TURİZM ANALİZİ RAPORU

Transkript

1 TURİZM ANALİZİ RAPORU (2015) 1

2 İÇİNDEKİLER Sayfa Başkan dan. 3 Dünya Turizmi.. 4 Dünya Turizminde Türkiye.. 5 Taşıt Araçlarına Göre Turizm İstatistikleri. 10 Türkiye Turizm Gelirleri 11 Turizm Giderleri.. 16 Seyahat Acenteleri 18 Turist Rehberi Sayısı. 19 Yat İstatistikleri 20 Mavi Bayraklı Plaj, Marina ve Yatlar. 24 Konaklama Tesisleri. 33 Havayolu Ulaşım İstatistikleri 38 Kuşadası Turizm İstatistikleri. 40 Kuşadası Seyahat Acenteleri.. 53 Kuşadası ve Diğer Turizm Destinasyonlarının Karşılaştırmalı Analizi. 54 BM Dünya Turizm Örgütü Genel Sekreteri Taleb Rifai nin Dünya Turizminin Geleceği) Hakkındaki Görüşleri 60 Sonuç ve Değerlendirme

3 BAŞKAN DAN 2014 yılında dünyada 1 milyar 138 milyon kişi seyahat etmiştir. Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) verilerine göre, 2013 yılına göre 2014 yılında seyahat edenlerin sayısında % 4,7 oranında bir artış söz konusudur. Turizm, Türkiye ekonomisinin en önemli sektörlerinden birisidir, bacasız fabrikadır yılında ülkemizi 36 milyon 837 bin misafirimiz ziyaret etmiştir. Ülkemizi ziyaret eden turist sayısı yıllar itibarıyla artmaktadır. Türkiye 2014 yılında yabancı ziyaretçiler ile yurtdışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden toplam 34,3 milyar dolar gelir elde etmiştir. Kişi başı ziyaretçi harcaması da 828 dolar olarak gerçekleşmiştir te yabancı ziyaretçilerden el edilen gelir % 9,7 artışla 27,7 milyar dolara ulaşmıştır. Yabancı başına harcama ise 774 dolara yükselmiştir. Geçen yıl, yurtdışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ziyaretlerinden ise elde edilen gelir ise % 7 dolayında düşerek 6,2 milyar dolar olmuştur. Vatandaşların kişi başı harcaması da 1130 Dolara inmiştir. Yabancı ve vatandaşlardan elde edilen toplam gelirin, 26 milyar doları kişisel harcamalardan, 8,3 milyar doları da paket tur harcamalarından kaynaklanmıştır. Bu dönemde paket tur harcamaları % 11, toplam harcamalar da % 6,2 artış kaydedilmiştir. Ülkemiz için turizm ne kadar önemli ise, ilçemiz için de o kadar önemlidir. Turizm, diğer sektörlerin gelişmesinde motor gücüdür. Turizmin ana sektörü olan konaklama ve acentaların yanında, restaurant, bar, eğlence yerleri, halı, kutum, deri, tekstil ticareti, ulaşım, inşaat, emlak turizmden etkilenen ve turizmi etkileyen sektörlerden bazılarıdır. Bu rapor, son veriler ışığında ülkemiz ve Kuşadası turizm sektörü ile ilgili ayrıntılı bilgiler içermekte, sorunlara değinmektedir. Turizm konusunda araştırma yapan, sektör ile ilgilenen kişilere ve kurumlara faydalı olması dileğiyle Serdar AKDOĞAN Yönetim Kurulu Başkanı 3

4 DÜNYA TURİZMİ Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) tarafından açıklanan 2014 yılı verilerine göre, uluslararası ziyaretçi trafiği % 4,7 artarak 1 milyar 138 milyona çıkmıştır yılında bu rakam 1 milyar 87 milyon kişidir. Ziyaretçi trafiği, Amerika'da %7, Asya Pasifikler'de % 5, Avrupa'da % 4, Ortadoğu'da % 4 ve Afrika'da da % 2 dolayında gelişme göstermiştir. Öte yandan alt bölgelerden; Kuzey Amerika % 8, Kuzeydoğu Asya, Güney Asya, Akdeniz, Kuzey Avrupa ve Karaibler'de de % 7'şerlik yükseliş yaşanmıştır. En çok ziyaretçi çeken ve gönderen Avrupa 2014'te % 4 gelişme gösterirken, 22 milyon dolayında daha fazla ziyaretçi almıştır. Avrupa toplamda 588 milyon ziyaretçiye ulaşmıştır. Avrupa içinde büyümeyi, Kuzey ve Güney Avrupa ile Akdeniz kıyıları sürüklemiştir. Diğer yandan Batı Avrupa % 2 gelişirken, Orta ve Doğu Avrupa 2013 yılını tekrar etmiştir. 2013'e göre 13 milyon daha fazla ziyaretçi çeken Asya ve Pasifikler 263 milyon kişiye ulaşırken en iyi performans Kuzeydoğu Asya ile Güney Asya'da kaydedilmiştir. Okyanusya % 6 ve Güneydoğu Asya da % 2 gelişme yaşanmıştır. Amerika kıtasında da % 7'lik büyüme 13 milyon ilave ziyaretçi ile sağlanmıştır. 181 milyon ziyaretçi trafiğine ulaşan bölgede, Kuzey Amerika % 8, Meksika % 10'dan fazla büyürken Karayipler % 7, Orta ve Güney Amerika da % 6'şar yükselmiştir. 2014'te % 4 büyüyen Ortadoğu ise 2 milyon fazla ziyaretçi ile 50 milyona ulaşmıştır. Afrika ise 56 milyona ziyaretçiye ulaşmıştır. 4

5 DÜNYA TURİZMİNDE TÜRKİYE Dünya Turizm Örgütü (World Tourism Organization, UNWTO) verilerine göre Türkiye yi 2013 yılında 34,9 milyon kişi ziyaret etmiştir yılında 13,3 milyon olan ziyaretçi sayısı yıllar itibarıyla artış göstermiş ve 2013 yılında 34,9 milyona ulaşmıştır yılında 14 milyon, 2004 yılında 17,5 milyon, 2005 yılında 21,1 milyon, 2006 yılında 19,8 milyon, 2007 yılında 23,3 milyon, 2008 yılında 26,3 milyon, 2009 yılında 27 milyon, 2008 yılında 28,6 milyon, 2011 yılında 31,5 milyon, 2012 yılında 31,8 milyon ve 2013 yılında 34,9 milyon ziyaretçi çekmiştir yılında Türkiye ye 36 milyon 837 bin ziyaretçi gelmiştir yılları arasında Türkiye ye gelen ziyaretçi sayısı % 177,9 oranında artmıştır. Yıllar Yabancı Ziyaretçi Sayısı

