DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI (MARKA) DOĞU MARMARA BANKACILIK VE FİNANS SEKTÖRÜ RAPORU

Transkript

1 (MARKA) DOĞU MARMARA BANKACILIK VE FİNANS SEKTÖRÜ RAPORU HAZIRLAYAN: Ahmet YAZICI HAZİRAN 2013

2 İÇİNDEKİLER 1.BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU Bankacılığın Tarihsel Gelişimi Bankacılık Sektörünün Dünyadaki Durumu Bankacılık Sektörünün Türkiye deki Durumu BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN DOĞU MARMARA DAKİ DURUMU Banka ve Şube Sayısı İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Banka Mevduatları Banka Kredileri Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Bireysel Krediler Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN KOCAELİ NDEKİ DURUMU Banka ve Şube Sayısı İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Banka Mevduatları Banka Kredileri Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Bireysel Krediler Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN SAKARYA DAKİ DURUMU Banka ve Şube Sayısı

3 İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Banka Mevduatları Banka Kredileri Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Bireysel Krediler Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN BOLU DAKİ DURUMU Banka ve Şube Sayısı İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Banka Mevduatları Banka Kredileri Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Bireysel Krediler Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN DÜZCE DEKİ DURUMU Banka ve Şube Sayısı İlçelerde Banka ve Şube Sayıları Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Banka Mevduatları Banka Kredileri Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Bireysel Krediler

4 6.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN YALOVA DAKİ DURUMU Banka ve Şube Sayısı İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Banka Mevduatları Banka Kredileri Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Bireysel Krediler Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı TESPİT VE ÖNERİLER KAYNAKÇA

5 Tablolar Listesi Tablo 1.Dünya Sıralamasında Türk Bankalarının Yeri Tablo 2.Doğu Marmara nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Tablo 3. Doğu Marmara da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü Tablo 4. Doğu Marmara daki İllerin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerindeki Yeri Tablo 5. Doğu Marmara nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 6. Doğu Marmara da Banka Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Tablo 7. Doğu Marmara Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 8. Doğu Marmara Sahiplik Grubu Bankaların 2012 Yılı Kredi Görünümü (Bin TL) Tablo 9. Doğu Marmara Bireysel Krediler (Bin TL) Tablo 10. Doğu Marmara da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Tablo 11. Kocaeli nin Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Tablo 12. Kocaeli nde En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü Tablo 13. Kocaeli nin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri Tablo 14. Kocaeli nin Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 15. Kocaeli nde Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Tablo 16. Kocaeli Banka Kredilerini Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 17. Kocaeli Sahiplik Grubu Bankaların Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Tablo 18. Kocaeli Bireysel Krediler (Bin TL) Tablo 19. Kocaeli nde Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Tablo 20. Sakarya nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Tablo 21. Sakarya da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü Tablo 22. Sakarya nın Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye nin Yeri Tablo 23. Sakarya nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 24. Sakarya da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü Tablo 25. Sakarya Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 26. Sakarya Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Tablo 27. Sakarya Bireysel Krediler (Bin TL) Tablo 28. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 29. Bolu nun Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Tablo 30. Bolu da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü Tablo 31. Bolu da Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri Tablo 32. Bolu Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL)

6 Tablo 33. Bolu da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Tablo 34. Bolu Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 35. Bolu Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Tablo 36. Bolu Bireysel Krediler (Bin TL) Tablo 37. Bolu da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Tablo 38. Düzce nin Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Tablo 39. Düzce de En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü Tablo 40. Düzce nin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri Tablo 41. Düzce nin Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 42. Düzce de Sahiplik Grubu Bankalarının Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Tablo 43. Düzce Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 44. Düzce Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Tablo 45. Düzce Bireysel Krediler ( Bin TL) Tablo 46. Düzce de Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Tablo 47. Yalova nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Tablo 48. Yalova da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü Tablo 49. Yalova nın Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinin Türkiye deki Yeri Tablo 50. Yalova nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 51. Yalova da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Tablo 52. Yalova da Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Tablo 53. Yalova Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Tablo 54. Yalova Bireysel Krediler (Bin TL) Tablo 55. Yalova da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL)

7 Şekiller Listesi Şekil 1. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Doğu Marmara ve Türkiye deki Değişimi (BDDK,2012) Şekil 2. Kocaeli Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılım (BDDK, 2012) Şekil 3. Doğu Marmara Banka Şubeleri Sayısı (BDDK, 2012) Şekil Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB, 2012) Şekil 5. Doğu Marmara Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) Şekil 6. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Şekil 7. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 8. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Krediler (Bin TL) (BDDK,2012) Şekil 9. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Kocaeli ve Türkiye ortalaması (BDDK,2012) Şekil 10. Kocaeli Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) Şekil 11. Kocaeli Banka Şubeleri Sayısı (Türkiye Bankalar Birliği,2012) Şekil 12. Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Şekil 13. Kocaeli Şubeye Düşen Nüfus Kaynak, BDDK, Şekil 14. Kocaeli Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı(BDDK,2012) Şekil 15. Kocaeli Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Şekil 16. Kocaeli Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 17. Kocaeli nde Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 18. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Sakarya ve Türkiye Ortalamasındaki Değişimi Şekil 19. Sakarya Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) Şekil 20. Sakarya Banka Şubeleri Sayısı (TBB, 2012) Şekil Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Şekil 22. Sakarya Şubeye Düşen Nüfus (BDDK,2012) Şekil 23. Sakarya Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) Şekil 24. Sakarya Seçilmiş Sektörlerin Nakdi kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 25. Sakarya Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK,2012) Şekil 26. Sakarya da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Şekil 27 Banka Şubelerinin Yıllara Göre Bolu ve Türkiye Ortalaması (BDDK,2012) Şekil 28.Bolu Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK 2012) Şekil 29. Bolu Banka Şubeleri Sayısı (TBB,2012) Şekil 30. Bolu İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Şekil 31.Bolu da Şubeye Düşen Nüfus (BDDK, 2012) Şekil 32. Bolu Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012)

8 Şekil 33. Bolu Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 34. Bolu Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacaklar (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 35. Bolu da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 36. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Düzce ve Türkiye Ortalaması (BDDK 2012) Şekil 37. Düzce Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) Şekil 38. Düzce Banka Şubeleri Sayısı (TBB 2012) Şekil 39. Düzce İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (BDDK, 2012) Şekil 40. Düzce de Şubeye Düşen Nüfus (BDDK, 2012) Şekil 41. Düzce de Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) Şekil 42. Düzce Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 43. Düzce Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 44. Düzce de Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 45. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Yalova ve Türkiye Ortalaması (BDDK, 2012) Şekil 46. Yalova Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) Şekil 47. Yalova Banka Şubeleri Sayısı (TBB, 2012) Şekil 48. Yalova İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (BDDK, 2012) Şekil 49. Yalova da Şubeye Düşen Nüfus (BDDK,2012) Şekil 50. Yalova Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) Şekil 51. Yalova Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri ( Bin TL) (BDDK 2012) Şekil 52. Yalova Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Şekil 53. Yalova da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012)

9 1.BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU 1.1. Bankacılığın Tarihsel Gelişimi Bankanın tanımı konusunda ekonomi yazınında çok farklı fikirler öne sürülmektedir. Banka; mevduat kabul eden, bu mevduatı en verimli şekilde çeşitli kredi işlemlerinde kullanmak amacı güden veya kısaca, faaliyetlerinin esas konusu düzenli bir şekilde kredi almak ya da vermek olan bir ekonomik kuruluştur. Bankanın başka bir tanımı; para, kredi ve sermaye konularına giren her çeşit işlemleri yapan ve düzenleyen, özel veya kamusal kişilerle işletmelerin bu alandaki her türlü gereksinimlerini karşılama faaliyetlerini temel uğraş konusu seçen bir ekonomik birimdir. 1 Bankacılığın kökeni ilk çağlara kadar uzanmaktadır. İlk çağlarda bankacılık hizmetleri din ile iç içe sunulmuştur. Güvenilir kimseler olarak görülen rahiplerin Mezopotamya da ki Kızıl Tapınak ta bankacılık işlemleri yaptıkları bilinmektedir. O dönemde tapınaklar bir tür bankacılık işlevi görmüştür. M.Ö 2000 li yıllarda çıkarılan meşhur Hammurabi Kanunları nın tapınaklarda yapılacak borç verme işlemler, borcun tahsil yöntemleri, alınacak faiz oranları ile rehin, ipotek ve kefalet şekillerini düzenlediği bildirilmektedir. Sümerler döneminde gelişme kaydeden bankacılık, Eski Yunan da Trapezites adlı bankerler tarafından gerçekleştirilmiştir. İlk bankacılık krizi de Atina Sitesi nde yaşanmıştır. Bazı borçların affedilmesi ve paranın borçlular lehine yeniden değerlendirilmesiyle problem çözülmüştür. İlk devlet bankalarının da Eski Yunan da kurulması ise diğer bir ilginç noktadır. Bankerlerin çok yüksek faiz almaları her sitenin bir devlet bankası kurmasına neden olmuştur. 2 Paranın değişim aracı olarak sıkça kullanılmaya başlaması ile para alıp borç veren bankerlere ortaya çıkmıştır. Bu kişiler müşterilerinden mevduat kabul etmiş ve bunları yüksek faizlerle başkalarına kredi olarak vermişlerdir. Birçok dünya dilinde benzer seslerle ifade 1 Pehlivan Pınar, Türkiye Ekonomisinde Bankacılık Sektörünün Verimlilik Sorunları ve Çözüm Önerileri, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Manisa, 2010, s.1 2 Tutcuoğlu Rabia Saliha, Dünyada ve Türkiye de Bireysel Bankacılığın Gelişimi Nedenleri ve Bankacılık Sektörü Açısından Oluşturduğu Riskler, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası Bankacılık ve Finans Yüksek Lisans Programı, Ankara,2010,s.3 8

