VEYSEL EŞSİZ HELSİNKİ YURTTAŞLAR DERNEĞİ MÜLTECİ DESTEK VE SAVUNUCULUK PROGRAMI

Transkript

1 MÜLTECİLERİN KORUNMASINDA AİHM İN ROLÜ VEYSEL EŞSİZ HELSİNKİ YURTTAŞLAR DERNEĞİ MÜLTECİ DESTEK VE SAVUNUCULUK PROGRAMI

2 AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ (AİHS) 5 Mayıs Avrupa Konseyi Halihazırda 47 üye devlet 3 Eylül AİHS in Yürürlüğe Girmesi 18 Eylül Mahkeme İç Tüzüğü nün Kabulü Türkiye: 18 Mayıs 1954 (Onay) Bireysel Başvuru Hakkının Tanınması Mahkemenin Zorunlu Yargılama Yetkisinin Kabulü

3 Türkiye ve Protokoller Türkiye Protokol No. 1: Taraf (1954 -Yürürlük) Protokol No. 4: Taraf Değil (1992- İmza) Protokol No.6 : Taraf (2003- Yürürlük) Protokol No.7- Taraf Değil (1985- İmza) Protokol No. 12- Taraf Değil (2001- İmza) Protokol No. 13- Taraf (2006- Yürürlük)

4 Sığınma/İltica nerede?

5 Dönüm Noktası olarak Soering Soering Birleşik Kralık Davası (Başvuru No /88)

6 İkinci Dönüm Noktası Cruz Varas Cruz Varas ve Diğerleri İsveç Davası (15576/89) Sığınmacılar bağlamında ilk kez 3. madde incelemesinin yapılması Ayrıca Geçici Tedbir Kararının Bağlayıcılığına İlişkin İlk Tartışma (10 oy v. 9 oy)

7 AİHS 3. Madde ve Geri Gönderme Yasağı Taraf devletler, edimlerinin tüm öngörülebilir sonuçlarından sorumludur. Dolayısıyla iade / sınır dışı hallerinde kişilerin 3. maddeye aykırı muamele göreceğine dair: - ciddi risk (real risk) - riskin kişiselliği/bireyselleşmiş risk (personal nature) - kapsamlı dayanaklar ortaya konmuş (substantial grounds)

8 Vilvarajah ve Diğerleri Birleşik Krallık Davası (Başvuru No /87, 13164/87 ve 13165/87) İltica başvuruları reddedilen Sri Lankalı Tamil sığınmacılar Chahal Birleşik Krallık Davası (Başvuru No /93) Sikh kökenli Hindistan vatandaşının ulusal güvenlik nedeniyle sınır dışı edilmesi Saadi İtalya Davası (Başvuru No /06) Tunuslu bir kişinin uluslararası terörizmle ilgili olduğu iddiasıyla sınır dışı edilmesi

9 Salah Sheekh Hollanda Davası (Başvuru No. 1948/04) İltica hakkı ne Sözleşme de ne de Sözleşme nin Protokollerinde yer almaktadır. Ancak, Taraf Devletler yabancıları sınır dışı etme haklarını kullanırken, demokratik toplumların temel değerlerinden birini olan ve ne kadar istenmeyen ya da tehlikeli olursa olsun kişinin fiilinden bağımsız olarak işkence veya gayri insani ya da küçültücü muameleyi veya cezalandırmayı yasaklayan Sözleşme nin 3. Maddesini gereğine uygun olarak göz önünde bulundurmalıdır. (135 paragraf)

10 MADDE Daire veya gerekiyorsa Daire Başkanı, bir tarafın veya ilgili herhangi bir kişinin talebi üzerine veya doğrudan kendisi, tarafların menfaati veya önündeki davanın gereği gibi görülebilmesi için alınması gerektiğini düşündüğü geçici tedbirleri taraflara bildirebilir. 2. Bu tedbirlere ilişkin bildirimler, Bakanlar Komitesi ne verilir. 3. Daire, bildirdiği bir geçici tedbirin uygulanmasıyla bağlantılı bir konu hakkında taraflardan bilgi isteyebilir.

