Temel Markalaşma Rehberi

Transkript

1 KOBİ LER İÇİN, Temel Markalaşma Rehberi Hazırlayanlar Marka Uzm. Huriye KAYABAŞI Yrd. Doç. Alparslan ÖZMEN OCAK 2014 Bu Proje T.C. Zafer Kalkınma Ajansı Tarafından, Finanse Edilmiştir. Bu KOBİ lerin Rekabet Güçlerinin Arttırılmasına Katkı Sağlamak İçin Temel Markalaşma Rehberinin Hazırlanması Projesi T.C. Zafer Kalkınma Ajansı nın katkısı ile hazırlanmıştır. Bu proje içeriğinden sadece Afyonkarahisar ABİGEM A.Ş. sorumludur ve bu içeriğin herhangi bir şekilde T.C. Zafer Kalkınma Ajansı nın görüş ve tutumunu yansıttığı ileri sürülemez. -1-

2 Bu Rehber, T.C. Zafer kalkınma ajansı 2013 doğrudan faaliyet destek programı (DFD) KOBİ lerin Rekabet Güçlerinin Arttırılmasına Katkı Sağlamak İçin Temel Markalaşma Rehberinin Hazırlanması Projesi kapsamında Hazırlanmıştır. -2-

3 SUNUŞ Afyonkarahisar ilimizin gelişmekte olan ekonomisine katkı sağlayan ve sınai mülkiyet alanı içerisinde yer alan markaları kaliteli mal ve hizmet satışı ile devamlı artış seyri göstermekte olup ülke ekonomisinde ki gelişmesi ve dünyaya açılmasındaki etkisinin markalaşmanın başlangıcı ile de oluştuğu bir gerçektir. Zira ticarette önemini her geçen gün artıran sınai mülkiyet alanının içinde en önemli kavramlardan biri de MARKADIR. Markalar ekonomik hayatta, üreticiler ve aracılar için olduğu kadar tüketiciler açısından da önem arz etmektedir. Afyonkarahisar Avrupa Birliği İş Geliştirme Merkezi (ABİGEM) A.Ş. nin T.C. Zafer Kalkınma Ajansı 2013 Doğrudan Faaliyet Destek Programı kapsamında Desteklenmeye uygun görülen KOBİ lerin Rekabet Güçlerinin Arttırılmasına Katkı Sağlamak İçin temel Markalaşma Rehberinin Hazırlanması Projesinin ulaşabildiği tüm KOBİ ler için FARKINDALIK Yaratacağına inanarak bu tür çalışmalara daha fazla yer verilmesi gerektiği kanaatindeyiz. Afyonkarahisar ABİGEM A.Ş. -3-

4 KOBİ LER İÇİN, Temel Markalaşma Rehberi -4-

5 MARKANIN TARİHÇESİ: Markanın tarihsel gelişimine bakıldığında, ortaçağın başlarında malın bir aileye veya kişiye ait olduğunu belirten sembollerin oluşu kökeninin eski çağlara kadar uzandığının bir belirtisidir. Zira Ortaçağ da üretim ve işgücünün düzenlenmesinde önemli görev üstlenen Lonca yani aynı bölgede yaşayan esnaf ve zanaatkârların örgütlenerek kurduğu meslek organizasyonu dönem içerisinde malın hangi loncaya ait olduğunun belirtilmesi suretiyle usta-çırak ilişkileri ve ürün kalitesine yönelik standartlar düzenleyerek marka kullanma zorunluluğunu getirmiştir. Aynı zamanda Loncaların, ticaretin kayıt altına alınmasını sağlayarak haksız rekabetin oluşmasını engelleme işlevi de bulunmaktaydı. Markalama anlamında ilk düzenleme, Sınai Mülkiyetin Korunmasına ilişkin tarihli Paris Sözleşmesi dir. Paris -5-

6 Sözleşmesi daha sonra 1900 yılında Brüksel de 1911 de Washingtong da 1925 de La Haye de 1934 de Londra da 1958 de Lizbon da ve 1967 de Stockholm de değişiklikler yapılmıştır. Paris Sözleşmesinin tarihli Stockholm metni üyeler arasında birlik oluşturmayı hedeflemiş olup birliğe dahil ülke vatandaşları diğer devletlerde ikametgahı olmada dahi onların kendi vatandaşlarına tanıdığı Sınai Mülkiyet haklarından yararlanmasını sağlamaktadır. Zira birlik devletlerinden birbirine yapılan marka başvurusu, diğer devletler bakımından öncelik konusunda 6 ay içerisinde rüçhan hakkı talep etme hakkı oluşturmuştur. Akabinde son olarak da da bir değişiklik de Stockholm metni üzerinden yapılmıştır tarihli Paris Sözleşmesi nde sırası ile patentler, markalar, faydalı modeller, tasarımlar, ticaret unvanları, coğrafi işaretler ve haksız rekabet ele alınmıştır. Paris Sözleşmesi nin 6 ncı maddesinin 4 ncü mükerrer hükmüne göre menşe devlette usulüne uygun şeklide tescili yapılmış olan marka diğer devletlerde de aynen kabul edilecek ve korunacaktır şeklindedir. Yine sözleşmenin 6 ncı maddesinin 1 nci mükerrer hükmü tanınmış markalarında üye devletlerde korunmasını sağlamaktadır. Türkiye, Paris Sözleşmesi nin 1911 Washingtong da ki değişiklikten sonra Lozan Antlaşmasına bağlı olarak girmeyi taahhüt etmiş olup 1925 yılında söz konusu taahhüdü yerine getirmiştir. Aynı zamanda Türkiye 1891 yılında ise Madrid Anlaşmasını imzalayarak markaların Wold Intellectual Property Organization WIPO nezdinde tescil edilmesini ve buna bağlı olarak markaların diğer ülkelerde aynı haklara sahip olma yolu açılmış bulunmaktadır yılında Nis Sözleşmesine yani markaların tescilini sağlayan mal/hizmetlerin sınıflandırılmasına katılarak mal veya hizmetlerin sınıflandırılması sistemi kabul etmiştir. Türkiye de marka ile ilgili ilk düzenleme 1288 tarihli nizamname dir. 03 Mart 1965 tarihinde ise 551 Sayılı Markalar Kanunu olarak TBMM de sunulara kabul edilmiştir. Söz konusu Kanun 3 ncü kişilerin tescile itiraz etmelerine olanak sağlamak ile birlikte dava açma haklarına yer vermiştir yılında yürürlüğe giren 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girmesi ile de markaların tescili mümkün -6-

7 hale geldiği gibi tanınmış markalar içinde çok yönlü kapsamlı koruma sağlanmıştır. 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin kabul edilmesi ile 4128 sayılı Cezalara İlişkin Kanunu na eklenen ceza hükümleri eklenerek bazı değişiklikler yapılmış olup 551 Sayılı Markalar Kanunu n dan kalan ceza ile ilgili 51 nci, 52 nci, 53 ncü maddeler yürürlükten kaldırılmıştır. MARKANIN TANIMI VE UNSURLARI 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 5 nci maddesi hükmünce ; Marka, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar (Ek ibare: ) "malların biçimi veya (Değişik ibare: /m.12) "ambalajları"" gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretleri içerir. -7-

8 Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasına ek olan Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması yani TRIPS nin 15 nci maddesinde marka bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayıran herhangi bir işaret veya işaret kombinasyonu şeklinde tanımlamış bulunmaktadır. Görüldüğü üzere söz konusu tanım ve mevzuatımız TRIPS ile paralellik arz etmektedir. Marka, mal veya ambalajı ile birlikte tescil ettirilebilir. Bu durumda mal veya ambalajın tescili marka sahibine mal veya ambalaj için inhisarı bir hak sağlamaz. (Ek cümle: / m.12) " İnhisarı hak sağlamayan bu tür unsurlar tescil belgesi üzerinde açıkça belirtilir." 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 6 ncı maddesi hükmünce marka koruması tescil yoluyla elde edilir denilmektedir. Marka Korunmasına Paris Sözleşmesi yahut DTÖ Kuruluş Anlaşması hükümleri dahilinde başvuru hakkına sahip kişiler yani bu anlaşmalara üye ülke vatandaşları ve ikamet-sınai ticari faaliyet bağı olanlar ile KHK kapsamına girmemekle beraber T.C uyruğundaki kişilere kanunen veya fiilen marka koruması tanımış yabancı devletlerin gerçek veya tüzel kişiler yararlanabilmektedir. Markanın temel fonksiyonları ise; Kaynak Gösterme Ayırt Edicilik Kalite Gösterme Reklam & Tanıtım olarak 4 ana gruba ayrılmış bulunmaktadır. Özellik ile markada ayırt ediciliğin; 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 7 nci maddesinin 1 nci fıkrasının c ve d bendeleri gereğince bir işaretin ayırt edici niteliğe sahip olması için kullanılacağı ürün veya hizmetin cinsine ve niteliğine yakın olmaması gerekmektedir. Marka ürünün adı ile özdeş ise işaretin ayırt edici gücü ortadan kalktığı gibi marka güçsüz hale dönüşmektedir. Zira markada ayırt edici unsurun belirlenmesinde 4 (dört ) kriterden yararlanılabilir. Şöyle ki; Kavram adına yakın olmama İcat edilmiş olma Uzun süreden beri kullanma -8-

9 Karıştırılma olasılığının bulunmamasıdır. Marka kavrama yakın olmamalıdır. Zira kavrama yakınlık markanın ayırt ediciliğini zorlaştırır. Örneğin; Mermer ürünleri markası için mermer kelimesini veya mermerin görünümünü kullanmak markada ayırt ediciliği sağlamayacaktır. Markada icat edilmiş olması ayırt ediciliği sağlamamaktadır. Zira markada kullanılan harfler veya işaretlerin hiçbir anlamı yok ise markanın yabancılaşmasına neden olacağından dolayı markaya ayırt edicilik sağlamayacaktır. Markanın en önemli işlevleri ise; Malın Menşeini Gösterme İşlevi Ayırt Etme İşlevi Malın kalitesini garanti etme işlevi Reklam işlevi Alıcıyı çekme-itibar işlevi olarak sıralanmakta olup söz konusu sıralama markanın ticari yaşamdaki gelişmelerine kuvvetli etki oluşturmaktadır. -9-

10 MARKANIN ÇEŞİTLERİ: 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye göre tescil edilecek markaların çeşitleri aşağıda gösterilmiştir. Ticaret markası, Hizmet Markası, Ferdi (Kişisel ) Marka Ortak Marka Garanti Markası olmak üzere 5 (beş ) tür olarak belirlenmiştir. Bunlardan ticaret ve hizmet markaları amaca göre olup Ferdi (kişisel), Ortak ve Garanti markaları sahibine göre çeşitlilik arz etmektedir. -10-

11 Ticaret Markası: Bir işletmenin imalatını ve/veya ticaretini yaptığı malları, başka işletmelerin mallarından ayırt etmeye yarayan işarettir. Hizmet Markaları: Bir işletmenin hizmetlerini diğer işletmelerin hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işarettir. Birden fazla gerçek veya tüzel kişi, birlikte kullanmak istedikleri markayı ticaret markası ve/veya hizmet markası olarak ad veya unvanlarını başvuru formu üzerindeki başvuru sahibi bölümüne birlikte yazarak başvuru yapabilirler. 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin hükümleri hizmet markalarını da kapsayacak şekli ile düzenlenmiştir. Kişisel Marka: Marka sahibinin tek bir gerçek veya tüzel kişi olduğu markalardır. Ancak tescilde aksi belirtilmemişse birden fazla sahibi bulunan markalar da bu kapsamda değerlendirilir. Kişisel marka günümüze ait bir kavramdır ve bizi geleceğe taşıyacaktır. Kişisel marka bilinci özellikle içinde bulunduğumuz dönemi de dikkate aldığımızda profesyonel yaşamda çeşitli görev ve amaçlarla yer alan kişinin yarattığı etki ile iz bırakma ve değer yaratma gücünü artırmaktadır. Ortak Marka: Üretim veya ticaret veya hizmet işletmelerinden oluşan, bir gurubun mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işarettir. Ortak Markanın sahipleri; Bir gruba üye, Tescil için ortak hareket Yenileme için ferdi başvurma Teknik Yönetmelik hazırlaması gerekmektedir. Örneğin Tariş. gibi. Ortak Markanın Teknik Yönetmeliği; Başvuru anında ibraz, Noter tasdikli, İçerik: Kullanmaya yetkililer ve kullanım usul ve esasları, Devir ve lisansta sicile kayıt olması gerekmektedir. Örneğin; Trakya Birlik gibi. -11-