10 edilen banka kelimesinin, pazara koydukları bir masa (banco) ile bankerlik yapan Lombardiyalılar türemiştir. Dünya ticaret hayatında en önemli merkezlerinden biri olan Roma da önceleri para değişimi olarak başlayan bankerlik daha sonra mevduat kabulü, kredi işlemleri ve poliçe alım satımıyla gelişmiştir. Ortaçağ da Haçlı Seferleri nedeniyle ordu ihtiyaçlarının karşılanması için büyük para nakil işlemleri başlamıştır. Bu nedenle para işlemlerinde aracılık yapacak kurumlara ihtiyaç duyulmuştur. Bütün bu olaylar banka sisteminin gelişimini hızlandırırken, ticaret hukukunun da doğmasına neden olmuştur. 3 Bankacılık, 13. Yüzyıldan itibaren Avrupa da kurulan fuarlar aracılığıyla temel kurallara kavuşmuş, reform ve Rönesans hareketlerin etkisiyle bankacılık oldukça gelişmiştir. Bu gelişmenin yanı sıran 17. Yüzyılın başlarından itibaren bugünkü anlamda bankalar kurulmuştur da Hollanda da Amsterdam Bankası, 1637 İtalya da Venedik Bankası Kurulmuştur. İngiltere de piyasadaki istikrarsızlığı önlemek amacıyla, bir merkez bankası işlevi gören İngiltere Bankası 1654 te kurulmuştur. Amerika daki modern bankacılık ise, 1782 de Bank of North America nın kurulmasıyla başlamıştır. Bu banka başarılı olunca başka bankalar da tesis edilmeye başlandı de hem özel banka hem de merkez bankası niteliğinde Bank of The United States faaliyet göstermiştir. ABD DE 1863 te çıkarılan Bankalar Kanunu ile eyalet bankaları ve ulusal bankalardan oluşan ikili bankacılık sistemi kurulmuştur. Ancak, bugünkü Merkez Bankası olan FED, 1913 yılında çıkarılan kanunla kurulmuştur. Bankalar, kuruluşundan itibaren 19. Yüzyıla kadar kendi kaynaklarını kullanarak borç veren ve bankacılık faaliyeti gerçekleştiren kuruluşlardı. Ancak, 19. Yüzyıl itibaren mevduat toplayarak, senet ıskonto ederek ve sermaye piyasası ihtiyaçlarına aracılık ederek kaynak kullandırmaya başladılar. Bu gelişmeler bankaların ekonomilerdeki önemini giderek artırmış ve bankalar faaliyetlerine göre uzmanlaşmaya başlamıştır. 2. Dünya Savaşı ndan sonra savaşta tahrip olan yerlerin yeniden imarının finansmanını sağlamak içim kurulan kalkınma ve yatırım bankaları ön plana çıkmaya başlamıştır lerde bankacılık sektöründe birçok değişim ve yenilik gerçekleşmiş ve yeni ürünler ile yeni, finansman teknikleri ortaya 3 Bozdemir Timur, Türk Bankacılığın Tarihsel Gelişimi ve Reel Sektöre Katkısına İlişkin Bir Araştırma, Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı,İstanbul, 2007,s.4 9

11 çıkmıştır lerde bilgisayar teknolojilerinin yaygınlaştığı bankacılık, 1990 lar internet bankacılığının ve elektronik bankacılık ürünlerinin hızla yayıldığı bir dönem olmuştur li yıllar bankacılığın yoğun rekabet yaşandığı dönem olmuştur Bankacılık Sektörünün Dünyadaki Durumu ABD de 2007 yılında başlayan kriz, 2008 yılının Eylül ayında Lehman Brothers isimli oldukça büyük yatırım bankasının iflası ile küresel bir boyuta taşınmıştır. Lehman sonrası kriz global boyutta daha fazla hissedilmeye başlanmış, tedirginlik artmış, batamayacak kadar büyük (too big to fail) teorisinin işe yaramayabileceği görülmüş ve sıradaki kim sorusunun yaygın bir şekilde sorulmaya başladı görülmüştür. Dolayısıyla sektörün temel kalemlerinin bu tarihten sonraki gelişimi önem arz etmektedir. 5 Küresel kredi pazarının yapısı incelendiğinde, en yüksek payın başta ABD olmak üzere gelişmiş ekonomilere ait olduğu görülmektedir. Yükselen ekonomilerin genellikle gelişmiş ülkelere göre daha hızlı büyüme performans gösterdiği ve bu pazarda, Türkiye nin ABD, İngiltere, Almanya, İspanya, Fransa, Çin, Hindistan, Güney Afrika ve Arjantin den daha istikrarlı büyüdüğü görülmektedir. Küresel finansal piyasalar, oldukça geniş bir banka türü çeşitliliği sunmaktadır. Bu çeşitlilikle birlikte, küresel kriz, mevduat bankacılığı ile kalkınma ve yatırım bankacılığı fonksiyonlarının tam olarak ayrılması sonucunu doğurmuştur. Banka türleri dahil finansal kuruluş türlerinin artmasının; pazarın genişlemesine, çeşitlenmesine, derinleşmesine, finansal kaynaklara erişimin iyileşmesine, etkinliğin artmasına imkan vereceği ve böylece genel ekonomiye katkı sağlayacağı düşünülmektedir. 4 Tutcuoğlu Rabia Saliha, Dünyada ve Türkiye de Bireysel Bankacılığın Gelişimi Nedenleri ve Bankacılık Sektörü Açısından Oluşturduğu Riskler, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası Bankacılık ve Finans Yüksek Lisans Programı, Ankara,2010,s f 10

12 Küresel finansal kriz sonrasında gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkelerin bankacılık sektörlerinde konsolidasyon süreci devam etmektedir. Türk bankacılık sektöründe krizleri sonrasında azalmaya başlayan banka sayısı, 2010 yılında 49, 2011 yılında ise 48 e gerilemiştir. Türk bankacılık sektöründe faaliyet gösteren kuruluş sayısı, Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerdeki ortalama kredi kuruluşu sayısının altındadır. Coğrafyası, nüfusu ve ekonomik büyüklüğü göz önüne alındığında ülkemiz için görece düşük olan banka sayısı, aynı zamanda sektör açısından önemli bir potansiyeli işaret etmektedir Aktif büyüklükleri gelişim endeksine göre, bankacılık sektörleri en yüksek oranda büyüyen G20 ülkeleri sırasıyla; Çin, Endonezya, Avustralya, Hindistan, Rusya, Brezilya ve Türkiye dir. Gelişmekte olan ülkelerin bankacılık sektörleri genel itibarıyla görece yüksek bir büyüme hızına sahipken, 2007 yılında başlayarak küresel çapta yaygınlaşan finansal krizin özellikle gelişmiş ülkelerin bankacılık sektörlerinde büyümeyi sınırladığı görülmektedir. Aktif büyüklüklerde ilk sırada milyar ile ABD, Çin Halk Cumhuriyeti milyar ile ikinci, İngiltere milyar ile üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye 582 milyar aktif büyüklüğe sahiptir. G20 üyesi ülkeleri bankacılık sektörleri tarafından kullandırılan kredilerin, yılları arası genel görünümü kapsamında, ABD en yüksek kredi hacmine sahip ülke olma konumunu sürdürmektedir yılı itibariyle ilk beş sırada ABD milyar, Çin Halk Cumhuriyeti milyar, Japonya milyar 4.355, İngiltere milyar3.340, Almanya milyar kredi hacmine sahip ülkelerdir. Türkiye ise 289 milyar kredi hacmine sahiptir yılında, ABD, Japonya ve İngiltere nin ardından dördüncü sırada olan Çin Halk C. nin 2011 yılı itibarıyla ABD nin ardından en çok kredi kullandıran ikinci ülke konumuna yükseldiği görülmektedir. Bu dönemde, Çin Halk C. yi, Japonya, İngiltere ve Almanya izlemektedir. Kredi büyümelerinin gelişimi değerlendirildiğinde, kredi hacmi yüksek olan ülkelerin kredi büyüme hızının, kredi hacmi görece küçük olan ülkelere göre daha düşük olduğu söylenebilir. En büyük kredi tutarında sahip 5 ülke içinde Çin Halk C., bu duruma istisna teşkil eden tek ülkedir. Ülkemiz bankacılık sektörünün ise, takibe dönüşüm oranını azaltma yolundaki çabaları ile birlikte kredi büyümesine yönelmesi, küresel rekabet açısından faydalı olacaktır. Kredi büyümelerinin gelişimi 2005=100 bazlı endeks üzerinden karşılaştırılmıştır. Söz konusu endekse göre, 2011 yılı itibarıyla Türkiye nin kredi büyüme 11