6 Dünya Turizm Örgütü 2013 yılı verilerine göre Türkiye, turist sayısı bakımından dünya sıralamasında 34,9 milyon turist ile 6.sıradadır yılında 20.sırada yer alan Türkiye yıllarında 17., 2003 de 15., 2004 de 12., 2005 de 9. sıraya yükselmiştir yılında 12. Sıraya inen Türkiye 2007 yılından itibaren yeniden yükselişe geçmiş ve 2013 yılı itibarıyla 6.sıraya yükselmiştir. Aşağıdaki Tablo, 2013 ve 2014 yıllarında ülkemizi ziyaret eden ziyaretçilerin aylara göre dağılımını göstermektedir yılında 2013 yılına göre ülkemize gelen yabancı ziyaretçilerin sayısında % 5,52 oranında bir artış olmuştur. TÜRKİYE'YE GELEN YABANCI ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI YILLAR % DEĞİŞİM ORANI AYLAR * 2013 / / 2013 OCAK % 12,54 % 3,81 ŞUBAT % 27,15 % 6,60 MART % 26,06 % 0,59 NİSAN % 13,02 % 8,20 MAYIS % 17,86 % 2,36 HAZİRAN % 4,93 % 6,41 TEMMUZ % 0,48 % 13,52 AĞUSTOS % 10,64 % 6,82 EYLÜL % 6,88 % 2,02 EKİM % 11,52 % 1,09 KASIM % 4,77 % 1,19 ARALIK % 7,43 % 9,50 TOPLAM % 9,84 % 5,52 (*): Veriler geçicidir. 6

7 Aşağıdaki Tablo ise, son 3 yılda ülkemizi ziyaret eden yabancıların milliyetlerine göre dağılımını göstermektedir yılında ülkemizi ziyaret eden yabancıların % 14,25 ini Almanya, % 12,16 sını Rusya Federasyonu, % 7,06 sını İngiltere, % 4,76 sını Gürcistan, % 4,60 ını Bulgaristan ve % 4,32 si İran vatandaşları oluşturmuştur (*)YILLARINDA ÜLKEMİZE GELEN YABANCILARIN MİLLİYETLERİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI (OCAK-ARALIK) YILLAR MİLLİYET PAYI (%) % DEĞİŞİM ORANI MİLLİYET * * 2013/ /2013 ALMANYA ,82 14,44 14,25 0,25 4,14 AVUSTURYA ,59 1,48 1,39 2,51-1,14 BELÇİKA ,91 1,87 1,79 7,16 1,42 DANİMARKA ,23 1,15 1,11 2,94 1,36 FİNLANDİYA ,61 0,63 0,62 12,28 4,15 FRANSA ,25 3,00 2,82 1,30-0,85 HOLLANDA ,01 3,76 3,54 3,05-0,67 İNGİLTERE ,73 7,19 7,06 2,15 3,63 İRLANDA ,35 0,32 0,29 1,63-6,80 İSPANYA ,88 0,83 0,77 4,41-2,24 İSVEÇ ,94 1,98 1,81 12,04-3,56 İSVİÇRE ,12 1,09 1,07 7,02 3,98 İTALYA ,25 2,10 1,89 2,48-4,70 İZLANDA ,02 0,01 0,02-15,32 77,04 LÜKSEMBURG ,04 0,05 0,04 12,11-2,69 PORTEKİZ ,15 0,13 0,14-1,45 15,07 YUNANİSTAN ,11 2,01 2,26 4,98 18,16 ÇEK CUM ,70 0,62 0,61-3,01 4,11 POLONYA ,35 1,21 1,39-1,24 20,67 MACARİSTAN ,30 0,28 0,33 2,82 23,59 NORVEÇ ,28 1,18 0,89 1,47-20,97 SLOVAKYA ,40 0,37 0,37 0,38 7,41 AVRUPA OECD ,03 45,70 44,46 2,38 2,65 A.B.D ,43 2,25 2,13 1,83-0,13 AVUSTRALYA ,52 0,55 0,54 15,50 5,39 JAPONYA ,64 0,50 0,46-14,46-2,07 KANADA ,57 0,57 0,52 9,46-4,70 YENİ ZELLANDA ,09 0,09 0,09 8,45 7,39 MEKSİKA ,10 0,10 0,12 15,96 16,51 G. KORE ,50 0,54 0,68 17,57 33,08 TOPLAM OECD ,88 50,30 48,99 2,53 2,78 ESTONYA ,11 0,14 0,15 36,88 14,65 KARADAĞ ,05 0,05 0,06 13,76 8,41 KOSOVA ,22 0,23 0,23 12,36 9,45 MALTA ,02 0,02 0,02 5,82 9,77 LİTVANYA ,22 0,26 0,29 29,72 18,06 G. KIBRIS RUM YÖN ,06 0,04 0,04-24,62 11,76 LETONYA ,14 0,16 0,16 20,41 7,13 BOSNA HERSEK ,19 0,21 0,23 16,55 15,50 HIRVATİSTAN ,15 0,13 0,12-6,55 2,81 SLOVENYA ,13 0,11 0,11-5,53 10,90 7

