zlandırıcı Merkezi Projesi: Hedefler, İlk Adım m ve Yol Haritası

Transkript

1 Türk HızlandH zlandırıcı Merkezi Projesi: Hedefler, İlk Adım m ve Yol Haritası Prof. Dr. Ömer Yavaş Ankara Üniversitesi Ö.. Yavaş 1

2 İçindekilerindekiler THM Projesinin Amacı Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları Türk HızlandH zlandırıcı Merkezi (THM) Projesi Bölgesel SI Projeleri YUUP AşamasA aması Kızılötesi SEL (IR FEL) Sonuç Ö.. Yavaş 2

3 Amaç... Ülkemizde parçac acık k hızlandh zlandırıcılarını kullanarak temel ve uygulamalı bilimlerde araştırma rma-geliştirme (Ar-Ge Ge) yapılmas lmasını ve gerekli eğitim e ortamını sağlayacak, ilgili alanlarda dünya d ile bütünleb nleşmiş ulusal boyutta bir hızlandırıcı merkezinin ilkini tasarlamak ve bir noktadan başlayarak hayata geçirmek. Böyle bir merkez ülkemizde hızlandh zlandırıcılara lara dayalı; Deneysel Parçac acık k Fiziği i ve Nükleer N Fizik araştırmalar rmalarının yanısıra ra, Sinkrotron Işınımı (SI), Serbest Elektron Lazeri (SEL), Nötron N ve Müon demetleri ile araştırma rma ve geliştirme çalışmalarının n yapılmas lmasını mümkün n kılacaktk lacaktır. Ö.. Yavaş 3

4 Ülkemizin Öncelikli Araştırma rma Alanları (BTYK Kararları) İletişim im teknolojileri* Esnek üretim retim ve otomasyon teknolojileri* Uzay ve savunma sanayii* Gen mühendislim hendisliği i ve Biyoteknoloji* GAP ve enerji yatırımlar mları* Çevre evre dostu teknolojiler* * THM SR ve FEL demetleri, nötron n ve müon arenaları... Ö.. Yavaş 4

5 Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları Lineer HızlandH zlandırıcılar lar (Linak( Linak) Dairesel HızlandH zlandırıcılarlar - Betatron - Mikrotron - Siklotron - Sinkrotron - Depolama Halkası Ö.. Yavaş 5

6 Hızlandırıcı Teknolojileri Parçac acık k kaynakları RF mühendislim hendisliği Malzeme mühendislim hendisliği Süperiletken magnet ve kaviteler Soğutma teknolojileri Yüksek gradyenli alanlar Yüksek yoğunluklu unluklu demetler Düşük k vakum teknolojileri Dedektör teknolojileri Magneto-optik optik Ö.. Yavaş 6

7 Hızlandırıcıların n Kullanımı Parçac acık k Fiziği i (YEF) Nükleer Fizik (NF) İkincil Demetler Nötron Kaynağı Sinkrotron Işınımı Serbest Elektron Lazeri İyon İmplantasyonu ~250 Alt Alan... Radyoterapi, Nükleer N Tıp, T Malzeme Bilimi Yarı İletkenler Gıda MühendisliM hendisliği Kimya Biyoloji Jeoloji Arkeoloji Savunma sanayii Maden Sanayii Enerji Üretimi (EA) Ö.. Yavaş 7

8 Dünyadaki HızlandH zlandırıcıların n Dağı ğılımı İyon İmplantasyonu ve Yüzey Y Modifikasyonu : 7000 Endüstriyel Uygulamalar : 1500 Radyoterapi : 5000 İzotop Üretimi : 200 Sinkrotron Işınımı ve FEL : 100 Parçac acık k Fiziği i ve Nükleer N Fizik : 120 Hadronterapi : 25 Diğer er : 1000 ~ Parçac acık k HızlandH zlandırıcısı Ö.. Yavaş 8

9 Global View of Accelerator Technology JLab High Gradient CERN CESR DESY/TESLA TU Darmstadt JLab KEK LANL FNAL ANL Peking University Center for Advanced Technology, Indore CEA Orsay CEA Saclay INFN Genoa INFN Legnaro INFN Milan Australian National University Ö.. Yavaş 9