12 Garanti Markası: Marka sahibinin kontrolü altında birçok işletme tarafından o işletmelerin ortak özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işarettir. Garanti Markasının özellikleri; Üreticiden çok malın niteliğini vurgular. Marka sahibi tektir ama markayı kendisi kullanmaz. Markayı teknik yönetmelikteki şartları sağlayan diğer üreticiler kullanır. Tescil sahibi kontrol merciidir. Garanti Markasının Özellikleri; Devrinin sicile kaydı şarttır. Lisansa konu olamaz. Teknik yönetmelikteki şartlara uyan herkesçe kullanılabilir. (TSE, Re-cyle) Garanti Markasının Teknik Yönetmeliği; Başvuru anında ibraz. Noter tasdiki. Garanti edilen malın/hizmetin kalitesi, üretim usulü, coğrafi kaynağı vb. Kontrol detayları. Cezai yaptırımlar. Markanın çeşitlerinin devamında ise; Tanınmış marka (556 Sayılı KHK da var) Uluslararası marka (Yönetmelikte var) Koruma markası Ses, koku, tat vb. markalar Topluluk markalardır. -12-

13 MARKANIN TESCİLİ; Bir markanın tescili için gerekli aşamalar bulunmaktadır. Söz konusu aşamalar ise; Başvuru aşamasında mal veya hizmetin Nis sınıfının belirlenmesi, Başvurunun ön incelemesinin yapılması, Başvurunun yapılması, Başvurunun incelenmesi, Başvurunun yayınlanması, İtiraz ve görüş, Tescil Belgesi. -13-

14 Marka tescil başvurusu bizzat veya marka vekili aracılığıyla yapılabilmektedir. 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 23 ncü maddesinde aşağıda ki şekli ile sıralanmıştır. Şöyle ki; Başvuru sahibine ilişkin başvuru formunun doldurulması, Markanın çoğalmaya elverişli logo örneği, Markanın kullanılacağı mal veya hizmet sınıf listesi, Başvuru ücretinin ödendiği gösterir dekont örneği, Marka başvurusunda vekil tayin edilmişse vekâletname örneğinin aslı, Başvuru sahibi tüzel kişilik ise imza sirküleri, Başvuru sahibi ticaretle uğraşıyor ise uğraştığını gösterir gerekli evrakların hazırlanması gerekmektedir. -14-

15 MARKA SINIFLARI: Özellik ile marka başvurularında Türk Patent Enstitüsüne ibrazı zorunlu olan nice sınıfları 34 Mal 11 Hizmet olmak üzere toplam 45 sınıf olarak belirlenmiştir. Ayrıca her sınıf aynı veya aynı türdeki malların değerlendirilmesi için alt gruplara bölünmüştür. 04.Aralık.2013 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Marka Tescil Başvurularına Ait Mal ve Hizmetlerin Sınıflandırılmasına İlişkin Tebliğ (TPE 2013/2 ) tarihinde yürürlüğe girmiş olan Nis Sınıflarında yer alan mal ve hizmetler; 1. SINIF Sanayide, bilim sahasında, fotoğrafçılıkta, tarım, bahçecilik ve ormancılıkta kullanılan kimyasallar. Gübreler ve topraklar. İşlenmemiş suni reçineler ve işlenmemiş plastikler. Yangın söndürücü maddeler. Kırtasiye, tıbbi ve ev içi kullanım amaçlı olanlar hariç yapıştırıcılar. 2. SINIF Boyalar, vernikler, laklar, pas önleyiciler, ahşabı koruyucu maddeler, boyalar için bağlayıcı ve inceltici maddeler, boya pigmentleri, metali koruyucu maddeler, ayakkabı boyaları; matbaa boyaları ve mürekkepleri, tonerler (dolu halde toner kartuşları dahil); besin maddelerini, ispençiyari ürünleri ve içecekleri boyamaya mahsus maddeler. İşlenmemiş doğal reçineler. Boyacılar, dekoratörler, matbaacılar ve sanatçılar için metal levhalar ve toz halde metaller. 3. SINIF Ağartma ve temizlik amaçlı maddeler. Parfümeri; kozmetik ürünleri, kişisel kullanım amaçlı koku vericiler (insan ve hayvanlar için deodorantlar dâhil). Sabunlar, Diş bakımı ürünleri, Aşındırıcı ürünler (zımpara bezleri, zımpara kâğıtları, ponza taşları, aşındırıcı -15-

16 pastalar dâhil). Parlatma ve bakım ürünleri (deri, vinil, metal, ahşap için). 4. SINIF Sınai amaçlı yağlar, gresler (kesme sıvıları, toz emici-ıslatıcı ve bağlayıcı maddeler dâhil). Katı yakıtlar (odun dâhil). Sıvı ve gaz yakıtlar ile bunların kimyasal olmayan katkıları. Aydınlanma amaçlı mumlar, fitiller, yarı mamul vakslar, balmumları (vakslar), parafinler. 5. SINIF İnsan ve hayvan sağlığı için ilaçlar, tıbbi amaçlı kimyasal ürünler, kimyasal elementler. Tıbbi ve veterinerlik amaçlı olan ya da olmayan diyet maddeleri; besin takviyeleri, zayıflatıcı ürünler; bebek mamaları; tıbbi amaçlı bitkiler ve bitkisel içecekler. Diş hekimliği için ürünler (aletler/cihazlar hariç). Hijyen sağlayıcı ürünler (pedler, tamponlar, tıbbi amaçlı yakılar, pansuman malzemeleri, kağıt ve tekstilden mamul çocuk bezleri). Zararlı bitkileri, hayvanları ve mantarları imha edici maddeler. İnsan ve hayvanlar için olanlar hariç deodorantlar, havayı tazeleyici kokular. Dezenfektanlar, antiseptikler (mikrop öldürücüler), tıbbi amaçlı deterjanlar. 6. SINIF Değerli olmayan maden cevherleri. Adi metaller ile bunların alaşımları ve yarı mamulleri. Barınma, saklama, muhafaza etme, kaplama, sarma, çevreleme, depolama, yerleştirme veya inşaat amaçlarıyla yapılmış metalden malzemeler ve araçlar (metalden portatif merdivenler dâhil). Eleme, filtreleme ve benzeri amaçlar için yapılmış metalden malzemeler. Metalden mamul kapılar ve pencereler, kepenkler, jalûziler, bunların kasaları ve aksamları. Elektrik için olmayan madeni kablolar, teller. Metalden hırdavatçı (nalburiye) eşyası. Metalden havalandırma, ısıtma, kanalizasyon, telefon, yeraltı elektrik ve iklimlendirme tesisatları için havalandırma kanalları, menfezler, menfez kapakları, bacalar, baca şapkaları, -16-

17 menhol (baca) kapakları, ızgaralar. Metalden mamul işaretle gösterme, yönlendirme, belirtme, tanıtma amaçlı malzemeler (tabelalar, panolar, plakalar dâhil). Metalden mamul sıvı veya gaz nakli amaçlı borular ve bunların bağlantı parçaları (metalden vanalar; sondaj boruları dâhil). Madeni para kasaları, metalden mamul demiryolu malzemeleri, madeni iskele babaları ve şamandıraları, madeni dubalar, deniz taşıtları için çapa demirleri. Döküm işleri için madeni kalıplar (makine parçası olanlar hariç). Adi metallerden veya bunların alaşımlarından yapılmış sanat eserleri. Metalden mamul kapaklar, şişe kapakları. Madeni direkler. Kaldırma, yükleme ve nakil için madeni paletler, madeni halatlar, yük kaldırma ve taşımada kullanılan madeni askılar, bağlar, kolonlar, kuşaklar, bantlar ve şeritler. Araç tekerlekleri için metal takozlar. 7. SINIF Ahşap, metal, cam ve plastik malzemelerin ve madenlerin işlenmesi, bunlara şekil verilmesi için makineler, takım tezgâhları ve bu amaçla kullanılan endüstriyel robotlar. İş makineleri, aynı işleve sahip robotik mekanizmalar. Kaldırma, taşıma ve iletme makineleri, aynı işleve sahip robotik mekanizmalar (asansörler, yürüyen merdivenler, vinçler dâhil). Tarım, hayvancılık, ziraat sektörlerinde ve tahıl/meyve/sebze/gıda işlenmesinde kullanılan makineler ve robotik mekanizmalar. Kara taşıtları için olanlar hariç motorlar, elektrikli motorlar, bunların parçaları ve tertibatları, kara taşıtlarında kullanılan ve bu sınıfta yer alan parçalar. Rulmanlar, bil yalı veya masuralı yataklar. Lastik sökme ve takma makineleri. Alternatörler, jeneratörler, elektrik jeneratörleri, güneş enerjisi ile çalışan jeneratörler. Boya makineleri, otomatik boya püskürtme tabancaları, elektrikli, hidrolik ve pnömatik zımbalama makineleri ve tabancaları, elektrikli yapıştırıcı tabancalar, basınçlı hava veya sıvı püskürtücü makineler için tabancalar, elektrikli el matkapları, motorlu el testereleri, dekupaj makineleri, spiral makineler, basınçlı hava üreticiler, kompresörler, araç yıkama makineleri ve yukarıda sayılan makine ve araçlarla aynı işleve sahip robotlar. -17-

18 Elektrikli ve gazlı kaynak makineleri, elektrikli ark kaynak cihazları, elektrikli lehim cihazları, elektrikli ark kesme cihazları, elektrikli kaynak makine elektrotları ve bunlarla aynı işleve sahip robotlar. Matbaa makineleri. Ambalajlama makineleri, doldurmatapalama ve kapatma makineleri, etiketleme makineleri, tasnifleme makineleri ve yukarıda sayılan makinelerle aynı işleve sahip robotlar ve robotik mekanizmalar (elektrikli plastik kapama/mühürleme cihazları [paketleme] dâhil). Tekstil makineleri, dikiş makineleri ve bunlarla aynı işleve sahip endüstriyel robotlar. Makine veya motor parçası olmayan pompalar (akaryakıt dolum ve dağıtım pompaları ve bunların tabancaları dahil). Doğrama, öğütme, ezme, çırpma ve ufalama için mutfakta kullanılan elektrikli aletler; yıkama makineleri (çamaşır/bulaşık yıkama makineleri, ısıtmalı olmayan santrifüjlü çamaşır kurutma makineleri dâhil); zemin, halı veya döşeme temizleme amaçlı elektrikli makineler, elektrikli süpürgeler ve bunların parçaları. Otomatik satış makineleri. Galvanizle kaplama ve elektroliz (akımla kaplama) makineleri. Elektrikli açma kapama mekanizmaları. Makine ve motorlar için silindir contaları. 8. SINIF Değerli madenlerden olanlar dahil çatallar, kaşıklar, bıçaklar ve kesme, doğrama, soyma amaçlı elektrikli olmayan kesici mutfak aletleri. Kesici ve dürtücü silahlar. Tıraş, epilasyon, manikür, pedikür, güzellik amaçlı kişisel bakım için kullanılan bu sınıfa dahil alet ve cihazlar (saç düzleştirici ve kıvırıcı cihazlar, makaslar dahil). Makine, cihaz ve taşıt onarımı, inşaat, ziraat, bahçecilik ve ormancılıkla ilgili elle çalışan (motorsuz) aletler. Elektrikli-elektriksiz, buharlı ütüler. -18-