8 YILLAR MİLLİYET PAYI (%) % DEĞİŞİM ORANI MİLLİYET * * 2013/ /2013 SIRBİSTAN ,50 0,49 0,51 7,88 11,42 MAKEDONYA ,43 0,40 0,42 2,34 10,90 ARNAVUTLUK ,19 0,19 0,21 9,31 17,14 BULGARİSTAN ,69 4,53 4,60 6,09 6,99 ROMANYA ,21 1,13 1,16 2,64 7,94 DIĞER AVRUPA ÜLKELERI ,01 0,01 0,01 8,36 0,03 TOPLAM AVRUPA ,36 53,79 52,78 3,01 3,54 AZERBAYCAN ,87 1,81 1,79 6,32 4,27 BELARUS (B. RUSYA) ,43 0,57 0,61 45,40 11,62 ERMENİSTAN ,22 0,21 0,18 3,40-8,41 GÜRCİSTAN ,42 5,07 4,76 25,95-0,80 KAZAKİSTAN ,20 1,22 1,19 12,03 2,86 KIRGIZİSTAN ,13 0,19 0,22 51,41 26,25 MOLDOVA CUM ,34 0,32 0,36 3,59 18,25 ÖZBEKİSTAN ,33 0,37 0,39 22,00 10,88 RUSYA FED ,33 12,23 12,16 18,59 4,91 TACİKİSTAN ,07 0,08 0,09 19,06 27,61 TÜRKMENİSTAN ,43 0,43 0,49 10,02 21,31 UKRAYNA ,00 2,17 1,78 19,15-13,11 BDT ,77 24,66 24,03 18,94 2,83 CEZAYİR ,33 0,34 0,43 13,11 35,42 FAS ,25 0,24 0,24 6,03 8,46 LİBYA ,67 0,76 0,73 23,55 1,22 SUDAN ,03 0,03 0,03 14,19 14,97 MISIR ,35 0,31 0,30-4,10 1,23 TUNUS ,27 0,26 0,27 5,88 9,74 GÜNEY AFRİKA CUM ,13 0,13 0,12 9,88-3,90 DIĞ.AFRIKA ÜLKELERI ,22 0,26 0,29 28,21 20,90 TOPLAM AFRİKA ,24 2,31 2,41 13,19 9,98 B.A.EMİRLİĞİ ,15 0,15 0,15 9,06 2,50 BAHREYN ,04 0,05 0,07 21,65 49,75 KATAR ,04 0,05 0,08 33,35 59,65 KUVEYT ,21 0,25 0,36 35,40 50,87 IRAK ,68 2,09 2,33 37,04 17,33 LÜBNAN ,45 0,41 0,44-0,60 12,29 ÜRDÜN ,32 0,29 0,36 0,70 27,66 S.ARABİSTAN ,55 0,67 0,93 33,48 45,93 K.K.T.C ,67 0,62 0,62 2,39 4,95 İSRAİL ,26 0,47 0,51 96,94 14,37 YEMEN ,04 0,05 0,07 46,74 50,01 DİĞ.BATI ASYA ÜLKELERİ ,34 3,64 3,26 70,59-5,32 TOP. BATI ASYA ,76 8,75 9,17 42,29 10,51 BANGLADEŞ ,02 0,03 0,03 33,13 43,47 ÇİN HALK CUM ,36 0,40 0,54 21,20 43,83 ENDONEZYA ,18 0,16 0,16 2,27 3,66 FİLİPİNLER ,21 0,17 0,19-8,48 15,90 HİNDİSTAN ,29 0,27 0,32 4,49 25,77 İRAN ,73 3,43 4,32 0,88 32,91 MALEZYA ,13 0,16 0,19 33,93 26,89 8

9 YILLAR MİLLİYET PAYI (%) % DEĞİŞİM ORANI MİLLİYET * * 2013/ /2013 PAKİSTAN ,09 0,10 0,13 20,34 41,70 SİNGAPUR ,07 0,06 0,08 0,89 31,45 TAYLAND ,04 0,06 0,07 70,20 26,16 DIĞ.GÜN.ASYA ÜLK ,22 0,25 0,29 25,63 23,57 TOP.GÜN.ASYA ,32 5,08 6,33 4,89 31,35 TOPLAM ASYA ,08 13,84 15,50 25,81 18,17 DİĞ. KUZEY AMERİKA ÜLK ,04 0,03 0,04 0,37 28,99 DİĞ. ORTA AMERİKA ÜLK ,02 0,02 0,03 11,77 21,89 ARJANTİN ,09 0,13 0,12 63,62-4,97 BREZİLYA ,28 0,32 0,25 27,59-19,22 KOLOMBİYA ,04 0,06 0,06 69,24 6,37 ŞİLİ ,04 0,05 0,05 24,60 9,72 VENEZÜELLA ,03 0,03 0,02 17,41-38,12 DİĞ.GÜN.AMERİKA ÜLK ,04 0,05 0,05 23,97 14,59 TOP.GÜN.AMERİKA ,52 0,65 0,55 35,94-10,24 TOPLAM AMERİKA ,58 0,70 0,62 32,76-7,30 OKYANUSYA ,01 0,00 0,00-89,87 41,47 MİLLİYETSİZ ,10 0,10 0,13 11,85 34,23 YABANCI TOPLAM ,00 100,00 100,00 9,84 5,52 (*) Veriler Geçicidir yılı Ocak-Aralık döneminde Ülkemize en çok ziyaretçi gönderen ülkeler sıralamasında Almanya % 14,25 ( ) ile birinci, Rusya Fed. % 12,16 ( ) ile ikinci, İngiltere % 7,06 ( ) ile üçüncü sıradadır. İngiltere'yi, Gürcistan ve Bulgaristan izlemektedir yıllarında ise ülkemizi ziyaret eden yabancılardan ilk 5 ülke ise şu şekilde sıralanmıştır. Son 3 yılda ilk üç sıra değişmemiş, Almanya, Rusya Federasyonu ve İngiltere olarak sıralanmıştır (*) YILLARI OCAK-ARALIK DÖNEMİNDE ÜLKEMİZE GELEN YABANCILARIN MİLLİYETLERE GÖRE DAĞILIMI - İLK 5 ÜLKE ÜLKELER 2014* MİL.PAY% 2013 MİL.PAY% 2012 MİL.PAY% ALMANYA , , ,82 RUSYA FED , , ,33 İNGİLTERE , , ,73 GÜRCİSTAN , , ,42 BULGARİSTAN , , ,69 DİĞER , , ,01 GENEL TOPLAM , , ,00 (*): Veriler geçicidir. 9