11

12

13 39.Madde Usulü & SINIRDIŞILAR İçtüzük 39.Madde, geçici tedbir kararı yetkisi: ACİL BAŞVURU USULÜ Gerçekleşmek üzere olan (imminent), yakın sınırdışı tehlikesi.. geri gönderilme halinde AIHS 2 ve ÖZELLİKLE 3 ihlali ciddi bir risk esasa dair değerlendirmeyi tamamlamayı beklemeden, önleyici geçici tedbir kararı

14 AIHM 39.Madde başvurularını birkaç saat içinde karara bağlayabilir Kişinin geri gönderilmesi halinde zulüm göreceğine dair iddiaları varsa, yakın sınır dışı tehlikesi durumlarında çok etkili bir araçtır

15 Mahkeme nin KRİTERLERİ 1 tamir ve telafi edilemeyecek (irreparable), çok ciddi bir zarar riski 2 başvuruya konu olan işlem, gerçekleşmeye çok yakın (imminent); önleyici araçlar etkisiz (irremediable) 3 Kişi maruz kalacağı tehlikeye dair elle tutulur bir argüman ortaya koyuyor (arguable case)

16 BAĞLAYICI MI? Geçici tedbir kararları hukuken bağlayıcıdır. Mamatkulov ve Askarov Türkiye Kararı (Başvuru No /99 ve 46951/99-4 Şubat 2005) Paldova Moldova Kararı (Başvuru No /05-10 Mart 2009)Tedbir kararı talebinin reddedilmesi halinde itiraz hakkı bulunmamaktadır. Mahkeme, her iki davada da Madde 39 kararına uyulmamasının Sözleşme nin 34. maddesinin (etkili başvuru hakkı) ihlali anlamına geldiğini vurguladı.

17 39. Madde Acil Başvuru Prosedürü Başvurunun ilk sayfasında, BÜYÜK ve KOYU bir punto ile muhakkak şu ibare bulunmalıdır: +++ RULE 39- URGENT +++ Temas Edilecek Kişinin Adı ve İletişim Bilgileri Sınır dışı işleminin gerçekleşeceği tarih/saat ve ülke

18 Türkiye de 39.Madde usulünü hangi durumlarda kullanıyoruz? -- kişi yakalanmış, sığınma prosedürüne alınmıyor, sınırdışı edilecek -- sığınma prosedürünü tüketmiş, ancak sınırdışı kararına karşı iptal davası devam ediyor; BMMYK ya dosyanın yeniden açılması talebi var..

19 -- sığınma prosedürünü tüketmiş, ancak yerinde mülteci (sur place) durumu var; BMMYK dosyasını yeniden açmış ya da tanımış.. -- BMMYK tarafından 1951 kriterlerini taşımadığı değerlendirilmiş; ancak ikincil koruma gerektiren koşullar.. sığınma prosedürüne ya alınmamış, ya da tüketmiş..

20 ZAMANLAMA Pazartesi-Cuma günleri arası Fransa yerel saatiyle sabah 8 akşam Resmi Tatil günleri: 2013 yılı için : 29 Mart, 1 Nisan 1 Mayıs, 8 Mayıs, 9 Mayıs, 20 Mayıs 15 Ağustos 1 Kasım, 11 Kasım Aralık 24 saat öncesi!!! Çok yakın, fazla yakın?

21 NEREYE? FAKS NUMARASI +33 (0)

22 39. Madde: Başvurunun İçeriği --- AIHM Standart Başvuru Formu 39. Madde başvurusu olduğunu belirten ACİL kayıtlı kapak sayfası [ I. Taraflar ] 1. Olaylara İlişkin Açıklama [ II ] 2. Öne sürülen AIHS ihlalleri ve iddiaların dayanakları [ III ]

23 3. iç hukuk yollarının tüketilmesi koşuluna dair açıklamalar: [ IV ] - varsa nihayi yargı kararı - idari ve adli merciler tarafından verilen diğer kararlar (yazılı ve sözlü tebliğ edilmiş olabilir) - başvurulmamış olan çözüm yolları var mı? 4. Başvurunun amacı (somut talepler) [ V ] 5. Başka bir uluslararası soruşturma ve çözüm merciine başvuruldu mu? [ VI ] 6. Belgeler listesi [ VII ] [ VIII. Bildirim ve İmza ]

