1. C AYDINLATMA. Ayd nlatma linyesi kablosunun kesiti en az 2,5 mm 2 izoleli bak r iletken olmahd r.

Transkript

1 1.1.Ayd nlatma Linyesi Tan 1. C AYDINLATMA Dagit m tablosundan son ayd nlatma armatiirüniin baglandigi buata kadar olan hatlard r. Ayd nlatma linyelerinde en az 6 amperlik sigorta kullamhr ve linye sigortas olarak adlandinhr Standart Kablo Kesitleri Ayd nlatma linyesi kablosunun kesiti en az 2,5 mm 2 izoleli bak r iletken olmahd r. 1.2.Ayd nlatma Sortisi Tan Linye hatt ile ayd nlatma ayg (armatiirü) aras ndaki ba lant hatt r. Elektrik? Tesisleri Yönetmeli i ne göre bir ayd nlatma linyesine en fazla 9 ayd nlatma sortisi ba lanabilir Standart Kablo Kesitleri Ayd nlatma sortisi kablosunun kesiti en az 1,5 mm 2 izoleli bak r iletken olmahd r.

2 Dagitiml ekil 1.1: Ayd nlatma linyesi ve ayd nlatma sortisi 1.3. Armatiirlerin Çe itleri ve Yap lan Ic ayd nlatma tesislerinde kullan lan armatiirlerin standard Tiirk Standartlan Enstitiisii taraf ndan (TS-593, TS-3430, TS ve TS-8698) yap lmi t r ve armatiir imalat nda kullan lan malzemelerde TS uygunluk belgesi aranmaktad r. Armatiirler isminin öniindeki harflerle belirtilir Akkor Flamanh ve Gazh De arj Ampul Armatürleri Çe itli tipleri vard r, bunlan s rayla inceleyelim Tip A Tijli (Sark th) Armatür cm çap nda opal cam globlu, 150 cm uzunlu unda, tijli (sark th) aliiminyumdan yap lmi armatiirdiir Tip B 1 Tavan Armatürü Resim 1.1: Tijli armatür cm çap nda opal cam globlu armatürdür.

3 Tip B 2 Tavan Armatürü Resim 1.2: Tavan armatürü cm çap nda opal cam globlu, aliiminyumdan yap lmis, siirgiilii tutuculu, 0,50 mm kal nhgmda DKP sac gövdeli armatiirdiir Tip C Porselen Kaideli Armatür 16-21,5 cm çap nda, lastik contal, vidal opal cam globlu duvar veya tavan armatiiriidiir Tip E Çdik Teni Kafesli Etan Armatür Üzerinde? elik tel kafes bulunan, camh, lastik contal, özel aliiminyum althkh, kolayca afilmayacak ekilde iiretilen armatiirdiir. Tavan ve duvar için iki ayn tipte iiretilir. Resim 1.3: Çelik telli etan armatür Tip G Çift Duylu Tijli (Sark tl ) Armatür Tip A tijli armatürün iki duylu olarak üretilen bir çe ididir.

4 Tip H Atelye Armatürü Tavan yiiksekli i fazla olan atelye, spor salonu fabrika gibi yerlerde kullan lan yap nda yakla k 40 cm çap nda 1mm sacdan emaye f rm boyah, kontak iticili ve soket ki t rma yay, porselen duyu bulunan armatiirdür. Yap na ek olarak gerekti inde kondansatör, balast, tij ve cam tak labilir Tip J 1 Asma Tavan Armatürü Resim 1.4: Atölye armatürü Yap nda yuvarlak kordon, duy ve rozans bulunan armatürdür. Tavan armatürüdür Tip L Etan Armatür Resim 1.5: Asma tavan armatürü Dökme demir veya alüminyum gövdeli, opal cam veya effaf globlu, lastik contal armatürdür. Gövdesi nemli ve tozlu yerler için özel üretilir.

5 Tip N Avize Armatürü Tij uzunlu u 60 ile 80 cm aras nda de en, madeni kollan ve porselen duyu bulunan armatiirdiir. N 1 tipi bir kollu, N2 iki ve tic kollu, N3 tipi 4 ve 5 kolludur Tip O Aplik Armatürü Resim 1.6: Avize armatürü Yap nda madeni kol, opal cam glob ve porselen duy olan armatürdür. Resim 1.7: Aplik armatür Tip SSI Spor Salonu Akkor Flamanh veya Gazh De arj Ampul Armatürü cm çap nda emaye kaplamah, aliiminyum reflektörlii, havaland rma diizene i bulunan, armatiiriin ön k sm top çarpmalanna kar dayamkh acilrp kapanabilen tel kafesli armatiirdiir. E27 veya E40 porselen duylu armatiirdiir. Tip SS 2 armatürü ise Tip SS/in balastl olan tipidir. Resim 1.8: Spor salonu armatürü