10 Dünyadaki Sinkrotron Işınımı Kaynaklarının n Dağı ğılımı Ö.. Yavaş 10

11 Ö.. Yavaş 11

12 TÜRK HIZLANDIRICI MERKEZİ 20 YıllY llık k Yolculuk : Fizibilite : 2005: İçerik Tasarımı : 2010: Teknik Tasarım m ve IR SEL Lab.. (YUUP( YUUP) : 2017: Parçac acık k Fabrikası,, SI, SEL ve Proton HızlandH zlandırıcısı Dünya Standartlarında İlk Türk HızlandH zlandırıcı Merkezi Tamamlanmış Olacak! Turkic Accelerator Center (TAC) Ö.. Yavaş 12

13 Projenin Önceki AşamalarA amaları I. Aşama: A Fizibilite Raporu (FR) ( , 7 kişi) i) Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları:türkiye de Neler Yapılmal lmalı (Ankara Ü.. ve Gazi Ü.) Yürütücü: : Prof. Dr. S. Sultansoy Doç.. Dr. Ö.. Yavaş Ö.. Yavaş 13

14 Projenin Önceki AşamalarA amaları II. Aşama: A İçerik Tasarımı Raporu (İTR)( TR) 1. Türk HızlandH zlandırıcı Merkezinin Genel Tasarımı (Ankara Ü.. ve Gazi Ü.) ( , 2005, 18 Kişi) i) Yürütücü: Prof.Dr.. S. Sultansoy 2. Sinkrotron Işınımı ve Serbest Elektron Lazeri Üretimi ve Kullanımı İçin Genel Tasarım (Ankara Ü.) ( , 2005, 12 Kişi) i) Yürütücü: : Prof. Dr. Ö.. Yavaş Ö.. Yavaş 14

15 Yol Haritası : İlk Adım m (Fizibilite) : İkinci Adım m (CDR) : Üçünc ncü Adım m (Test Lab.&TDR) TAC Test Lab.. (IR FEL) TAC Teknik Tasarım m Raporu (TDR) : Son Adım m (TAC( TAC ın Kurulumu) 3. Nesil Sinkrotron Işınımı (SI) Tesisi 4. Nesil SASE Serbest Elektron Lazeri (SEL) Elektron-pozitron çarpıştırıcısı (Parçac acık k Fabrikası) 100 MeV ve 1 GeV enerjili proton hızlandh zlandırıcıları Ö.. Yavaş 15

16 TAC Kompleksinin Şematik Görünümü (Fizibilite Raporundan) Ö.. Yavaş 16

17 TAC Charm Fabrikası Parametreleri Parameter e - -linac e + -ring Energy, GeV Particles per bunch, β function at IP, cm Normalized emittance, μm rad Bunch length, cm Transverse size at IP, μm Beam-beam tune shift Collision frequency, MHz 30 Luminosity (H D L) cm -2 s -1 Ö.. Yavaş 17

18 TAC Charm Fabrikasının n Yeri e + -e - Colliders: Past, Present and Future L (cm -2 s -1 ) L (cm -2 sec -1 ) SUPER FACTORIES KEK B and PEP II DAFNE2 DAFNE VEPP2000 DORIS BEPC VEPP2M BEPCII CESRc ADONE TAC SPEAR KEK B PEP II CESR VEPP4M TRISTAN PETRA LEP GLC FACTORIES COLLIDERS E cm (GeV) E (GeV) 6 from D. Asner Status of BES (TAC is added) Ö.. Yavaş 18

19 Ö.. Yavaş 19

20 THM Işınım Kaynakları Sinkrotron Işınımı (3. nesil SI) Serbest Elektron Lazeri (4. nesil SEL) Ö.. Yavaş 20

21 Işınım m Kaynakları Average brilliance of X-ray sources Ö.. Yavaş 21

22 Işınım m Kaynakları Ö.. Yavaş 22

23 Magnet Çeşitleri ve Spektrumları Ö.. Yavaş 23

24 THM Pozitron Sinkrotronu Horizontal plan view [X-Y plane] Horizontal plan view [X-Y plane] Örgü: DBA Grid size [m] Boy. (m) K (1/m 2 ) ρ (m) B (T) B' (T/m) Q BD Q Grid size [m] Q Ö.. Yavaş 24