19 9. SINIF Bilimsel amaçlı ve laboratuvarda kullanım amaçlı olanlar dâhil ölçme aletleri, cihazları, göstergeler ve laboratuarlarda kullanılan malzemeler. Ses ve görüntünün kaydı, nakli veya yeniden meydana getirilmesi (reprodüksiyonu) için cihazlar (veri işlem, haberleşme ve çoğaltma amaçlı cihazlar ve bilgisayar çevre donanımları dahil). Manyetik, optik kayıt taşıyıcılar ve bunlara kaydedilmiş bilgisayar programları ve yazılımları; bilgisayar ağları vasıtasıyla indirilebilen ve manyetik ve optik ortamlara kayıt edilebilen elektronik yayınlar; manyetik/optik okuyuculu kartlar. Antenler, uydu antenler, yükselticiler ve bunların parçaları. Bilet otomatları, nakit para çekme makineleri. Makine ve cihazların elektroniğinde kullanılan elemanlar. Birim zamandaki tüketim miktarını ölçen sayaçlar ve zaman ayarlayıcıları. Koruyucu giysiler, koruma ve can kurtarma amaçlı donanımlar. Gözlükler, güneş gözlükleri, lensler ve bunların kutuları, kılıfları, parçaları ve aksesuarları. Elektrik enerjisini iletim, dönüştürme, depolama kontrol cihazları ve araçları (elektrik, elektronikte kullanılan kablolar ve güç kaynakları; piller, aküler dahil). Ana fonksiyonu uyarı ve alarm olan cihazlar (taşıt alarmları hariç), elektrikli ziller. Trafikte kullanım amaçlı sinyalizasyon, işaretle bildirme cihazları ve araçları. Yangın söndürme amaçlı taşıtlar dahil yangın söndürme aletleri ve cihazları (yangın söndürme hortumları ve yangın söndürme vanaları dahil). Radarlar, denizaltı radarları (sonarlar), gece görüşü sağlayıcı veya arttırıcı aletler ve cihazlar. Dekoratif mıknatıslar. Metronomlar. 10. SINIF Cerrahi, tıbbi, diş hekimliği ve veterinerlik için alet, cihaz ve mobilyalar. Yapay organlar ve protezler. Tıbbi ortopedik malzemeler. Ameliyathane giysileri ve steril örtüler. Cinsel amaçlı aletler ve malzemeler. Prezervatifler (kondom/kaput). Biberonlar, biberon emzikleri, emzikler, bebekler için diş kaşıyıcılar. -19-

20 11. SINIF Aydınlatma cihazları (taşıtlar, iç ve dış mekanlar için aydınlatma armatürleri). Isıtma ve buhar üretme tesisatı için cihazlar (katı, sıvı, gaz yakıtlı ve elektrikli sobalar, kuzineler dahil). İklimlendirme ve havalandırma cihazları. Soğutucular ve dondurucular. Pişirme, kurulama ve kaynatmada kullanılan elektrikle ve gazla çalışan aletler, makineler ve cihazlar (elektrikli çamaşır kurutucuları, saç kurutucuları ve el kurutma cihazları dâhil). Sıhhi tesisat, vitrifiye ürünleri; musluklar, duş takımları, klozet iç takımları, banyo-duş kabinleri, küvetler, evyeler, lavabolar. Su yumuşatma cihazları, su arıtma cihazları, su arıtma tesisatı, atık arıtma tesisatı. Tıbbi amaçlı olmayan elektrikli alt yaygıları ve elektrikli battaniyeler, ısıtıcı yastıklar, elektrikli veya elektriksiz ayak ısıtıcıları, sıcak su torbaları (termoforlar). Akvaryumlar için filtreler ve filtre-motor kombinasyonları. Sanayi tipi pişirme, kurutma ve soğutma tesisatı. Pastörize ve sterilize edici makineler. 12. SINIF Motorlu kara taşıtları ve bu taşıtlar için motorlar, parçalar (motosikletler, mobilet dahil). Bisikletler ve bunların gövdeleri, gidonları, çamurlukları. Taşıt kasaları, damperli kasalar, traktör römorkları, frigorifik kasalar, römork bağlantıları. Taşıt koltukları, koltuklar için baş dayanakları, emniyetli çocuk koltukları, koltuk kılıfları, araç örtüleri (aracın şeklini almış), güneşlikler. Sinyaller ve yön sinyalleri için kollar, taşıt camları için silecekler, silecek kolları. Taşıtlar için iç ve dış lastikler, tubles lastikler, lastik tamir takımları, taşıt lastikleri için yamalar, kaynak yamalar, taşıt lastikleri için supaplar. Taşıt camları, emniyetli taşıt camları, taşıtlar için dikiz aynaları ve yan aynalar. Patinaj zincirleri. Taşıtlar için portbagajlar, bisiklet ve kayak taşıyıcıları, seleler. Lastik şişirme pompaları. Taşıtlar için hırsız alarmları, kornalar. Yolcular için emniyet kemerleri, havalı yastıklar. Bebek arabaları, tekerlekli sandalyeler, pusetler. El arabaları, pazar arabaları, tek veya çok tekerlekli el arabaları, market arabaları, ev eşyaları için tekerlekli taşıyıcılar. Raylı taşıtlar: Lokomotifler, trenler, tramvaylar, vagonlar, -20-

21 teleferikler, telesiyejler. Deniz taşıtları ve parçaları (motorları hariç). Hava taşıtları ve parçaları (motorları hariç). 13. SINIF Ateşli, havalı, yaylı silahlar ile bunlara ait kılıf ve askı kayışları. Ağır silahlar, havanlar, roketler. Havai fişekler. Kişisel kullanım için koruyucu gazlar. 14. SINIF Kuyumculuk eşyaları (taklitleri dahil); altınlar, mücevherler, kıymetli taşlar ve bunlardan mamul takılar, kol düğmeleri, kravat iğneleri ve heykeller, biblolar. Saatler ve zaman ölçme cihazları (kronometreler ve parçaları, saat kordonları dahil). 15. SINIF Müzik aletleri ve kutuları. 16. SINIF Kağıt, karton (mukavva); kağıt veya karton malzemeden mamul ambalajlama ve sarma malzemeleri, karton kutular; kağıttan yapılmış tek seferlik kullanıma mahsus ürünler (kırtasiye amaçlı ürünler hariç): kağıt havlular, tuvalet kağıtları, kağıt peçeteler. Plastik malzemeden mamul ambalajlama ve sarma malzemeleri. Matbaa ve ciltleme malzemeleri. Basılı evraklar; basılı yayınlar, takvimler, posterler, fotoğraflar, afişler, tablolar, çıkartmalar, (pullar). Kırtasiye, büro, eğitim-öğretim, yazım, çizim, resim ve sanatçılar için malzemeler (mobilyalar ve cihazlar hariç; kırtasiye tipi kağıt ürünler ve yapıştırıcılar dahil). Büro makineleri. Badana ve boya işleri için fırçalar ve rulolar. Tespihler. -21-

22 17. SINIF Kauçuk, gütaperka, lastik, amyant (asbest), mika veya bunlardan mamul toz, levha, çubuk ve folyo halinde yarı mamul sentetik malzemeler. Yalıtım (izolasyon), dolgu ve tıkama malzemeleri (derz dolguları, contalar, o-ringler dahil, motor ve silindir contaları hariç). Lastikten, plastikten veya kauçuktan mamul bükülebilir borular, hortumlar (taşıtlar için kullanılanlar dahil), boru kılıf ve rakorları; tekstilden hortumlar, madeni olmayan boru kılıfları ve rakorları, hortum rakorları, taşıtlar için radyatör hortumları (yangın hortumları hariç). 18. SINIF İşlenmiş veya işlenmemiş deriler ve postlar, yapay deriler, köseleler, astarlık deriler. Derilerden, deri taklitlerinden veya diğer malzemelerden mamul taşıma amaçlı başka sınıflarda yer almayan eşyalar (çantalar, deri veya kösele kutular ve sandıklar, anahtarlıklar dahil). Şemsiyeler, güneş şemsiyeleri, güneşlikler, bastonlar. Kırbaçlar, koşum takımları, eyerler, üzengi ve eyer kayışları. 19. SINIF İnşaat, yol yapımı, tamirat, kaplama amaçlarıyla kullanılan kum, çakıl, mıcır, asfalt, zift, çimento, alçı gibi malzemeler. Beton, alçı, toprak, kil, doğal ve yapay taş, ahşap, plastik veya sentetik malzemelerden imal edilmiş ve şekil almış yapı/inşaat/yol yapımı ve benzer amaçlı malzemeler, metalden olmayan binalar/yapılar, yapı elemanları, taşınabilir bu malzemelerden yapılar, direkler, bariyerler (ahşap ve sentetik malzemeden kapı ve pencereler dahil). Yollar için metal, mekanik ve aydınlatmalı olmayan trafik işaretleri. Beton, taş veya mermerden yapılmış anıtlar, heykeller. Tabaka veya şerit halinde tabii veya sentetik yüzey kaplamaları, ısı ile yapıştırılabilen sentetik kaplamalar; çatılar için ziftli kartonlar; ziftli kaplamalar. İnşaatlar için cam ürünleri. Metalden olmayan prefabrik yüzme havuzları. Akvaryum kumları. -22-

23 20. SINIF Yapıldıkları maddelere ve malzemelere bakılmaksızın mobilyalar Yatak şilteleri, yastıklar, tıbbi amaçlı olmayan havalı yataklar ve yastıklar, kampçılar için uyku tulumları, deniz yatakları. Aynalar. Arı kovanları, suni petekler ve petek çıtaları. Bebekler için ana kucakları, parmaklıklı oyun parkları (iç mekanlar için), bebek beşikleri, yürüteçler. Ahşap veya sentetik malzemeden mamul panolar, resimler, tablolar için çerçeveler, kimlik kartları, künyeler, isimlikler, etiketler. Ahşap veya sentetik malzemeden mamul ambalaj, nakliye ve depolama amaçlı variller, fıçılar, bidonlar, hazneler (depolar), kutular, ambalaj kapları, nakliye amaçlı konteynerler, sandıklar, taşıma paletleri, bunlarla birlikte kullanılan kapaklar. Ahşap veya sentetik malzemelerden mamul hırdavat (nalburiye) eşyası, mobilya bağlantıları, açma kapama tertibatları. Tahta, mum, balmumu, plastik veya alçıdan mamul bu sınıfa dahil süs ve dekorasyon eşyaları. Sepetler, balıkçı sepetleri. Ev hayvanları için kulübeler, yuvalar, yataklar. Ahşap veya sentetik malzemeden mamul portatif merdivenler, hareketli merdivenler. Bambu perdeler, stor perdeler, şerit perdeler, dekorasyon amaçlı boncuklu perdeler; perde kopçaları, perde halkaları, perde kancaları, perde çubukları. Araç tekerlekleri için metalden olmayan takozlar. 21. SINIF Elektriksiz temizlik aletleri gereçleri (boya fırçaları hariç fırçalar, çelik talaşları, süngerler, çelik yünleri, üstüpüler, tekstilden mamul temizleme ve silme bezleri, bulaşık eldivenleri, elektrikli olmayan cilalama makineleri, halı süpürgeleri, sopalı yer paspasları, makine parçası olmayan elektrikli fırçalar dahil). Diş fırçaları, elektrikli diş fırçaları, diş ipleri, tıraş fırçaları, saç fırçaları, taraklar. Değerli metalden olanlar da dâhil olmak üzere, bu sınıfta yer alan ve elektrikle çalışmayan ev ve mutfak gereçleri, kap kacak. Ütü masaları ve kılıfları, çamaşır kurutmalıkları, elbise askıları. Ev hayvanları için kafesler ve malzemeler, evlerde kullanılan bitki ve hayvan yetiştirme yerleri (akvaryumlar, vivaryumlar, terraryumlar). -23-