13 hızı G-20 ülkeleri arasında sadece Brezilya, Avustralya, Endonezya ve Çin Halk C. den daha düşüktür. Reel sektöre verilen kredilerde küresel krizin etkisiyle 2009 yılında genel olarak azalma yaşanmıştır. Reel sektöre verilen kredilerde ilk sırayı Çin alırken bu ülkeyi Japonya ve ABD takip etmektedir. Çin de 2009 yılı itibarıyla toplam kredilerin %67 si reel kesime kullandırılırken, söz konusu oran Japonya da %34, ABD de %19, AB-27 de %30 civarındadır. Bulgaristan ve Slovenya da reel kesime verilen kredilerin toplam krediler içindeki payı %60 civarındayken, İngiltere de %12 dir. Türkiye de toplam krediler 2009 yılında euro bazında %5,8 artmıştır. Söz konusu oranın AB ortalaması negatif %2,9 dur. Ülkelerin bankacılık sektörlerinde konut dışı alanda kullandırılan tüketici kredileri değerlendirildiğinde, büyüklük sıralamasında ABD ilk sırada yer almakta, bu ülkeyi Kanada ve Almanya takip etmektedir yılı itibarıyla, diğer bireysel krediler piyasasında AB üyesi 27 ülkenin ortalaması 68 milyar Euro, Türkiye de ise 32 milyar Euro civarındadır. Küresel krizin olumsuz etkileri dünya genelinde konut kredilerinde büyümenin gevşemesine neden olmuştur. Konut kredilerinde ABD ilk sırada yer alırken, bu ülkeyi İngiltere ve Almanya takip etmiştir. AB-27 de ortalama konut kredileri hacmi 2009 yılında 188 milyar euro civarındadır. Türkiye nin 2009 yılı itibarıyla konut kredileri son yıllardaki güçlü büyümesine rağmen 28 milyar euro civarındadır. Türk bankacılık sektöründe konut kredileri geçmiş yıllarda çok düşük bir paya sahipken güçlü büyümeyle birlikte 2009 yılı itibarıyla toplam kredilerin %11 ine ulaşmıştır. Söz konusu oran AB-27 ortalaması olan %27 nin altındadır. BIS in Ödemeler Sistemi Komitesi (CPSS) tarafından yıllık olarak hazırlanan Kırmızı Kitap üye ülkelerin ödemeler sistemi üzerine bilgileri içermektedir. Söz konusu kitapta ödeme araçlarının işlem hacimleri de yer almaktadır. Ödeme araçları toplam işlem hacminin 2006 yılı sonrası girdiği düşüş eğilimini sürdürdüğü ve 2010 yılı itibarıyla 536,2 trilyon ABD doları olarak gerçekleştiği görülmektedir. Söz konusu yılda işlem hacminde yıllık %2,5 reel azalış olmuştur yılında ödeme araçları içinde kredi transferleri %70 ile en yüksek paya sahiptir. Ödeme araçlarının işlem hacmi ülkeler bazında değerlendirildiğinde en yüksek payın %19,4 ile İngiltere nin olduğu, bu ülkeyi %18,1 ile Çin Halk Cumhuriyeti nin, %15,9 ile Almanya nın ve %13,3 ile ABD nin takip ettiği görülmektedir. Türkiye nin, 148 milyar ile 12

14 söz konusu sıralamada son sırada yer aldığı görülmektedir. Bu durum Türkiye deki ödeme araçlarının kullanımında önemli bir potansiyelin varlığına işaret etmektedir yılı itibarıyla kredi kartı işlem hacminde ABD nin %39,1 lik payla ülkeler sıralamasında en üstte yer aldığı görülmektedir. ABD yi sırasıyla Çin ve İngiltere izlerken, bu dönemde Türkiye nin payı, bir önceki yıl olduğu gibi %1,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Çek ödemeleri ABD ve Çin Halk Cumhuriyetinde yoğun olarak kullanılmakta olup söz konusu ülkelerin 2010 yılı itibarıyla payları sırasıyla %30,9 ve %44,9 dur. Ülkemizde bu alana yönelik teşvik edici uygulamalar geliştirilmesinde fayda bulunmaktadır. G20 üyesi ülkeleri bankacılık sektörleri tarafından toplanan mevduat kapsamında, ABD en yüksek mevduat büyüklüğüne sahip ülke olma konumunu sürdürmektedir yılı itibarıyla, ABD yi Japonya, Çin Halk C., Almanya ve İngiltere izlemektedir. Mevduat büyümelerinin gelişimi 2005=100 bazlı endeks üzerinden karşılaştırılmıştır. İlk beş ülke içinde Çin Halk C. ve İngiltere nin mevduat büyüklüğü hızlı artan ülkeler olduğu görülmektedir. Bu ülkelerin yanı sıra, G-20 ülkeleri arasında, Avustralya, Hindistan, Brezilya, Rusya, Türkiye, S.Arabistan ve Endonezya bankacılık sektörlerindeki mevduat tutarlarının da görece daha hızlı büyüdüğü söylenebilir. 6 Tablo 1.Dünya Sıralamasında Türk Bankalarının Yeri Banka Adı MarkaDeğeri (Milyar$) Akbank 2, İş Bankası 2, Garanti Bankası 1, Yapı Kredi Bankası 1, Halkbank 1, Vakıfbank 0, Finansbank 0, Denizbank 0, TEB 0, Bank Asya 0,154 Kaynak: pdf, Aralık 2011, sayı 6 13

15 Marka değerleme kuruluşu BrandFinance'ın yaptığı "The BrandFinance Banking 500" araştırmasında Türkiye'den 10 banka yer aldı. 10 bankanın toplam marka değeri 9,76 milyar dolar oldu. Geçen yıl dünyanın en değerli bankası sıralamasında 96. sırada yer alan Akbank 10 sıra birden yükselerek 2.12 milyar dolarlık değeriyle 86. sırada yer aldı. 2012'de 98. sırada yer alan İş Bankası 9 sıra yükselerek 89. Sıraya yükseldi. Böylece ilk 100 sıralamasında yer alan Türk bankası sayısı da 2 olduğu görülmektedir. Garanti Bankası 1,579 milyar dolarlık değeriyle 104. Sıradan 110. Sıraya, Yapı Kredi Bankası milyar dolarlık değeriyle 123. Sıradan 135. Sıraya, Halkbankası 1,063 milyar dolarlık değeriyle 145. Sıradan 139. Sıraya, Vakıfbank 829 milyon dolarlık değeriyle 156. Sıradan 159 sıraya, Finansbank 325 milyon dolarlık değeriyle 244. Sıradan 295. Sıraya, Denizbank 301 milyon dolarlık değeriyle 286. Sıradan 307. Sıraya, TEB 217 milyon dolarlık değeri ile 390. Sırada, Bank Asya 154 milyon dolarlık değeriyle 475. Sırada yer almaktadır Bankacılık Sektörünün Türkiye deki Durumu Türk Bankacılık Sektöründe faaliyet gösteren banka sayısı, 2012 Ekim ayında bir yabancı bankanın faaliyete başlamasıyla birlikte 49 a yükselmiştir yılsonu itibarıyla sektör adet şube, personel ile faaliyetine devam etmektedir. Sektörün şube ve personel sayısında gözlenen artış eğilimi 2012 yılında da devam etmiş, 2012 yılındaki şubeleşme hızı (%5,2) ve istihdam artışı (%3,2), 2011 yılındaki şubeleşme hızı (%4,5) ve istihdam artışından (%2,1) yüksek gerçekleşmiştir. Sektörde şubeleşme hızının, genel olarak personel artış hızının üzerinde seyrettiği görülmektedir. Öte yandan hem şubeleşmenin hem de personel artış hızının, ülke ve dünya ekonomisindeki gelişmelerden ve makro ekonomik koşullardan etkilendiği, büyük ölçüde ekonomik büyümenin seyrine paralel bir gelişim gösterdiği değerlendirilmektedir. Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2012 yılında %12,6 artarak milyar TL seviyesine ulaşmıştır yılı ortasından itibaren cari açık ve ekonomideki olumlu gelişmelere paralel Merkez Bankası nın piyasalardaki likiditeyi artırıcı, fonlama maliyetlerini düşürücü yaklaşımı etkili olmuş, faiz oranlarındaki düşüş trendi devam ederken ekonomik büyüme potansiyeline paralel olarak yılın son çeyreğinde krediler tekrar ivmelenme eğilimine 14

16 girerek sektördeki büyümeyi tetiklemiştir yılının ilk yarısında %4,6 olan sektördeki büyüme yılın ikinci yarısında, özellikle yılın son çeyreğindeki artışa bağlı olarak, %7,6 olarak gerçekleşmiştir. Bankacılık sektörünün toplam kredileri yılın üçüncü çeyreğinde gözlenen yavaşlamanın ardından, son çeyrekte faiz koridorunun üst sınırının düşürülmesiyle birlikte kredi faizlerinin düşmesi ve ülkemiz notunun bir uluslar arası derecelendirme kuruluşu tarafından yatırım yapılabilir seviyeye yükseltilmesiyle tekrar ivme kazanmış ve Aralık 2012 itibarıyla 794,8 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Kredilerin 2012 yılı artışı %16,4, enflasyondan arındırılmış reel artışı %13,6, kur ve parite etkisinden arındırılmış artış oranı ise %18,9 dur yılında kredi hacminde gözlenen toplam 111,9 milyar TL lik artışın 42 milyar TL si (%37,6) bireysel kredilerden, 35 milyar TL si (%31,3) kurumsal/ticari kredilerden, 34,8 milyar TL si (%31,1) ise KOBİ lere kullandırılan kredilerden kaynaklanmaktadır. Takipteki alacaklar 2011 yılsonuna göre 4,4 milyar TL (%23,4) artarak Aralık 2012 itibarıyla 23,4 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Takipteki alacaklardaki artışta esas itibarıyla 2010 ve 2011 yıllarında çok güçlü artış gösteren kredilerin yaşlanmasının etkili olduğu değerlendirilmektedir. Ekonomideki ılımlı yavaşlamaya paralel olarak, bankacılık sektörü toplam pasifleri 2012 yılında %12,6 ile sınırlı bir artış gösterirken, mevduat artış hızı 2012 yılında %11 düzeyinde oluşmuştur. Mevduatın payının 2009 yılından itibaren azalmasında, yurtiçi tasarruf artış hızının azalmasının yanı sıra, bankaların yurtdışı piyasalar ve repo imkânlarını kullanması ve menkul kıymet ihraçları gibi alternatif kaynaklara başvurması da etkili olmuştur yılında brüt kredi artış oranının (%16,6) mevduatın artış oranının (%11) üzerinde gerçekleşmesiyle mevduatın krediye dönüşüm oranı 5,1 puan artarak %106,1 seviyesine yükselmiştir. Bankacılık sektörü 2012 yılını milyon TL net kârla tamamlamıştır. Sektörün dönem net karı, faiz dışı gelir gider dengesindeki gerilemeye karşın, esas olarak yükselen net faiz marjı nedeniyle önceki yılın aynı dönemine göre 3,8 milyar TL (%19,2) yükselmiştir. Sektörde faaliyet gösteren 49 bankadan 37 sinin kârında, son bir yıllık dönemde artış gerçekleşmiş, 2012 yılının son çeyreğinde yeni bir banka sisteme dâhil olmuştur. 15