25 THM Sinkrotron Işınımı Ö.. Yavaş 25

26 THM SI Parlaklıklar kları Ö.. Yavaş 26

27 Sinkrotron Işınımının Uygulama Alanları Foton Enerjisi (ev) Biyoloji/ Tip Kimya Fizik Teknoloji 0.1 Kızılötesi Biyokimya Katalizli Reaksiyonlar Katılar ların ElektronYapısı Spektroskopid e yeni metodlar 1 Görünür VUV ve X-ışıX ışını mikroskopisi Foto-kimya Yüzeylerin ve Arayüzlerin Özellikleri Yüksek performanslı optik 10 Morötesi Radyografi Atomik ve moleküler ler fizik Kalibrasyon ve Radyasyon Standartları 100 Vakum morötesi Akış ışkan yüzeylerde Kompleks biyomolekülleri lleri n yapısının belirlenmesi Işıma tahribatının incelenmesi Fotoelektron Spektroskopisi Zigzaglayıcı ve salınd ndırıcı ışımas ması araştırmas rması Ö.. Yavaş 27

28 Sinkrotron Işınımının Uygulama Alanları Foton Enerjisi (ev) Biyoloji/ Tp Kimya Fizik Teknoloji 1000 Yumuşak x-x ışını X-ışını anjiyografisi Ve tomografisi İz elementlerinin analizi Tomografi Malzeme araştırmas rması Sert x-ışıx ışını İnelastik x- ışını Saçılmas lması Ö.. Yavaş 28

29 Bölgemizdeki SI Projeleri SESAME (Ürdün) Synchrotron-light for Experimental Science and Applications in the Middle East Ö.. Yavaş 29

30 Ö.. Yavaş 30

31 Ö.. Yavaş 31

32 Ö.. Yavaş 32

33 CANDLE (Ermenistan) Center for the Advancement of Natural Discoveries using Light Emission Ö.. Yavaş 33

34 CANDLE (Ermenistan) 3 Gev lik Sinkrotron 216 m Çevre Üçünc ncü nesil 74 Deney istasyonu 2007 yılında y çalışmaya başlamas laması planlanıyor Toplam maliyet: 48 milyon $ Ö.. Yavaş 34

35 Ö.. Yavaş 35

36 THM SASE SEL rf-tabanca Fotokatot ön hızlandırıcı paketcik sıkıştırıcı salındırıcı Eğici magnet SEL demeti Deney Bölgesi Lineer Hızlandırıcı Planlanan Elektron Demet Enerjileri: sürücü lazer 130 MeV ve 1 GeV demet durdurucu Ö.. Yavaş 36

37 THM SASE SEL (1 GeV) Parametreleri Parametre Değer Lazerin Dalgaboyu, λ SEL (nm) 7.7 Enerjisi, E SEL (ev) ρ parametresi 1.8*10-3 Doyum gücü, (GW) 2.1 Ortalama gücü, (kw) 21.8 Kazanç uzunluğu, L g (m) 0.75 Akı, (Foton/s) 8.5*10 20 Pik Akısı, (Foton/s) 1.5*10 26 Parlaklık,(Foton/s/mrad 2 /0.1%bg) 7.0*10 23 Pik parlaklık,(foton/s/mrad 2 /0.1%bg) 1.2*10 29 Aydınlık,(Foton/s/mm 2 /mrad 2 /0.1%bg) 1.3*10 25 Pik Aydınlık,(Foton/s/mm 2 /mrad 2 /0.1%bg) 2.3*10 30 Ö.. Yavaş 37