24 Camdan, porselenden, seramikten, kilden süs ve dekorasyon eşyaları (vazolar dahil). Fare kapanları, haşerat tuzakları, sinek yakalayıcılar, sinek raketleri, tuvalet taşı delikleri için kapaklar (sinek ve haşeratı kovucu veya yok edici elektrikli cihazlar dahil). Parfüm bekleri (yandığında koku yayan bekler), parfüm spreyleri ve vaporizatörleri (püskürteç), elektrikli-elektriksiz makyaj temizleme aletleri, pudra ponponları, tuvalet eşyaları için kutular. Püskürtmeli hortum başlıkları, sulama süzgeçleri için başlıklar, sulama aletleri, bahçe sulama süzgeçleri, musluklara takılan uçlar. İşlenmemiş cam, yarı işlenmiş cam, dekorasyon için cam mozaikler ve cam tozları (inşaat için olanlar hariç), cam yünleri (izolasyon ve tekstil amaçlı olmayan). Spor müsabakalarında verilen kupalar. 22. SINIF Halatlar, ipler, ip merdivenler, hamaklar, balık ağları. Çadırlar, tenteler, brandalar, yelkenler, araç örtüleri (araç şeklini almamış olanlar). Tekstilden mamul ambalaj torbaları. Kauçuk ve sentetik olmayan döşeme doldurma malzemeleri (yün, pamuk dâhil). Tekstil amaçlı sentetik elyaflar, işlenmemiş büküm elyafları, cam elyaflar. 23. SINIF Tekstil amaçlı büküm iplikleri; dikiş, nakış ve örgü iplikleri, tireler, esnek iplikler. 24. SINIF Dokunmuş veya dokunmamış kumaşlar. Ev tekstil ürünleri; perdeler, yatak örtüleri, nevresimler, çarşaflar, yastık kılıfları, battaniyeler, yorganlar, havlular. Tekstilden bayraklar, flamalar, etiketler. Bebekler için kundak örtüleri. 25. SINIF Koruyucu amaçlı olanlar hariç her türlü malzemeden yapılmış içdış giysiler, çoraplar. Ayak giysileri. Baş giysileri. -24-

25 26. SINIF Danteller ve nakışlar (aplikeler), güpürler, fistolar, dar dokumalar, şeritler ve kurdeleler, ekstraforlar, fitiller, giysiler için kumaştan yapılmış hazır harfler ve rakamlar, armalar, rütbe işaretleri, vatkalar. Giysiler için düğmeler, kopçalar, halkalar, fermuarlar, ayakkabı ve kemer tokaları, perçinler, yapışkan bantlar, bağlar, toplu iğneler, iğneler, dikiş iğneleri, dikiş makinesi iğneleri, tığlar ve örgü şişleri, iğne kutuları ve iğnelikler. Yapma çiçekler, yapma meyveler. Takma saçlar ve saç aksesuarları, bigudiler. 27. SINIF Halılar, kilimler, yolluklar. Seccadeler. Muşambalar, yapay çimen, döşemelik mantarlı muşamba (linolyum). Spor amaçlı minderler. Tekstilden olmayan duvar kaplamaları, duvar kağıtları. 28. SINIF Oyunlar ve oyuncaklar. Salonda oynanan oyunlar; harici ekran ya da monitör ile bağlanıp oynanabilen oyunlar için aletler, makineler ve cihazlar (jetonla çalışanlar dahil). Hayvanlar için oyuncaklar. Çocuk bahçeleri, parklar ve oyun parkları için oyuncaklar. Jimnastik ve spor aletleri ile malzemeleri. Suni yılbaşı ağaçları ve bunlar için süsler, suni karlar, çıngıraklar, parti ve benzeri eğlenceler için malzemeler, kağıttan parti şapkaları. 29. SINIF Et, balık, kümes ve av hayvanlarının etleri ile her nevi işlenmiş et ürünleri. Kuru bakliyat. Hazır çorbalar, bulyonlar. Zeytin, zeytin ezmeleri. Süt ve süt ürünleri (tereyağı dâhil). Yenilebilir bitkisel yağlar. Kurutulmuş, konservelenmiş, dondurulmuş, pişirilmiş, tütsülenmiş, salamura edilmiş her türlü meyve ve sebzeler, salçalar. -25-

26 Kuru yemişler. Fındık ve fıstık ezmeleri, tahin. Yumurtalar, yumurta tozları. Patates cipsleri. 30. SINIF Kahve, kakao; kahve veya kakao esaslı içecekler, çikolata esaslı içecekler. Makarnalar, mantılar, erişteler. Pastacılık ve fırıncılık mamulleri, tatlılar. Bal, arı sütü, propolis. Yiyecekler için çeşni/lezzet vericiler, vanilya, baharatlar, domates sosları dahil olmak üzere soslar. Mayalar, kabartma tozları. Her türlü un, irmikler, nişastalar. Toz şeker, kesme şeker, pudra şekeri. Çaylar, buzlu çaylar. Şekerlemeler, çikolatalar, bisküviler, krakerler, gofretler. Sakızlar. Dondurmalar, yenilebilir buzlar. Tuz. Hububat (tahıl) ve mamulleri. Pekmez. 31. SINIF Tarım ürünleri, bahçecilik ürünleri ve tohumlar. Ormancılık ürünleri. Canlı hayvanlar (kuluçkalık yumurtalar, döllenmiş yumurtalar dahil). Canlı ve kurutulmuş bitkiler ve otlar. Hayvan yemleri. Malt (insan tüketimi için olmayan). 32. SINIF Biralar; bira yapımında kullanılan preparatlar. Maden suları, kaynak suları, sofra suları, sodalar. Sebze ve meyve suları, bunların konsantreleri ve özleri, meşrubatlar. Enerji içecekleri (alkolsüz). 33. SINIF Alkollü içecekler (biralar hariç). 34. SINIF Tütün ve tütün mamulleri. Değerli metalden olanlar da dahil olmak üzere, tütün içenlere mahsus malzemeler (pipolar, puro ve sigara ağızlıkları küllükler, tütün kutuları, sigara sarmak için cep -26-

27 aletleri, sigara kağıtları, nargileler, çakmaktaşları, çakmaklar dahil). Kibritler. 35. SINIF Reklamcılık, pazarlama ve halkla ilişkiler ile ilgili hizmetler, ticari ve reklam amaçlı sergi ve fuarların organizasyonu hizmetleri. Büro hizmetleri; sekreterlik hizmetleri, gazete aboneliği düzenleme hizmetleri, istatistiklerin derlenmesi, büro makinelerinin kiralanması hizmetleri, bilgisayar veri tabanlarındaki bilginin sistematik hale getirilmesi, telefon cevaplama hizmetleri. İş yönetimi, idaresi ve bu konular ile ilgili danışmanlık, muhasebe ve mali müşavirlik hizmetleri, personel işe yerleştirme, işe alma, personel seçimi, personel temini hizmetleri, ithalat-ihracat acente hizmetleri, geçici personel görevlendirme ( başkası adına fatura yatırma, vergi yatırma, trafik işlemleri gibi iş takibi) hizmetleri. Ticari ve sınai ürünler için eksperlik hizmetleri. Açık artırmaların düzenlenmesi ve gerçekleştirilmesi hizmetleri. Müşterilerin malları elverişli bir şekilde görmesi ve satın alması için malların* bir araya getirilmesi hizmetleri (belirtilen hizmetler perakende, toptan satış mağazaları, elektronik ortamlar, katalog ve benzeri diğer yöntemler ile sağlanabilir). 36. SINIF Sigorta hizmetleri. Finansal ve parasal hizmetler. Gayrimenkul komisyonculuğu, müşavirliği ve idaresi hizmetleri. Gümrük müşavirliği hizmetleri. 37. SINIF İnşaat hizmetleri, inşaat araç gereçlerinin ve iş makinelerinin kiralanması hizmetleri. Temizlik hizmetleri; dezenfeksiyon hizmetleri; haşere ilaçlama hizmetleri; temizlik araçları ve makinelerinin kiralanması hizmetleri. Kara araçları servis istasyonu hizmetleri (bakım, tamir ve akaryakıt dolumu). Deniz araçlarının bakımı ve tamiri hizmetleri; gemi inşaatı hizmetleri. Hava taşıtlarının -27-

28 bakım ve tamiri hizmetleri. Mobilyalara ilişkin döşeme, tamir, restorasyon hizmetleri. Isıtma, havalandırma ve su tesisatının kurulması (tesis edilmesi), bakımı ve tamiri hizmetleri. Giysilerin temizliği, bakımı ve tamiri hizmetleri. Sınai makinelerin ve cihazların, büro makinelerinin ve cihazlarının, haberleşme cihazlarının, elektrikli ve elektronik cihazların tesisi, bakımı ve tamiri hizmetleri. Asansör tamiri ve bakımı hizmetleri. Saat tamiri Hizmetleri. Madencilik, maden çıkarma hizmetleri.ayakkabı, çanta, kemer tamiri hizmetleri. 38. SINIF Radyo ve televizyon yayın hizmetleri. Haberleşme hizmetleri (internet servisi sağlama hizmetleri dahil). Haber ajansı hizmetleri. 39. SINIF Kara, deniz ve hava taşımacılığı hizmetleri ve kara, deniz ve hava taşıtlarının kiralanması hizmetleri (tur düzenleme, seyahat için yer ayarlama, seyahat ile ilgili bilet sağlama, kurye hizmetleri dahil). Araba parkları hizmetleri, garaj kiralama hizmetleri. Tekne barındırma hizmetleri. Boru hattı ile taşıma hizmetleri. Elektrik dağıtım hizmetleri. Su temin hizmetleri. Taşıt ve malları kurtarma hizmetleri. Malların depolanması, paketlenmesi ve sandıklanması hizmetleri. Çöplerin depolanması ve taşınması hizmetleri, atıkların toplanması ve taşınması hizmetleri. 40. SINIF Adi metallerin işleme hizmetleri. Değerli metallerin işlenmesi hizmetleri. Fotografik ve sinematografik ürünlerin işlenmesi hizmetleri (banyo, baskı ve foto gravür hizmetleri dahil). Gıdaların işlenmesi hizmetleri. Hayvan kesim hizmetleri. Deri ve kürk işleme hizmetleri. Saraçlık hizmetleri. Kumaş işleme hizmetleri, yün işleme hizmetleri. Terzilik hizmetleri, nakış işleme hizmetleri. Ahşap ve kereste işleme hizmetleri. Sanat eserlerinin çerçevelenmesi hizmetleri. Sıvı, kimyasal madde, gaz, hava işleme hizmetleri. Cam -28-

29 ve optik cam işleme hizmetleri. Malzemelerin montajı (üçüncü şahıslar adına) hizmetleri. Diş teknisyenliği (döküm) hizmetleri. Çömlekçilik hizmetleri. Enerji üretimi hizmetleri, jeneratörlerin kiralanması hizmetleri. Kağıdın işlenmesi. Baskı hizmetleri, ciltçilik hizmetleri. Plastik işleme hizmetleri. 41. SINIF Eğitim ve öğretim hizmetleri. Sempozyum, konferans, kongre ve seminer düzenleme, idare hizmetleri. Spor, kültür ve eğlence hizmetleri (sinema, spor karşılaşmaları, tiyatro, müze, konser gibi kültür ve eğlence etkinlikleri için bilet sağlama hizmetleri dâhil). Dergi, kitap, gazete v.b.gibi yayınların basıma hazır hale getirilmesi, okuyucuya ulaştırılmasına ilişkin hizmetler (global iletişim ağları vasıtasıyla anılan hizmetlerin sağlanması da dahil). Film, televizyon ve radyo programları yapım hizmetleri. Haber muhabirliği hizmetleri, foto-muhabirliği hizmetleri. Fotoğrafçılık hizmetleri. Tercüme hizmetleri. 42. SINIF Bilimsel ve sınai inceleme, araştırma hizmetleri; mühendislik hizmetleri, mühendislik ve mimari tasarım hizmetleri, kalite ve standart belgelendirme amaçlı mal/hizmetlerin test edilmesi. Bilgisayar hizmetleri; bilgisayar programlama, bilgisayarı virüse karşı koruma, bilgisayar sistem tasarımı, başkaları adına web sitelerinin tasarlanması, bakımı ve güncelleştirilmesi, yazılım tasarımı, kiralanması ve güncelleştirilmesi, internet arama motoru sağlama, hosting, bilgisayar donanımları alanında danışmanlık, bilgisayar donanımlarının kiralanması hizmetleri. Bu sınıfa dahil olup mühendislik, mimarlık, bilgisayar hizmetleri kapsamına girmeyen her türlü tasarım hizmetleri; grafik sanat tasarım hizmetleri. Sanat eserleri orijinallik onay hizmetleri. -29-

