uzman yaklaşımı sosyal bilgiler (tarih) Branş Analizi Sadettin ACAR

Transkript

1 Branş Analizi sosyal bilgiler (tarih) Öğretmen adayları için ÖSYM tarafından ilk kez düzenlenen Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi (ÖABT) Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Sınavı nın tarih soruları tamamen bilgiye dayalı sorulardı. Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Sınavı nın tarih sorularını konu ve içerik bakımından incelediğimizde; Eski Çağ Tarihi ünitesinden yazının gelişimiyle ilgili bir soru soruldu (1. soru). İslamiyet Öncesi Türk Devletleri ünitesinden 2 soru soruldu. Bu sorulardan biri Hazarlarla ilgili (2. soru), diğer soru Kut anlayışı ile ilgili bir sorudur (3. soru). İslam Tarihi ünitesinden Dört Halife Dönemi ile ilgili bir soru soruldu (4. soru). Türk-İslam Tarihi ile ilgili 2 soru soruldu. Bu sorulardan bir tanesi Karahanlılarla ilgili (5. soru), diğeri Haçlılarla savaşan Türk hükümdarları ile ilgili bir sorudur (6. soru). Osmanlı Tarihi ünitesinden 3 soru soruldu. Bu sorulardan bir tanesi Osmanlı kültür ve uygarlığı ile ilgili bir soruydu (7. soru). İkincisi Osmanlı Devleti nde padişah ve gelişme eşleştirmesi ile ilgili (8. soru), üçüncüsü ise Osmanlı Devleti nde XVII. yüzyıl isyanları ile ilgili bir soruydu (9.soru). Genel Dünya Tarihi ünitesinden Sanayi Devrimi nin sonuçları ile ilgili bir soru soruldu (10. soru). Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi ünitesinden 2 soru soruldu. Bunlardan bir yaklaşımı tanesi Birinci Dünya Savaşı ile ilgili bir sorudur (11. soru), diğeri de Yunanlıların Batı Anadolu daki işgalleri ile ilgilidir (12. soru). Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi ünitesinden 2 soru soruldu. Bir tanesi Birleşmiş Milletler in kuruluşu ile ilgili (13. soru), diğeri Şanghay Beşlisi ile ilgili bir sorudur (14. soru). Sadettin ACAR

2 soruların konulara göre dağılımı sosyal bilgiler (tarih) KONU BAŞLIĞI SORU SAYISI Eski Çağ Tarihi 1 İslamiyet Öncesi Türk Devletleri 2 İslam Tarihi 1 Türk-İslam Tarihi 2 Osmanlı Tarihi 3 Genel Dünya Tarihi 1 yaklaşımı Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi 2 Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi 2 Toplam 14

3 Branş Analizi sosyal bilgiler (coğrafya) SOSYAL BİLGİLER ÖABT coğrafya soruları coğrafya müfredatında Türkiye coğrafyasını ve beşeri sistemleri sorgular niteliktedir. Soruların zorluk seviyesi birkaç soru dışında normal düzeydedir. Dikkatli okunup yorumlanması gereken sorular olduğu gibi, kolayca doğru yanıta ulaşılan sorular da bulunmaktadır. Özellikle adayların KPSS hazırlık sürecinde Türkiye coğrafyasına ağırlık vermiş olması bu soruları daha kolay yapmasında etkili olmuştur. Bilgi ağırlıklı sorular yanında analiz ve sentez sorularıyla güncel olaylarla ilgili sorular kullanılmıştır. Özetle çok uzun ve yorucu olan bu süreci iyi değerlendiren adayların genelde zorlanmayacağı bir sınav olmuştur. Soruların genel niteliğine bakıldığında Orta öğretim müfredatı ve güncel konularla sınırlandırılmıştır. yaklaşımı Bülent ÜNALAN

4 soruların konulara göre dağılımı sosyal bilgiler (coğrafya) KONU BAŞLIĞI SORU SAYISI Küreselleşmenin Etkisi 1 Bitki Toplulukları 1 Nüfus Politikaları 1 Nüfus Piramitleri 1 Büyük İklim Tipleri 1 Türkiye de Bitki Toplulukları 2 yaklaşımı Türkiye nin Jeopolitiği 1 Türkiye nin Yer Şekilleri 1 Türkiye nin Nüfus Özellikleri 2 Toplam 11