38 THM PH (Proton Hızlandırıcısı) 100 MeV lik Linac 1 GeV lik PS Nötron Bölgesi - Fizik - Yer Bilimleri -Sıvı ve Amorf Sistemler - Polimer Bilimi - Mühendislik Uygulamaları Müon Bölgesi - Temel Müon Fiziği ve Yeni Teknolojiler - Müon-Katalizörlü Füzyon - μsr Ö.. Yavaş 38

39 DPT YUUP Projesi Türk HızlandH zlandırıcı Merkezinin Teknik Tasarımı ve Test Laboratuvarları Ö.. Yavaş 39

40 DPT YUUP Projesi Süre : Koordinatör r : Ankara Üniversitesi Yürütücü : Prof. Dr. Ömer Yavaş Katılanlar lanlar : Gazi, Boğazi aziçi, i, İstanbul, Doğuş,, Uludağ,, Dumlupınar, Erciyes, Niğde, S. Demirel Üniversiteleri Proje Ekibi : 10 Üniversiteden 25 i i Doktoralı 84 Araştırmac rmacı Web Sayfası : Ö.. Yavaş 40

41 YUUP Proje Ekibi Ankara Üniversitesi (Koordinatör) r) (4, 14) 18 * Gazi Üniversitesi (4, 8) 12 İstanbul Üniversitesi (7, 8) 15 Boğazi aziçi Üniversitesi (1, 2) 3 Doğuş Üniversitesi (3, 1) 4 Uludağ Üniversitesi (2, 4) 6 Dumlupınar Üniversitesi (2, 4) 6 Erciyes Üniversitesi (1, 5) 6 Niğde Üniversitesi (1, 5) 6 S. Demirel Üniversitesi (3, 3) 6 * (Doktoralı, Öğrenci) renci) TOPLAM (28, 54) 82 Ö.. Yavaş 41

42 YUUP Projesinin Hedefleri A. Türk T HızlandH zlandırıcı Merkezinin Teknik Tasarım m Raporunu (TTR) Yazmak * Sinkrotron Işınımı (SI) Serbest Elektron Lazeri (SEL) Parçac acık k Fabrikası (Charm Fabrikası) Proton HızlandH zlandırıcısı (PH) * 2010 da tamamlanmış olacak. Ö.. Yavaş 42

43 YUUP Projesinin Hedefleri B. Test Laboratuvarlarının Kurulması MeV lik elektron demetlerinden osilatör modda kızılötesi serbest elektron lazeri elde edilecek (3-190 mikronluk IR-FEL) Near Infrared (NIR) Middle Infrared (MIR) Far Infrared (FIR) Ö.. Yavaş 43

44 YUUP Projesinin Hedefleri C. Enstitüle leşmek mek (Hızland zlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü) Ö.. Yavaş 44

45 Bina İhtiyacı ve Plan İki Blok olarak planlandı (İdari dari ve Teknik) Ön n Mimari çizimler tamamlandı Toplam 4400 m2 DPT onayı alınd ndı Bütçesi ayrıld ldı (2007) Binaların n Projelendirme İhalesi Yapıld ldı (Ağustos 07) Yapım İhalesi Yapılacak (Mart 2008) Ö.. Yavaş 45

46

47 Ö.. Yavaş 47

48 THM IR SEL in Yapısı Ö.. Yavaş 48

49 Ö.. Yavaş 49

50 Elektron Demeti parametreleri Enerji (MeV) Paketçik Yükü (pc) 80 Mikro Paketçik Süresi (ps) 1-10 Maksimum Tepe Akımı (A) 80 Mikro Paketçik tekrarlama frekansı (MHz) 13 (77ns) Ortalama Akım (ma) 1 Makro Atma Süresi (ms) 0,1/sürekli Makro Atma Tekrarlama Frekansı (Hz) 1-25 Normalize enine emittance (mm mrad) <20 Normalize boyuna emttance (kev ps) <140 Ö.. Yavaş 50

51 1.Salındırıcı 2.Salındırıcı Salındırıcı [cm] Periyodu 9 3 Manyetik Alanı [ T ] 0,1 0,275 0,1 0,35 Salındırıcı Açıklığı [cm] 5,5 9 1,6 3 Şiddet Çarpanı, K 0,8 2,3 0,3 1 Kutup Sayısı, N Boyu [m] 3,6 1,5 Ö.. Yavaş 51