10 TAŞIT ARAÇLARINA GÖRE TURİZM İSTATİSTİKLERİ Aşağıdaki tablo 2014 yılında ülkemize gelen yabancıların sınır kapılarının bağlı olduğu illere ve taşıt araçlarına göre dağılımını göstermektedir. Ülkemize gelen ziyaretçilerin % 72,74 ü havayolunu, % 20,56 sı karayolunu, % 0,07 si treni ve % 6,64 ü deniz yolunu tercih etmişlerdir. TÜRKİYE'YE GELEN YABANCILARIN SINIR KAPILARININ BAĞLI OLDUĞU İLLERE VE TAŞIT ARAÇLARINA GÖRE DAĞILIMI-2014(*) TAŞIT ARACI İLLER HAVA KARA TREN DENİZ TOPLAM %ORANI ADANA ,30 AĞRI ,15 AMASYA ,00 ANKARA ,88 ANTALYA ,21 ARTVİN ,08 AYDIN ,52 BALIKESİR ,07 BURSA ,01 ÇANAKKALE ,03 DENİZLİ ,00 DİYARBAKIR ,00 EDİRNE ,39 ELAZIĞ ,02 ERZİNCAN ,00 ERZURUM ,01 ESKİŞEHİR ,04 GAZİANTEP ,08 GİRESUN ,00 HAKKARİ ,35 HATAY ,11 ISPARTA ,17 MERSİN ,18 İSTANBUL ,09 İZMİR ,51 KARS ,00 KASTAMONU ,00 KAYSERİ ,14 KIRKLARELİ ,97 KOCAELİ ,02 KONYA ,04 KÜTAHYA ,01 MALATYA ,01 MARDİN ,00 MUĞLA ,56 MUŞ ,00 NEVŞEHİR ,00 10

11 TAŞIT ARACI İLLER HAVA KARA TREN DENİZ TOPLAM %ORANI ORDU ,00 RİZE ,00 SAMSUN ,09 SİNOP ,07 SİVAS ,00 TEKİRDAG ,04 TRABZON ,15 ŞANLIURFA ,00 UŞAK ,00 VAN ,42 ZONGULDAK ,02 ŞIRNAK ,34 BARTIN ,00 ARDAHAN ,11 IĞDIR ,56 KİLİS ,25 TOPLAM ,00 %ORANI 72,74 20,56 0,07 6,64 100,00 (*) : VERİLER GEÇİCİDİR. TÜRKİYE TURİZM GELİRLERİ Aşağıdaki tablo ve grafik, yılları arasındaki turizm gelirlerini göstermektedir yılında 12,4 milyar dolar turizm geliri elde eden Türkiye, söz konusu gelirini 2003 yılında 13,9 milyar dolara, 2004 yılında 17,1 milyar dolara, 2005 yılında 20,3 milyar dolara yükseltmiştir yılında 18,6 milyar dolara gerileyen turizm gelirimizi 2007 yılından itibaren yeniden artmaya başlamıştır. Türkiye, 2007 yılında 20,9 milyar dolar, 2008 yılında 25,4 milyar dolar, 2009 yılında 25,1 milyar dolar turizm geliri elde etmiştir yılında 24,9 milyar dolar gelir elde eden Türkiye; ve 2013 yıllarında sırasıyla 28,1 milyar dolar, 29 milyar dolar ve 32,3 milyar dolar turizm geliri elde etmiştir. Türkiye nin turizm geliri 2013 yılında bir önceki yıla göre % 11,4 oranında artmıştır yılında Türkiye nin toplam turizm gelir 34,3 milyar dolar seviyesindedir. Bu gelirin 27,8 milyar doları (% 81) yabancılardan, 6,3 milyar doları (% 19) yerli turistlerden (yurt dışında ikamet eden) elde edilmiştir. 11

12 Turizm Geliri Yıllar Vatandaş (Bin $) Toplam (Bin $) Yabancı (Bin $) (Yurt dışında ikamet eden) Aşağıdaki tablo ise yılları arasında ülkemize gelen yabancı ziyaretçi sayısı, turizm geliri ve kişi başına turizm gelirlerini (ülkemize gelen yabancı ziyaretçi sayısı / turizm geliri) göstermektedir yılında 936,97 TL olan kişi başına turizm geliri, 2014 yılında 931,27 TL ye gerilemiştir. Ülkemize gelen turist sayısı yıllar itibarıyla artmakta ancak kişi başına gelirimiz aynı kalmaktadır. Ülkemiz turizmi açısından en önemli problemlerden birisi budur.. 12

13 Yıllar Ülkemize Gelen Turizm Geliri Kişi Başına Yabancı Ziyaretçi Sayısı (Bin $) Gelir ($) , , , , , , , , , , , , ,27 Aşağıdaki tablo ise yılları arasında harcama türlerine göre turizm gelirlerini göstermektedir. Grafik ise 2014 yılına ait harcama türlerini göstermektedir yılında ülkemizi ziyaret eden yabancılar, harcamalarının % 19,67 sini yeme-içmeye, % 13,81 ini ulaşıma, % 12,67 sini konaklamaya, % 10,95 ini giyecek ve ayakkabıya ayırmışlardır. 13

14 Toplam turizm geliri (Bin $) AYLIK TURİZM GELİRİ 2014 (Bin $) Turizm geliri (Yabancı) Turizm geliri (Yerli) Cep telefonu dolaşım harcamaları Marina hizmet harcamaları (A+B+C+D) ( A ) ( B ) ( C ) ( D ) Toplam I. Çeyrek toplam Ocak Şubat Mart II. Çeyrek toplam Nisan Mayıs Haziran III. Çeyrek toplam Temmuz Ağustos Eylül IV. Çeyrek toplam Ekim Kasım Aralık Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu, Merkez Bankası, Kültür ve Turizm Bakanlığı NOT : Çıkış Yapan Yabancı Ziyaretçiler Anketi" sonucu elde edilen gelirdir. 14

15 Turizm Geliri Kişisel Harcamalar Paket Tur Harcamaları (Ülkemize kalan pay) Yeme içme Konaklama Sağlık Ulaştırma (Türkiye içi) Spor, eğitim, kültür Tur Hizmetleri Yerli Uluslararası Ulaştırma GSM Dolaşım Harcamaları Marina Hizmet Harcamaları Diğer Mal Ve Hizmetler Giyecek Ve Ayakkabı Hediyelik Eşya Halı, Kilim vb. Diğer Harcamalar Harcama Türlerine Göre Turizm Geliri ( ) (Bin $) Harcama türü Yıl (A+B) (A) (B) Kaynak: TÜİK Çıkış Yapan Ziyaretçiler Anketi Tablodaki rakamlar, yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir değerleri revize sonuçlarına göredir. Hesaplamalarda; 2013 yılı 3. Döneminden başlayarak Gaziantep Kargamış, Hatay Cilvegözü ve Yayladağı, Kilis Öncüpınar ve Şanlıurfa Akçakale sınır kapılarından çıkış yapan Suriye vatandaşı sayısı, Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) sınır rakamlarından çıkartılmış, Dönemine kadar geriye dönük revize edilmiştir. 15