5 Branş Analizi sosyal bilgiler (diğer sosyal bilim alanları) Beklenildiği gibi diğer sosyal bilim alanından her bir ders için birer soru soruldu. Her bir dersin konularının çok geniş olması sınava giren adaylar için zorluk teşkil etti. Adayların bu derslerdeki tüm konulara hâkim olması gerekiyordu. Müfredat dışı ve yanlış olan bir soru yoktu. Sorular bilgiye dayalı olup birkaç soru da yorum gerektirmekteydi, ÖSYM nin zorluk dağılımına uygundu. 29. soru insan ilişkileri ve iletişim dersine ait, cevabı sorunun içinde olan kolay bir soruydu. Bu soruda iletişimin ögelerinden biri olan dinleme türleri sorulmuştur. 30. soru sosyal proje geliştirme dersine ilişkindi. Sosyal bilgilerin nasıl daha iyi öğretilebileceğinin anlatıldığı bu dersle ilgili sosyal proje tabanlı öğrenme yöntemi sorulmuştur. 31. soru toplumsal değişme ve gelişme dersine ilişkindir. Bu soruda Orta Çağ da ticari faaliyetlerin artmasının nelere yol açtığı sorgulanmıştır. Yoruma dayalı bir sorudur. 32. soru ekonomi biliminin makro ekonomi kısmı ile ilgilidir. Bu sorunun benzeri 2002 yılında iktisat dersinde sorulmuştu. Bu sene x malının talep eğrisinin sağa kayması sorulmuş, 2002 yılında ise x malının talep eğrisinin sola kayması sorulmuştu. 33. soru sosyal bilimlerin temelleri dersine ilişkin bir sorudur. Sosyal bilimlerin temelleri dersinde tüm sosyal bilimler genel hatlarıyla yaklaşımı anlatılmaktadır. Soruda da tanım verilerek bunun hangi bilime ait olduğu sorulmuştur. 34. soru çağdaş dünya sorunları dersine aittir. Bu ders ile sosyal bilgiler öğretmenlerinin güncel olayları takip etmeleri istenmektedir. Günümüzdeki tarım alanlarının tarım dışı kullanılmasının insanlığı nasıl tehdit ettiği sorgulanmıştır. Japonya bu süreci yaşadığı için Japon Sendromu denilmiştir. 35. soru arkeoloji dersine ilişkindir. Bir dönemin özellikleri verilerek bu özelliklerin hangi döneme ait olduğu sorulmuştur. Bilgi ve yorum gerektiren bir sorudur. 36. soru antropolojinin bölümlerinin bilinmesini gerektiren bir sorudur. 37. soru sosyal psikolojinin temel kavramlarının bilinip bilinmediğini yoklayan bir sorudur. 38. soru estetik ve sanat konusuna ilişkin, sanat kuramlarının bilinmesini ve yorumlanmasını gerektiren bir sorudur. 39. soru felsefeye ilişkindir. Son yıllarda üniversite sınavlarında da sorulan felsefenin alt dallarının bilinmesini gerektiren bir sorudur. 40. soru sosyolojiye ilişkindir. Sosyolojinin toplumsal değişme konusundan sorulmuş, yoruma dayanan kolay bir sorudur. Murat DOĞMUŞ

6 soruların konulara göre dağılımı sosyal bilgiler (diğer sosyal bilim alanları) KONU BAŞLIĞI SORU SAYISI Dinleme Türleri 1 Proje Tabanlı Öğrenmenin Özellikleri 1 Orta Çağda Ticari Faaliyetler 1 Makro İktisat 1 Bilim Türleri 1 Gıda Sorunu 1 Anadolunun Çağları 1 Antropolojinin Bölümleri 1 yaklaşımı Uyma Türleri 1 Sanat Kuramları 1 Felsefenin Alt Dalları 1 Toplumsal Değişme 1 Toplam 12