52 Ö.. Yavaş 52

53 Ö.. Yavaş 53

54 1.Salındırıcı (λu =9 cm) 2.Salındırıcı (λu =3 cm) 1. h a r m o n i k 3. h a r m o n i k 15 MeV e - için D.B aralığı [μm] MeV e - için D.B aralığı [μm] MeV e - için D.B aralığı [μm] ,98 10,5 35 MeV e - için D.B aralığı [μm] ,2 40 MeV e - için D.B aralığı [μm] ,6 4,43 15 MeV e - için D.B aralığı [μm] ,5 9,5 20 MeV e - için D.B aralığı [μm] , MeV e - için D.B aralığı [μm] , MeV e - için D.B aralığı [μm] 5,5 12 3, MeV e - için D.B aralığı [μm] 4 9,5 1,5 1,9 Ö.. Yavaş 54

55 Ö.. Yavaş 55

56 THM IR SEL in Ana Parametreleri Dalga boyu aralığı : 2,6 190 μm Ortalama gücü g : 0,1 25 W Tepe güçg değeri eri : ~10 50 MW Atma enerjisi : 0,01 2 μj Akısı (foton/s/mrad mrad/%0,1bg) : >10^15 Tepe Parlaklığı : >10^30 (foton/s/mm2/ foton/s/mm2/mrad/%0,1bg) Ö.. Yavaş 56

57 A.Ü. TEKNOLOJİ GEL. BÖL. Ankara Üniversitesi Virancık (50. Yıl) Kampüsü GÖLBAŞI MÜH. FAK. Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü Ve Laboratuvar Ö.. Yavaş 57

58 Dünyadan Bazı IR FEL Laboratuvarları ifel (Osaka, Japan) : μm Duke MK III (Duke, USA) : μm FOM FELIX (Holland) : μm SCA-FEL (Stanford, USA) : μm LURE CLIO (Orsay( Orsay, France) : μm Jefferson FEL (USA) : μm FEL-SUT (Tokyo, Japan) : 5-16 μm FELBE (Dresden, Germany) : μm LANL AFEL (Los Alamos,, USA) : 4-84 μm SDALINAC IR-FEL (Darmstadt( Darmstadt) : μm IHEP Beijing FEL (China( China) : μm ISIR FEL (Osaka, Japan an) : μm JAERI (Japan( Japan) : μm Ö.. Yavaş 58

59 Türk IR-FEL FEL in Dünyadaki yeri Türk IR-FEL Ö.. Yavaş 59

60 Hangi HızlandH zlandırıcı,, Hangi Alan? Ö.. Yavaş 60

61 MeV Enerjili Elektron Beam ile Araştırma rma (ELBE den) Ö.. Yavaş 61

62 ELBE Rad. Lab.. (FZR, Dresden) Ö.. Yavaş 62

63 FEL Part of ELBE Lab. Ö.. Yavaş 63

64 Ö.. Yavaş 64

65 Synergies for new science at FELs Synchrotron radiation Laser experiments FEL experiments experiments Accelerator Science & Particle Physics methodology Ö.. Yavaş 65

66 IR SEL in Kullanılabilece labileceği Ana Araştırma rma Alanları Nanoteknoloji Biyoteknoloji Yarı İletken teknolojisi Medikal Uygulamalar Optik Araştırmalar rmaları Foto Kimya, Foto Biyoloji, Foto Jeoloji Ö.. Yavaş 66

67 IR SEL in Uygulamaları Doku reaksiyonlarının n izlenmesi Kolesterol esterlerinin seçimli temizlenmesi Diş yüzeylerinin modifikasyonu Hücre düzeyinde d mekanik stress indükleme Süper örgüler, kuantum noktaları,, kuantum kuyuları ve kuantum hatları gibi kuantum yapılar üzerine, geleneksel yöntemlerle y zor olan, temel fotonik araştırmalar rmalar yürütmek y ve yeni fonksiyonel aygıtlar geliştirmek (nanoteknolojik( araştırmalar rmalar) Yarıiletkenlerde foton işlemleri i lemleri ile gap ayarları Ö.. Yavaş 67