6 Projektör Armatürler Kullamm yerleri cephe ayd nlatmalan, tarihi binalar, limanlar, antiyeler, otoparklar, spor salonlan, depolar, miizeler vb. yerlerdir Acil Ayd nlatma Armatürleri Resim 1.9: Projektör armatür Bu armatürler kacis yollan iizerinde, yiiriime diizeyinde (tabanda) en az 1 lux, acil ayd nlatma siiresinin sonunda en az 0,5 lux olacak ekilde yerle im yap r. Bu armatürler elektrik kesintisinden sonra en az 1 saat siireyle ayd nlatma yapabilir. Bu süre binamn büyüklügii ve insan yiikiine göre 1,5 saat, 2 saat ya da 3 saat olabilir. Resim 1.10: Acil ayd nlatma armatürii Acil ayd nlatma armatürleri, aym zamanda yönlendirme amac yla da kullamlacaksa, aretin harf yiiksekli inin 200 kat, göriilebilirli in list s nin olarak de erlendirilir ve armatür say buna göre tespit edilir Bu armatürler cikis kap lannin iizerine; yang n ihbar butonlan civanna, yönlendirme levhalan yak nma, merdivenlere, döniis noktalanna, yang n söndüriiciiler yak nma, seviye de im yerlerine, kesi me noktalanna, fikis kap lannin dis na, yiiksek riskli alanlara, koridorlara, yiiriiyen merdivenlere vb. montaj yap r.

7 1.4. Ampuller Elektrik enerjisini lsiga çevirmek için kullamlan ayd nlatma gereçlerini temel olarak iicgrupta toplayabiliriz. > Akkor flamanh ampuller > Floresan ampuller Normal akkor flamanh ampuller Haloj en akkor flamanh ampuller Normal floresan ampuller Enerj i tasarruflu(kompakt) floresan ampuller > Gazh de arjh ampuller Akkor Flamanh Ampuller Civa buharh de arjh ampuller Sodyum buharh de arjh ampuller Neon ampuller Metal hâlide ampuller Akkor Flamanh ampuller iki çe ittir Normal Akkor Flamanh Ampuller Ic mekânlarda en çok kullamlan akkor flamanh ampulde elektrik ak, ls ya dayamkh ve direnci yiiksek bir metal tel iizerinden, havas ahnmis bir ortamda geçirildi inde metal tel akkor hâle gelerek S iiretirken aym zamanda ls k yayarak çevresini ayd nlat r. Cam tüp içerisindeki hava bo altihp yerine kripton, argon veya azot gaz kullamhrsa uzun süre çahsan ayd nlatma tesisatlannda kullamlan ampuller elde edilmi olur. Akkor flamanh ampullerin yap nda kullamlan metal ise wolfram (tungsten ) ad verilen maddedir. Resim 1.11: Akkor flamanl ampul

8 > Üstünlükleri: > Sak ncalan: ekil 1.2: Akkor flamanh ampulün if yap Ba lant kolayd r. Az yer kaplar. An nda i k verir. Montaj maliyeti ucuzdur. Do ru ak mda ve altematif ak mda kullan labilir. Ampulün çah ma gerilimi de i tirilerek (dimmer anahtarla) ampulün i k ak ayarlanabilir. Kullamm alam geni tir. Ortam s cakhgindan etkilenmez. Az kullamlan (y lda 500 saatten az) tesisler için uygundur. Ampul s k s k yakihp söndiiriilmeye uygundur. Verimi du üktiir, lsimr. Ömrii k sad r (yakla k 1000 saat). Armatürsiiz kullamldiginda göz kama mas na neden olur Halojen Akkor Flamanh Ampuller Akkor ampullere oranla yakla k % 20 daha fazla k veren ampullere halojen akkor flamanl ampul ad verilmektedir. Halojen akkor flamanl ampullerin yap nda flaman olarak wolfram (tungsten) maddesi, cam tüpteki gaz n içinde de iyot ya da brom gibi bir halojen bulunur. 10

9 Resim 1.12: Halojen ampuller > Özelliklen: Floresan Ampuller Halojen akkor flaman ampullerin cam tiiplerinde kararma olu maz. Kararma olu madigi için ls k iddeti zamanla sabit kal r. Bu ampuller vitrin ayd nlatmas nda, fotokopi makinelerinde, taray larda, ta tlarda, projektörlerde kullan hr. Floresan ampuller iki çe ittir Normal Floresan Ampuller Bu ampullerin cam tüpüniin içi floresan maddeyle s vanmist r. Bu madde ampul ifinde olu an ultraviyole ls nlan göriilebilir lsiga çevirir. Floresan madde olarak silikatlar, fosfatlar ve wolfram bile ikleri kullan hr. Floresan ampullerin iki ucunda elektrotlar ta yan metal ba klar bulunur. Ba klar n iç k sm nda üzeri baryum oksitle kaplanm wolfram elektrotlar yer al r. Ampulün içinde ise civa buhar ve argon gaz mevcuttur. Resim 1.13: Uzun floresan ampul Resim 1.14:Yuvarlak floresan ampul Uzun ve yuvarlak floresan ampuller devreye direkt olarak ba lanamazlar. Floresan lamba devresi floresan ampul, starter, soket, balast ve armatürden olu ur.