24 Geçici tedbir kararlarına yönelik olarak itiraz hakkı bulunmamaktadır. Geçici tedbir kararı başvuruları derhal değerlendirmeye alınır. Mahkeme, geçici tedbir kararını her zaman bir zaman kısıtı çerçevesinde belirler. Belli bir gün/ay YA DA Dava sonuçlanıncaya kadar

25 ETKİLİ BİR SUNUMDA NELER OLMALI? 1. Olaylara İlişkin Açıklamalar ÖNEMLİ HERŞEYİ BURADA ANLAT! -- kısa biyografik bilgi -- zulüm hikayesi, ülkesini terk etme sebepleri (olabildiğince detaylı, kronolojik sırada, sebep-sonuç bağları açık)

26 .-- Türkiye de mevcut statüsü, yakalanma ve sonrası: -- nezaman, hangi koşullarda yakalanmış, -- şu anda nerede tutuluyor, -- sığınma talebini ifade etmiş mi -- sığınma talebi işleme konmuş mu -- yakalandıktan sonra makul süre içinde adli sürece girmiş mi? Netice nedir?

27 -- hangi dayanakla özgürlükten mahrum edildiğine dair, haklarına dair yazılı/sözlü bildirim yapılmış mı? -- fiziki tutulma koşulları -- kötü muamele iddiası? Ciddi sağlık sorunu? -- tebliğ edilmiş yazılı sınırdışı kararı var mı, -- sınırdışının nezaman ve nasıl yapılacağına dair şifahi bildirim ya da duyum? (yakın sınırdışı tehlikesi!)

28 -- BMMYK ile temas etmiş mi yada konu BMMYK ya intikal etmiş mi? -- BMMYK yetkililerinin erişimine yönelik engelleme? -- BMMYK nın yürüttüğü resmi girişimler -- başvuruyu yapan hukuki temsilci / STÖ vakaya nezaman, nasıl müdahil oldu? -- avukata erişim konusunda engelleme? -- avukatın idare nezdinde yaptığı girişimler, alınan neticeler

29 -- İddiaları güçlendirici unsurları yeri geldikçe belirtin, başvuruya ek olarak sunacağınız bilgi ve belgeleri belirtin ve referans verin kişisel belgeler menşe ülke bilgisi; yakın geçmişte Türkiye de gerçekleşmiş benzer ihlal olayları: --varsa AIHM e intikal etmiş başka örnekler --varsa insan hakları örgütlerinin raporlarına konu olmuş vakalar

30 mümkünse vakaya çeşitli şekillerde müdahil olan avukatlar, BMMYK ve diğer insan hakları örgütlerinden: -- bilgi yazıları; -- idareye verilen dilekçelerin kopyaları; -- tutanaklar

31 2. Öne sürülen AIHS ihlalleri ve iddiaların dayanakları 3. iç hukuk yollarının tüketilmesi koşuluna dair açıklamalar: -- iç hukuk yolları niçin etkisiz? (girişimler, engeller, mevzuat ve uygulamalardan kaynaklanan yapısal yetersizlikler..)

32 Jabari Türkiye Davası (Başvuru No /98) AIHS Mad.3 e aykırı muamelenin yolaçağı geriye dönülemez (irreversible) zarar ve Mahkeme nin Mad.3 e verdiği önem..; AIHS Mad.13 deki anlamıyla etkin çare.. iddianın esasına dair bağımsız ve ciddiyetli (rigorous) bir değerlendirme yapılmasını ve bu esnada ilgili işlemin askıya alınmasını gerektirir; (vakada) Ankara İdare Mahkemesi bu iki güvenceyi de sağlayamamıştır

33 Abdolkhani ve Karimnia Türkiye Davası (Başvuru No.30471/08) Türkiye deki mevcut mevzuat çerçevesinde sınır dışı işlemlerine ilişkin yargıya yapılan başvurular otomatik olarak askıya alma etkisi yaratmadığından, Sözleşme nin etkili başvuru hakkını düzenleyen 13 maddesinin gereğini karşılamamaktadır ( 116).