7 1. Yazı, ilk icat edildiğinde resim yazısı formundaydı. Zaman içerisinde içerikte ve biçimdeki gelişmelerle hecelerin gösterildiği, çivi yazısı olarak adlandırılan forma ulaştı. Bu gelişim, aşağıdaki bölgelerden hangisinde yaşanmıştır? A) Güney Mezopotamya B) Kuzey Mezopotamya C) Güney Mısır D) Kuzey Mısır E) Doğu Akdeniz Kıyıları Mezopotamya nın siyasi tarihi Sümerler ile başlamaktadır. Sümerler, Asya kökenli bir halk olup MÖ IV. binde Aşağı Mezopotamya ya yerleşmişlerdir. Burada Lagaş, Ur, Uruk,Eridu, Umma ve Kiş gibi önemli şehir devletleri kurdular. Sümerler Mezopotamya kültür ve uygarlığının ilk temsilcileri oldular. Sümerler Aşağı Mezopotamya ya (Güney Mezopotamya) yerleştikten sonra çivi yazısını bulmuşlar ve kullanmışlardır. Tapınaklara getirilen ürünleri tespit amacıyla ilk defa rahipler tarafından kullanılan Sümer yazısı, kil kitabeler üzerine üçgen uçlu bir çubukla yazılırdı. Kil üzerine çıkan işaretler çiviye benzediği için çivi yazısı adını almıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

8 2. Sasani İmparatorluğu na karşı Bizans İmparatorluğu ile ittifak kurmuştur. Kafkasya da İslam-Arap ordularını durdurmuştur. 965 yılında Kiyef (Kiev) Rus Knezliği tarafından yıkılmıştır. Özellikleri verilen Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir? A) Avarlar B) Avrupa Hunları C) Hazarlar D) Bulgarlar E) Akhunlar HAZARLAR: Bir Türk boyu olan Hazarlar, VII. yüzyıl başlarında bağımsız bir devlet kurdular. Bir süre sonra hükümdar ailesi ve ileri gelenler Museviliği kabul ettiler. Başkentleri İtil şehridir. Sasani İmparatorluğu na karşı Bizans İmparatorluğu ile ittifak kurdular. Bu dönemde Hazarlarla iyi geçinmek isteyen Bizans imparatorları, Hazar prensesleri ile evlenerek akrabalık kurmuşlardır. 737 yılında Emeviler ile mücadele ederek Kafkasya da İslam-Arap ordularını durdurmuşlardır. X. yüzyılda Peçeneklerin ve Rusların artan baskısı nedeniyle Hazar Devleti zayıflamaya başladı. 965 yılında Kiyef (Kiev) Rus Knezliği tarafından yıkıldılar. Doğru yanıt C seçeneğidir.

9 3. İlk Türk Devletlerinde veraset sistemi kesin bir kurala bağlanmasa da babadan oğula, oğul küçük ise büyük kardeşten küçük kardeşe geçmiştir. Ancak diğer hanedan üyeleri Kut un kendilerinde de mevcut olduğu düşüncesiyle iktidar mücadelesine girmişlerdir. Bu durumun, aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? A) İç çekişmelerin çıkmasına B) Fetih hareketlerinin yavaşlamasına C) Komşu devletlerin, iç işlerine karışmasına D) Merkezî yapının güçlenmesine E) Ekonominin olumsuz etkilenmesine İlk Türk Devletlerinde hükümdarlara Gök-Tanrı tarafından devleti yönetme yetkisinin verildiğine inanılırdı. Bu yetkiye KUT denirdi. Kutun kan yolu ile babadan oğula geçtiği kabul edilirdi. Ancak diğer haneden üyeleri de Kutun kendilerinde de mevcut olduğu düşüncesiyle iktidar mücadelesine girmişlerdir. Bu durum; Hükümdarlar öldükten sonra hanedandan birçok kişinin taht üzerinde hak iddia etmesine ve iç çekişmelerin çıkmasına Fetih hareketlerinin yavaşlamasına Ekonominin bozulmasına Komşu devletlerin, iç işlerine karışmasına neden olmuştur. Ancak bu durum merkezî yapının güçlenmesine değil zayıflamasına neden olmuştur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