17 Sektörün 2013 yılında net faiz marjında ilave bir artış beklenmemekle birlikte, varlık kalitesinde 2012 yılına kıyasla bir iyileşme görülebileceği ve aktif ve özkaynak karlılığını muhafaza edeceği öngörülmektedir Aralık 2012, sayı: 2013/1 16

18 2. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN DOĞU MARMARA DAKİ DURUMU 2.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 2.Doğu Marmara nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller İstanbul Ankara İzmir Kocaeli Sakarya Bolu Düzce Yalova Doğu Marmara Türkiye Toplam Kaynak, Veri Yılı: BDDK, 2012 Türkiye de banka şubelerinde son 6 yılda görülen düzenli artış Doğu Marmara da da görülmektedir. Doğu Marmara da 2007 yılında 287 banka şubesi bulunurken %54 artış ile 2012 yılında bu sayı 442 olduğu görülmektedir. Türkiye de en fazla banka şubesine sahip ilk üç il şube ile İstanbul, şube ile Ankara, 772 şube ile İzmir olurken, Doğu Marmara illerinden Kocaeli 232 şube ile 8. sırada, Sakarya 106 şube ile 21. sırada, Bolu 40 şube ile 46. sırada, Düzce 36 şube ile 52. sırada, Yalova 28 şube ile 60. sırada yer almaktadır yılları arasında Doğu Marmara da en fazla şube artışı olan iller %63 lük oranıyla Kocaeli ve Sakarya olmuştur. Söz konusu dönemde Kocaeli 90 şube artışı Sakarya 41 şube artışı meydana gelmiştir. Bolu %29 luk artış ile 40 şube, Düzce %38 lik artış ile 36 şube, Yalova %21,8 lik artış ile 28 banka şubesine ulaşmıştır. Doğu Marmara, Türkiye deki banka şubelerinin %4,02 sine sahiptir. 17

19 Doğu Marmara Ortalaması Banka Şube Sayısı ,4 67,4 72,2 77,8 82,2 88,4 Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 1. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Doğu Marmara ve Türkiye deki Değişimi (BDDK,2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Doğu Marmara ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Doğu Marmara da il başına düşen banka sayısı 88,4 tür yılında fark 40,5 iken 2012 de artarak 47,2 olduğu görülmektedir. Buna göre Doğu Marmara da banka şube artış hızının Türkiye deki banka şube artış hızından yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Yabancı Bankalar 24% Kamu Bankaları 29% Yerli Özel Bankalar 47% Şekil 2. Kocaeli Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılım (BDDK, 2012) 18

20 Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 2012 yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Doğu Marmara da en fazla yerli özel bankaların olduğu görülmektedir. Doğu Marmara da Yerli Özel Bankalar 210 şube sayısıyla %47, Kamu Bankaları 127 şube sayısıyla %29, Yabancı Bankalar 105 şube sayısıyla %24 pay almaktadır Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Halk Bankası Denizbank Vakıfbank Finansban k Şekil 3. Doğu Marmara Banka Şubeleri Sayısı (BDDK, 2012) Doğu Marmara da BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı banka yer almaktadır. Doğu Marmara da İş Bankası sadece Kocaeli nde en fazla şubeye sahip banka iken diğer 4 ilde en fazla şubeye sahip banka Ziraat Bankası dır. Ziraat Bankası son 6 yıldır en çok şubeye sahip banka olarak görülmektedir. İlk 9 sırada yabancı bankalardan Denizbank ve Finansbank yer almaktadır yılları arasında Denizbank 20 şube artışı ile en çok şube artışına giden bankadır. 19

21 Gebze İzmit Körfez Gölcük Darıca Adapazarı Bolu Merkez İlçe Düzce Merkez İlçe Yalova Merkez İlçe DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Şekil Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB, 2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde Doğu Marmara daki ilçelerde en fazla şubeye sahip olan 9 ilçe şekil. 4 teki gibidir. Doğu Marmara da en fazla banka şubesine sahip ilçe 67 şube ile İzmit olurken, ikinci 61 şube ile Gebze, üçüncü 41 şube ile Adapazarı dır. Sakarya nın Karapürçek ve Kocaeli nin Başiskele ilçelerinde banka şubesi bulunmamaktadır. İlk 9 ilçe de en fazla şubeye sahip banka İş Bankası dır. 20

22 Tablo 3. Doğu Marmara da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler İş Bankası Akbank Ziraat Bankası YapıKredi Bankası Garanti Bankası Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank Adapazarı Bolu Merkez İlçe Darıca Düzce Merkez İlçe Gebze Gölcük İzmit Körfez Yalova Merkezİlçe Kaynak: TBB, Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre İstanbul da her kişiye bir şube düşerek ilk sırada yer almaktadır. Türkiye sıralamasında Kocaeli nde bu rakam ile 16., Bolu ile 17., Yalova ile 24., Sakarya ile 38., Düzce ile 52. sırada yer almaktadır. 21

23 Tablo 4. Doğu Marmara daki İllerin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerindeki Yeri 2012Sonu Sıralama İller İstanbul Ankara Muğla Kocaeli Bolu Yalova Sakarya Düzce Van Muş Kaynak: BDDK, Banka Mevduatları Tablo 5. Doğu Marmara nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller İstanbul Ankara İzmir Kocaeli Sakarya Yalova Bolu Düzce Doğu Marmara Türkiye Toplam Kaynak: BDDK, 2012 Türkiye de Banka Mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Doğu Marmara ile beraber Türkiye de banka mevduatlarında yıllara göre artış olduğu görülmekte olup Doğu Marmara Türkiye de ki banka mevduatlarının %2,71 ni kapsamaktadır. Doğu Marmara illerine bakıldığında en fazla banka mevduatı

24 TL ile Kocaeli nde bulunurken, Sakarya da TL, Yalova da TL, Bolu da TL, Düzce de TL mevduat bulunmaktadır. Yerli Özel Bankalar 54% Kamu Bankaları 31% Yabancı Bankalar 15% Şekil 5. Doğu Marmara Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat, 2012 yılı sonu itibariyle TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönem itibariyle Doğu Marmara TL düzeyindedir. Doğu Marmara da banka mevduatlarına bakıldığında büyük bölümünün %54 ile yerli özel bankalar oluşturmaktadır. %31 kamu bankaları %15 yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Doğu Marmara da 2012 yıl sonunda en çok mevduata sahip bankalar yerli özel bankalardır. 23

25 KOCAELİ SAKARYA BOLU DÜZCE YALOVA Doğu MARMARA TÜRKİYE Tablo 6. Doğu Marmara da Banka Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Diğer Mevduat Genel Toplam Toplam TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kaynak: BDDK,

26 2.4. Banka Kredileri Tablo 7. Doğu Marmara Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul İstanbul Ankara Ankara İzmir İzmir Kocaeli Kocaeli Sakarya Sakarya Bolu Bolu Düzce Düzce Yalova Yalova Doğu Marmara Doğu Marmara Türkiye Toplam Türkiye Toplam Kaynak: BDDK, 2012 Türkiye de banka kredilerinde 2012 yılsonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Doğu Marmara da Toplam Nakdi Krediler TL iken Gayri Nakdi Krediler TL dir. Türkiye deki Toplam Nakdi Kredilerin %3,81 Doğu Marmara ya ait iken, Türkiye deki Gayri Nakdi Krediler in %3,92 si Doğu Marmara ya aittir. Doğu Marmara da en iyi il Kocaeli gözükürken, Kocaeli Toplam Nakdi Kredilerde Türkiye de 6. Gayri Nakdi Kredilerde ise 4. Sırada yer almaktadır. 25

27 Tablo 8. Doğu Marmara Sahiplik Grubu Bankaların 2012 Yılı Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler 2012 Toplam Nakdi Krediler Kamu Bankaları Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Yabancı Bankalar Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Yerli Özel Bankalar Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Kaynak BDDK, 2012 Doğu Marmara da Sahiplik Grubu Bankaları değerlendirildiğinde, Toplam Nakdi Kredilerde ve Gayri Nakdi Kredilerde ilk sırada yerli özel bankaların, ikinci sırada kamu bankaların üçüncü sırada yabancı bankaların yer aldığı görülmektedir. Özel yerli bankalar ve yabancı bankaların son yıllarda etkinliklerinin arttırdığı belirlenmiştir. 26

28 Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 6. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Doğu Marmara da seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile Metal ve İşlenmiş Maden sektörü, ikinci sırada TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk sektörü, üçüncü sırada TL ile Ziraat ve Balıkçık yer almaktadır 27

29 Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri Konut Kredisi Taşıt Kredisi Denizcilik 459 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 7. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Doğu Marmara da seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada TL ile Kredi Kartları, ikinci sırada TL ile Diğer Tüketici Kredileri, Üçüncü sırada TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 28

30 Gayri Nakdi Krediler Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 8. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Krediler (Bin TL) (BDDK,2012) Doğu Marmara da seçilmiş sektörel kredilerden Gayri Nakdi Kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile Enerji sektörü, ikinci sırada TL ile Metal ve İşlenmiş Maden Sektörü, üçüncü sırada TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 29