30 43. SINIF Yiyecek ve içecek sağlanması hizmetleri. Geçici konaklama hizmetleri. Gündüz bakımı (kreş) hizmetleri. Hayvanlar için geçici barınma sağlanması hizmetleri. 44. SINIF Tıbbi hizmetler. Güzellik bakımı hizmetleri. Veterinerlik ve hayvan üretme, besicilik, nalbantlık ile ilgili hizmetler. Tarım, bahçecilik ve ormancılıkla ile ilgili hizmetler. İşyeri ve personel sağlığı ile ilgili danışmanlık hizmetleri. 45.SINIF Hukuki hizmetler (sınai ve fikri mülkiyet hakları konusunda danışmanlık hizmetleri dâhil). Güvenlik hizmetleri. Evlendirme büroları hizmetleri. Cenaze hizmetleri. Giysi kiralama hizmetleri. Yangın söndürme hizmetleri. Refakat etme hizmetleri. İş güvenliği konularında danışmanlık hizmetleri. -30-

31 Ülkemiz Genelinde Marka Tescillerinin Nice Sınıflarına Göre Dağılımı Yılı Marka Tescillerinin Nis Sınıflarına Göre Dağılımı Diyagramı 2012 yılına ait marka tescillerinin nis sınıflarına göre dağılımı incelendiğinde 35. nice sınıfının %12 lik pay ile en yüksek marka tescili yapılan sınıf olduğunu görmek mümkündür.35. nis sınıfı Satış, pazarlama ve idari hizmetleri ile elektronik ortamlar dâhil toptan ve perakende mal ve hizmet satış faaliyetlerini içermektedir. -31-

32 Afyonkarahisar ili için önemli parametrelerden olan Et, Süt, Şekerleme ve Mermer sektörlerine ait nice sınıfları kırmızı çerçeve ile gösterilen bölgelerdir. Yukarıdaki diyagram Türkiye deki tüm sınıflarda yapılan marka tescil yüzdelerini sınıf bazında göstermektedir. Et, süt, şekerleme ve mermer sektöründe faaliyet gösteren firmaların yapmış oldukları toplam tescil yüzdeleri kırmızı çerçeve ile belirginleştirilmiş olup, bu sektörler Afyonkarahisar ilinin başlıca üretim alanlarıdır. Bu bilgiler ışığında 2012 yılında Türkiye de et ve süt ürünleri üretimi yapan gerçek veya tüzel kişilerin tescillenmiş marka sayıları tüm sınıflar içinde %4 lük bir değer kapsamaktadır. Aynı grafikte şekerleme sektöründe faaliyet gösteren ve üretim yapan firmaların marka tescil sayılarına göre yine %4 lük bir oran kapsadığı görülmektedir. Mermer üretimi ve işleme hizmetlerinin tüm sınıflar içindeki paylarına bakıldığında sırası ile Mermer ve ürünleri üretiminin %2, mermer çıkarma ve işleme faaliyetlerinin %4 lük bir dilimde yer aldığı görülecektir. Bu veriler 2012 yılı Türkiye deki marka tescillerine ait bütün sınıflar baz alınarak yapılan değerlendirmeye göre oluşturulmuştur. Afyonkarahisar ili için önemli sektörlerden olan et, süt, şekerleme ve mermer sektörleri ele alındığında 45 adet nice sınıfı içinde 29(et-süt),30(şekerleme), mermer(19) ve mermer -32-

33 çıkarma(37) sınıflarının toplam yüzde içinde %14 lük bir payı bulunmaktadır. Yüzdelik dilimlere bakıldığında Et- Süt, Şekerleme, Mermer çıkarma ve işleme faaliyetlerinin sınıfsal bazda yüksek bir paya sahip oldukları görülmektedir. %4 tüm sınıflar düşünüldüğünde diğer sınıfların oranları ile kıyaslandığında oldukça iyi bir pay olarak görülmektedir. NELER MARKA OLARAK TESCİL EDİLEBİLİR? (556 Sayılı KHK nın Md.5) Kişi Adları, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, renk kombinasyonları veya bütün bu işaretlerin kombinasyonları marka olabilecek işaretler. Bu işaretlerin baskı yoluyla çoğaltılabilir olması şarttır. MARKANIN TESCİL ENGELLERİ: Ret İçin Mutlak Nedenler (556 Sayılı KHK nın Md. 7) a) Ayırt edici olmayan işaretler, marka olarak tescil edilemez. Herkesin kullanımına açık geometrik şekiller, özel olarak tasarlanmış bir harf, rakam veya düz bir çizgi marka olarak tescil edilemez. b) Aynı veya aynı türdeki mal ve hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş veya daha önce tescil için başvurusu yapılmış bir -33-

34 marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer olan işaretler. c) Mal veya hizmetler için cins, çeşit, vasıf, kalite, amaç, değer, miktar, coğrafi kaynak gösteren veya diğer karakteristik özelliklerini belirten işaretler. d) Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaretler. e) Malın özgün doğal yapısından ortaya çıkan şekilleri içeren işaretler, marka olarak tescil edilemez. f) Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya üretim yeri, coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak nitelikteki işaretler, marka olarak tescil edilemez. g) Yetkili mercilerden kullanılmak için izin alınmamış, Paris Sözleşmesine üye ülkelere ait arma, bayrak ve diğer hükümranlık belirtilerini içeren işaretler, marka olarak tescil edilemez. h) Kamuyu ilgilendiren tarihi, kültürel değerler bakımından halka mal olmuş işaretler, i) Sahibi tarafından izin verilmeyen tanınmış markalarla, aynı veya ayırt edilemeyecek kadar aynı olan işaretler, j) Dini değerleri ve sembolleri içeren işaretler, marka olarak tescil edilemez. k) Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı işaretler, marka olarak tescil edilemez. Ayrıca mutlak tescil engeline rağmen bir marka tescil tarihinden önce kullanılmış ve tescile konu mallar veya hizmetlerle ilgili olarak bu kullanım sonucu ayırt edici bir nitelik kazanmış ise (a), (c), (d) bentlerine göre tescili reddedilemez. Kullanma ile ayırt edici nitelik kazanma kavramı Tekinalp iki şekilde açıklık getirmiştir. Bunlardan 1.ncisi bir ayırt edici nitelik kazanması ile birlikte aynı veya benzer olan markaların birbirleriyle karıştırılma olasılığının ortadan kaktığı ve halkın iki marka arasında ki nüansın farkına vardığıdır. 2.ncisi ise bir işarete ayırt edici unsur kazandırmak için paralar harcanması o işaretin tanınmasını sağlayan kişinin tescil talebi reddedilmemeli, fakat daha önceden tescil edilmiş bir marka -34-

35 ise bu o markanın da terkini isteyememelidir. Tescil talebinin reddedilmesi ise o markanın başkası tarafından sömürülme riskine sebebiyet vermektedir. Ret İçin Nispi Nedenler (556 Sayılı KHK nın Md. 8) 1. Tescil edilmiş veya tescil için başvuru yapılmış bir markanın sahibi tarafından itiraz yapılması durumunda; a) Tescil için başvurusu yapılan marka, itiraza konu olan markalar ile aynı ise ve de aynı mal ve hizmetleri kapsıyorsa, marka olarak tescil edilmez. b) Tescil için başvurusu yapılan marka, itiraza konu olan markalar ile aynı veya benzer ise, ayrıca kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı veya benzer ise ve bu durum halk tarafından markalar arasında ilişki kurulması ve karıştırılma ihtimalini yaratıyorsa, marka olarak tescil edilmez. 2. Marka sahibinin ticari vekili veya temsilcisi tarafından markanın kendi adına tescil için, marka sahibinin izni olmadan ve geçerli gösterilmeden yapılan başvuru, marka sahibin itirazı üzerine ret edilir. 3. Tescilsiz bir markanın veya ticarette kullanılan bir başka işaretin sahibi eskiye dayalı kullanıma bağlı olarak itiraz etmişse, 4. Farklı mal ve hizmetler için yapılmış başvuruya tanınmış marka sahibi itiraz etmişse, 5. Tescili istenilen işaret başkasına ait kişi ismi, fotoğrafı, telif hakkı veya herhangi bir sınai mülkiyet hakkını kapsıyorsa, hak sahibinin itirazı üzerine tescil başvurusu ret edilir. 6. Ortak ve garanti markalarının sona ermesinden itibaren 3 (üç) yıl içerisinde ortak marka veya garanti markasıyla aynı veya benzeri olan marka tescil başvuru, önceki hak sahiplerinin itirazı üzerine reddedilir. 7. Bir markanın yenilenmeme nedeniyle koruma süresinin dolmasından sonra iki yıl içerisinde aynı veya benzer markanın, aynı veya benzer mal veya hizmetler için yapılan tescil başvuru itiraz üzerine reddedilir. -35-

36 MARKA HAKKININ TÜKETİLMESİ (556 KHK. MD. 13) Tescilli bir markanın tescil kapsamındaki mal üzerine konularak, marka sahibi tarafından veya onun izni ile Türkiye de piyasaya sunulmasından sonra, mallarla ilgili filer marka tescilinden doğan hakkın kapsamı dışında kalır. Ancak marka sahibinin, malın piyasaya sunulmasından sonra, üçüncü kişiler tarafından değiştirilerek veya kötüleştirilerek ticari amaçlı kullanılmalarını önleme yetkisi vardır. MARKANIN KULLANILMASI ( 556 KHK MD. 14) Markanın, tescil tarihinden itibaren 5 (beş) yıl içinde, haklı bir neden olmadan kullanılmaması veya bu kullanıma beş yıllık bir süre için kesintisiz ara verilmesi halinde, marka iptal edilir. Marka kullanımı; Tescilli markanın ayırt edici karakterini değiştirmeden markanın farklı unsurlarla kullanılması. Markanın yalnız ihracat amacıyla mal ya da ambalajlarında kullanılması. Markanın, marka sahibinin izni ile kullanılması. Markayı taşıyan malın ithalatı. TESCİLLİ MARKA KULLANIMININ TİCARİ HAYATTA Kİ ÖNEMİ; İşletmelerin yurtiçi ve yurt dışındaki serbest dolaşımı ve satışı için süresiz pasaport görevi ile hata yapmayan koruma görevini yapmaktadır. Gümrüklerde ve pazarda mallara el konamaz, taklit edenlere tescil hakkı sebebiyle engel olunabilmektedir. Marka Sınai Mülkiyet hakkı olarak, mirasa, satış ve devir, rehin, haciz, teminat vb. işlemlere konu olabilen sınai bir haktır. Bir markanın tescilsiz olması halinde yurt içi ve yurt dışındaki malların hiçbir garantisi yoktur. Her an benzer bir tescilli marka sahibi tarafından toplattırılabilir, gümrüklerde el konulabilir, maddi veya manevi tazminat ve ceza davaları ile marka sahibi cezalandırılabilir. -36-