10 > Üstünliiklen > Sak ncalan Kullamhs ekonomiktir. Fazla ls nmaz. Yiiksek ayd nhklar elde edilir. Armatiirsiiz kullamldiginda göz kama rmaz. Ömrii uzundur(yakla k saat). Yard mc araçlara ihtiyaç gösterir (balast,starter). Hemen ls k vermezler. Tesis maliyeti pahahd r. Verdi i lsiga göre boyu büyiiktiir. Dogru ve iyi ba lant yap lmadigi zaman lsigm titremesi ve stroboskopik (lsiksal göriintii yan lmalanni) etki göriiliir Enerji Tasarruflu Ampuller Normal ve soket duylu olarak iiretilirler. Kompakt floresan ampullerin fonksiyonlan floresan ampuller gibidir, ama daha az yer kaplarlar. C va buhan, elektrotlar aras ndaki elektrik alan taraf ndan göriinmeyen mor ötesi i nlann göndermesiyle uyanhrlar. Cam n i? taraf nda bulunan floresan bir madde bu lsigi göriiniir hâle getirir. Bu arada farkl renklerdeki floresan maddeler, farkl ls k renkleri olu tururlar. Bu ampullerin içyap nda aynca balast görevini yapan bir elektronik devre bulunur. Bu devre duy (veya soket) ile cam tüp aras ndad r. Bu ampullerdeki elektronik devre, ate lemeyi sa ladigi ifin starter bulunmaz. Bu ampuller lsigin uzun siireli kullamldigi ve 50k say da ls k kaynagina ihtiyaç duyulan yerlerde kullaml r. Bu konu Ogrenme Faaliyeti 4'te geni olarak ele almacakt r. > Özelliklen Standart effaf ampullere göre %80 daha az enerji harcarlar. Ömiirleri uzundur (yakla k 5000 saat). Gerilim ve S de iminden etkilenmezler.

11 Resim 1.15: Soket duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul Resim 1.16: Normal duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul Gazh De arj Ampulleri Gazh de arj ampulleri genellikle dis ayd nlatmada kullan hr. Ama özel durumlarda endiistriyel i letmelerde ve reklamc hk gibi if ayd nlatma tesislerinde de kullanihr. > Çe itleri Civa buharh ampul Sodyum buharh ampul, Metal hâlide ampul Neon ampul, eklindedir Civa Buharh Ampuller Civa buharh ampuller balast ile çahstinhr. Giicleri Watt aras nda de ir. Ampuliin içinde çift elektrotlu de arj tiipii mevcuttur. Tiipiin içinde ise civa buhan vard r. Ampul çah rken elektrotlann bulundu u hazne mavi ve ultraviyole i k yayar. Bu nedenle ampuliin camimn i? yiizeyi ultraviyole i nlan göriiliir i na çeviren floresan maddeyle kaplanmist r. Özellikle beyaz giysilerin bu ampuliin alt nda parlak bir görünümiinün olmas ultraviyole ls nlardan kaynaklanmaktad r.

12 Resim 1.17: Civa buharl ampul ekil 1.3: Civa buharl ampul > Üstünliiklen > Sak ncalan I k etkinli i fazlad r. Ömrii uzundur ( saat). Kullamm ucuzdur. Verimi yiiksektir. Sars nt ve darbelere kar dayan khd r. I k verme siiresi uzundur (ls nmas gerekir). Armatiir ba lant zordur. Özellikle rm ya bakan renkleri göstermez. ilk tesisi pahahd r.

13 Sodyum Buharh Ampuller Sodyum buharh ampuller s cak katotlu, aleak bas nch ve aleak gerilimle çahsan de arj ampuliidiir. Bu ampul balast iizerinden devreye ba landiginda, bulundugu ortam s cakhginda ls k yayamaz. Ciinkii so uk sodyum kat hâldedir. Ampuliin iç s cakhgi flamanlardan geçen ak n etkisiyle C'ye yiikseldi inde sodyum buharla r. Bu esnada tüp bas nc diiser. De arj i lemi önce yard mc bir gaz içinde (argon ya da neon) olu ur. Bu sayede tiipiin içi asal gazla dolar. Ampul elektrotlan, baryum oksitle kapl wolframdan olu an spiral eklindedir. Ampuliin i? indeki elektrotlar kiifiik bir transformatörle ls hr. Tiipiin her iki ucunda da aym tip elektrot bulunur. 220 Volt'luk ebeke gerilimi sodyum buharh ampuliin ls k yaymasim sa layamaz. Bu nedenle tüp içine, elektrotlan birbirine yakla ran madeni bir tutu turma teli konmu tur. Gerilim uygulandiginda kiifiik ls lt h bo alma yollan olu ur ve ön bo alma sa lamr. Ön bo alma ana bo almay ba lat r ve ampuliin tiipii lsimr. Sodyum buharla r ve ls kh plazma dolgu gaz ndan sodyum buhanna geçer. Bu lambalann? ahsma gerilimi 220 Volt tur. Fakat bu lambalar 220 Volt a kadar olan gerilimlerde de çahsabilir. Resim 1.18: Sodyum buharl ampul ekil 1.4: Sodyum buharl ampul yap > Üstiinliiklen > Sak ncalan ls k etkinli i en fazla olan ampuldiir. Uzun ömiirliidiir ( saat). Kullamm ucuzdur. Verimi yiiksektir. Sisli havalarda göriise yard m eder. lk tesisi pahahd r. Renklerin ay rt edilmesine olanak vermez.