16 TURİZM GİDERLERİ Aşağıdaki tablo ise yıllarında turizm giderlerini göstermektedir yılında yurtdışında 2,4 milyar dolar harcama yapan yerli turistler 2014 yılında yaklaşık 5,5 milyar dolar harcama yapmıştır. Bu harcamaların 4,4 milyar dolarını kişisel harcamalar, 1,1 milyar dolarını ise paket tur harcamaları (yurt dışı payı) oluşturmuştur YILLARI ARASI TURİZM GİDERLERİ (Bin $) Yıl Çeyrek - Turizm Gideri 1. Kişisel Harcamalar 2. Paket Tur Harcamaları (Yurt dışı payı) 2003 I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık I II III IV

17 Yıl Çeyrek - Turizm Gideri 1. Kişisel 2. Paket Tur Harcamalar Harcamaları Yıllık (Yurt dışı 736 payı) I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık I II III IV Yıllık

18 SEYAHAT ACENTELERİ Aşağıdaki tablo ve grafik yılları arasındaki seyahat acenteleri sayısını göstermektedir. Türkiye de turizmin gelişmesi ile birlikte seyahat acentesi sayısı da artmıştır yılında 2320 adet olan seyahat acentası sayısı 2014 yılında 7950 ye yükselmiştir. Yıllar Seyahat Acenta Sayısı Kaynak: TURSAB 18

19 TURİST REHBERİ SAYISI 2012 yılı verilerine göre Türkiye de rehber turizmin hizmetindedir yılında olan turist rehberi sayısı, 2008 yılında e, 2009 yılında e, 2010 yılında a, 2011 yılında e ve 2012 yılında e yükselmiştir yılları arasında rehber sayısı ortalama % 5 oranında artış göstermiştir. Turist Rehberi Sayısı Değişim Oranı (%) % 7, % 5, % 2, % 3, % 4,66 Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'nin tarihi ve doğal güzelliklerini dünyaya tanıtan turizmin gönüllü elçileri turist rehberlerinin sayısı her geçen yıl önemli oranda artış göstermektedir. Yıllara göre kıyaslandığında çalışma kartına sahip rehber sayısı 2007'de 10 bin 779, 2008'de 11 bin 600, 2009'da 12 bin 191, 2009'da 12 bin 529, 2011'de 13 bin 21 iken bu sayı 2012'de 13 bin 628'e yükselmiştir. Dillere göre çalışma kartına sahip rehber sayısına bakıldığında ise 7 bin 290 rehberle İngilizce ilk sırada, Almanca 2 bin 537 ile ikinci, Fransızca bin 757 ile üçüncü sırada gelmektedir. Daha sonra sırasıyla 674 İtalyanca, 670 Rusça, 636 İspanyolca, 624 Japonca, 276 Bulgarca, 271 Hollandaca ve 262 Arapça rehberi bulunmaktadır. Yerli ve yabancı turistin aradığı her özelliği farklı bölgelerinde rahatlıkla bulabildiği Türkiye'de, en fazla rehber İstanbul'da tarih ve kültür elçiliği yapıyor. 4 bin 750 ile rehberle ilk sırada yer alan İstanbul'u, 2 bin 110 rehberle İzmir takip etmektedir. Buna göre, Ankara'da 19

20 bin 986, Antalya'da bin 859, Aydın'da 232, Balıkesir'de 28, Bursa'da 254, Çanakkale'de 146, Denizli'de 17, Diyarbakır'da 24, Erzurum'da 14, Gaziantep'te 169, Hatay'da 53, Konya'da 105, Mersin'de 142, Muğla'da 371, Nevşehir'de 639, Samsun'da 17, Sivas'ta 4, Şanlıurfa'da 56, Trabzon'da 100 ve Van'da 24 rehber görev yapmaktadır. YAT İSTATİSTİKLERİ Aşağıdaki tablolar, ülkemiz limanlarına gelen sarı bayraklı yat sayısı ve bu yatlara gelen yolcu sayılarının yat cinsi ve yıllara göre dağılımını ( ) göstermektedir yılında 2516 yerli, 7780 yabancı olmak üzere toplam adet yat limanlarımızdan faydalanmıştır. ÜLKEMİZ LİMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI YAT SAYISI YERLİ YABANCI GENEL TİCARİ ÖZEL TOPLAM TİCARİ ÖZEL TOPLAM TOPLAM

21 ÜLKEMİZ LİMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI YAT SAYISI ( ) ÜLKEMİZ LİMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI YATLARIN YOLCU SAYILARI YERLİ YABANCI GENEL TİCARİ ÖZEL TOPLAM TİCARİ ÖZEL TOPLAM TOPLAM

22 Aşağıdaki tablo ise, yıları arasında limanlarımızdan faydalanan yerli ve yabancı yatların mürettebat sayılarını göstermektedir. ÜLKEMİZ LİMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI YATLARIN MÜRETTEBAT SAYILARI YERLİ YABANCI GENEL TİCARİ ÖZEL TOPLAM TİCARİ ÖZEL TOPLAM TOPLAM

23 ÜLKEMİZ LİMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI (TİCARİ + ÖZEL) YATLARIN BANDIRALARINA GÖRE DAĞILIMI (2013) 23