37 Bu özellikleri ile marka, pazara sürülen malın sahibidir, kılavuzudur, taşıyıcısıdır, koruyucusu ve güven kaynağıdır. Malın bulunabilmesi için değişmez adresidir. Sonuç olarak bir işletmenin malları veya hizmeti markasız olamaz ve marka da tescilsiz olmamalıdır. MARKANIN İTİBARI VE FİRMA İÇİN ÖNEMİ: Markanın itibarı, tüketicinin satın alma kararına etki eden öncelik etkisidir. Kişide yaşanan bu itibar, toplumda markanın genel itibarı oluşturur. Firmalar itibarlı markaları sebebiyle satış sıkıntısı çekmeden pazarlama yapabilirler. Ancak hiçbir firma, tüketicinin tercih arzusunu olumsuz etkileyecek ürün ve hizmet kalitesinden ödün vermez. Markanın itibarının ana sebebi buna dayanır. Markanın itibarı hatırlanma oranının yüksekliğidir. Kısa sürede çok etkili reklam yapan bir markanın hatırlanma oranı yüksek -37-

38 olabilir. Ancak tüketici, marka bilinci ile satın alma kararı verirken kalite ve hizmet unsurlarını dikkate alarak karar verir. Kısa sürede meşhur olan markaların, yine kısa sürede ortadan kalktıkları görülmektedir. Mal ve hizmet kalitesini kanıtlamamış, hizmeti tüketiciye yakın planda vermeyen markaların itibar seviyesi düşük kalacaktır. Markaların itibarı, büyük yatırım, zaman, emek harcanarak kazanılır. Halen Coca Cola, Arçelik gibi markaların uzun yılların sonunda şimdiki itibarını kazanmaları güzel örneklerdir. Markaların itibar kaybı bir anda olabileceği gibi mal ve hizmet kalitesinin, uygun fiyat politikasının olumsuzluğu ile zaman içinde geri dönmemek üzere kayıp olabilir. Sonuç olarak markanın itibarı firmanın itibarı olup bu durum aynı zamanda hem firmanın hem de ülkenin kazancıdır. MARKANIN BAŞVURU SAHİPLERİNE TANINMIŞ OLDUĞU HAKLAR ( 556 KHK. MD.62) Marka hakkına tecavüz fiillerinin durdurulması, Tecavüzün giderilmesi ve maddi ve manevi zararın tazmini, Marka hakkına tecavüz dolayısı ile üretilmesi veya kullanılması cezayı gerektiren eşya ile bu eşyaları üretmeye -38-

39 yarayan araç, cihaz, makine gibi vasıtalara el koyulması talebi, El konulan ürünler üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınması, Marka hakkına tecavüzün devamını önlemek üzere tedbirlerin alınması, özellikle el koyulan ürünlerin ve araçların üzerindeki markaların silinmesi veya marka hakkına tecavüzün önlenmesi için kaçınılmaz ise imhası talebi, Marka hakkına tecavüz eden kişi aleyhine verilen mahkeme kararının, masrafları tecavüz eden tarafından karşılanarak, ilgililere tebliğ edilmesi ve kamuya yayın yoluyla duyurulması. MARKADA HAKSIZ REKABET HALLERİ: Kötüleme Gerçeğe aykırı ve yanıltıcı bilgi verme Karışıklığa yani iltibasa yol açma Bir başkasının ticaret sırlarını ele geçirme İmalat ve ticaret sırlarından yararlanma İşin getirmiş olduğu kaidelilere uymama olarak sayılabilmektedir YILINDAN BU TARAFA MARKA TESCİL BELGESİ ALMIŞ İLLER ARASINDAKİ SIRALAMA: -39-

40 2006 yılında Tüm Türkiye de 81 ilde marka tescil belgesi alınmıştır. Toplam marka tescil belgesinin düzenlendiği 2006 yılında 30 il 100 adet ve üzeri marka tescil belgesi almış iken 51 il bu sayının altında kalmıştır. Afyonkarahisar iller sıralamasında 2006 yılında 24. sırada yer almakta iken ilk 3 sırasıyla İstanbul, Ankara ve İzmir olarak yer almıştır yılında Tüm Türkiye de 66 ilde marka tescil belgesi alınmıştır. Toplam marka tescil belgesinin düzenlendiği 2007 yılında 30 il 100 adet ve üzeri marka tescil belgesi almış iken 36 il bu sayının altında kalmıştır. Afyonkarahisar iller sıralamasında 2007 yılında 22. sırada yer almakta iken ilk 3 sırasıyla İstanbul, Ankara ve İzmir olarak yer almıştır yılında Tüm Türkiye de 72 ilde marka tescil belgesi alınmıştır. Toplam marka tescil belgesinin düzenlendiği 2008 yılında 30 il 100 adet ve üzeri marka tescil belgesi almış iken 42 il bu sayının altında kalmıştır. Afyonkarahisar iller sıralamasında 2008 yılında 25. sırada yer almakta iken ilk 3 sırasıyla İstanbul, Ankara ve İzmir olarak yer almıştır ve 2010 yıllarında tüm Türkiye deki genel marka tescil sayıları ve illere göre dağılımı değişmemiş 2008 yılın yakın rakamsal verilere ulaşılmış, Afyonkarahisar tüm iller içinde sırasıyla 28 ve 23. sınıflarda yer almıştır yılında Tüm Türkiye de 68 ilde marka tescil belgesi alınmıştır. Toplam marka tescil belgesinin düzenlendiği 2011 yılında 33 il 100 adet ve üzeri marka tescil belgesi almış iken 35 il bu sayının altında kalmıştır. Afyonkarahisar iller sıralamasında 2011 yılında 24. sırada yer almakta iken ilk 3 sırasıyla İstanbul, Ankara ve İzmir olarak değişmemiştir yılında 2010 yılından bu yıla devam eden toplam marka tescil sayısı olumlu bir artış göstererek olmuştur. 70 ilden firmaların marka tescil belgesi aldığı bu yılda 38 il 100 adet ve üzeri marka tescil sayısına ulaşmıştır. Afyonkarahisar 2012 yılı sıralamasında sırasını çok değiştirmemiş(24. sıra) ancak marka tescil belgesi sayısı 219 a ulaşmıştır. -40-

41 2012 YILINDA MARKA BAŞVURUSUNDA BULUNAN İLLERİN BAŞVURU SAYILARINA GÖRE SIRALANMASI 2012 yılında Tüm Türkiye çapında 74 ilde toplam adet marka başvurusu yapılmıştır. Toplam başvuru sayısının %79 u ilk 3 il arasında paylaşılmış olup sırasıyla bu iller İstanbul, Ankara ve İzmir dir. TPE den alınan veriler ışığında İstanbul da , Ankara da ve İzmir de adet marka başvurusu girişi gerçekleşmiştir. İlk 10 ilin yüzdelerine baktığımızda iller bazındaki rakamsal uçurum oldukça net bir şekilde görülebilir. Aşağıdaki grafikte 2012 yılı marka başvurularının ilk 10 il sıralaması yer almaktadır yılı Marka Başvuru Sayıları İlk 10 İl Sıralaması 1. İSTANBUL 2. ANKARA 3. İZMİR 4. BURSA İZMİR 3. 7% ANKARA 2. 9% İSTANBUL 1. 63% 5. GAZİANTEP 6. ANTALYA 7. KONYA 8. KOCAELİ 9. ADANA 10. DENİZLİ Afyonkarahisar ili 2012 yılı marka başvuruları ele alındığında 74 il içinde 26. sırada yerini almıştır. 11. sıradaki il ile 30.sıradaki illerin grafiksel görünümüne göre iller arasındaki marka başvuru rakamları birbirine yakın bir oranda oluşmuştur. -41-

42 Grafikte görüldüğü üzere 11. il %11 lik bir paya sahip iken 30. sıradaki ilin payı da %2 olarak belirlenmiştir. Rakamlar ve yüzdelik dilimler birbirinden farklı olsa bile yüzdesel uçurum fazla değildir. Afyonkarahisar ili ilk 30 il arasına girmeyi başarmış ve %3 lük bir pay ile Türkiye genelindeki payını oluşturmuştur. Aşağıdaki grafikte Afyonkarahisar ilinin sıralaması ve yüzdelik payı görülmektedir YILLARI ARASI MARKA BAŞVURULARI VE MARKA TESCİLLERİ HAKKINDA İSTATİSTİK BİLGİLER: -42-

43 yılları arası Marka Başvuru Sayıları Seri ile 2012 yılları arasındaki marka başvurularına baktığımızda 2006 yılı ile 2009 yılları arasında çok küçük değişikliklerin söz konusu olduğunu ve marka başvurularının ivmeli bir hareketinin olmadığını söyleyebiliriz. Bu periyot içinde rakamlar stabil kalmış ve kayda değer bir artış oluşmamıştır yılına gelindiğinde daha önceki yıllara göre çıtasına doğru bir ivme kazanılmış, 2011 yılında bu ivme daha da artarak başvuru sayısını adedin üzerine çıkarmıştır yılı toplam marka başvuru sayısına bakıldığında adedin altında bir rakam görünmesine karşın büyük bir rakamsal azalış söz konusu olmamıştır yılından bu yana var olan rakamsal veriler marka tesciline verilen önemin ve bu konudaki bilincin giderek arttığını göstermektedir. -43-

44 yılları Marka Tescil Sayıları Marka Tescil Sayıları Yıllar Seri 1 Marka Başvuru Sayıları ele alındığında görülen mevcut durum Marka Tescil Sayıları ele alındığında görülen durumdan biraz farklılık arz etmektedir yılları arasındaki Marka Tescil Belgesi almış başvurular göz önünde bulundurularak hazırlanan veriler ışığında ilk tablodan farklı bir durum göze çarpmaktadır. Marka Başvurularının yıllar arasındaki dağılımında 2010 yılından sonra bir artış görülmekte iken Marka Tescil Belgesi almış başvuru sayılarının aynı seyirde olduğunu söylemek mümkün değildir yılı ile 2011 yılları arasında Marka Tescil belgesi sayılarında aynı oransal azalış ve artışlar göze çarpmaktadır yılından sonra adedin üzerine çıkan rakamsal bir durum ile Marka Tescil Belgesi Sayılarında göze çarpan bir artış söz konusu olmuştur yılları arasındaki Marka Başvuru Sayıları ve Marka Tescil Belgesi Sayılarının verileri bize başvuruların aynı doğru orantıyla tescil edilmediğini göstermektedir. Bu durum her marka başvurusunun öncelikle vekil tarafından ön araştırmasının sağlıklı bir şekilde yapılmasını ve ardından marka başvurusunun riskli olup olmadığına göre daha ince detaylar ışığında ele alınmasının gerektiğini göstermektedir. Marka yaratma ve ön araştırma sanıldığının aksine oldukça önemli aşamalardır. Bu aşamayı sorunsuz tamamlayan markalar, başvuru sonrasında TESCİL edilebilirlik yolunda sağlam adımlarla ilerlemektedir. Yukarıda bahsettiğimiz farklılık yani Marka başvuru sayılarının Marka Tescil sayılarından fazla oluşu her markanın tescil -44-

