ELEKTRİKLİ MAKİNALAR. Hazırlayan Tolga TAYLAN T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

Transkript

1 ELEKTRİKLİ MAKİNALAR Hazırlayan Tolga TAYLAN 2006 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

2 ELEKTRİKLİ MAKİNALAR SANAYİ ARMONİZE NO: 85 SITC NO: 775 Elektrikli Ev Cihazları 778 Elektrikli Makinalar TÜRKİYE DE ÜRETİM Elektrikli makinalar sektöründe ağırlıklı olarak yatırım ve ara malı niteliğindeki ürünler yer almaktadır. Türkiye de elektrik makinaları üretimi, küçük işletmelerde, dağınık biçimde ve tek bir ürün üretilerek başlamıştır. Bu tesislerde tüketim ve dayanıklı tüketim malları üretimi öncelik almıştır. Ülkede planlı kalkınmaya geçişten sonra ara ve yatırım malı niteliğindeki makina ve teçhizat üretimi önem kazanmış, bunu sağlayacak yatırımlar desteklenmiş ve korunmuştur. Bu şekilde devletin sağladığı teşviklerle, diğer sanayi dallarının yanısıra elektrikli makinalar sanayi sektörü de, bilgi ve sermaye birikimine sahip olarak, ciddi boyutlarda gelişmiştir. Türkiye de elektrikli makinalar sanayiinde yaklaşık olarak 5000 imalatçı faaliyet göstermekte olup, sektörde kişi istihdam edilmektedir. İzole edilmiş tel ve kablo ile elektrikli teçhizat alt sektörleri üretimde ağırlıklı paya sahiptir. Sektör üretimi içerisinde izole edilmiş tel ve kablo, elektrikli teçhizat ve elektrik motoru, jeneratör ve transformatörler alt gruplarından oluşan ağırlıklı yapının devam edeceği tahmin edilmektedir. Ayrıca, sektör üretiminin büyük bir bölümü, haberleşme altyapısı şebeke ve enerji sektörü iletim, dağıtım ve üretim yatırımlarına yöneliktir. Sektörün iç talebinin önemli bir kısmını elektrikli teçhizat, elektrik motoru, jeneratör ve transformatörler ile elektrik dağıtım ve kontrol cihazları alt sektörleri oluşturmaktadır. Elektrikli makinalar imalat sanayi üretiminde en yüksek payı alan kablo sektöründe, yaklaşık 374 firmanın faaliyet gösterdiği tahmin edilmektedir. Kablo sektöründe 7796 kişi istihdam edilmektedir. Doksanlı yılların başlarında ekonominin tümünde yaşanan dışa açılma süreci, Türkiye de elektromekanik sanayinin ilk kurulan kollarından olan kablo sanayini de etkilemiş, sektördeki firmalardan birçoğu tarafından teknoloji transferi gerçekleştirilmiştir. Türkiye kablo sanayi, son yıllarda yabancı sermayeli şirketlerin getirdiği teknoloji ve know how ile ileri ülkelerin seviyesine ulaşmıştır. Bunun neticesinde üretim teknolojisinde uluslararası standartlara ulaşıldığı belirtilmektedir. Kablo sanayinde bugün küçük tesislerin yanında orta ve büyük işletmeler de vardır. Türkiye üretiminin %95 i sektörde ön planda olan, dış rekabete açık, teknik bilgi ve teçhizatı yeterli görülen 15 büyük firma tarafından gerçekleştirilmektedir. İlk yedi büyük firmanın sermayesinin %85 i yabancı sermaye yatırımları ile gerçekleşmiştir. Bugün Türkiye de enerji kabloları ve her çeşit haberleşme kabloları üretilmektedir. Haberleşmede en son teknoloji ürünü olan fiber optik kablonun yurtiçi üretimine de doksanlı yılların başlarında başlanmış olup, halen birkaç büyük firmamız tarafından bu çeşit kablo üretilmektedir. Yüksek gerilim kabloları üreten büyük ve orta boy tesislerde teknoloji ve kalite iyi derecededir. Küçük tesislerin %30 u rekabete hazırdır. Diğerlerinin teknolojisi vasat ve el emeği yoğundur. Talebin büyük ölçüde bağımlı olduğu TEAŞ, TEDAŞ ve hatta PTT gibi büyük yatırımcı kuruluşların son yıllarda yeterli yatırım yapmamaları, iç piyasada durgunluk yaratmış ve bu durum kablo üreticilerini ihracata yöneltmiştir. Türkiye nin AB ülkeleriyle Gümrük Birliği ne gitmesi sonucunda, elektrikli ev cihazları sanayimiz çok yoğun dış rekabet koşullarıyla yüzyüze gelmiş, artan rekabet ürün kalitesinin gelişmesine ve ürün çeşitliliğinin artmasına yol açmıştır. Türk elektrikli ev cihazları üreticileri bugün kendi tasarım ve teknolojilerini yaratacak hatta dışarı teknoloji transfer edecek düzeye gelmişlerdir. Ayrıca, ülkemizde elektrikli ev cihazları sektörünün