68 IR SEL in Uygulamaları Atom ve Molekül Fiziği (Çoklu iyonlaşma, saçılma v.b.) Radikallerin faz geçişleri ve eritilmeleri Plazma spektroskopisi Akıllı malzemelerde magnetik özellikleri Yüzey ve arayüzey araştırmaları Biyolojik ve kimyasal süreçlerin izlenmesi Polimerlerin yapısal ve dinamik özelliklerinin araştırılması Ö.. Yavaş 68

69 IR SEL in Diğer Bazı Uygulamaları Protein dinamiğinin inin incelenmesi Yarıiletken yapılarda koherent geçiş yüzey ölçümleri GaAs-AlGaAs AlGaAs kuantum kuyularında üçünc ncü seviye lineer olmayan katsayılar ların n ve elektron durulma zamanlarının n gözlemlenmesig Elektrokimyasal arayüzlerdeki titreşim im dinamiğinin inin karakterize edilmesi Moleküllerdeki llerdeki titreşimsel imsel enerji transferlerinin incelenmesi GaAs alt tabakaları arasındaki girişim im üzerinde çalışılarak ikinci mertebe lineer olmayan iletim ve değerlik erlik bantlı kuantum kuyularının n hassas yapılar larının n ortaya çıkartılması Yarıiletken hetero-eklemlerin eklemlerin bant süreksizlikleri s Yumuşak doku kesiklerinin çalışılması,, istenmeyen dokuların temizlenmesi Beyin tümörüt biyopsisi, oküler tedavi, fotodinamik terapi, kolesterol temizlenmesi Biyofiziksel, biyomoleküler ler ve biyomedikal araştırmalar rmalar Foto-termal termal etkilerle dokuların n kesilmesi, foto-mekanik etkilerle sert dokuların n kaldırılmas lması Fotokimyasal etkilerle bir yüzeyin y modifikasyonu Diş minesinin sertliğini ini ve aside karşı dayanıkl klılığını arttırmak rmak Yüksek duyarlıkl klı örneklerde Foto Akustik Spektroskopi (PAS) SEL-PAS ile biyomedikal UPHDYO-III ve yarıiletken Ö.. araştırmalar Yavaş rmaları 69

70 YUUP Çalıştayları I. YUUP Çalıştayı Mayıs s 2006, Ankara Üniversitesi science.ankara.edu.tr/.edu.tr/tac/yuup/program1.html II. YUUP Çalıştayı , , Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu III. YUUP Çalıştayı Mayıs s 2007, Ankara Üniversitesi Ö.. Yavaş 70

71 YUUP Gelişim im Raporları I. Altı Aylık k Gelişim im Raporu (Ağustos 2006) science.ankara.edu.tr/.edu.tr/tac/yuup/rapor1.doc II. Altı Aylık k Gelişim im Raporu (Şubat 2007) science.ankara.edu.tr/.edu.tr/tac/yuup/rapor2.pdfpdf III. Altı Aylık k Gelişim im Raporu (Ağustos 2007) Ö.. Yavaş 71

72 Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi CERN (Avrupa N (Avrupa Nükleer Araştırma rma Merkezi) (Cenevre, İsviçre) cern.chch Protokol: 08/ /2009 Ankara Üniversitesi FZD (Forschungzentrum Dresden) fzd.de Protokol: 01/ /2011 Ö.. Yavaş 72

73 Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi DESY (Deutsche Electronen Synchrotron, Hamburg) İş Birliği i Anlaşmas ması: 06/ / /2011 Protokol: 03/ /2011 Protokol: Ankara Üniversitesi BESSY (Berliner Elektronenspeicherring-Gesellschaft für Synchrotronstrahlung, Berlin) bessy.de Protokol: 03/ / /2011 Ö.. Yavaş 73