10 4. Dört Halife Dönemi ile ilgili olarak aşağıda verilen eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Donanmanın kurulması Hz. Osman B) Hicri Takvim in ilk defa kullanılması Hz. Ömer C) Kur an-ı Kerim in kitap hâline getirilmesi Hz. Ebubekir D) Adalet örgütünün kurulması Hz. Ömer E) Kur an-ı Kerim in çoğaltılması Hz. Ömer Dört Halife Dönemi nde; Hz. Osman ın halifeliği sırasında, Suriye valisi olan Muaviye, Suriye de ilk İslam donanmasını kurdu. Kıbrıs a ve diğer adalara seferler düzenledi. Hicri Takvim Hz. Ömer Dönemi nde oluşturuldu ve kullanılmaya başlandı. Hz. Ebubekir Kur an-ı Kerim in kitap (Mushaf) hâline getirilmesini Zeyd Bin Sabit e emretti. Zeyd, uzun ve yorucu bir çalışmanın sonucu bu görevi başarıyla yerine getirdi. Böylece Kur an-ı Kerim Ebubekir devrinde kitap hâline getirildi. Hz. Ömer zamanına kadar halifeler davalara bakarken Hz. Ömer, bu görev için kadılar tayin etmiştir. Böylece İslam devletinde adalet örgütü oluşturulmuştur. Kur an-ı Kerim in çoğaltılması Hz. Osman Dönemi nde gerçekleştirilmiştir. Bu uygulamanın amacı ise Kur an-ı Kerim in özgün hâlinin korunmasıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

11 5. İlk Türk-İslam Devletlerinden olan Karahanlılarda, İslamiyet i ilk kez resmî din olarak kabul eden hükümdar aşağıdakilerden hangisidir? A) Ebu Nasr Ahmet B) Bilge Kül Kadir Han C) Satuk Buğra Han D) Tamgaç Buğra Han E) Ahmet Arslan Han yılları arasında Batı Türkistan da varlığını sürdüren Karahanlı Devleti nin en önemli özelliği ilk Müslüman Türk Devleti olmasıdır. 934 yılında tahta geçen Satuk Buğra Han Müslüman olduktan sonra İslamiyet i ülkesinde yaydı ve İslamiyet i ilk kez resmî din olarak kabul etti. Doğru yanıt C seçeneğidir.

12 6. Haçlı ordularına karşı başarıyla mücadele ederek Kudüs ü kurtaran hükümdar aşağıdakilerden hangisidir? A) I. Kılıçarslan B) Selâhaddin Eyyubi C) Danişment Gazi D) Nureddin Zengî E) Mengücek Gazi Eyyûbiler yılları arasında Mısır da varlığını sürdüren bir devlettir. Eyyûbi Devleti nin ünlü sultanı Selâhaddin Eyyûbi dir. Selâhaddin Eyyûbi 1187 Hıttin Savaşı nda Kudüs ü Haçlılardan geri almış ve bu gelişme III. Haçlı Seferi nin başlamasına neden olmuştur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

13 7. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlılarda ilmiye sınıfına üye değildir? A) Şeyhülislam B) Kazasker C) Nakibüleşraf D) Kadı E) Defter Emini Osmanlı Devleti nde Seyfi ye, İlmiye ve Kalemiye olmak üzere yaptıkları işler açısından üç temel sınıf bulunmaktaydı. İlmiye (Ehl-i Şer i) Sınıfı: Bunlar medresede eğitim görmüş bilgili kişilerden oluşuyordu. Osmanlı Devleti nde ilmiye sınıfının dört ayrı görevi vardı. Bunlar eğitim - öğretim, fetva, yargı ve yönetim görevidir. Eğitim - öğretim işini, Müderrisler Yargı görevini, Kadılar Fetva görevini, Şeyhülislam ve Müftüler Yönetim görevini, Kazaskerler yapardı. Nakibüleşraf; İran, Mısır, Hindistan gibi yerlerden gelenler arasından seçilen, padişaha kılıç kuşatmak, seyyid ve şerifl erin işlerini yapmak, onların değişim ve ölümlerini kaydetmek gibi işleri yapan kişilerdi. Nakibüleşrafl ar medrese eğitiminden geçerler ve ilmiye sınıfı içinde değerlendirilirdi. Defter Emini ise, arazi kayıt defterlerini muhafaza eden devlet görevlisi olup kalemiye sınıfı içinde yer almaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

