değersiz alacak sayılır ve muhasebe kayıtlarındaki değeri ile zarara geçirilerek yok edilirler. Şu belgeler kanaat verici olabilir: - Konkordato anlaşması: Konkordato ile alacaklının borçluyu ibra ettiği miktar değersiz alacak sayılır. - Alacaktan vazgeçildiğini gösteren mahkeme tutanakları. -Borçlunun kesin olarak yurtdışına çıktığını ve el konulmasını gerektiren malı olmadığını gösteren belgeler. (Acz vesikası hariç) - Borçlu hakkında verilmiş gaiplik kararı, - Borçlunun ölümü ve mirasçıların mirası red kararı,

40 Alacak - Borçlar (Değersiz Alacaklar) Alacağın ticari ve zirai kazancın elde edilmesiyle ilgili olmasının yanı sıra gerçek bir faaliyete dayanması gerekir. Değersiz alacakların bu hale geldikleri yılda nazara alınması gerekmektedir, sonraki yıllarda zarara geçirilmesine imkân yoktur. Sadece bilanço esasında defter tutanlar değil tüm mükellefler yararlanabilir. Hasılat kaydı ve diğer unsurlar ŞTAK ta aranan şartlar gibidir.

41 Alacak - Borçlar (Vazgeçilen Alacaklar) Sulh veya konkordato yoluyla alacaklı tarafından değersiz hale gelen alacak borçlu yönünden vazgeçilen alacak kapsamında olup, 3 yıl içinde zararla itfa edilmemesi halinde kâr olarak dikkate alınır. Sulh anlaşması noter huzurunda düzenlenmeli veya notere tasdik ettirilmelidir.(vuk GT 284)

42 Alacak - Borçlar (Ortaklardan Alacaklar) İşletmenin, ortaklarına kullandırdığı tutarlara, varsa iç emsallere yoksa TCMB faizine göre adat tahakkuk ettirmesi ve KDV hesaplaması gerekmektedir. Adat hesabında varsa ortaklara borçların tenzil edilmesi gerekir.

43 Alacak - Borçlar (Ortaklara Borçlar) İşletme, ortaklardan kullandığı kaynaklar için ortaklar lehine faiz tahakkuk ettirebilir. ANCAK, ortak lehine yürütülen faiz, inceleme elemanlarınca dikkati çeken ilk hususlardandır. AYRICA ortaklardan kullanılan borç tutarına örtülü sermaye yönünden de dikkat edilmesi gerekir. (Özsermayenin 3 katını aşıyorsa)

44 Avanslar Avanslar mukayyet değerleri ile değerlenir. Döviz cinsinden avanslar, kanaatimizce kur değerlemesine tabi tutulmamalıdır. Zira bunun için özel bir düzenlemeye ihtiyaç bulunmaktadır. Aksi yönde mukteza ve yargı kararları bulunmaktadır.

45 Gayrimenkuller Gayrimenkuller (Arazi, Kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler, Tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar) mütemmim cüzleri ve teferruatları ile tesisat-makinalar, gemi ve diğer taşıtlar, gayrimaddi haklar, MALİYET BEDELİ ile değerlenir. Maliyet Bedeli; alım veya değerinin arttırılması nedeniyle yapılan ödemelerle, bunlara ilişkin tüm giderleri kapsar.

46 Gayrimenkuller Gayrimenkullerde, maliyet bedeline, satın alma bedelinden başka, aşağıdaki giderler girer: - Makina ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri; - Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden mütevellit giderler. Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve ÖTV ile emlak alım vergisinin sabit kıymet maliyetine ilavesi veya genel giderlerde gösterilmesi ihtiyaridir.

47 Gayrimenkuller Binek otolar için yüklenilen ÖTV ve KDV, aracın maliyetine eklenir, amortisman yoluyla itfa edilir. Normal bakım, tamir ve temizleme giderleri dışında, gayrimenkulü genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak maksadıyla yapılan giderler, gayrimenkulün maliyet bedeline eklenir.

48 Gayrimenkuller Sabit kıymetin maliyetine eklenen maliyet arttırıcı giderler ilgili sabit kıymetin kalan amortisman süresi içerisinde eşit taksitler halinde itfa edilir. Sabit kıymetin aktifleştirildiği dönemin sonuna kadar oluşan, sabit kıymetlerle ilgili, kredi faiz ve kur farklarının maliyet bedeline dahil edilmesi zorunludur. Kur farkları negatif ise maliyet bedelinden tenzil edilir. Sabit kıymetin aktife alınmasından sonraki dönemlerde doğan kur farkları ve faizlerin ise aktifleştirilmesi ihtiyaridir.