24 MAVİ BAYRAKLI PLAJ, MARİNA ve YATLAR Mavi Bayrak, plaj ve marinalara verilen uluslararası bir çevre ödülüdür. Bu ödül; Deniz suyunun temizliğini, Çevre yönetimine önem verildiğini Çevre bilincinin oluşturulmasına yönelik etkinliklerin yapıldığını Plaj veya marinayı kullananların ihtiyaçlarına cevap verecek donanım ve güveliğini garanti etmektedir. Bu nedenle bir marka veya Eko-Label özelliğini taşımaktadır. Mavi Bayrak Ödülü konusunda plajlar için 32 ve marinalar için 24 kriter bulunmaktadır. Bu kriterler kapsamında deniz suyunun kontrolü amacı ile plajlardan 15 gün ara ile sezon süresince deniz suyu numunesi alınmakta, mikrobiyolojik düzeyde ve üç parametrede analizler yapılmaktadır. Bu analizler Avrupa Birliği Yüzme Suyu Direktifleri kapsamında değerlendirilmektedir. Marinalar için deniz suyu analizi istenmemekte sadece deniz suyunun fiziksel görüntüsü değerlendirilmektedir. Söz konusu numune alma ve analiz işlemleri Sağlık Bakanlığı tarafından yapılmakta ve Kültür ve Turizm Bakanlığı nca da bir kısmı finanse edilmektedir. Mavi Bayrak çevrenin ve plajı kullananların korunmasını öngördüğü kadar, Uluslararası Turizm pazarında da büyük öneme sahiptir. Çünkü tatil yöreleri için tıpkı tesislerdeki yıldız sayısı gibi güvenli uluslararası bir standart içermektedir. İşte bu özellikleri dikkate alınarak, Mavi Bayrak Programı ülkemizde 1993 yılında Turizm Bakanlığı nın öncülüğünde başlatılmıştır. Programın Uluslararası koordinasyonu, merkezi Kopenhag da olan, Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı (Fee) tarafından yürütmektedir. Bu kuruluş Mavi Bayrak Projesini yürütmek isteyen ülkelerin, sivil toplum kuruluşları ile temsil edilmelerini istemektedir. Bu nedenle ülkemizde Mavi Bayrak Projesi 1993 yılından bu yana, Türkiye Çevre Eğitim Vakfı tarafından yürütülmektedir yılı verilerine göre; Türkiye, dünyadaki mavi bayraklı plaj sayısı bakımından 397 adet plajıyla 3. Sıradadır. Marina sayıları bakımından ise 7. sıradadır (22 Marina). 24

25 2014 yılı verilerine göre, Türkiye de 397 adet plaj, 22 adet marina ve 12 adet yat mavi bayraklıdır. Mavi Bayrak Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) tarafından verilmektedir. (TÜRÇEV) 1993 yılında, Turizm Bakanlığı önderliğinde, Mavi Bayrak Programı'nın ülkemizde de başlatılabilmesi amacı ile kurulmuştur. Akdeniz çanağında turizmde gelişmiş olan ülkelerde yaygınlaşmaya başlayan, sağlıklı yüzme suyu, donanımlı plaj ve iyi bir çevre yönetimi ile çevre bilinçlendirme etkinliklerini içeren Mavi Bayrak'ın turizm ve çevre açısından da önemli olduğu yaklaşımı ile çalışmalarına başlamıştır. Aşağıdaki tablo ve grafik yılları arasında Türkiye de mavi bayraklı plaj, marina ve yatların sayısını göstermektedir yılında 78 adet mavi bayraklı plaj söz konusu iken bu sayı 2014 yılında % 408 oranında artışla 397 ye ulaşmıştır yılında 12 olan mavi bayraklı marina sayısı % 83 oranında artışla 22 ye yükselmiştir. 25

26 ÜLKEMİZDE MAVİ BAYRAKLI PLAJ, MARİNA ve YAT SAYILARI ( ) YILLAR PLAJ MARİNA YATLAR Kuşadası nda 15 adet Mavi Bayraklı plaj söz konusudur. Bu plajların listesi aşağıda sunulmuştur. 26

27 MAVİ PAYRAKLI PLAJLAR () NO Plaj Adı 1 Sealight Resort Hotel 2 Kadınlar Denizi Plajı 3 Grand Belish 4 Atlantique Holiday Club 5 Charisma De Luxe Hotel 6 Tusan Otel 7 Kuştur Club 8 Pine Bay Holiday Resort 9 Korumar Otel 10 Ömer Tatil Köyü 11 Ephesia Hotel 12 Ephesia Holiday Beach Club 13 The Grand Blue Sky Hotel 14 Hotel İmbat 15 Green Beach Plajı Kaynak: Aşağıda Plajlar ve Marinalar için mavi bayrak kriterleri sıralanmıştır. PLAJLAR İÇİN MAVİ BAYRAK KRİTERLERİ Çevre Eğitimi Ve Bilgilendirme Kriter 1: Mavi Bayrak Programı ve diğer FEE eko-etiketi ile ilgili bilgiler plajda sergilenmelidir. Kriter 2: Sezon süresince farklı kategorilerde en az beş çevre bilinçlendirme etkinliği gerçekleştirilmelidir. Kriter 3: Yüzme suyu kalitesi bilgileri (deniz suyu analiz sonuçları) plajda sergilenmelidir. Kriter 4: Plajı kullananlara, yörede yer alan kıyı alanları ekosistemi, hassas doğal alanlar ve çevresel özellikleri ile ilgili bilgiler verilmelidir Kriter 5: Plajda bulunan donanımı ve olanakları gösteren bir harita Mavi Bayrak Panosunda sergilenmelidir. Kriter 6: Yasalara göre hazırlanan plaj davranış kuralları panoda sergilenmeli ve plaj kullanımını düzenleyen yasalar istenildiğinde kolayca ulaşılabilecek bir yerde bulundurulmalıdır. 27