3 servis hizmetleri son derece titizlikle ele alınmakta, yaygın servis ağları müşterilerin ilgisini desteklemektedir. Elektrikli ev aletleri sektöründe 800 imalatçı firma faaliyette olup, kişi istihdam edilmektedir. Sektör üretimi 2005 yılında 12.3 milyon adede ulaşmıştır. Elektrikli fırınlar ihracatı yapılan önemli bir ürün grubu olup, üretimi 2005 yılında 1.6 milyon adet olarak gerçekleşmiştir. Elektrik motorları sanayi, elektrikli makinalar üretiminin %6 sını oluşturmaktadır. Üretimin %11 I ihraç edilmektedir. Ev aletlerine yönelik küçük kapasiteli motorların üretimi, 9 orta ölçekli firma tarafından yapılmaktadır. Ayrıca, 160 kw ye kadar yüksek kapasiteli elektrik motorlarının üretimi birkaç büyük firma tarafından yapılmaktadır. Elektrik motoru, jeneratör ve transformatör imalatçısı 608 firma olup, 5653 kişi istihdam edilmektedir. Güç ve dağıtım transformatörleri ile ölçü transformatörlerinin üretimi etkin olarak yapılmaktadır. Güç ve dağıtım transformatörlerinin üretimi 9 tane büyük ve orta ölçekli firma tarafından yapılmaktadır. Bu tesislerde kapasite yaklaşık MVA civarındadır. Güç trafolarının mühendislik kalitesi AB ülkelerine eşdeğerdir. Bunun yanısıra, 400 KV ye kadar olan ölçü trafolarının üretimini 12 büyük firma gerçekleştirmektedir. Orta voltaj kesicileri, röleler, düşük voltajlı pano ve hücrelerin, seramik yalıtkanların, jeneratör, kontaktör, sigorta, iç tesisat malzemeleri ve aydınlatma malzemeleri gibi önemli elektrikli ekipmanın üretimi orta ve büyük ölçekli firmalar tarafından başarıyla gerçekleştirilmektedir. Sektörde uzun süreden beri uluslararası imalat kalite standartları ve kuralları uygulanmaktadır. Sektörün hızlı gelişmesinde, büyük yabancı şirketlerin sermaye ve teknoloji transferi katkılarının yanısıra, uluslararası araştırma merkezlerinin desteği ile üniversite sanayi işbirliği büyük bir etken olmuştur. Daha önce ithalat yoluyla temin edilen birçok elektrikli makina, teçhizat ve malzemenin ülkemizde üretimi gerçekleştirilirken, lisans ve know how anlaşmalarıyla ülkeye teknoloji transferi yapılmıştır. Bu gelişme esnasında Türk Mühendis, teknisyen ve işçisinin bilgi ve deneyiminin uluslararası standartlara yükselmesi de gerçekleşmiştir. Büyük uluslararası yabancı sermaye ortaklıkları olan şirketlerle, yerli sermayeli ve lisans ile çalışan birçok orta büyüklükteki şirket, geniş iletişim ve mali olanakları ile, alanlarındaki teknik gelişmeleri yakından izlemekte, gerekli yatırımları ve AR GE harcamalarını zamanında yapmaktadırlar. İstanbul Sanayi Odası nın (İSO) yayınladığı Gümrük Birliğinin İmalat Sanayi Sektörü Üzerindeki Etkileri ve Bu Sektörün Rekabet Gücü konulu araştırmaya göre, elektromekanik sanayiinde, genelde küçük boyutlu kuruluşların AB karşısında rekabet güçlerinin olmadığı, orta boy kuruluşlarla, büyük kuruluşların eş düzeyde rekabet güçlerine sahip oldukları tespit edilmiştir. Elektro mekanik imalat sanayindeki bilgi birikimi ve deneyim, elektrik sektörünün mühendislik, proje ve müteahhitlik hizmetleri alanlarında da mevcuttur. Ülkemizde, elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımının her aşamasında uluslararası düzeyde hizmet verebilen çok sayıda proje ve taahhüt kuruluşu vardır. Bunların pekçoğu yurtiçi olduğu kadar yurtdışı deneyimlere de sahiptir Alçak gerilim sistemlerinden 420 kilovolt gerilim kademesine kadar, her türlü santral, enerji hattı, dağıtım sistemleri ve endüstriyel tesislerin anahtar teslimi hizmetlerini veren yüzü aşkın Türk firması bulunmaktadır.