14 Metal Hâlide Ampuller Metal hâlide ampullerin yap nda kuvars tüp ve bu tiipiin içinde sodyum ve talyum ile birlikte kalay iyodiir halojenleri bulunmaktad r. Kuvars de arj tiipii tek veya çift uçludur. Bu ampuller çift zarfl r ( Bak z ekil 1.5). Cift uçlu olan ampuller saydam ve silindirik bir kuvars tiipiin içine yerle tirilmi tir ve dis zarfin n havas al nmist r. ekil 1.5: Metal hâlide ampul iç yap Resim 1.19: Metal hâlide ampuller Ampulün yanmas için bir ate leyici ve bir balasta ihtiyaç duyarlar.

15 Resiml.20: Metal hâlide ampul balastlan Metal hâlide tip ampullerin giiçleri watt aras nda de i ir. Metal hâlide ampuller dekoratif if ayd nlatma, ma aza, vitrin ve miize ayd nlatmas nda kullan hr. Aynca effaf camh olan bu ampuller çok guclii i k verebilir. Bu özellikleri sayesinde biiyiik alanlann, spor sahalannin ayd nlat lmas nda kullanihrlar Neon Ampuller Neon ampuller dagit m tablo ve panolannda sinyal lambas olarak kullanihr. Flamanlan bulunmaz. Sadece iki elektrot birbirine yak n yerle tirilmi tir. Bu lambalann havas ahnmi ve içerisine neon, helyum ve azot gaz doldurulmu tur. Resim 1.21: Neon ampuller Bu lambalar n çal ma gerilimi 220 Volt ve 380 Volt tur. 4-5 ma gibi küçük ak m çekerler. Güçleri ise 1W civar ndad r.

16 1.5. Anahtarlar Elektrik tesislerinde istenildi inde el ile kumanda ederek al ya giden enerjiyi açma ve kapama görevi yapan kontrol eleman r. Bir anahtar bashca iki parçadan meydana gelir: > Yahtkan anahtar gövdesi ve gövde iizerindeki ba lant klemensi > Anahtar tu u ve tutucu vidalar Tesisat n Yap m ekline Göre Çe itleri Tesisat n yap m ekline göre tic gruba aynhr: S va Alt Anahtar Bu anahtarlar s va alt tesisatlarda kullanihr. S va alt anahtann anahtar kapagin n ön sm nda bulunan tespit vidalan vard r. Bu vidalara tutturulmu kancalar ile anahtar kasaya tutturulur. va alt anahtann kapagin n arka k sm nda bulunan anahtar gövdesi ve ba lant klemensleri aciktad r. Anahtar, tespit vidas yla tutturulunca bu k m kasa içinde kahr. Resiml.22: S va alt anahtann önden göriinu^u Resim 1.23: S va alt anahtann arkadan göriinu^u

17 S va Üstü Anahtar va üstü anahtar duvar üstüne monte edilen anahtard r. Anahtar n gövdesi ve ba lant klemensleri anahtar kapa n içindedir. Anahtar n ön yüzünde bulunan vidalar aç larak anahtar gövdesi üzerinde bulunan ba lant klemenslerine iletken ba lan r. Anahtar gövdesi dübel ve vidalarla duvara tutturulur. Resiml.24: S va iistii anahtann önden göriiniisii Resim 1.25: S va iistii anahtann iç yap Nemli Yer (Etan, Antigron ) Anahtar Kullamm yeri s va iistii nemli yer tesisleridir. Bu anahtarlar içerisine nem, toz ve patlay gazlann girmesini önleyecek ekilde yap hrlar. Kablo giri inde rekor kullanihr. U e k mdan olu ur; Ø va üstü kasa Ø Anahtar gövdesi Ø Üst kapak Resim 1.26: Nemli yer anahtan

18 Ayd nlatma Tesisat Tiiriine Göre Çe itleri Anahtarlan ayd nlatma tesisat tiiriine göre alt grupta inceleyebiliriz Adi Anahtar Bir lamba veya lamba grubunu bir yerden ayn anda yak p söndiirmeye yarayan anahtard r. Özelliklen: > Tek kutupludur. > Anahtar gövdesi iizerinde iki adet ba lant klemensi vard r. Resim 1.27: Adi anahtann önden göriinu^u Resim 1.28: Adi anahtann arkadan göriinu^u Komütatör Anahtar ekil 1.6: Adi anahtar if yap ba lant $ekli ki ayn lambay veya lamba grubunu bir yerden, tek tek veya ayn anda yakip söndiirmeye yarayan anahtard r. Örne in bir simftaki lambalan iki ayn grup hâlinde yakip söndiirmek için kullamhr. > Özelliklen: ki kutupludur. Anahtar gövdesi iizerinde dört veya köpriilii tiç adet ba lant klemensi vard r.

19 Resiml.30:Komiitat6r anahtann arkadan göriiniisii Resim 1.29: Komütatör anahtann önden göriinü^u Vaviyen Anahtar ekil 1.7: Komütatör if yap ba lant $ekli Bir lambay veya lamba grubunu iki ayn yerden yak p söndiirmeye yarayan anahtard r. Örne in, iki kap salonlann, mutfaklann vb. yerlerin lambalann iki ayn yerden yak p söndiirmek için kullan r. > Özellikleri: Konum de i tiren tic kutupludur. Anahtar gövdesi iizerinde lie adet ba lant klemensi vard r. Tesisatta faz ucu anahtann ortak (sabit) ucuna ba lan r. Di er anahtann sabit ucu lambaya ba lan r.