28 Yüzme Suyu Kalitesi Kriter 7: Plaj, numune alım yöntemi ve numune alma takvimi konusundaki şartlara tamamen uymalıdır. Kriter 8: Plaj, alınan numunelerin analizi konusunda yüzme suyu kalitesi analiz standartları ve şartlarına tamamen uymak zorundadır. Kriter 9: Sanayi ve kanalizasyon atıkları plaj alanını etkilememelidir. Kriter 10: Yüzme suyu değerleri, mikrobiyolojik parametreler için verilen limitler içerisinde olmalıdır. Kriter 11: Yüzme suyu fiziksel ve kimyasal parametreler için verilen limitler içerisinde olmalıdır. Çevre Yönetimi Kriter 12: Plajın bağlı olduğu yerel yönetim/plaj yöneticisi plajlarda çevresel denetimleri ve kontrolleri yapmak ve bir çevre yönetim sistemini oturtmak amacıyla belde bazında Mavi Bayrak Plaj Yönetim Komitesi oluşturulmalıdır. Kriter 13: Plaj, arazi kullanımı ve işletme açısından kıyı alanları kullanımını içeren tüm yasalara uymalıdır. Kriter 14: Hassas alanların yönetiminde ilgili yönetmeliklere uyulmalıdır. Kriter 15: Plaj temiz tutulmalıdır. Kriter 16: Plaja gelen yosun ve diğer doğal bitki kalıntıları, kötü bir görüntü yaratmadığı sürece plajda bırakılmalıdır. Kriter 17: Plajda yeterli sayıda çöp kutusu, atık konteynırı bulunmalı, düzenli olarak boşaltılmalı ve temiz tutulmalıdır. Kriter 18: Plajda geri dönüştürülebilen atıkların ayrı ayrı toplanabilmesi için imkanlar olmalıdır. Kriter 19: Yeterli sayıda sıhhi olanaklar (tuvalet-lavabo) bulunmalıdır. Kriter 20: Sıhhi olanaklar temiz tutulmalıdır. Kriter 21: Sıhhi olanaklar atıksu sistemine bağlı olmalıdır. Kriter 22: Plajda izinsiz kamp, araç kullanımı ve herhangi bir atık boşaltımı yapılmamalıdır. 28

29 Kriter 23: Köpekler ve diğer evcil hayvanların plaja girişleri katı bir şekilde kontrol edilmelidir. Kriter 24: Plajın bütün yapı ve ekipmanları bakımlı olmalıdır. Kriter 25: Yörede deniz ve tatlısu hassas alanları varsa, buradaki doğal yaşamı izleme programı uygulanmalıdır. Kriter 26: Plaj alanına ve belde içerisinde sürdürülebilir ulaşım araçları (toplu taşıma, bisiklet vb.) teşvik edilmelidir. Can Güvenliği Ve Hizmetler Kriter 27: İhtiyaca cevap verebilecek sayıda cankurtaran ve gerekli tüm malzemeleri plajda bulundurulmalıdır. Kriter 28: Plajda ilkyardım malzemeleri bulundurulmalıdır. Kriter 29: Kirlilik kazaları ve riskleri ile mücadele edebilecek acil durum planları oluşturulmalıdır. Kriter 30: Plajda farklı kullanımlar sonucu olabilecek kazalara karşı önlemler alınmalıdır. Kriter 31: Plajda kullanıcıların güvenliği için gerekli önlemler alınmalıdır. Kriter 32: Plajda içme suyu bulundurulmalıdır. Kriter 33: Beldede en az bir Mavi Bayraklı plajda engelliler için tuvalet, erişim rampası gibi imkanlar bulunmalıdır. MAVİ BAYRAKLI MARİNALAR Aşağıdaki tablo, 2014 yılını itibarıyla Mavi Bayrak ödüllü marinaların ayrıntılı listesini göstermektedir. Listede Kuşadası Setur Marina da yer almaktadır. Marinalar için Mavi Bayrak kriterleri şu şekildedir. 29

30 Marinalar için Mavi Bayrak kriterleri şunlardır. Çevre Eğitimi Ve Bilgilendirme 1. Marinayı kullananlara, yakın çevre eko-sistemleri ile hassas ve doğal alanlar hakkında bilgi verilmelidir. 2. Marina ve çevresinde uyulacak çevre davranış kuralları marinada sergilenmelidir. 3. Mavi Bayrak Programı ve Mavi Bayrak Kriterleri hakkında bilgi marinada sergilenmelidir. 4. Marina; kullanıcıları, marina personeli ve ziyaretçilerine yönelik olarak bir sene boyunca en az üç çevre bilinçlendirme etkinliği planlamalı ve bunları gerçekleştirmelidir. 5. Marina yönetimince, yat sahiplerine yatlarda mavi bayrak uygulaması konusunda bilgi verilerek teşvik edilmelidir. Çevre Yönetimi 6. Marinada çevresel denetimleri yapmak ve bir çevre yönetim sistemini kurmak amacıyla Marina Yönetim Komitesi oluşturulmalıdır. 30

31 7. Marinada çevre politikası ve planı olmalıdır. Bu plan su, atıklar ve enerji tüketimi; sağlık ve emniyet sorunları ve çevre dostu ürünlerin kullanımı konularında referans oluşturmalıdır. 8. Hassas alanlarda ilgili yönetim kriterlerine uyulmalıdır 9. Tehlikeli atıklar için (boya, solvent, bottan kazınan boyalar, anti-fouling gibi) yeteri miktarda, iyi tanımlanmış ve ayrı ayrı toplama imkanları bulunmalıdır. Toplanan atıklar lisanslı bir toplama merkezine götürülmelidir. 10. Yeteri miktarda ve iyi kontrol edilen çöp kutuları ve/veya çöp konteynırları olmalı, lisanslı bir taşıyıcı araçla toplanmalı ve lisanslı bir alana bırakılmalıdır. 11. Marinada kağıt, plastik, metaller gibi geri dönüşebilen atıklar için ayrı ayrı toplama imkanı olmalıdır. 12. Marinada sintine suyu çekme (pompalama) olanakları olmalıdır. 13. Marinada tuvalet suyu çekme (pompalama) olanakları olmalıdır. 14. Marinada tüm binalar imar planına uygun ve bakımlı, doğal ve yapay çevre ile bir bütünlük içinde olmalıdır. 15. Yönlendirme levhaları ile işaret edilmiş, yeterli miktarda ve temiz sağlık olanakları, duş ve içme suyu bulunmalı, atık sular lisanslı bir arıtma tesisine ulaştırılmalıdır. 16. Eğer marina yat bakım, onarım ve yıkama olanaklarına sahipse bu alanlardan kaynaklanacak kirletici faktörler; kanalizasyon sistemine ve marina alanına girmemeli ve doğal çevreyi etkilememelidir. 17. Sürdürülebilir ulaşım araçlarının kullanımı teşvik edilmelidir. 18. Özel olarak düzenlenmiş alanların dışında araç kullanımı ve park yapılmasına izin verilmemelidir. Güvenlik Ve Hizmetler 19. Yeterli sayıda, yerleri yönlendirme levhaları ile açıkça belirlenmiş ve ulusal otoritelerce standardı kabul edilmiş cankurtaran, ilkyardım ve yangın söndürme ekipmanları bulunmalıdır. 20. Deniz kirlenmesi, yangın ve diğer kazalar için acil durum planı ve emniyet tedbirleri hazırlanarak marinada bir panoda sergilenmelidir. 21. Marinada bulunan güvenlik önlemleri konusunda panolar aracılığıyla bilgi verilmelidir. 31