45 edilmediğini, tescile giden başvuru süreci içinde önemli aşamaların ve süreçlerin var olduğunu, bu aşamalardan sorunsuz geçebilmenin ise konunun uzmanlarıyla çalışmak olduğunu vurgulamaktadır. Aksi halde 2012 yılı verilerine göre civarındaki başvurudan sadece adedinin tescil edilmesi durumu içindeki uçurum gittikçe büyüyecektir. İllere Göre Afyonkarahisar ın Marka Başvurusu Sayılarına Göre Sıralaması YILLAR Türkiye Marka Başvuruları Sayısı Afyonkarahisar ili Marka Başvuruları Sayısı yılları arasında Türkiye Genelinde ve Afyonkarahisar ilinde yapılan toplam marka başvurularına ait veriler yukarıdaki tabloda görülmektedir ile 2012 yılları arasındaki marka başvurularına baktığımızda 2006 yılı ile 2009 yılları arasında çok küçük değişikliklerin söz konusu olduğunu ve marka başvurularının ivmeli bir hareketinin olmadığını söyleyebiliriz. Bu periyot içinde rakamlar stabil kalmış ve kayda değer bir artış oluşmamıştır yılına gelindiğinde daha önceki yıllara göre çıtasına doğru bir ivme kazanılmış, 2011 yılında bu ivme daha da artarak başvuru sayısını adedin üzerine çıkarmıştır yılı toplam marka başvuru sayısına bakıldığında adedin altında bir rakam görünmesine karşın büyük bir rakamsal azalış söz konusu olmamıştır. -45-

46 2010 yılından bu yana var olan rakamsal veriler marka tesciline verilen önemin ve bu konudaki bilincin giderek arttığını göstermiştir. Afyonkarahisar ili Marka Başvuruları Sayısı Marka Başvuru Sayıları Yıllar Afyon ili Marka Başvuruları Sayısı Yukarıdaki grafik yılları arasında Afyonkarahisar ilinin Marka Başvuru Sayılarını göstermektedir. Afyonkarahisar ilindeki marka başvuruları yılları arasında aynı oranda artış ve azalışlar yaşayarak değişiklik göstermiştir. Bu yıllar arasında Başvuru sayıları adet bandında hareket etmiş, ancak 2010 yılından sonra gözle görülür bir artışla 2011 yılında yükselmiştir. Bu yıldaki Afyonkarahisar ili Marka başvuru sayısı 384 adet olup, 2012 yılında bu rakam 69 adet marka firesiyle 315 adede gerilemiştir. İLLERE GÖRE AFYONKARAHİSAR IN MARKA TESCİLLERİNDEKİ SIRALAMASI Yılları Afyonkarahisar İli Marka Tescil Sayıları marka tescil sayıları

47 yılları arasında Afyonkarahisar ilindeki marka tescillerinin rakamsal verilerine bakıldığında 2006 yılında başlayan yükseliş 2007 yılından sonra gözle görülür bir düşüş ile 130 seviyelerine gerilemiştir ile 2011 yılları arasında küçük dalgalanmalar eşliğinde marka tescil sayıları bandında seyretmiştir yılından sonra hızlı bir ivme yakalayan marka tescil sayısı 200 bandının üzerine çıkarak seviyelerinde bir sayıya ulaşılmasını sağlamıştır. Afyonkarahisar iller sıralamasında 2006 yılında 24. sırada yer almakta iken 2007 yılında 22., 2008 yılında 25., 2009 yılında 28., 2010 yılında 23., 2011 ve 2012 yıllarında 24. sırada yer almıştır ve 2012 yıllarındaki Marka tescil sayısındaki artış başvuru sayısındaki düşüşle kıyaslandığında olumlu bir seyir izlemektedir yılında 219 adet marka tescil sayısına ulaşılırken marka başvuru sayısı 315 adet olmuştur. Marka başvuru sayısı ile Tescil sayıları arasındaki bu farklılıklar markaların başvurudan tescile kadar olan aşamaları içinde bazen tescil sürecinin marka başvurularına gelen itirazlardan dolayı gecikmesinden, çoğunlukla da sağlıksız bir marka yaratma ve ön araştırma sürecinden kaynaklanmaktadır. -47-

48 AİLE ŞİRKETLERİNDE BİR MİRAS NASIL OLUŞUR? Büyüyen ve gelişen iş hayatında ülkeler, devletler, toplumlar, bireyler, işletmeler, hayatta kalabilmek için değişimi takip etmekte, kendilerini yaşadıkları çevreye entegre etmek adına gelişme programları uygulamaktadırlar. Dünyada 60 lı yıllarda yoğun biçimde kendini hissettirmeye başlayan rekabet ortamı, bu tarihten günümüze işletmeleri yaşamlarını sürekli kılabilme sürecinde pek çok arayışa ve yeniliğe itmektedir. -48-

49 Dünyada ve Türkiye de küçük ve orta ölçekli şirketlerin önemli bir kısmı aile şirketi özelliklerine sahiptir. Strateji geliştirme alanında önemli bir kişi olan Benght Karlöf e göre aile işletmesi kavramına mülkiyeti açısından bakarak ailenin servetini dağıtmamak üzere kurulmuş olan özel bir işletme biçimidir (Karlöf, 1993: 218). Tanımından da görüleceği üzere aile işletmesi, özellikle mirasın taksim edilmesi sonucu malların parçalanmasını önlemek veya aile başkanının hayatta olduğu dönemdeki iktisadi düzeni devam ettirmek ve böylelikle aile topluluğunu başkanın ölümü sonucu mali sıkıntı ve sarsıntılara uğratmamak amacı ile kurulan ortaklıktır. Aile şirketi kurulur iken hedef, işletmenin devamlılığını teminat altına alabilmek ve bu devamlılık için de başarılı yönetim kadrosuna sahip olma düşüncesi olmalıdır. Başlangıçta göz kamaştırıcı şekilde kurulan şirketlerin, kötü yönetim sebebiyle devamlılığını sağlayamadığı görülmektedir. Bu nedenledir ki aile işletmesi olarak kurulan şirketlerin %70 ikinci kuşağa, %90 ı üçüncü kuşağa geçemeden yok olmaktadır. Bu duruma neden olarak aile -49-

50 şirketlerinin kurumsallaşamaması ve buna bağlı olarak da markalaşamamasıdır. Kurumsallaşma Aynı Zamanda Şirketin Gelecekteki Teminatı Ve Devamında Oluşan Markalaşma Şirketin İmajı Olarak Kabul Edilmelidir. Kurumsallaşma, tekrarlanan eylemlerin ve alışkanlıkların topluluklar içerisinde standart hale gelmesi ya da uyulması gereken kurallar anlamı taşır. Örneğin, bir işletmenin iş görenlerinin birbirlerine hitap ve selamlaşma biçimleri, ödüllendirme ve cezalandırma yöntemleri, karar alma biçimleri, müşterilerle diyalog kurma biçimleri vb. eylemler ve davranış tarzları kurumsallaşma olarak ifade edilebilir. Diğer bir şekli ise kurumsallaşmada en önemli ilke çalışanlar arası bağı güçlendirmek iken, aile şirketlerinin doğasında olan duygusal bağı negatif olarak görmektir. -50-

51 MARKALAŞMA,, tüketici gözündeki ve hafızasındaki algılamanız ve kimliğinizdir. Bu kimlik, uzun bir zaman sürecinde oluşur, marka isminiz, ürün ya da hizmet kaliteniz, hizmet prensipleriniz, müşterilerinizi ikinci kez sizin ürününüzü ya da hizmetinizi almaya iten imajınız bu tanımın temellerini oluşturmaktadır. Yani markalaşma bu tanımıyla tüketiciye verdiğiniz tüm ürün ve hizmet kalitesinden tutun da şirketinizin hayat görüşüne kadar geniş bir yelpazeye yayılmış bir simgedir aslında. Son yıllarda şirketlerin büyümesi ve kurumsallaşmasında aile şirketi olmaları sanki bir zaafmış gibi gösterilmektedir. Ancak dünyadaki en büyük ve başarılı şirketlerin % 40 ının aile şirketlerinden oluşmaktadır. Zira aileyi bir arada tutan duygu, sevgi, ilişki, birlik beraberlik ve destek olan temel kavramlardır. Söz konusu bu durum işletme bazında bakıldığında ise; duygu ve sevginin yerini AKIL, ilişkilerin yerini SONUÇLAR, birlik ve beraberliğin yerini ise REKABET almalıdır. Hal böyle olunca günümüzde ayakta kalabilen aile şirketlerine bakıldığında zamanın hızlı ve etkili değişim şekline uyum sağlayabilen yani organizasyon el değişimin ve bu değişim -51-

52 doğrultusunda vizyon ve hedefleri belirlemiş olması ile birlikte kurumsallaşmış şirketler olduğu göze çarpmaktadır. Bu durum aynı zamanda değişimin en büyük unsuru olup teknolojik kapasite de şirketleri pazarda avantajlı duruma geçebilmelerini sağlamaktadır. En nihayetinde ayrı bir kimlik kazanan şirket yaratıcılıklarını ve yeniliklerini ön planda tutarak sağlam adımlar ile MARKALAŞMA YOLUNDA ilerlemekte ve MARKALARINA DEĞER KATMAKTADIRLAR. Kurumsallaşma fonksiyonunun diğer unsuru MARKALAŞMA YOLUNDA ki amaçlar ve hedeflerdir. Amaçlar şirketin ulaşmaya çalıştığı genel sonuçlar iken hedefler de amaçlara ulaşmak için gerekli olan ara dönemdeki aşamalardır. Amaçlar işletmenin planlarına yol gösteren birer unsur oldukları gibi hedeflere ne ölçüde ulaşıldığını yönetime bildiren birer aracı görevini de üstlenir. Kurumsallaşma düzeyleri yüksek Aile Şirketleri MARKALAŞMA YOLUNDA planlama fonksiyonu icra eder iken bilimsel veri toplama, işleme ve değerleme tekniklerinden yararlanmaktadırlar. Kurumsallaşma düzeyi yüksek işletmelerde planlama fonksiyonu icra edilirken yeni amaç ve hedefler ve uygulamalar bu doğrultuda gerçekleştirilirken diğer Aile Şirketlerini başarı ve başarısızlık nedenleri,iş ve aile değerleri, aile bireyleri ve profesyoneller arasındaki ilişkiler, aile bireylerinin işteki yeterlilikleri, profesyonel yöneticilerin şirketteki kariyerleri, mülkiyetteki değişim ve bu değişimin nedeni ile sağlıklı büyüme şekilleri göz önünde bulundurulur. Bu noktada belirtilmesi gereken husus iş ve aile ile ilgili amaçların birbirlerinden farklı olduğu ancak bu iki farklı amaç sistemini bütünleştiren şirketlerin kurumsallaştığıdır. -52-

53 Ülkemizdeki şirketlerin % 90 ını aile şirketleri oluşturuyor. Bu aile şirketlerinden markalaşabilen şirket sayısına baktığınızda bu rakamın çok düşük olduğunu görüyorsunuz. Böyle önemli bir potansiyelin kullanılamamasının nedenleri nelerdir? Aile şirketleri neden markalaşamıyor? 1) Vizyon eksikliği: Aile şirketlerini yönetenlerin büyük bir kısmı ilk kuşak. Yani aile şirketini kuranlar. Bu kısım genelde kendiişlerini yapmış dışarıda yeterince tecrübe edinmemiş kişiler oluyor. Bunun yanında 1. Kuşakta aile büyüklerinin sözleri çok önemlidir ve ticaret onlardan öğrenilen çevresinde yapılır. Dünya o kadar hızlı değişiyor ki bu değişime ayak uyduramayanlar geride kalıyor. Değişime ayak uydurabilmek için vizyonunuzun geniş olması gerekiyor. Marka olmayan aile şirketlerinin en büyük sorunu vizyon. Yani ne yapacaklarını, nereye gideceklerini bilmiyorlar. Ellerinde yeterli strateji ve yol haritası yok. Böyle olunca da belirli aşamaya geliyor, ondan sonra tıkanıyorlar. 2) Yetki devredememe: Aile şirketlerinde, ailenin büyükleri ya da şirketi kuranlar kontrolü elden bırakmayı istemiyorlar. Sorumluluğu paylaşabiliyorlar ama yetkiyi paylaşmaya yanaşmıyorlar. Böyle -53-