20 Resim 1.31: Vaviyen anahtann önden göriinu^u Ml:, 1lf -." I : f t Resiml.32: Vaviyen anahtann arkadan göriinü^iü Ara Vaviyen Anahtar ekil 1.8: Vaviyen anahtann iç yap $ekli Bir lamba veya lamba grubunu ikiden fazla yerden yak p söndiirmeye yarayan anahtard r. Örnegin, koridorlann, apartmanlann merdiven bo luklannin lambalanni ikiden fazla yerden yakip söndiirmek için kullamhr. > Özellikleri: Konum de i tiren tek kutupludur. Anahtar gövdesi iizerinde dört adet ba lant klemensi vard r.

21 Resim 1.33: Ara vaviyen anahtann önden göriiniisii.jj kini kfernimwien Resim 1.34: Ara vaviyen anahtann arkadan göriinii ii Dimmer Anahtar ekil 1.9 : Ara vaviyen anahtar iç yap ba lant ekli Ic ayd nlatma tesislerinde bir ampulii i k iddetini ayarlayarak yak p söndiiren anahtard r. Dimmer anahtar ampuliin çah ma gücunii ayarlayarak i k iddetini de i tirir.

22 Resim 1.35: Dimmer anahtar Resim 1.36: Dimmer anahtann iç yap Bu anahtann ba lant uçlarimn yan nda ( j ve ) i aretleri vard r. Anahtar tesisata ba lamrken bu i aretlere dikkat edilerek ba lanacaktir. Bakimz ekil 1.13 ve ekil 1.16 Dimmer anahtar tesisat. Örne in, abajur ampulii gibi akkor flamanh ampullerin lg klanm arttinp azaltmak için kullamhr. > Akkor flamanh ve haloj en lamba devrelerinde kullamhr. > Anahtar gövdesi iizerinde iki adet ba lant klemensi vard r Energy Saver Anahtar Elektrik enerjisinden tasarruf edebilmek için iiretilmi elektronik anahtard r. Anahtar iizerinde ifre kartimn girmesi için bir yuva bulunur. ifre kartimn anahtarda bulunan yuvas na tak lmas sonucunda anahtar elektrik devresini kapat r. Örne in, Bir otel odas nda sadece mu terinin odada oldu u siirece elektrik enerjisinin devrede olmasim ve ampullerin yanmasim sa lar.

23 > Özelliklen: için Anahtan çalist rmak kullan lan kart ayn zamanda oda anahtan olarak kullan labilir. Anahtar iizerine yerle tirilen kiiciik bir lamba ile aç k veya kapal durumu göriilebilir. Resim 1.37: Energy saver anahtar 1.6. Ayd nlatma Tesisat Kablosunu Çekme Kablo çekme i lem s ras ve dikkat edilecek hususlar unlard r: islem S ras > Borulara k lavuz (susta) çekmek: agidaki bilgiyi dikkatle okuyunuz. aat n s vas kuruduktan sonra ayd nlatma tesisat n yap için iletkenler, boru içerisinden oynar ba h? elik k lavuz teli (susta) yard ile çekilir. > Uygun kesit ve renkte kablo seçmek: Kablo kesiti, ayd nlatma linyesi için 2,5 mm 2, sorti ifin 1,5 mm 2 kablolar seçilir. Kablo rengi, Elektrik I? Tesisleri Yönetmeli i madde 57 ye göre nötr hatt ifin a?ik mavi renkte kablo, faz iletkenleri i? in anahtardan geçen renk k rm, vaviyen anahtarm ba lant klemensleri aras ndaki iletkenlerin ise pembe renkli kablo kullamhr. > Kabloyu k lavuza tutturmak: Kablolann uçlann yan keski veya kablo soyma pensi ile açarak k lavuz telinin kablo ba lanacak k sm na diigiimlenir. Resiml.38: Kablonun yan keski ile soyulmas ve klavuza tutturulmas

24 > lavuzla kablo? ekmek: Sigortadan gelen kablo, faz (koyu renk, örne in kahverengi) ve notr (acik renk, örne in mavi) buata kadar çekilir. Buattan armatiir montaj yerine borudan k lavuzla kablo çekilir. Buattan aynca anahtar kasas na renklere dikkat edilerek kablolar çekilir Dikkat Edilecek Hususlar > lavuzla kablo çekilmesi iki ki i taraf ndan yap hr. Bir ki i hatt n cikis ucuna iletken bagh k lavuz teli çekerken, di er ki i ise hatt n giri taraf ndaki iletkenlerini diizelterek borunun içerisine iter. Ayn hattan geçirilecek iletkenler ayn anda k lavuz teline ba lanarak boru içinden çekilir. > Boru çap na uygun say da kablolar çekilmelidir. > Kabloyu k lavuza dügiimlemek için pense veya kargaburnu kullanihr. > lavuz telini ancak bo borudan çekiniz. > Boru iferisinde kesinlikle önceden iletken bulundurmayimz, iletkenin izolesi zedelenebilir. > lavuz telin kancas na ba layacagin z iletkenleri,? ekimi zorla t racak ekilde dügumlemeyiniz. Fakat k lavuzdan kopacak ekilde basit de ba lamay z. Resim 1.39: Kablonun k lavuza dugiimlenmesi 1.7. Ayd nlatma Tesisat Ba lant larm Yapma Buat, anahtar, duy, armatiir ba lant lannin nas l yap lacagi a agida a5iklanmi r Buat Ba lant larm Yapma > Buat ba lant lannda mutlaka uygun klemensler kullan lmahd r. Buatta sigortadan gelen faz kablosu klemens ile anahtara giden kabloya ba lan r. Anahtardan gelen di er kablo klemens yard yla armatüre giden kabloya baglan r. Buata gelen nötr kablosu ise klemens yard yla armatiirden gelen diger kabloya ba lan r. Buat ba lant lan yap hrken kablo renklerine dikkat edilmelidir.