31 Bireysel Krediler Tablo 9. Doğu Marmara Bireysel Krediler (Bin TL) Tüketici Kredileri Taşıt Kredisi Konut Kredisi DiğerTüketici Kredileri Kaynak: BDDK, yılları arasında Doğu Marmara da bireysel kredilere bakıldığında Konut Kredileri ve Diğer Tüketici Kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, Taşıt Kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir yılında Taşıt Kredisi TL, Konut Kredisi TL, Diğer Tüketici Kredileri TL olduğu görülmektedir Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 10. Doğu Marmara da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Nüfusa Göre Dağılım Kocaeli Sakarya Bolu Düzce Yalova Kişi Başı Nakdi Kredi , , , , ,85 Kişi Başı Takipteki Alacaklar 275,97 226,16 166,91 308,6 277,08 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 4.124, , , , ,01 Kişi Başı Toplam Mevduat 8.257, , , , ,45 Kaynak, BDDK,2012 Doğu Marmara illerinde kişi başı nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada ,05 TL ile Kocaeli olduğu görülmektedir. Sakarya da 6.701,48 TL, Bolu da 7.401,92 TL, Düzce de 5.797,31 TL, Yalova da 8.248,85 TL olduğu görülmektedir. 30

32 Kişi başı takipteki alacaklarda ise Kocaeli nde 275,97 TL, Sakarya da 226,16 TL, Bolu da 166,91, Düzce de 308,6 TL, Yalova 277,08 TL dir. Kişi başı tasarruf mevduatı Kocaeli nde 4.124,94 TL, Sakarya da 2.635,25 TL, Bolu da 3.513,71 TL, Düzce de 2.279,74 TL, Yalova da 5.629,01 TL dir. Kişi başı toplam mevduat Kocaeli nde 8.257,02 TL, Sakarya da 3.599,69 TL, Bolu da 4.266,25 TL, Düzce de 2.986,23 TL, Yalova da 6.806,45 TL dir. 31

33 3. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN KOCAELİ NDEKİ DURUMU 3.1. Banka ve Şube Sayısı Bankalar için hizmet sunumunda, müşteriler açısından ise bu hizmetlere erişimde en önemli işlevi banka şubeleri yerine getirmektedir krizlerinin Türk Bankacılık Sektörüne etkisi nedeniyle 2003 yılına kadar azalmaya devam eden şube sayıları bu yıldan itibaren her yıl artış göstermiştir. Tablo 11. Kocaeli nin Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Adana Konya Kocaeli Tüm İller Toplam Kaynak, Veri Yılı: BDDK,2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Kocaeli 232 şube sayısı ile Türkiye de 8. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %2,11 i Kocaeli nde bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Kocaeli 232 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının epey üstünde yer almaktadır yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Kocaeli nde şubelerde %63,3 lük artış olduğu görülmektedir. 32

34 Kocaeli Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 9. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Kocaeli ve Türkiye ortalaması (BDDK,2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Kocaeli ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Kocaeli ne düşen banka sayısı 232 dir. Şekil 9 da görüldüğü gibi Kocaeli nde banka şube sayısı Türkiye ortalamasının üstünde yer almaktadır yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Kocaeli nde özel yerli bankalar 113 şube sayısıyla %49, kamu Bankaları 58 şube sayısı ile %25, yabancı bankalar 61 şube sayısı ile %26 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 49% Kamu Bankaları 25% Yabancı Bankalar 26% Şekil 10. Kocaeli Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 33

35 Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Kocaeli nde BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. İş Bankası Kocaeli nde son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, Denizbank son 6 yılda 11 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankadır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan 14 şube ile Denizbank ve Finansbank yer almaktadır yılı sonu itibariyle Kocaeli nde İş Bankası 27 şube, Akbank 25 şube, Ziraat Bankası 23 şube, Yapı Kredi Bankası 19 şube, Garanti Bankası 18 şube, Halk Bankası 18 şube, Vakıfbank 17 şube, Denizbank 14 şube, Finansbank 14 banka şubesine sahiptir İş Bankası Akbank Ziraat Bankası Yapı Kredi Bankası Garanti Bankası Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansban k Şekil 11. Kocaeli Banka Şubeleri Sayısı (Türkiye Bankalar Birliği,2012) 34

36 İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Şekil 12. Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Kocaeli ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 67 şube ile İzmit aldığı görülmektedir. Gebze 61 şube ile ikinci sırada iken Başiskele ilçesinde banka şubesi bulunmamaktadır. Çayırova 9 şube, Darıca 11 şube, Derince 9 şube, Dilovası 5 şube, Gölcük 18 şube, Kandıra 4 şube, Karamürsel 8 şube, Kartepe 2 şube, Körfez 19 banka şubesine sahiptir. Başiskele ilçesinde ise ilk banka şubesinin 2013 haziran ayı içerisinde açılacağı öğrenilmiştir. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka İş Bankası dır. Kocaeli ili geneline bakıldığında, 8 şube ile Gebze de Akbank, 7 şube ile İzmit te İş Bankası, Akbank, Ziraat Bankası en fazla şubeye sahip bankadır. 35

37 İlçeler Tablo 12. Kocaeli nde En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İş Bankası Akbank Ziraat Bankası Yapı Kredi Bankası Başiskele Çayırova Darıca Derince Dilovası Gebze Gölcük İzmit Kandıra Karamürsel Kartepe Körfez Kaynak, TBB,2012 Garanti Bankası Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank 3.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Tablo 13. Kocaeli nin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri 2012 Sonu Sıralama İller İstanbul Ankara Muğla Antalya Artvin İzmir Kocaeli Şanlıurfa Van Muş Kaynak, Veri Yılı: BDDK,

38 Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Kocaeli nde her kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a kişiye bir şube düşerken Muş ta kişiye bir şube düşmektedir. Kocaeli nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 sonunda 16. sırada yer almaktadır. Kocaeli Türkiye sıralamasında 2007 yılında 30, 2008 yılında 24, 2009 yılında 25, 2010 yılında 23, 2011 yılında 17. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 1 sıra yükselerek 16. Sırada yer almaktadır Türkiye'deki Sıralaması Şekil 13. Kocaeli Şubeye Düşen Nüfus Kaynak, BDDK,

39 3.3. Banka Mevduatları Tablo 14. Kocaeli nin Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Kocaeli Adana Kilis Ardahan TürkiyeToplam Kaynak, BDKK,2012 Türkiye de Banka Mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Kocaeli banka mevduatları sıralamasına bakıldığında 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye sıralamasında 6. sıradadır. Kocaeli mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 7. Sırada iken 2010 yılında mevduatlarda 3 katı bir artış gerçekleşmiş 2012 yılında ise mevduat TL olduğu görülmektedir. Kamu Bankaları 25% Yerli Özel Bankalar 61% Yabancı Bankalar 14% Şekil 14. Kocaeli Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı(BDDK,2012) 38

40 Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Kocaeli banka mevduatlarına bakıldığında büyük bölümünün %61 ile yerli özel bankalar oluşturmaktadır. %25 kamu bankaları, %14 yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Kocaeli nde 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip bankalarda ilk sırada yerli özel bankalar, ikinci sırada kamu bankaları, üçüncü sırada yabancı bankalar yer almaktadır. Tablo 15. Kocaeli nde Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Kaynak: BDDK, Banka Kredileri Tablo 16. Kocaeli Banka Kredilerini Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul İstanbul Ankara Ankara İzmir İzmir Antalya Kocaeli Bursa Bursa Kocaeli G.Antep Kaynak: BDDK,2012 Türkiye de banka kredilerinde 2012 yılsonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Kocaeli Toplam Nakdi Kredilerde TL ile Türkiye de 6. Sırada, Gayri Nakdi Kredilerde TL ile Türkiye de 4. Sırada yer almaktadır. 39

41 Tablo 17. Kocaeli Sahiplik Grubu Bankaların Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler Toplam Nakdi Krediler Kamu Nakdi Krediler Bankaları Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Kaynak: BDDK,2012 Sahiplik Grubu Bankaları ortalama olarak değerlendirildiğinde Kocaeli nde yerli özel sermayeli bankaların verimli olduğu görülmektedir yılında Kocaeli nde Toplam Nakdi Krediler TL, Nakdi Krediler TL, Takipteki Alacaklar TL, Gayri Nakdi Alacaklar ise TL dir. 40

42 Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 15. Kocaeli Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Kocaeli nde seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile Metal ve İşlenmiş Maden Sektörü, ikinci sırada TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, üçüncü sırada TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 41

43 Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri Konut Kredisi Taşıt Kredisi Denizcilik 272 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 217 Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 16. Kocaeli Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Kocaeli seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada TL ile Diğer Tüketici Kredileri, ikinci sırada TL ile Kredi Kartları, üçüncü sırada TL ile inşaat sektörü yer almaktadır. 42

44 Gayri Nakdi Krediler Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 17. Kocaeli nde Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Kocaeli nde seçilmiş sektörel kredilerinden Gayri Nakdi Kredilere bakıldığından ilk sırada TL ile Enerji Sektörü, ikinci sırada TL ile Metal ve İşlenmiş Maden Sektörü, üçüncü sırada ise TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 43

45 Bireysel Krediler Tablo 18. Kocaeli Bireysel Krediler (Bin TL) Tüketici Kredileri Taşıt Kredisi Konut Kredisi Diğer Tüketici Kredileri Kaynak: BDDK, yılları arasında Kocaeli nde bireysel kredilere bakıldığında Konut Kredileri ve Diğer Tüketici Kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, Taşıt Kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir yılında Taşıt Kredisi TL, Konut Kredisi TL, Diğer Tüketici Kredileri TL olduğu görülmektedir Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 19. Kocaeli nde Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Nüfusa Göre Dağılım Kişi Başı Nakdi Kredi 2.957, , , , , ,05 Kişi Başı Takipteki Alacak 61,83 139,89 257,89 265,69 243,47 275,97 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 2.382, , , , , ,94 Kişi Başı Toplam Mevduat 3.446, , , , , ,02 Kaynak: BDDK,2012 Kocaeli nde yıllara arasında kişi başına kredi ve mevduat dağılımına bakıldığında düzenli bir artış olduğu görülmektedir yılı sonu itibariyle Kocaeli nde kişi 44