54 olunca da şirketi yönetenlerin elinde bol sorumluluk az yetki oluyor. Kendi başlarına karar alamıyorlar. Her kararda danışmak zorunda kalıyorlar. Şirketi kuran kişilerin çoğu çocuklarının şirkette yer almasını, sorumluluk almasını istiyor. Ama yetkilerinizden bir kısmını verin dediklerinde buna yanaşmıyor, ben daha gencim emekli olmadım diyorlar. Yetki devri, profesyonellerin işin başına geçirilmesi fikri emeklilik olarak adlandırılabiliyor. 3) Ego savaşları: Aile şirketleri hızlı büyüyen şirketler. Çünkü çalışanların bir kısmı ilk aşamada aile fertlerinden oluşuyor. Böyle olunca da işi daha fazla sahipleniyorlar. Para yerine işi iyi yapmaya odaklanıyorlar. Buraya kadar güzel. Ama sonrası bazen sıkıntılı oluyor. Aile şirketlerinde başarı arttıkça sorunlar ortaya çıkıyor. Şirket belirli aşamayı geçtikten, ismi duyulmaya başlandıktan sonra karşımıza bir sorun çıkıyor? Bu başarının mimarı kim? Eğer bu konuda kendi içlerinde bir anlaşma yoksa herkes başarıdan pay almaya çalışıyor. Egolar, karşı karşıya geliyor. Ego savaşları yaşanmaya başlıyor. Bu şirketi buraya ben taşıdım cümleleri duyulmaya başlanıyor. Bir gazeteye röportaj verilecek olsa kimin konuşacağı sorun oluyor. Çünkü başarının sahiplenilmesi kolay ama paylaşımı çok zordur. Ödül alındığında sahneye kimin çıkacağı önemlidir. 4) İç çekişmeler: Büyüyen şirketin diğer bir sorunu da aile içi çekişmeler. Bu iç çekişmeler ilk başlarda, şirket çok para kazanmazken olmuyor. Para kazanılmaya başlandıkça aile fertleri birbirinin yaşamlarını izlemeye, kıskanmaya, eleştirmeye başlıyor. Hele bir de aileye dışarıdan gelinler gelmeye başlayınca bu iç çekişmeler iyice artmaya başlıyor. Onların şöyle güzel evi var bizim niye yok? Kardeşin eşine yeni araba almış sen neden almıyorsun? -54-

55 Şirket sizin değil mi neden onlar daha çok harcıyor? En çok söylenen sözler haline geliyor. Aile şirketleri ülkemizin geleceği için çok önemli. Markalaşma yoluna girmeleri ve bu yolda ciddi adımlar atmaları oldukça gerekli. Ama bu yola girme aşamasında bu tür sorunlar yaşanabiliyor. Bu sorunların yaşanmadığı oldukça başarılı aile şirketleri de var. Onlar ise marka olma yolunda ciddi mesafeler kaydetmiş oluyorlar. Sonuç itibariyle aile şirketlerinin kurumlaşarak belirli bir amaçlara ulaşmaları için; Aile Anayasasının Oluşturulması Etik Değerler ve Davranış Kurallarının Oluşturulması Yönetim Kurulu, Rolleri ve Çalışma Esaslarının Belirlenmesi Hissedarlar ile İlgili Politika ve Prosedürlerinin Oluşturulması Gelecek Neslin Analizi ve Gelişim Planlarının Oluşturulması Aile Şirketlerinin Sürdürülebilirlik Planının Oluşturulması.. esaslarına gerekli özeni ve hassasiyeti göstermeleri ve aynı zamanda şirketin temel noktasında ulaşılması gereken amaçları ile MARKALAŞMA YOLUNA uzanan maddi ve manevi kaynakların uyumlu ve etkin halde kullanılabilirliğinin sağlanması gerekmektedir. -55-

56 Unutmayınız Ki 556 Sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin İlgili Hükümlerince Markaların Da Miras Ve Veraset Yolu İle İntikali Mümkündür Bir Miras Bırakmak İçin Markanızın Geçmişi, Çağa Uyumu Ve Kalıcılığından Uzaklaşmamak Gerekmektedir. -56-

57 MARKA ŞEHİR OLMAK: Her kent veya bölge Marka Şehir olabilir. Marka kavramında ürünün kendisi kadar, sunuluş şekli de önemlidir. Bu da ürüne bir kişilik kazandırır. Marka şehri olgusu da, strateji, yöntem ve tekniklerin kentler için kullanılması anlamına gelir. Burada en önemli unsur güvendir. Çünkü hedef kitle ile kent arasında bir bağ kurulmalıdır. Marka şehri, ziyaretçilerine ve yatırımcılarına güven verir. Marka şehri olabilmek için öncelikle farklı fikirlere sahip olmak gerekmektedir. Sunulan ürünleri farklı ve benzerlerinden daha etkili yöntemlerle kitlelere tanıtabilmek ilk aşamada önemlidir. Ön plana çıkarılan değerlerin her zaman yeni bir anlayış içermesi şart değildir. -57-

58 Afyonkarahisar İlimiz mermer tesisleri ile 2012 yılı itibariyle büyüklü küçüklü 356 mermer işletmesinin faaliyet gösterdiği, zengin ve kaliteli mermer yataklarının işletilmesi ve işlenmesi, sektörün hızla gelişmesini sağlamıştır. Afyonkarahisar İlimiz gıda sektörünün başında gelen et, süt ürünleri, şekerleme sektörlerinde de gelişmiş durumdadır. Özellikle kaymaklı kadayıfı ve Afyon lokumu meşhurdur. Bunun yanında sucuk da diğer önemli gıda maddesidir. Ayrıca patates ve yumurta üretiminde de adını duyurmuştur. Hedef kitleler için istikrarlı geliştiği de gözlenmektedir. Afyonkarahisar konumuna ve nüfusuna oranla çevresindeki illere göre daha az sanayileşmiş durumdadır. Kalkınmada öncelikli yöre kapsamına girmesine rağmen ciddi bir yatırım almamıştır. Bu durum tüketiciler ve rakipler tarafından sessizce takip edilmektedir. -58-

59 Afyonkarahisar İlimiz aynı zamanda Ömer-Gecek, Hüdai, Heybeli ve GazlıGöl termal alanları Kültür ve Turizm Bakanlığınca Termal Turizm Alanı olarak ilan edilmiştir. Bu kapsamda son yıllarda termal turizme yönelik olarak özel sektör tarafından birçok otel ve konaklama yerleri yapılarak hizmete girmiştir. -59-

60 Hal böyle olunca sizce Afyonkarahisar İlimiz önemli, sevilen bir marka şehir olmayı bugün mü hak ediyor, yarın olsa da olur mu? Zira Marka Şehri olmanın avantajları ise; Kentin GSMH si artar, Daha çok iş istihdamı yaratılır, Daha fazla turist ve ziyaretçi gelir, Kongre, konferans ve fuar merkezi bir kent olursunuz, Otel odaları değerine satılır, Daha fazla doğrudan yabancı sermaye yatırımcısı gelir, Kentin gelir kalitesini yükseltecek olan modacı, tasarımcı, yazar, sanatçı, müzisyen, bilişimci, girişimciler gibi Yaratıcı meslek sahipleri kentte yaşamaya ve çalışmaya başlarlar, Özgüven artar ve şehrimle gurur duyuyorum duygusu yükselir, Kentinizde veya ülkenizde üretilen ürünlere güven duygusu artar ve satışları yükselir, -60-

61 Kentinizdeki tarihi, kültürel zenginlikler ve altyapı yatırımları ancak Marka Şehir olursanız hayat bulmuş olurlar ve gelire dönüşürler, Markalaşmak, geleceğe güvenle bakmanızı sağlar. MARKALAŞMA konusunda başka bir adım ise Afyonkarahisar İlimizin Avrupa Birliği Komisyonuna AFYON SUCUĞU ve AFYON PASTIRMASI olarak et sektöründe ki ve il ile özdeşmiş olan ürünlerinin müracaatını yaparak coğrafi değerlerinin markalaşmasına öncülük etmiş bulunmaktadır. Söz konusu bu önemli girişim gerek Afyonkarahisar gerekse diğer illere örnek teşkil etmiş markalaşmada yepyeni bir çizgi oluşturmuştur. Ekonomik cazibenin arttırılması marka olma yolunda önemli adımlardan biridir. Ekonomik büyüme içinde olan kentler, her zaman diğerlerinden daha fazla alıcı, satıcı ve turisti kendine çeker. Marka olmaya aday bir şehrin, tüm eksiklerini de tamamlamış olması şart değildir. Önemli olan bulunduğu coğrafyada ses getirecek ürünlerini ortaya çıkarmak ve etki yaratan adımlar atabilmektir. -61-

62 Ziyaretçilerin merak duygularını her zaman canlı tutabilmektir. Bugün harika ve doğal olanaklara sahip olup da marka olamayan şehirler olduğu gibi sıradan imkânlarıyla, ön plana çıkardıkları çarpıcı ürünleriyle marka olup, büyük ölçekte ekonomik değer yaratan marka şehirler de vardır. Zaman içerisinde değerlerini koruyabilen şehirler, sahip oldukları ürünleri rakiplerinden daha yüksek fiyata arz etme imkânına sahip olurlar. Bu şekilde tanıtım amacıyla yapılan harcamalarında karşılığı alınmış olur. -62-

63 Proje Kapsamında 250 adet anket çalışması ile Afyonkarahisar ilinde 4 sektörde (Et, Süt, Şekerleme, Mermer) Markalaşma konusunda başarılı olan veya olamayan 10 firma belirlenmiştir. Ayrıca yapılan anket çalışması sonucu marka konusunda ortaya çıkan veriler ve analiz sonuçları aşağıdaki gibidir. -63-

64 ABİGEM 2013 Doğrudan Faaliyet Destek Programı KOBİ lerin Rekabet Güçlerinin Arttırılmasına Katkı Sağlamak İçin Temel Markalaşma Rehberinin Hazırlanması Projesi Soru 1-Sizce Marka nedir? ANKET SORULARI Soru 2-Afyonkarahisar İlimizde et sektöründe aklınıza gelen ilk 10 firma hangileridir? Firmalar belirlenmiştir. Anket çıktıları sonucu belirlenen firmalar ile markalaşma ile ilgili görüşmeler yapılmıştır. Soru 3-Afyonkarahisar İlimizde süt sektöründe aklınıza gelen ilk 10 firma hangileridir? -64-

65 Firmalar belirlenmiştir. Anket çıktıları sonucu belirlenen firmalar ile markalaşma ile ilgili görüşmeler yapılmıştır. Soru 4-Afyonkarahisar İlimizde şekerleme sektöründe aklınıza gelen 10 firma hangileridir? Firmalar belirlenmiştir. Anket çıktıları sonucu belirlenen firmalar ile markalaşma ile ilgili görüşmeler yapılmıştır. Soru 5-Afyonkarahisar İlimizde mermer sektöründe aklınıza gelen 10 firma hangileridir? Firmalar belirlenmiştir. Anket çıktıları sonucu belirlenen firmalar ile markalaşma ile ilgili görüşmeler yapılmıştır. Soru 6-Afyonkarahisar İlimizde markalaşma konusunda yeter kadar bilgi aktarımı sizce yapılıyor mu? (Görsel basın, yazılı basın, seminer, panel vs.) -65-

66 Soru 7-Ürün ve hizmet alımlarınızda nelere dikkat edersiniz? % % Soru 8-Kaliteli ürün size neyi ifade etmektedir? % % -66-

67 Soru 9-Ürün veya hizmete göre marka yaratmak sizce ne anlamını taşımaktadır? Soru 10-Afyonkarahisar İlimizde et, süt, şekerleme, mermer sektörlerinde ki markalar sayı olarak sizce yeterli midir? -67-

68 Soru 11-Afyokarahisar İlimizde aile şirketlerinin sayısı sizce hangi oranlardadır? Soru 12-Aile şirketlerinde oluşan markalar yeni kuşak tarafından sizce yeter kadar korunabiliyor mu? 80 % % 0 Evet Kısmen Hayır -68-