49 Gayrimenkuller (Özel Maliyet Bedeli) Gayrimenkulün kiracısı tarafından yapılan ve söz konusu gayrimenkulün iktisadi kıymetini devamlı olarak arttıran giderler özel maliyet bedelidir. Bu bedeller, kalan kira süresi içerisinde itfa edilir. Süre belli değilse 5 yıl içinde itfa edilir. Muvazaa sayılabilecek uygulamalardan kaçınılmalıdır. Kira süresi dolmadan kiralanan gayrimenkulün boşaltılması halinde henüz itfa edilmemiş özel maliyetler, boşaltma yılında bir defada gider yazılır.

50 Gayrimenkuller (Yenileme Fonu) Satılan iktisadi kıymetin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur yahut bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar alınır ve teşebbüse geçilirse, ATİK satışından elde edilen kar, pasifte geçici bir hesapta azami 3 yıl süreyle tutulabilir. 3 yıl içinde kullanılmayan yeni iktisap edilen kıymetin amortismanına mahsup edilmeyenfon tutarı, 3. yılın sonunda vergi matrahına ilave edilir. (2008 yılı için 2006 da ayrılan fonlar)

51 Gayrimenkuller (Yenileme Fonu) Yeni alınacak kıymetin kullanılmış olması mümkündür ancak satılan ATİK ile aynı fonksiyonda olması gerekir.

52 Banka Kredileri Vadeli Mevduatlara paralel olarak, kredi sözleşmelerine dayanan borçlar, değerleme gününe kadar hesaplanacak kıst faiz ile birlikte dikkate alınır ve söz konusu kıst faiz dönem giderlerine intikal ettirilir.

53 Amortisman İşletmede envantere kayıtlı olup birden fazla yıl kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle, gayrimenkul gibi değerlenen iktisadî kıymetler, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmleri amortismana tabidir. İşletmede kullanılan ve değeri (2008 yılı için) 600 TL yi asmayan alet, edavat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir.

54 Amortisman İşletmede kullanılma ve envantere kayıtlı olma şartının sağlanması için; Deftere kaydedilme, Değerleme gününde envantere dahil olma, Kullanılmaya hazır halde bulunma, Hususlarının bir arada gerçekleşmesi gerekir. Kullanımı için montajı gereken kıymetler için montaj tamamlanmadan amortisman ayrılması mümkün değildir.

55 Amortisman Yıpranmaya, açınmaya maruz bulunmayan kıymetler için amortisman ayrılmaz. Boş arazi, arsa gibi.

56 Amortisman VUK a göre normal ve azalan bakiyeler yöntemine göre amortisman ayrılması mümkündür. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz eden kıymetler için aynı amortisman yöntemi kullanılmalıdır. Herhangi bir yılda amortisman ayrılmaması nedeniyle toplam amortisman süresi uzatılamaz. Sonraki yıllarda amortisman uygulamasına, ilgili yılda ayrılmış gibi hesaplama yapılarak devam edilir.

57 Amortisman Bir iktisadi kıymet için aktife girdiği yıl normal yöntemle amortisman ayrılmaya başlanılmışsa bu usulden dönülemez. Azalan bakiyeler usulünden normal usule geçmek mümkündür. Yıllık olarak seçilen usul, geçici vergilendirme dönemleri itibariyle değiştirilemez.

58 Amortisman Faaliyeti tamamen veya kısmen binek oto işletmeciliği olanların bu amaçla iktisap ettikleri hariç olmak üzere, binek otolar için kıst amortisman uygulanır.

59 Amortisman -Tasfiye, devir, birleşme, nev i değiştirme gibi şekillerde infisah olan kurumda, infisah tarihine kadar olan dönem için, -Devir, birleşme ve nev i değişikliğinde yeni kurumda, devralma tarihinden dönem sonuna kadar olan dönem için, -Adi ortaklıkta ortak değişiminde, değişim tarihine kadar ve bu tarihten dönem sonuna kadar olan süreler için, AMORTİSMAN hesaplanır. Ancak her durumda faaliyet durduktan belli bir süre sonra işi bırakma söz konusu ise, sadece faaliyetin sona erdiği tarihe kadar amortisman ayrılması mümkündür.

60 Amortisman (Olağanüstü Amortisman) - Yangın, deprem, su basması gibi afetler sonucunda değerini tamamen veya kısmen kaybeden, - Yeni buluşlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen ya da kısmen kullanılmaz duruma gelen, - Aşırı çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve aşınma ve yıpranmaya maruz kalan, ATİK için, ilgililerin Maliye Bakanlığı na başvurmaları ve Bakanlığın başvuruyu kabul etmesi şartıyla olağanüstü amortisman uygulama hakları bulunmaktadır. Başvuru hasarın meydana geldiği dönemde yapılmalıdır. Tabii afet sonucu hasar gören ATİK in tamiri mümkünse bu uygulamaya başvurulmaz.