46 başı nakdi krediler ,05 TL, kişi başı takipteki alacak 275,95 TL, kişi başı tasarruf Mevduatı 4.124,94 TL, kişi başı toplam mevduatı 8.257,02 TL dir. 45

47 4. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN SAKARYA DAKİ DURUMU 4.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 20. Sakarya nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Adana Konya Sakarya Tüm İller Toplam Kaynak: BDDK,2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Sakarya 106 şube sayısı ile Türkiye de 21. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %0.97 i Sakarya da bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Sakarya da 106 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının altında yer almaktadır yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Sakarya banka şubelerinde %63,1 lik artış olduğu görülmektedir. 46

48 Sakarya Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 18. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Sakarya ve Türkiye Ortalamasındaki Değişimi Banka Şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Sakarya ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Sakarya ya düşen banka sayısı 106 dır. Şekil 18 de görüldüğü gibi Sakarya da banka şube sayısı Türkiye ortalamasının altında yer almaktadır yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Sakarya da özel yerli bankalar 55 şube sayısıyla %52, kamu Bankaları 30 şube sayısı ile %28, yabancı bankalar 21 şube sayısı ile %20 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 52% Kamu Bankaları 28% Yabancı Bankalar 20% Şekil 19. Sakarya Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 47

49 Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Sakarya da BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. Ziraat Bankası Sakarya da son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, Denizbank ve Garanti Bankası son 6 yılda 7 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankalardır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan 8 şube ile Denizbank ve 5 şube ile Finansbank yer almaktadır yılı itibariyle Sakarya da Ziraat Bankası 17 şube, İş Bankası 13 şube, Akbank 11 şube, Garanti Bankası 11 şube, Yapı Kredi Bankası 9 şube, Halk Bankası 8 şube, Denizbank 8 şube, Vakıfbank 5 şube, Finansbank 5 banka şubesine sahiptir Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Halk Bankası Denizbank Vakıfbank Finansban k Şekil 20. Sakarya Banka Şubeleri Sayısı (TBB, 2012) 48

50 Adapazarı Akyazı Arifiye Erenler Ferizli Geyve Hendek Karapürçek Karasu Kaynarca Kocaali Pamukova Sapanca Serdivan Söğütlü Taraklı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Şekil Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Kocaeli ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 41 şube ile Adapazarı aldığı görülmektedir. Erenler 9 şube ile ikinci sırada iken Karapürçek ilçesinde banka şubesi bulunmamaktadır. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Akyazı 8 şube, Arifiye 2şube, Ferizli 1 şube, Geyve 3 şube, Hendek 8 şube, Karasu 7 şube, Kaynarca 2 şube, Kocaali 2 şube, Pamukova 3 şube, Sapanca 4 şube, Serdivan 8 şube, Söğütlü ve Taraklı da 1 banka şube bulunmaktadır. İlçelerde en çok banka sayısına sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Sakarya ili geneline bakıldığında, 4 şube ile Adapazarı nda Garanti Bankası, Yapı Kredi Bankası ve Finansbank 4 şube ile en fazla şubeye sahip bankadır. 49

51 Tablo 21. Sakarya da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Adapazarı Akyazı Arifiye Erenler Ferizli Geyve Hendek Karapürçek Karasu Kaynarca Kocaali Merkez İlçe Pamukova Sapanca Serdivan Söğütlü Taraklı Kaynak, TBB,2012 Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank 4.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Sakarya da her kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a kişiye bir şube düşerken Muş ta kişiye bir şube düşmektedir. 50

52 Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Tablo 22. Sakarya nın Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye nin Yeri 2012 Sonu Sıralama İller İstanbul Ankara Muğla Antalya Artvin İzmir Sakarya Şanlıurfa Van Muş Kaynak, TBB, 2012 Sakarya nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 sonunda 38. sırada yer almaktadır. Sakarya Türkiye sıralamasında 2007 yılında 48, 2008 yılında 47, 2009 yılında 44, 2010 yılında 37, 2011 yılında 40. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 2 sıra yükselerek 38. Sırada yer almaktadır Türkiye'deki Sıralaması Şekil 22. Sakarya Şubeye Düşen Nüfus (BDDK,2012) 51

53 4.3. Banka Mevduatları Tablo 23. Sakarya nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Kocaeli Sakarya Kilis Ardahan Türkiye Toplam Kaynak, BDDK, 2012 Türkiye de Banka Mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Sakarya banka mevduatları sıralamasına bakıldığında 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye sıralamasında 23. Sıradadır. Sakarya mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 23. sırada iken 2012 yılında banka mevduatları yaklaşık 2 katına çıkarak TL olduğu görülmektedir. Yerli Özel Bankalar 46% Yabancı Bankalar 17% Kamu Bankaları 37% Şekil 23. Sakarya Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 52

54 Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Sakarya banka mevduatlarına bakıldığında %46 ile yerli özel bankalar, %37 ile kamu bankaları, %14 ile yabancı banaklar olduğu görülmektedir. Sakarya da 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip banklarda ilk sırada yerli özel bankalar, ikinci sırada kamu bankaları, üçüncü sırada yabancı bankalar yer almaktadır. Tablo 24. Sakarya da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kaynak, BDDK, Banka Kredileri Tablo 25. Sakarya Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Sıralaması İller Toplam Nakdi Krediler Türkiye Sıralaması İller Gayri Nakdi Krediler 1 İstanbul İstanbul Ankara Ankara İzmir İzmir Antalya Kocaeli Bursa Bursa Sakarya Sakarya Kaynak, BDDK,

55 Türkiye de banka kredilerinde 2012 yıl sonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı Dönem itibariyle Sakarya toplam nakdi kredilerde TL ile Türkiye de 21. sırada, gayri nakdi kredilerde TL ile Türkiye de 16. Sırada yer almaktadır. Tablo 26. Sakarya Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler Toplam Nakdi Krediler Kamu Nakdi Krediler Bankaları Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Kaynak, BDDK, 2012 Sahiplik Grubu Bankaları ortalama olarak değerlendirildiğinde Sakarya da yerli özel bankaların verimli olduğu görülmektedir yılında Sakarya da toplam nakdi krediler TL, nakdi krediler TL, takipteki alacaklar TL, gayri nakdi krediler TL dir. 54

56 Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Denizcilik 64 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm 0 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 24. Sakarya Seçilmiş Sektörlerin Nakdi kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Sakarya da seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile Ziraat ve Balıkçılık Sektörü, ikinci sırada TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, üçüncü sırada TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 55

57 Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri Konut Kredisi Taşıt Kredisi Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm 190 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 25. Sakarya Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK,2012) Sakarya seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada TL ile Kredi Kartları, ikinci sırada TL ile Diğer Tüketici Kredileri, üçüncü sırada TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk yer almaktadır. 56

58 Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 0 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 26. Sakarya da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Sakarya da seçilmiş sektörel kredilerden gayri nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile Enerji Sektörü, ikinci sırada TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, üçüncü sırada TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 57

59 Bireysel Krediler Tablo 27. Sakarya Bireysel Krediler (Bin TL) Tüketici Kredileri Taşıt Kredisi Konut Kredisi Diğer Tüketici Kredileri Kaynak, BDDK, yılları arasında Sakarya da bireysel kredilere bakıldığında konut kredileri ve diğer tüketici kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, taşıt kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir yılında taşıt kredisi TL, konut kredisi TL, diğer tüketici kredileri TL olduğu görülmektedir Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 28. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Nüfusa Göre Dağılım Kişi Başı Nakdi Kredi 1.901, , , , , ,48 Kişi Başı Takipteki Alacak 52,54 108,21 243,83 244,64 192,94 226,16 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 1.504, , , , , ,25 Kişi Başı Toplam Mevduat 1.910, , , , , ,69 Kaynak, BDDK, 2012 Sakarya da yıllar arasında kişi başında kredi ve mevduat dağılımına bakıldığında düzenli bir artış olduğu görülmektedir yılı sonu itibariyle Sakarya da kişi başı nakdi krediler 6.701,48 TL, kişi başı takipteki alacaklar 226,16 TL, kişi başı tasarruf mevduatı 2.635,25 TL, kişi başı toplam mevduat 3.599,69 TL dir. 58

60 5. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN BOLU DAKİ DURUMU 5.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 29. Bolu nun Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Adana Konya Bolu Tüm İller Toplam Kaynak, BDDK, 2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Bolu 40 şube sayısı ile Türkiye de 46. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %0,36 sı Bolu da bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Bolu da 40 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının epey altında yer almaktadır yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Bolu daki şubelerde %29 luk artış olduğu görülmektedir. 59

61 Bolu Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 27 Banka Şubelerinin Yıllara Göre Bolu ve Türkiye Ortalaması (BDDK,2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Kocaeli ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Bolu ya düşen banka sayısı 40 dır. Şekil 27 de görüldüğü gibi Bolu da banka şube sayısı Türkiye ortalamasını altında yer almaktadır yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Bolu da özel yerli bankalar 16 şube sayısıyla %40, kamu Bankaları 17 şube sayısı ile %42, yabancı bankalar 7 şube sayısı ile %18 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 40% Kamu Bankaları 42% Yabancı Bankalar 18% Şekil 28.Bolu Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK 2012) 60

62 Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Bolu da BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. Ziraat Bankası Bolu da son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, İş Bankası ve Akbank son 6 yılda 2 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankadır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan Ziraat Bankası 11 şube, İş Bankası 5 şube, Halk Bankası 4 şube, Akbank 3 şube, Garanti Bankası 3 şube, Yapı Kredi Bankası 2 şube, Vakıfbank 2 şube, Denizbank ve Finansbank 1 banka şubesine sahiptir Ziraat Bankası İş Bankası Halk Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Vakıfbank Denizbank Finansban k Şekil 29. Bolu Banka Şubeleri Sayısı (TBB,2012) 61