4 Halen ülkemizde alçak ve orta gerilim şehir şebekeleri ile 170 kilovolt ve 420 kilovolt luk transformatör merkezlerine ilişkin müteahhitlik işlerinin tamamı ve yüksek ve çok yüksek gerilimli enerji iletim tesislerinin inşaat taahhüt hizmetlerinin büyük bir bölümü Türk Firma ve mühendisleri tarafından gerçekleştirilmektedir. CE işareti, Avrupa Birliği nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamına giren ürünlerin bu direktiflere uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. CE işareti, ürünlerin amacına uygun kullanılması halinde insan can ve mal güvenliği, bitki ve hayvan varlığı ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle ürünün güvenli bir ürün olduğunu gösteren bir işarettir. CE işareti, Avrupa Birliği nin uyulması mecburi olan mevzuatı kapsamında yer alan bir işaret olduğu için AB üyesi ülkelerde ve Türkiye de piyasaya arz edilecek olan ürünlerin bu işareti taşıması zorunludur ( CE İşareti ile ilgili detaylı bilgi için bakınız, Mevzuat ve Prosedürler,İhracatta pratik Bilgiler CE Uygunluk İşareti ve AB Teknik Mevzuatı ve CE İşareti ) TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİ İhracat Türkiye elektrikli makinalar 2005 yılı ihracatı 2.1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İzole edilmiş tel ve kablo ile elektrikli ev cihazları ve elektrik transformatörleri ihracatta önem arz eden gruplardır. İhracat açısından, sektör toplamı içerisinde ağırlıklı bir paya sahip olan izole edilmiş tel ve kablo ile elektrikli ev cihazları ve transformatörlerden oluşan yapının devam edeceği tahmin edilmektedir. Elektrikli makinalar sektör ihracatında en büyük pay izole tel ve kablo alt sektörüne aittir. İzole tel ve kablolar 2005 yılındaki milyon dolarlık ihracat hacmiyle önemi giderek artan ihraç kalemlerinden biri görünümünde olup, ihracat genelde AB ülkelerine yapılmaktadır. İngiltere, Irak, Almanya, İsrail, Bulgaristan, İtalya, Etyopya Türkiye nin kablo ihracatında ağırlığı olan ülkelerdir. Elektrikli makinalar sanayi ihracatının en önemli bölümünü oluşturan kablo ve emaye tellerde mevcut teknoloji, kalite ve kapasite ile dış piyasalarda rekabet gücü oluştuğu gözlenmektedir. Gümrük Birliğine geçiş kablo sektörünün dışa dönük gelişimini olumlu etkilemiştir. Diğer önemli alt sektör elektrikli ev cihazları olup, 2004 yılı ihracatı milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

5 ELEKTRİKLİ MAKİNALAR İHRACATI (Değer: 1000 $) ÜRÜNLER Elektrik motorları ve jeneratörler Elektojen grupları Elektrik motorları parçaları Elektrik transformatörleri Elektrikli ev aletleri Mıknatıslar Elektrik bataryaları Akümülatörler Kondansatörler Rezistanslar Baskılı devreler Gerilimi 1000 voltu geçen elektrik devresi teçhizatı Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı Elektrik kontrol, dağıtım panoları Elektrik kontrol, dağıtım için tablo, konsollar Ampuller TV tüpleri Diotlar, transistörler Elektronik entegre devreler Kendine has elekt. makinalar Kablo ve teller Karbon elektrotlar İzolatörler Elekt. mak., cihaz, tesisleri izole edici parçalar Pil, batarya, makina aksamı TOPLAM Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı(DTM)