25 > Uygun duyu ve anahtan seçmek: Uygun duy seçimi: Ayd nlatma armatiiriiniin monte edilece i yere göre duy seçilir. Armatiir tavana vidalarla monte edilecekse tavan duy kullan hr. Armatiir duvara monte edilecekse duvar duy kullamhr. Armatiir tavana rozans ve tij arac ligiyla ba lanacaksa asma duy kullamhr. 220 Volt gerilimde 15 ile 150 Watt giiciindeki El4, El7 bashkh ampuller için normal duy, 220Volt gerilimde 200 Watt giiciinden biiyiik ve E40 bashkh ampuller için, golyat duy kullamhr. Uygun anahtar seçimi: Yap lacak tesisat s va alt tesisat oldu undan s va alt anahtar kullamhr Anahtar, Duy Kablo Ba lant lann Yapma > Duylara baglant yapmak: Tesisat n nötr ucundan (buattan) gelen iletken, duyun iletken k simlan ile temash olan dip kontagin vidah klemensine ba lamr. Anahtann ç kis ucundan geçerek duya gelen faz iletkeni ise duyun iç ( orta) kontagina ba lamr. Resiml.40: Duyun ba lant vidalan > E er tesisatta vaviyen anahtar kullamlacaksa, vaviyen anahtann iic ba lant ucu vard r. Sigortadan gelen faz ucu anahtann ortak (sabit) ucuna ba lamr. Vaviyen anahtarlarm di er iki er uflar birbirine ba lamr. Kablo renklerine dikkat edilmelidir. Resim 1.41: Kablolann vaviyen anahtara tutturulmas

26 > Anahtarlan kasaya tutturmak için anahtann tespit vidalanni gev eterek yerle tirilir. Daha sonra tespit vidalan s kihp anahtarlan kasaya tutturulur Armatür Montaj Resim 1.42: Anahtann kasaya tutturulmas > Duy veya armatür tespit yerleri duvara veya tavana i aretlenir. Bu i aretlenen yerler matkapla delinir. Deldi iniz yerlere diibel yerle tirilir. Daha sonra duy veya armatür diibel yerle tirilen bu deliklere vidalamr. > Seçilen armatiiriin cinsine göre akkor flamanh ampul ya da floresan ampulii duyuna veya soketine tak hr Dikkat Edilecek Hususlar > Armatiiriin klemensi tesisattan gelen kablo uçlan acikta kalmayacak ekilde ba lamr. > Armatüre, duya ve anahtarlann kontaklanna ba lanacak iletkenler yan keski veya kablo soyma pensi ile soyulur. Kablonun iletken k smim, klemensin dis na ta mlmaz. Ta an fazlahk iletken k sm kesilir. Resim 1.43: Kablonun kablo soyma pensi ile soyulmas > Duy orta kontagina mutlaka faz verilmelidir.

27 > Duylara ba lant yapihrken ters ba lama tespit ederseniz tesisata enerji verilmez. > Anahtarlan kasaya tuttururken kasa içindeki kablolann zedelenmemesine dikkat edilir. > Duyu veya armatiirii tavana vidalarken uygun agizh tomavida kullan r. > Ampulii takarken devrede enerj i olmamahd r Ayd nlatma Tesisat Uygulama Devreleri Uygulama devrelerinden darbe ak mh role ve dimmer devreleri incelenmi tir mpuls Röleli (Darbe Ak mh)devre Bir lamba veya birbirine paralel bagh lamba grubunu iki veya daha fazla yerden ayn anda yak p söndiirmek için darbe ak mh role tesisat kullan r. Tesisatta kullan lan ayd nlatma malzemeleri: > Bir adet darbe ak mh röle > Gerekli say da liht (ls k butonu) > Ahc olarak ampul veya ampul grubu Bu tesisat n uygulama alanlan, iki veya daha fazla cikis olan koridorlar, holler vb. yerlerdir. Bu tesisat yap mimn kolayhgi ve daha az kablo kullamlmas nedeniyle ara vaviyen anahtar tesisatimn yerini almist r. mpuls röle (darbe ak mh) rölenin iç yap nda bir röle bobini ve bu rölenin normalde (enerji yokken) bir acik kontagi vard r. mpuls rölenin bobin uçlarma Al ve A2 eklinde isimlendirilir. Normalde aç k kontagimn faza ba lanan ucuna 1, ahc ya ba lanan 2 olarak isimlendirilir. mpuls rölenin Al bobin ucu nötre ve ahc dan (ahc lardan) gelen uca ba lamr. A2 bobin ucu ise lihtin (lihtlerin) bir ucuna, 1 olarak adlandinlan acik kontak ucu faza ve lihtin (lihtlerin) di er ucuna baglamr. 2 olarak adlandinlan acik kontak ucu ise al n(al lann) di er ucuna ba lamr (Bakimz ekil 1.10 ve ekil 1.12). impuls röle (darbe ak mh) liht aracihgi ile kendisine ula an ak n her darbesinde bulundu u konumu de tirme özelli ine sahiptir. Normalde acik olan rölenin kontagi iizerinden enerji alan ampuller söniiktiir. Lihte basihp enerji verildi inde, rölenin kontagi kapamr ve ampuller yanarlar. Lihte tekrar bas ldiginda kapanan kontak acilarak önceki konumuna dönecek ve yanmakta olan ampulleri söndiirecektir.