63 Dörtdivan Gerede Göynük Kıbrıscık Mengen Merkez İlçe Mudurnu Seben Yeniçağa DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Şekil 30. Bolu İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Bolu ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 20 şube ile Merkez İlçe aldığı görülmektedir. Gerede 6 şube ile ikinci sırada yer almaktadır. Mengen 3 şube, Mudurnu 2 şube ve Dörtdivan, Göynük, Kıbrıscık, Seben, Yeniçağa da birer şube bulunmaktadır. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Bolu ili geneline bakıldığında, 3 şube ile Merkez İlçe de Akbank, İş Bankası 3 şube ile en fazla şubeye sahip bankadır. 62

64 Tablo 30. Bolu da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Dörtdivan Gerede Göynük Kıbrıscık Mengen Merkez İlçe Mudurnu Seben Yeniçağa Kaynak, TBB,2012 Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank 5.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Tablo 31. Bolu da Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri 2012 Sonu Sıralama İller İstanbul Ankara Muğla Antalya Artvin İzmir Bolu Şanlıurfa Van Muş Kaynak, TBB,2012 Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Bolu nda her kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a kişiye bir şube düşerken Muş ta kişiye bir şube düşmektedir. 63

65 Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Bolu nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2011 sonunda 17. Sırada yer almaktadır. Bolu Türkiye sıralamasında 2007 yılında 18, 2008 yılında 20, 2009 yılında 10, 2010 yılında 12, 2011 yılında 12. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 5 sıra gerileyerek 17. Sırada yer almaktadır Türkiye'deki Sıralaması Şekil 31.Bolu da Şubeye Düşen Nüfus (BDDK, 2012) 64

66 5.3. Banka Mevduatları Tablo 32. Bolu Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Kocaeli Bolu Kilis Ardahan Türkiye Toplam Kaynak, TBB,2012 Türkiye de banka mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Bolu banka mevduatları sıralamasına bakıldığında 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye sıralamasında 49. Sıradadır. Bolu mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 46. Sırada iken 2012 yılında banka mevduatı TL olduğu görülmektedir. Yerli Özel Bankalar 36% Kamu Bankaları 47% Yabancı Bankalar 17% Şekil 32. Bolu Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 65

67 Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Bolu Banka mevduatlarına bakıldığında %47 ile kamu bankaları, %36 ile yerli özel bankalar, %17 yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Bolu da 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip bankalarda ilk sırada kamu bankaları, ikinci sırada yerli özel bankalar, üçüncü sırada yabancı bankalar yer almaktadır. Tablo 33. Bolu da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kaynak, TBB, Banka Kredileri Tablo 34. Bolu Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul İstanbul Ankara Ankara İzmir İzmir Antalya Kocaeli Bursa Bursa Bolu Bolu Kaynak, TBB,

68 Türkiye de banka kredilerinde 2012 yıl sonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Bolu toplam nakdi kredilerde TL ile 46., gayri nakdi kredilerde TL ile 34. Sırada yer almaktadır. Tablo 35. Bolu Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler Toplam Nakdi Krediler Kamu Nakdi Krediler Bankaları Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Kaynak, TBB,2012 Sahiplik grubu bankaların ortalama olarak değerlendirildiğinde Bolu da yerli özel bankaların verimli olduğu görülmektedir yılında Bolu da toplam nakdi krediler TL, nakdi krediler TL, takipteki alacaklar TL, gayri nakdi krediler TL dir. 67

69 5.5.1.Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Denizcilik 0 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 33. Bolu Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Bolu da seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilerine bakıldığında ilk sırada TL ile ziraat ve balıkçılık sektörü, ikinci sırada TL ile turizm sektörü, üçüncü sırada TL ile gıda, meşrubat ve tütün sektörü yer almaktadır. 68

70 Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri Konut Kredisi Taşıt Kredisi Denizcilik 0 Enerji 865 Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 34. Bolu Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacaklar (Bin TL) (BDDK, 2012) Bolu da seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada TL ile diğer tüketici kredileri, ikinci sırada TL ile kredi kartları, üçüncü sırada TL ile gıda, meşrubat ve tütün sektörü gelmektedir. 69

71 Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 0 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 35. Bolu da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Bolu da seçilmiş sektörel kredilerden gayri nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile gıda, meşrubat ve tütün, ikinci sırada TL ile ziraat ve balıkçılık, üçüncü sırada TL ile inşaat sektörü yer almaktadır. 70

72 Bireysel Krediler Tablo 36. Bolu Bireysel Krediler (Bin TL) Tüketici Kredileri Taşıt Kredisi Konut Kredisi Diğer Tüketici Kredileri Kaynak, TBB, yılları arasında Bolu da bireysel kredilere bakıldığında konut kredileri ve diğer tüketici kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, taşıt kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir yılında taşıt kredisi TL, konut kredisi TL, diğer tüketici kredileri TL olduğu görülmektedir Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 37. Bolu da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Nüfusa Göre Dağılım Kişi Başı Nakdi Kredi 2.125, , , , , ,92 Kişi Başı Takipteki Alacak 29,36 66,52 168,61 162,65 140,06 166,91 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 1.925, , , , , ,71 Kişi Başı Toplam Mevduat 2.300, , , , , ,25 Kaynak, TBB,2012 Bolu da yılları arasında kişi başına düşen kredi ve mevduat dağılımına bakıldığında düzenli bir artık olduğu görülmektedir yılı sonu itibariyle Bolu da kişi başı 71

73 nakdi krediler 7.407,92 TL, kişi başı takipteki alacaklar 166,91 TL, kişi başı tasarruf mevduatı 3.513,71 TL, kişi başı toplam mevduat 4.226,25 TL olduğu görülmektedir. 72

74 6. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN DÜZCE DEKİ DURUMU 6.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 38. Düzce nin Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Adana Konya Düzce Tüm İller Toplam Kaynak, TBB,2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Düzce 36 şube sayısı ile Türkiye de 52. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %0,32 si Düzce de bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Düzce 36 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının epey altında yer almaktadır yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Düzce de şubelerde %38,4 lük artış olduğu görülmektedir. 73

75 Düzce Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 36. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Düzce ve Türkiye Ortalaması (BDDK 2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Düzce ortalamasına bakıldığında 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Düzce ye düşen banka şube sayısı 36 dır. Şekil 35 te görüldüğü gibi Düzce de banka şube sayısı Türkiye ortalamasının epey altında kalmaktadır yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Düzce de özel yerli bankalar 13 şube sayısıyla %36, kamu Bankaları 13 şube sayısı ile %36, yabancı bankalar 10 şube sayısı ile %28 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 36% Kamu Bankaları 36% Yabancı Bankalar 28% Şekil 37. Düzce Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 74

76 Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Düzce de BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. Ziraat Bankası Düzce de son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, Denizbank ve Yapı Kredi Bankası son 6 yılda 2 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankadır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan 3 şube ile Denizbank ve 2 şube ile Finansbank yer almaktadır yılı sonu itibariyle Düzce de Ziraat Bankası 10 şube, İş Bankası 3 Şube, Yapı Kredi Bankası 3 şube, Denizbank 2 şube, Halk Bankası 2 şube, Finansbank 2 şube, Garanti Bankası 2 şube, Akbank 1 şube, Vakıfbank 1 banka şubesine sahiptir Ziraat Bankası İş Bankası Yapı Kredi Bankası Denizbank Halk Bankası Finansban k Garanti Bankası Akbank Vakıfbank Şekil 38. Düzce Banka Şubeleri Sayısı (TBB 2012) 75

77 Akçakoca Cumayeri Çilimli Gölyaka Gümüşova Kaynaşlı Merkez İlçe Yığılca DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI İlçelerde Banka ve Şube Sayıları Şekil 39. Düzce İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (BDDK, 2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Düzce ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 21 şube ile Merkez İlçe aldığı görülmektedir. Akçakoca 5 şube ile ikinci sırada yer almaktadır. Cumayeri, Çilimli, Gölyaka, Gümüşova, Kaynaşlı, Yığılca ilçeleride tek banka şubesi bulunmaktadır. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Düzce ili geneline bakıldığında, 3 şube ile Merkez İlçe de Ziraat Bankası, en fazla şubeye sahip bankadır. 76

78 Tablo 39. Düzce de En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Akçakoca Cumayeri Çilimli Gölyaka Gümüşova Kaynaşlı Merkez İlçe Yığılca Kaynak, BDDK, 2012 Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank 6.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Tablo 40. Düzce nin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri 2012 Sonu Sıralama İller İstanbul Ankara Muğla Antalya Artvin İzmir Düzce Şanlıurfa Van Muş Kaynak, BDDK,

79 Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Düzce de her kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a kişiye bir şube düşerken Muş ta kişiye bir şube düşmektedir. Düzce nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 sonunda 52. Sırada yer almaktadır. Düzce Türkiye sıralamasında 2007 yılında 46, 2008 yılında 48, 2009 yılında 50, 2010 yılında 48, 2011 yılında 53. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 1 sıra yükselerek 52. Sırada yer almaktadır Türkiye'deki Sıralaması Şekil 40. Düzce de Şubeye Düşen Nüfus (BDDK, 2012) 78

80 6.3. Banka Mevduatları Tablo 41. Düzce nin Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Kocaeli Düzce Kilis Ardahan Türkiye Toplam Kaynak, BDDK, 2012 Türkiye de banka mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Düzce banka mevduatları sıralamasına bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle Türkiye sıralamasında 55. sıradadır. Düzce mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 53. sırada iken 2012 yılında mevduatlarda yaklaşık 2 kat artış olup TL olduğu görülmektedir. Yerli Özel Bankalar 37% Kamu Bankaları 45% Yabancı Bankalar 18% Şekil 41. Düzce de Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) 79