74 Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi Osaka Üniversitesi & ifel (Osaka, Japonya) osaka-u. u.ac.jp Planlanan protokol: 09/ /2011 Ö.. Yavaş 74

75 Ulusal HızlandH zlandırıcı Kongreleri (UPHUK) ve Ulusal HızlandH zlandırıcı ve Dedektör Yaz Okulları (UPHDYO) I. Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-I) Ekim 2001, TAEK, ANKARA Proceedings: taek.gov.tr/uphuk1/ II. Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-II) Haziran 2004, ATO, ANKARA Proceedings: taek.gov.tr/uphuk2/ I. TFD Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (I. UPHDYO) Temmuz 2005, Ankara Üniversitesi, ANKARA science.ankara.edu.tr/tac/.edu.tr/tac/yazokulu.htm II. TFD Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (II. UPHDYO) Eylül l 2006, Bodrum,Türkiye rkiye cu.edu.tr/.edu.tr/tfd_okul/default.aspasp Ö.. Yavaş 75

76 III. UPHUK ve III. UPHDYO III. Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları Kongresi (UPHUK-III) Eylül l 2007, Bodrum Bilim Kurulu Başkan kanı: Prof. Dr. A. Kenan ÇİFTÇİ (Ankara Ü.. Fen Fak.) Düzenleyen Kuruluşlar: lar: TAEK, Ankara Ü., İstanbul Ü., Y. Teknik Ü., Muğla Ü. homepage.uludag.edu.tr/~uphuk3/ III. Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (UPHYO-III) Eylül l 2007, Bodrum Bilim Kurulu Başkan kanı: Prof. Dr. Ömer YAVAŞ (Ankara Üniv.. Müh. M Fak.) Düzenleyen Kuruluş: : Türk T Fizik Derneği Destekleyen Kuruluşlar: lar: TAEK, TÜBİTAK, T TAK, FMO, Ankara Ü., İstanbul Ü., Y. Teknik Ü., Muğla Ü. nuclear.istanbul.edu.tr/.edu.tr/yazokulu Ö.. Yavaş 76

77 2010 a a kadar neler başar arılmalı BTYK, Parçac acık k Fiziği, i, Nükleer N Fizik ve HızlandH zlandırıcı Teknolojilerini öncelikli alan olarak kabul etmeli Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü kurulmalı CERN e Tam Üyelik gerçekle ekleşmeli TAEK Siklotron Projesi tamamlanmalı TAEK Elektron Beam Projesi tamamlanmalı YUUP IR FEL Projesi tamamlanmalı THM Teknik Tasarım m Raporu yazılmal lmalı Türk Cumhuriyetleri ve Bölgesel B işbirlii birliği Diğer büyük b k merkezler ile (DESY, FNAL v.b.) ulusal işbirlii birliği.. i.. Başar arılı ve ilgili gençlere burs ve kadro uygulaması TAEK, TÜBİTAK, T TAK, Üniversiteler ve Sanayi İşbirli birliği Ö.. Yavaş 77

78 Hızlanmalıyız Hızlandırmalıyız Dünya (1940 lar) Proton demetleri : ~ MeV Elektron demetleri: ~ MeV Dünya (2010 lar) Proton Demetleri: ~ TeV Elektron Demetleri: ~ TeV Türkiye (2010 lar) TAEK Cyclotron Proton demeti: ~ 30 MeV THM Test Lab.. (IR FEL) Elektron demeti : ~ 30 MeV THM Elektron, Pozitron, Proton HızlandH zlandırıcıları: : ~ GeV Ö.. Yavaş 78

79 Sonuç 21. yüzyy zyılın n jenerik teknolojilerinden sayılan Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları konusunda A.B.D nin 1930 larda, AB nin 1954 te (CERN), Almanya nın n 1959 da (DESY), Japonya nın n 1962 de (KEK) attığı ilk adımlar mları ülkemiz bu projeleri başararak ararak atmalıdır r ve devamında başar arılı olmalıdır. Ö.. Yavaş 79

80 Teşekk ekkürler Ö.. Yavaş 80