28 Notr Aliciya Lilit'e ekil 1.10: impuls röle (darbe ak ml ) klemens ba lant

29 ekil 1.11: impuls röleli (darbe ak ml ) tesisat kapal emas

30 Dimmer Anahtar Tesisat ekil 1.12: impuls röleli (darbe ak ml ) tesisat acik $emas Dimmer anahtar tesisat ile ampuliin ls k diizeyini enerji kayb olmadan istedi imiz diizeyde de tirebiliriz. Dimmer anahtar tesisat nda kullamlan malzemeler; > Bir adet dimmer anahtar > Bir adet ampul agidaki bilgileri dikkatle okuyunuz ve dimmer anahtan inceleyiniz. Dimmer anahtarda j ba lant ucu faz (R ) hatt na, t ba lant ucu ise ahc ya (lambaya) ba lamr. ekil 1.13: Dimmer anahtar uç ba lant lan

31 ekil 1.14: Dimmer anahtar iç yap (elektronik devre) ekli ekil 1.15: Dimmer anahtar tesisat kapal emas ekil 1.16: Dimmer anahtar tesisat acik emas

32 1.9. Elektrik? Tesisleri Yönetmeli i Yönetmeli in faaliyetimizle ilgili maddeleri unlard r: Tesislere ve ebekelere Dair Tarifler Madde 3 > Linye hath: Dagit m tablosundan son ayd nlanma ayg ( armatiirii) ya da prizin ba landigi kutuya ( buat) kadar olan hatlard r. > Sorti hath: Linye hath ile ayd nlatma ya da priz aras ndaki ba lanh hatt r. Madde 52 > Ayd nlatma sortileri için en az 1,5 mm 2 ve ayd nlatma linyeleri için en az 2,5 mm 2 bak r iletkenler kullamlacakt r. Ayd nlatma linye hatlan ev tipi devre kesiciler ile korunacakt r. Bu kesicilerin k sa devre ak an az 3kA olacakt r. > Bir ayd nlatma linyesine ba lanacak sorti say, linyenin yiikii (gücii) ve gerilim dusümiine bagh olarak belirlenir. Konutlarda en az iki adet ayd nlatma linyesi bulunacakt r. floresan lambalann göriinen giiçlerinin belirlenmesinde ilgili Türk standart esas ahnacakt r. > Ayd nlatma devrelerine baglanacak sorti say, bir fazh devrelerce ayd nlatma için 9 dan fazla olmayacaktir Ba lama Ayg tlan Madde 52 Anahtarlar > Elektrik tesislerinde Türk standartlanna uygun anahtarlar kullan lmahd r. > Anahtarlar anma ak mimn ve geriliminin iistiindeki de erlerde kullamlamaz. Anahtarlar kullamlma amac na uygun giicte seçilmelidir. > Anahtarlann normal olarak topra a göre gerilim alhnda bulunan bütün kutuplan aym zamanda acilrp kapanmahd r. > Anma gerilimi 250 V a kadar olan elektrik devrelerinde kullamlacak anahtarlann anma ak 10 A den a agi olmamahd r. > Nötr hatlan topraklanmis olan sabit tesislerde, anahtarlar faz iletkenleri iizerine konulmahd r. > Nötr hatlan topraklanmamis olan sabit tesislerde, faz ve nötr hatlanm ayn ayn acrp kapayan anahtarlar kullan lmahd r. > Anahtarlar, i letmede meydana gelen titre imlerde ya da kendi agirhklan ile kendili inden acilrp kapanmayacak nitelikte olmahd r. > Anahtarlann hareket eden kollan,? ahshrma zincirleri vb. gibi el ile dokunulan metal parçalan, yahtkan ana parçalarla (örne in porselen izolatörlerle ) anahtar gövdesinden aynlmis olmahd r.