34 4. Başvurunun amacı. (somut talepler) sınırdışını durdur Sığınma talebini işleme koy; AIHS 3.Madde ülkesinde zulüm görme iddialarını değerlendir BMMYK yetkililerine ve hukuki temsilciye erişimine izin ver serbest bırak; en azından beden bütünlüğünü koru (AIHS, Mad.3) ve keyfi alıkonmaya (AIHS, Mad.5) karşı güvence sağla

35 . 5. Başka bir uluslararası soruşturma ve çözüm merciine başvuruldu mu? 6. Belgeler Listesi -- vakaya dair resmi belgeler -- iddiaları destekleyici belgeler

36

37 Türkiye de Mültecilerle İlgili AİHM Kararları (Abdolkhani ve Karimnia Sonrası ) Z.N.S v. Türkiye Davası (21896/08) Tehrani ve Diğerleri Türkiye Davası (32940/08, 41626/08, 43616/08) Ranjbar ve Diğerleri Türkiye Davası (37040/07) Charahili v. Türkiye Davası (46605/07) Keshmiri v. Türkiye Davası (36370/08) M.B. ve Diğerleri Türkiye Davası (36009/08) Ahmadpour Türkiye Davası (12717/08) Alipour ve Hosseinzadgan Türkiye Davası(6909/08, 12792/08 and 28960/08) D.B. Türkiye Davası (33526/08) Dbouba Türkiye Davası (15916/09) Abdolkhani ve Karimnia Türkiye Davası (no.2) (50213/08) Kurkaev Türkiye Davası (10424/05) Moghaddas Türkiye Davası (46134/08) Keshmiri Türkiye Davası (no.2) (22426/10) Athary Türkiye Davası (50372/09)

38 5. MADDE (Abdolkhani ve Karimnia) Türkiye de yabancıların alıkonulmalarına ilişkin mevcut mevzuat, Sözleşme nin özgürlük ve güvenlik hakkını düzenleyen 5 maddesinde öngörülen standartları karşılamamakta; dolayısıyla da başvurucular hukuksuz bir biçimde ve Sözleşme nin 5 1 maddesine aykırı olarak özgürlüklerinden yoksun bırakılmıştır ( 135). Türkiyeli makamlar başvuruculara alıkonulma nedenlerine ilişkin anlayabilecekleri dilde herhangi bir bildirimde bulunmamıştır. Bu eksiklik Sözleşme nin 5 2 maddesinin ihlalini teşkil etmektedir ( 138). Türkiye deki mevcut sistem başvurucuların alıkonulmalarının hukuka uygunluğunun denetlenmesini sağlamamaktadır. Kaldı ki başvurucular neredeyse 2 seneyi bulan bir süre özgürlüklerinden yoksun bırakılmış, Muş/Hasköy de tutuldukları sürede avukata erişimleri engellenmiş ve kendilerine alıkonulma nedenlerine ilişkin herhangi bir bildirimde bulunulmamıştır. Dolayısıyla işbu dava özelinde alıkonulmanın hukuka uygunluğunun denetlenmesine ilişkin haktan esastan mahrum edildiğinin göstergelerini oluşturmaktadır ( 141 ve 142).

39 ANAYASA MAHKEMESİ Tedbir kararı MADDE 73-(1) Başvurucunun yaşamına ya da maddi veya manevi bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehlike bulunduğunun anlaşılması üzerine, Bölümlerce esas inceleme aşamasında gerekli tedbirlere resen veya başvurucunun talebi üzerine karar verilebilir. (2)İncelenen başvurulara ilişkin olarak; resen ya da başvurucunun talebi üzerine dosyanın esası hakkında karar verilmeden önce, tedbir kararına başvurulmaması hâlinde başvurucunun yaşamına ya da maddi veya manevi bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehlike bulunduğunun anlaşılması üzerine, Komisyonlarca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesi derhâl yapılarak, tedbir hususunu da karara bağlamak üzere başvuru, ilgili Bölüme gönderilir. (3) Bölüm, tedbire karar vermesi hâlinde gereğinin ifası için bunu ilgili kişi ve kurumlara bildirir. (4) Tedbir kararı verilen başvurunun esası hakkındaki kararın en geç altı ay içinde verilmesi gerekir. Tedbirin devamı konusunda yeni bir karar alınmadığında, başvurucunun hakkının ihlal edilmediğine ya da başvurunun düşmesine karar verildiği durumlarda tedbir kararı kendiliğinden kalkar.

40 YETERLİ Mİ?

41 Al Hanchi Bosna Hersek Davası (Başvuru No /09)