6 Elektrikli makinalar imalat sanayinde dikkati çeken bir alt sektör olan elektrikli ev cihazları ihracatı yıllar itibariyle artış eğilimi göstermektedir. Elektrikli ev cihazları sektörü içinde yer alan ve ihracatı son yıllarda istikrarlı bir artış gösteren ürün çeşidi fırın ve ocaklardır yılı fırın ve ocak ihracatı milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Son 5 6 yıl içinde gerçekleştirilen yeni yatırımlarla ürün çeşitleri artırılan ve üretimleri en son teknoloji ile yapılan fırın ve ocakların ihracatı beş kıtadaki birçok dünya ülkesine yapılmıştır. Bu ülkeler İngiltere, Almanya, Rusya, Fransa, Yunanistan, Irak, Hollanda, İsrail ve Bulgaristan dır. Elektrikli makinalar imalat sanayi ihracatında diğer önemli bir ürün grubu olan elektrik transformatörlerinin 2005 yılı ihracatı milyon dolara ulaşmaktadır. Elektrik transformatörleri ihracatımızın yoğunlaştığı pazarlar arasında Irak, S. Arabistan, Almanya, İspanya, Birleşik Arap Emirlikleri, Tunus, İngiltere ve Kazakistan sayılmaktadır yılı elektrik akümülatörleri ihracatı ise 66.4 milyon dolar değerindedir. İhracat açısından önemli sayılabilecek pazarlar ise Rusya, Ukrayna, İran, Irak, Yunanistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kazakistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Romanya ve İsrail dir. Elektrikli makinalar imalat sanayi sektörünün diğer bir ürün grubu olan elektrik motorları ve jeneratörlerin ise ihracatı 2005 yılında 55.4 milyon dolara ulaşmıştır. Elektrik motorları ihracatımızın yarısından fazlasının AB ülkelerine gerçekleştirilmesi ürün çeşitliliği ve kalitesini göstermektedir. Elektrik motorları ve jeneratör ihracatı Almanya, ABD, Fransa, İngiltere, Irak, Kuzey Kıbrıs, Romanya, İtalya, Danimarka ve İran a yapılmaktadır. Elektrikli makinalar sektörünün ağırlıklı olarak ihracının gerçekleştiği ülkeler, Irak, İngiltere, Almanya, Rusya, İtalya, Fransa, Bulgaristan, İsrail, S. Arabistan ve Kazakistan dır. 1 Ocak 1996 dan itibaren yürürlüğe giren AB ile Gümrük Birliği çerçevesinde sanayi ürünlerinin ticaretinde uygulanan gümrük vergilerinin sıfırlanması, Türkiye ye diğer önemli rakiplerine karşı bir rekabet avantajı kazandırmaktadır. AB pazarına girebilmek için AB Teknik Mevzuatına özel önem vermek gerekmektedir. Sektördeki tüm firmalarımız Avrupa Teknik Mevzuatına uyum çalışmalarını gerçekleştirerek CE işaretini almış durumdadırlar. Kablo sektöründeki firmalarımızın %50 si ISO 9000 kalite belgelerini almışlardır. İthalat Elektrikli makinalar sektör ithalatımız 2005 yılında yaklaşık 4.8 milyar dolar değerindedir. Elektronik entegre devreler, televizyon tüpleri, elektrikli ev aletleri sektör ithalatında en yüksek paya sahip ürün grublarıdır. Elektronik entegre devre ithalatının 2005 yılı değeri milyon dolardır. Elektronik entegre devre ithalatı en fazla Tayvan, Çin, ABD, Fransa ve Malezya dan yapılmaktadır. Televizyon tüpleri ithalatı ise 2005 yılında milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalatın gerçekleştirildiği ülkeler arasında Polonya, Çek Cumhuriyeti, Litvanya, Almanya, ve Macaristan başı çekmektedir. Genel olarak elektrikli makinalar sektör ithalatımızın en fazla yoğunlaştığı belli başlı ülkeler; Çin, Almanya, Fransa, İtalya, ABD, Polonya, Tayvan ve İngiltere olarak sıralanmaktadır.

7 ELEKTRİKLİ MAKİNALAR İTHALATI (Değer: 1000 $) ÜRÜNLER Elektrik motorları ve jeneratörler Elektojen grupları Elektrik motorları parçaları Electrik transformatörleri Elektrikli ev aletleri Mıknatıslar Electrik bataryaları Akümülatörler Kondansatörler Rezistanslar Baskılı devreler Gerilimi voltu geçen elektrik devresi teçhizatı Gerilimi voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı Elektrik kontrol, dağıtım panoları Elektrik kontrol, dağıtım için tablo, konsollar Ampuller TV tüpleri Diotlar, transistörler Elektronik entegre devreler Kendine has elekt. makinalar Kablo ve teller Karbon elektrotlar İzolatörler

8 Elekt. mak., cihaz, tesisleri izole edici parçalar Pil, batarya, makina aksamı TOPLAM Kaynak: DTM DÜNYA TİCARETİ 2004 yılında dünya elektrikli makinalar sanayi ihracatı toplam milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dünya elektrikli makinalar sanayi ihracatında, Almanya 25 milyar dolar değerle birinci sırada, Çin 23.7 milyar dolar değerle ikinci sırada, Japonya 18.4 milyar dolar değerle üçüncü sırada yer almaktadır yılı dünya elektrikli makinalar imalat sanayi ithalatı ise milyar dolardır. Dünya ithalatında ABD, Almanya, Çin ve İngiltere üst sıradadırlar. Dünya İhracatında Önde Gelen Ülkeler ve İhracat Değerleri (Değer : Milyon $, SITC No: 775, 778) ÜLKELER Almanya Çin Japonya ABD İtalya Meksika Fransa Kore İspanya Türkiye Kaynak : ITC/UNSD Dünya İthalatında Önde gelen Ülkeler ve İthalat Değerleri (Değer : Milyon $, SITC No:775, 778) ÜLKELER ABD Almanya Çin Fransa İngiltere Meksika Kore Türkiye Kaynak : ITC/UNSD