33 > cakhklan 60 C nin iistiinde olan yerlerde, s cak yerler için elveri li anahtarlar (örne in porselen yahtkanl anahtarlar) kullan lmal r. > Anahtarlann bir ucuna birden fazla iletken ba lanamaz. Yani anahtar, dagit m kutusu olarak kullan lamaz. > Topraklanm tesiste s r iletkenleri hiçbir ekilde kesilemez ve bunu iizerine anahtar konulamaz. > kincil (tali ) dagit m tablolannda kullamlan anahtarlar tercihen pako alter ya da ev tipi devre kesici olmahd r. > Ayd nlatma devrelerinde ve termik manyetik koruyuculu anahtar kullamldiginda bunun aynca sigorta ile korunmas gerekmez. > Anahtardan, anahtara alt prize geçi yap lamaz. Bu priz bulundu u konum bak ndan bu ad almist r. Anahtara ve anahtar alt prize gelen besleme iletkenleri normal olarak ayn borular içinde çekilir. > Anahtarlann zeminden yiiksekli i 110 cm olacakt r Ayd nlatma Ayg tlan ve Bunlara Ait Donam mlar Madde 53 Genel > Ayd nlatma tesislerinde yürürliikteki standartlara uygun ayd nlatma ayg tlan (armatiirleri) ve donammlar kullamlacakt r. > Ayd nlatma tesislerinde 250 V tan yiiksek ebeke gerilimi kullamlamayacakt r. > Anahtardan geçerek duya gelen faz iletkeni her zaman duyun iç (orta) kontagina ba lanacakt r. Ters baglama tespit edilirse tesise elektrik verilmez. > Ayd nlatma ayg tlannda faz nötr iletkenleri olarak yaht lmis iletkenler kullamlacakt r. Ayg tlarm metal parçalan nötr iletkeni olarak kullan lamaz. > Duylar, ayd nlatma ayg tlarma ampuller cikanlrp takihrken dönmeyecek biçimde tutturulacakt r. > Ayd nlatma ayg tlan hareket ettiklerinde iletkenleri zedelemeyecek biçimde tak lacakt r. > letkenlerin geçirilmesi için b rak lan bo luklar, tellerin kolayca ve yal tkanlann zedelenmeden geçmesini sa layacak biçimde olmahd r. Bu bo luklardan birka? ampuliin ak m devresi iletkenleri birlikte gegirilebilir. > Yap dis nda kullamlacak ayd nlatma aygitlan, içlerinde su toplanmayacak bifimde yap lmis olmahd r. > Ayd nlatma ayg tlarimn ask diizenleri, örnegin tavan kancalan en az 10 kg olmak iizere as lacak ayg t agirligimn 5 katim her hangi bir biçim de ikli ine ugramadan ta yabilmelidir. > Siva alt tesislerde apliklere gelen iletkenler duvar kutulannda (buatlar) sona ermelidir. Tamamlanm dosemeden 230 cm yiiksekli e kadar tesis edilen aplik sortileri koruma iletkenli olmah, yap da koruma topraklamas yoksa rlanmahd r. > Ayd nlatma ayg tlarimn içine fekilen iletkenler ls ya dayamkh olmahd r. > lie fazh ayd nlatma ayg tlannda iletkenler çok damarh bir iletken olarak diizenlemeli, boru iferisinde çekilmeli ya da iletkenlerin gefirilmesi için aynlan bo luklara yerle tirilmelidir.

34 > Makineler ile bunlann hareket eden parçalarimn ayd nlat lmas nda ls ksal göriintii yan lmalanni (stroboskopik etkileri) önlemek için uygun ampul seçme, faz kaydinc kondansatörlii dekalörlii balast kullanma ya da tic fazh besleme gibi tedbirler al nmahd r. > Armatiirlerin seçilmesinde, kullanma alan na uygunlu u, suya ya da toza kar korunma diizeni bulunmas ve ortam s cakhgina dayan khhgi göz öniinde bulundurulmahd r. > Sabit ayd nlatma ayg tlan besleme ayg tlanna, bu ayg tlara ait klemensler ile fi priz diizenleri iizerinde ba lanabilir. Ta nabilen ayd nlatma ayg tlan, ebekeye sabit baglant diizenleri ya da fi diizenleri iizerinden ba lanabilir. > Ayd nlatma aygitlan, ç kard klan S kendi içlerindeki ve yak nlarmdaki cisimlere zarar vermeyecek biçimde tesis edilmelidir letkenler ve Kablolar Madde 57 > Elektrik iç tesislerinde ilgili Tiirk standartlarma uygun bak r tellerden yap lan yaht lmis iletkenler ve kablolar kullamhr. > Elektrik iç tesislerinde iletkenler için a agidaki renk kodlan kullamlacakt r. Koruma iletkenleri için... ye il-san Orta iletkenler ve nötr iletkenler i? in...acik mavi Faz iletkenler i? in...yiiriirliikteki kablo standartlarma uygun olmak iizere her faz i? in farkl renkler Ayd nlatma tesisat nda anahtardan geçen iletkenin k rm, vaviyen anahtann bacaklan aras ndaki iletkenlerin pembe renkli olmas tavsiye edilir iletkenlerin ve Kablolann Dö enmesi Madde 58 Genel Hiikiimler > Hatlar mekanik yrpranmalara kar uygun yerlere dosenerek ya da elveri li örtii ve kihflar kullamlarak korunmal r. El ile ula labilen uzakhklar i? inde dosenen iletkenler mekanik darbelere kar her zaman koruyucu k hfl olarak ya da boru ifinde? ekilmelidir. > iletkenlerin korunma biçimi, ba lant yerlerinde de siirdiiriilmelidir. > Doseme gefi lerinde oldu u gibi, fazla tehlike söz konusu olan yerlerde iletkenler saglam bir ekilde tutturulmu olan termoplastik s va içinde ve alt nda?ekilen hatlar, el ula ma alanlan dis nda ve mekanik bak mdan korunmu say hrlar. Tavan ve duvar bo luklarmdan gefirilen hatlar mekanik etkilere kar aynca korunmal r. S va içinde alt nda çekilen hatlar, olabildi ince yatay ya da diisey olarak dosenmelidir.