81 Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Düzce banka mevduatlarına bakıldığında %45 ile kamu bankaları, %37 ile yerli özel bankalar, %18 ile yabancı bankalara ait olduğu görülmektedir. Düzce nin 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip bankalarda ilkk sırada kamu bankaları, ikinci sırada yerli özel bankalar, üçüncü sırada yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Tablo 42. Düzce de Sahiplik Grubu Bankalarının Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kaynak, BDDK, Banka Kredileri Tablo 43. Düzce Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul İstanbul Ankara Ankara İzmir İzmir Antalya Kocaeli Bursa Bursa Düzce Düzce Kaynak, BDDK,

82 Türkiye de banka kredilerinde 2012 yılsonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Düzce de toplam nakdi kredilerde TL ile 48. sırada, gayri nakdi kredilerde ise TL ile 50. sırada yer almaktadır. Tablo 44. Düzce Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler Toplam Nakdi Krediler Kamu Nakdi Krediler Bankaları Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Kaynak, BDDK,2012 Sahiplik grubu bankaları ortalama olarak değerlendirildiğinde Düzce de kamu bankalarının daha verimli olduğu görülmektedir yılında Düzce de toplam nakdi krediler TL, nakdi krediler TL, takipteki alacaklar TL, gayri nakdi krediler TL dir. 81

83 Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Denizcilik 0 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 42. Düzce Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Düzce de seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile Ziraat ve Balıkçılık, ikinci sırada TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, üçüncü sırada TL ile İnşaat sektörü yer almaktadır. 82

84 Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri Konut Kredisi Taşıt Kredisi 926 Denizcilik 2 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 43. Düzce Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Düzce de seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada TL ile kredi kartları, ikinci sırada TL ile gıda, meşrubat ve tütün, üçüncü sırada TL ile diğer tüketici kredileri yer almaktadır. 83

85 Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 59 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 576 Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 44. Düzce de Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Düzce de seçilmiş sektörel kredilerinden gayri nakdi kredilere bakıldığından ilk sırada TL ile toptan ticaret ve komisyonculuk, ikinci sırada TL ile İnşaat, üçüncü sırada TL ile enerji sektörü yer almaktadır. 84

86 Bireysel Krediler Tablo 45. Düzce Bireysel Krediler ( Bin TL) Tüketici Kredileri Taşıt Kredisi Konut Kredisi Diğer Tüketici Kredileri Kaynak; BDDK, yılları arasında Düzce de bireysel kredilere bakıldığında konut kredileri ve diğer tüketici kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, taşıt kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir yılında taştı kredisi TL, konut kredisi TL, diğer tüketici kredileri TL olduğu görülmektedir Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 46. Düzce de Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Nüfusa Göre Dağılım Kişi Başı Nakdi Kredi 1.885, , , , , ,31 Kişi Başı Takipteki Alacak 51,83 128,06 251,17 273,16 246,17 308,6 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 1.309, , , , , ,74 Kişi Başı Toplam Mevduat 1.647, , , , , ,23 Kaynak; BDDK, 2012 Düzce de yılları arasında kişi başı kredi ve mevduat dağılımına bakıldığında düzenli bir artış olduğu görülmektedir yılı sonu itibariyle Düzce de kişi başı nakdi 85

87 krediler 5.797,31 TL, kişi başı takipteli alacaklar 308,6 TL, kişi başı tasarruf mevduatı 2.279,74 TL, kişi başı toplam mevduat 2.986,23 TL dir. 86

88 7.BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN YALOVA DAKİ DURUMU 7.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 47. Yalova nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Adana Konya Yalova Tüm İller Toplam Kaynak; BDDK, 2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Yalova 28 şube sayısı ile Türkiye de 60. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %0,25 i Yalova da bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Yalova 28 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının epey altında yer almaktadır yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Yalova da şubelerde %21,8 lik artış olduğu görülmektedir. 87

89 Yalova Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 45. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Yalova ve Türkiye Ortalaması (BDDK, 2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Yalova ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 136,6 iken, Yalova ya düşen banka sayısı 28 dir. Şekil 44 te görüldüğü gibi Yalova da banka şube sayısı Türkiye ortalamasının epey altında yer almaktadır yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Yalova da özel yerli bankalar 13 şube sayısıyla %47, kamu Bankaları 9 şube sayısı ile %32, yabancı bankalar 6 şube sayısı ile %21 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 47% Kamu Bankaları 32% Yabancı Bankalar 21% Şekil 46. Yalova Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 88

90 Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Yalova da BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yılsonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. Ziraat Bankası Yalova da son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, TEB ve İş Bankası son 6 yılda 2 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankadır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan 2 şube ile TEB yer almaktadır yılı sonu itibariyle Ziraat Bankası 6 şube, iş Bankası 3 şube, Yapı Kredi Bankası 2 şube, Halk Bankası 2 şube, TEB 2 şube, Garanti Bankası 2 şube, Akbank 2 şube, Vakıfbank 1 şube, Denizbank 1 banka şubesine sahiptir Ziraat Bankası İş Bankası Yapı Kredi Bankası Halk Bankası TEB Garanti Bankası Akbank Vakıfbank Denizbank Şekil 47. Yalova Banka Şubeleri Sayısı (TBB, 2012) 89

91 Altınova Armutlu Çınarcık Çiftlikköy Merkez İlçe Termal DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI İlçelerde Banka ve Şube Sayısı Şekil 48. Yalova İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (BDDK, 2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Yalova ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 67 şube ile Merkez İlçe aldığı görülmektedir. Çınarcık 3 şube ile ikinci sırada yer almaktadır. Altınova 2 şube, Armutlu, Çiftlikköy ve Termal ilçelerinde 1 şube bulunmaktadır. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Yalova ili geneline bakıldığında, 2 şube ile Merkez İlçede, İş Bankası, Garanti Bankası, TEB, Ziraat Bankası en fazla şubeye sahip bankadır. 90

92 Tablo 48. Yalova da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Altınova Armutlu Çınarcık Çiftlikköy Merkez İlçe Termal Kaynak, TBB,2012 Halk Bankası Vakıfbank Denizbank TEB 7.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Tablo 49. Yalova nın Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinin Türkiye deki Yeri 2012 Sonu Sıralama İller İstanbul Ankara Muğla Antalya Artvin İzmir Yalova Şanlıurfa Van Muş Kaynak, BDDK,

93 Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Yalova da her kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a kişiye bir şube düşerken Muş ta kişiye bir şube düşmektedir. Yalova nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 sonunda 24. Sırada yer almaktadır. Kocaeli Türkiye sıralamasında 2007 yılında 11, 2008 yılında 8, 2009 yılında 19, 2010 yılında 26, 2011 yılında 22. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 2 sıra gerileyerek 24. Sırada yer almaktadır Türkiye'deki Sıralaması Şekil 49. Yalova da Şubeye Düşen Nüfus (BDDK,2012) 92

94 7.3. Banka Mevduatları Tablo 50. Yalova nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Kocaeli Yalova Kilis Ardahan Türkiye Toplam Kaynak, BDDK, 2012 Türkiye de banka mevduatlarına bakıldığında ilk sırada üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Yalova banka mevduatları sıralamasına bakıldığından 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye sıralamsında 44. sıradadır. Yalova mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de yılında yaklaşık 2 kat artarak TL olduğu görülmektedir. Yerli Özel Bankalar 44% Kamu Bankaları 40% Yabancı Bankalar 16% Şekil 50. Yalova Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) 93

95 Şekil 49. Yalova Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Yalova banka mevduatlarına bakıldığında %44 yerli özel bankalar, %40 kamu bankaları, %16 yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Yalova da 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip bankalarda ilk sırada yerli özel bankalar, ikinci sırada kamu bankaları, üçüncü sırada yabancı bankalar yer almaktadır. Tablo 51. Yalova da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları Yabancı Bankaları Yerli Özel Bankalar Kaynak, BDDK, Banka Kredileri Tablo 52. Yalova da Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul İstanbul Ankara Ankara İzmir İzmir Antalya Kocaeli Bursa Bursa Yalova Yalova Kaynak, BDDK,

96 Türkiye de banka kredilerinde 2012 yıl sonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Yalova toplam nakdi kredilerde TL ile 55. sırada, gayri nakdi kredilerde TL ile 49. sırada yer almaktadır. Tablo 53. Yalova Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler Toplam Nakdi Krediler Kamu Nakdi Krediler Bankaları Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Nakdi Krediler Kaynak, BDDK, 2012 Sahiplik grubu bankaları ortalama olarak değerlendirildiğinde Yalova da yerli özel bankalar daha verilmli olduğu görülmektedir yılında Yalova da toplam nakdi krediler TL, nakdi krediler TL, takipteki alacaklar TL, gayri nakdi krediler TL dir. 95

97 Seçilmiş Sektörel Krediler Nakdi Krediler Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 842 Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 51. Yalova Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri ( Bin TL) (BDDK 2012) Yalova da seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile denizcilik, ikinci sırada TL ile inşaat, üçüncü sırada TL ile ziraat ve balıkçılık yer almaktadır. 96

98 Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri Konut Kredisi Taşıt Kredisi Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri 622 Finansal Kuruluşlar 2 Metal ve İşlenmiş Maden 395 İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 52. Yalova Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Yalova da seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada TL ile diğer tüketici kredileri, TL ile kredi kartları, TL ile ziraat ve balıkçılık yer almaktadır. 97

99 Gayri Nakdi Krediler Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün Şekil 53. Yalova da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Yalova da seçilmiş sektörel kredilerden gayri nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada TL ile denizcilik, ikinci sırada TL ile toptan ticaret ve komisyonculuk, üçüncü sırada TL ile inşaat sektörü yer almaktadır. 98