61 Amortisman (ATİK Satışı veya Ziyaı) Amortismana tabi kıymetin satılması halinde, birikmiş amortismanlar kar artırıcı bir unsur olarak kayıtlardan çıkartılır. Yangın, deprem su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen ziyaa uğrayan ATİK için alınan sigorta tazminatı, ATİK in kayıtlı net değerine göre kar/zarar olarak dikkate alınır. Eğer ATİK finansal kiralama ile edinilmişse, FKK na göre primler kiracı tarafından yatırılacağından, sigorta tazminatının da kiracı tarafından gelir kaydedilmesi gerekmektedir.

62 Amortisman, (Finansal Kiralama) tarihinden sonra yapılan sözleşmeyle finansal kiralama yoluyla edinilen ATİK için, kiracı tarafından aktifleştirilen kullanma hakkı, kiralama konusu kıymet için belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde kiracı tarafından amortismana tabi tutulacaktır. Bu tarihten önceki sözleşmelerde, finansal kiralama şirketleri amortisman ayırabileceklerdir.

63 Finansal Kiralama (Kiracıya İlişkin Hükümler) Sonrası Düzenlenen Sözleşmeler İçin Finansal kiralama işlemine konu iktisadi kıymeti kullanma hakkı ve sözleşmeden doğan borç, kiralama konusu iktisadi kıymetin rayiç bedeli veya sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerinden düşük olanı ile değerlenecektir. Finansal kiralama konusu iktisadi kıymet, kullanma hakkı olarak aktife alınacak karşılığında ise kiralayana olan borç pasife kaydedilecektir.

64 Finansal Kiralama (Kiracıya İlişkin Hükümler) Finansal kiralama sözleşmesine göre yapılan kira ödemeleri, borç anapara ödemesi ve faiz gideri olarak ayrıştırılacak ve bu ayrıştırma işlemi her bir dönem sonunda kalan borç tutarına sabit bir dönemsel faiz oranı uygulanmasını sağlayacak şekilde yapılacaktır. Kiralayan açısından yorumu yapılan her bir dönem sonu ifadesi, kiracı açısından sözleşmede belirtilen kira ödeme tarihidir.

65 Finansal Kiralama (Kiracıya İlişkin Hükümler) Finansal kiralama borçlarının VUK un 285 inci maddesi kapsamında reeskonta tabi tutulması mümkün bulunmamaktadır. Finansal kiralama işlemi esas olarak bir kredi işleminden farklı değildir. Kiralayana ödenen finansal kiralama bedellerinin faiz kısmı 2003 yılı için finansman gider kısıtlamasına tabidir. Ancak bilindiği üzere 5024 sayılı Kanun la tarihinden itibaren finansman gider kısıtlaması uygulamasına son verilmiştir.

66 Finansal Kiralama (Kiralayana İlişkin Hükümler) Finansal Kiralama şirketleri ; Kiralama süresi boyunca kiracı tarafından yapılacak kira ödemelerinin toplam tutarı, anapara artı faiz, alacak olarak aktife alınacaktır. Diğer yandan, aktifleştirilen alacak tutarı ile kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark ise gelecek dönemlere ait faiz geliri olarak pasifleştirilmek suretiyle değerlenerek kayıtlara intikal ettirilecektir.

67 Finansal Kiralama (Kiralayana İlişkin Hükümler) Kiralama konusu iktisadi kıymet, bu iktisadi kıymetin net bilanço aktif değerinden kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu bulunan tutar ile değerlenecektir. İktisadi kıymetin net bilanço aktif değerinden kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu bulunan tutarın sıfır veya negatif olması halinde, iktisadi kıymet iz bedeliyle değerlenip aradaki fark iktisadi kıymetin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar gibi işleme tabi tutulacak olup gelir kaydedilmesi gerekmektedir. Finansal kiralama konusu iktisadi kıymetin net bilanço aktif değeri ile kira ödemelerinin bugünkü değeri çoğu zaman birbirine eşit olacağından finansal kiralama şirketi veya kiralayan, iktisadi kıymeti genel olarak iz bedeliyle kayıtlarında gösterecektir. İktisadi kıymetin net aktif bilanço değerinden, kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu oluşan tutarın pozitif olması durumunda, pozitif fark finansal kiralama şirketi tarafından amortismana tabi tutulacaktır.

68 Finansal Kiralama (Kiralayana İlişkin Hükümler) Aktifleştirilen alacak tutarının reeskonta tabi tutulması mümkün bulunmamaktadır. Kiralayan şirketler tarafından iktisadi kıymetin satın alınmasında Türk Lirası veya döviz cinsinden kredi kullanılmış ise ilk yıl için ödenen kur farkları ve faiz giderlerinin sözleşme yapılmasından önce kıymetin maliyetine ilave edilebilecek olması halinde maliyete ilave edilecek aksi halde ve diğer yıllarda ise gider kaydedilecektir.