32 22. Yat bağlama noktalarında ulusal standartlara uygun elektrik ve su servis noktaları bulunmalıdır. Su Kalitesi 23. Engelliler için olanaklar olmalıdır. 24. Marinadaki olanaklar ve yerlerini gösteren bir harita, panoda sergilenmelidir. 25. Marinanın kara kısmı ve deniz suyu fiziksel olarak temiz olmalıdır (yağ lekeleri, kanalizasyon atığı, çöp veya diğer kirlenme belirtileri olmamalıdır). YILLAR İTİBARIYLA MAVİ BAYRAKLI PLAJLAR, MARİNALAR ve YATLAR 32

33 KONAKLAMA TESİSLERİ Turizmin en önemli unsuru konaklama tesisleridir. Tesislerin yeni ve hizmetin kaliteli olması ülkemizi ziyaret edecek turist sayısını etkileyecektir. Türkiye de her yıl yeni tesisler açılmakta ve tesis sayımız artmaktadır. Ancak yıllık tesislerin sayısı da az değildir. Bunların kendilerini yenilemesi gerekmektedir. Tabloya göre, 1970 yılında 301 adet yatırım belgeli, 292 adet işletme belgeli tesis söz konusu iken, bu sayı yıllar itibarıyla artmış, 2013 yılında yatırım belgeli tesis sayısı 1056 ya, işletme belgeli tesis sayısı 2982 ye ulaşmıştır yılında Bakanlık belgeli toplam 593 turistik tesis söz konusu iken 2013 yılı itibarıyla bu sayı 4038 e yükselmiştir. Artış oranı % 581 dir. Konaklama tesis sayısındaki artışa paralel olarak oda ve yatak sayısı da artmıştır yılında yatırım belgeli odada yatak söz konusu iken bu sayı tesis sayılarının artmasına paralel olarak hızla artmış, 2013 yılında oda, yatağa ulaşmıştır. Turizm işletme belgeli tesislerde aynı gelişme söz konusudur yılında turizm işletme belgeli tesislerde adet oda, adet yatak söz konusu iken, 2013 yılında oda ve yatağa ulaşılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığının 2013 yılı verilerine göre, Bakanlık Belgeli toplam 4038 tesiste, oda ve yatak söz konudur. Aşağıdaki tablo, Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı İşletme ve Yatırım Belgeli tesis, oda ve yatak sayılarını göstermektedir. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TURİZM BELGELİ KONAKLAMA TESİSLERİ İSTATİSTİKLERİ YILLAR TURİZM YATIRIMI BELGELİ TURİZM İŞLETMESİ BELGELİ Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı

34 YILLAR TURİZM YATIRIMI BELGELİ TURİZM İŞLETMESİ BELGELİ Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı 34

35 Aşağıdaki grafik yılları arası turizm belgeli tesis istatistiklerinin seyrini göstermektedir. YILLARA GÖRE TURİZM BELGELİ TESİS SAYISI ( ) YILLARA GÖRE TURİZM BELGELİ TESİSLERDEKİ YATAK SAYILARII ( ) Aşağıdaki tabloda ise yerli ve yabancı turistlerin tesislere geliş sayısı ve geceleme sayıları gösterilmektedir yılında yabancı turistler 9,9 milyon, yerli turistler 7,9 milyon kez tesislere gelmiş ve toplam 58,5 milyon geceleme gerçekleşmiştir yılında ise toplam 38,3 milyon kez tesislere gelinmiş ve 122,7 milyon geceleme yapılmıştır. 35

36 Kültür ve Turizm Bakanlığı Belgeli (işletme ve yatırım) tesislerin yanında Belediye Belgeli tesisler de turizmimizde önemli bir yer tutmaktadır yılı verilerine göre ülkemizde, 5648 otel, 3024 pansiyon, 373 motel, 42 kaplıca, 87 kamping, 22 tatil köyü olmak üzere toplam 9196 tesis bulunmaktadır. Belediye belgeli tesislerin % 94 ünü oteller ve pansiyonlar oluşturmaktadır. BELEDİYE BELGELİ TESİS İSTATİSTİKLERİ (2013) 36

37 2013 yılı istatistiklerine göre, Belediye Belgeli 9196 tesiste toplam yatak söz konusudur. Bu yatakların si otellerde, sı pansiyonlarda, i motellerde, 9496 sı kampinglerde, 6497 si kaplıcalarda ve 3272 si tatil köylerindedir. Aşağıdaki tablo ise Belediye Belgeli tesislere yerli ve yabancı turistlerin geliş sayısı, geceleme sayıları, ortalama kalış süresi ve tesislerin doluluk oranlarını göstermektedir. BELEDİYE BELGELİ TESİS İSTATİSTİKLERİ ( ) 37

38 HAVAYOLU ULAŞIM İSTATİSTİKLERİ Ülkemize gelen yerli ve yabancı turistlerin en çok tercih ettikleri ulaşım aracı havayoludur. Aşağıdaki tablo ve grafik, yılları arasında ülkemiz havalimanlarına iniş yapan ve kalkan tarifesiz uçak seferlerinin sayısını ve yolcu sayısını göstermektedir yılında iniş ve kalkış gerçekleşmiş, toplam 11,1 milyon yolcu giriş-çıkış yapmıştır. Tarifesiz uçakların iniş-kalkış sayıları 2010 yılına kadar sürekli artmış, 2010 yılından itibaren azalmaya başlamıştır yılında adet iniş-kalkış gerçekleşmiştir. Yolcu sayılarında da aybı durum söz konusudur. Yıllar Uçak Sayısı Yolcu Sayısı İniş-Kalkış Yerli Yabancı İniş-Kalkış Yapan Tarifesiz Uçak Sayısı ( ) Yolcu Sayısı ( ) 38