14 8. Aşağıda verilen padişah - gelişme ve olay eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Sultan II. Mehmet - Mehterhanenin kaldırılması B) Sultan II. Mahmut - Karantina Teşkilatı nın kurulması C) Sultan Abdülmecit - Kırım Savaşı D) Sultan II. Abdülhamit - Ertuğrul Fırkateyni nin Japonya ya gönderilmesi E) Sultan Vahdettin - İstanbul un işgale uğraması Osmanlı Devleti nde, İlk karantina teşkilatı II. Mahmut tarafından oluşturuldu yılları arasında gerçekleşen ve Paris Antlaşması ile sonuçlanan Kırım Savaşı Abdülmecit Dönemi nde gerçekleşti. II. Abdülhamit tarafından 1890 yılında iyi niyet elçisi olarak Japonya ya gönderilen Ertuğrul Fırkateyni dönüş yolunda Ojhima Adası yakınlarında fırtınaya yakalandı ve 550 gemici şehit oldu. Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Misak-ı Millî kararlarını kabul etmesi üzerine İstanbul İtilaf Devletleri tarafından 16 Mart 1920 de işgal edildi. Bu işgal esnasında Vahdettin Osmanlı padişahı idi. Mehterhane ise 1826 da II. Mahmut tarafından kaldırılmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

15 9. Osmanlı Devleti nde XVII. yüzyılda; İran ve Avusturya savaşlarının uzun sürmesi, olağan dışı vergilerin ahaliye yük getirmesi, mültezimlerin usulsüzlükleri ve taşra yöneticilerinin adaletsiz uygulamaları gibi birtakım gelişmeler olmuştur. Bu gelişmelerin; I. İstanbul, II. Eyalet, III. Celâlî ayaklanmalarından hangilerine neden olduğu söylenebilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Osmanlı Devleti nde XVII. yüzyılda, İran ve Avusturya savaşlarının uzun sürmesi, tımar sisteminin ve ekonominin bozulmasına neden oldu. Tımarlı sipahi, toprağından uzun süre ayrı kaldığı için üretim azaldı. Vergilerin arttırılması, köylüyü zor durumda bıraktı. Köylü, toprağını işleyemez duruma gelince ayaklandı. Anadolu daki sancak beyleri ve tımarlı sipahilerin savaşa katılarak görev yerlerinden uzaklaşması, Celâlî adı verilen isyanların çıkmasında etkili oldu. Mültezimlerin usulsüzlükleri ve taşra yöneticilerinin adaletsiz uygulamaları da Celâlî isyanlarının yaygınlaşmasında etkili oldu. Doğru yanıt B seçeneğidir.

16 10. Aşağıdaki gelişmelerden hangisinin, Sanayi Devrimi sonucunda gerçekleştiği söylenemez? A) Barut bulunarak ateşli silahlarda kullanıldı. B) Kumaş imalatı için ihtiyaç duyulan ham pamuk ithalinde büyük artış oldu. C) Demire duyulan ihtiyaç madencilik ve metalürji gibi yeni sanayi dallarını doğurdu. D) Taş kömürü enerji kaynağı hâline geldi. E) Demir yolu çağı başladı. Sanayi Devrimi, insan ve hayvan gücüne dayalı üretimden makine gücüne dayalı üretime geçiştir. Bu tarz üretim XVIII. yüzyılda pozitif bilimlerin üretime uygulanmasıyla İngiltere de dokuma sektörü ile başladı. Daha sonra da öteki alanlara yayıldı. Sanayi Devrimi sonucunda; Kumaş imalatı için ihtiyaç duyulan ham pamuk ithalinde büyük artış oldu. Demire duyulan ihtiyaç madencilik ve metalürji gibi yeni sanayi dallarını doğurdu. Taş kömürü enerji kaynağı hâline geldi. Demir yolu çağı başladı. Barutun ateşli silahlarda kullanılması Yeni Çağ başlarında gerçekleştirildi. Doğru yanıt A seçeneğidir.

17 11. Aşağıdakilerden hangisi, Birinci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Cephesi nde Türk ordusunun kazandığı zaferin sonuçlarından biri değildir? A) Anlaşma Devletleri Rusya ya silah yardımında bulunamamıştır. B) Birinci Dünya Savaşı uzamıştır. C) İngilizler, sömürgelerinde seferberlik ilan etmiştir. D) İstanbul erken bir işgalden kurtulmuştur. E) Rusya da ekonomik ve sosyal bunalım artmıştır. Çanakkale Cephesi nin sonuçları; Osmanlı Devleti nin ve savaşın ömrü uzadı. Müttefi klerinden yardım alamayan Rusya da ekonomik ve sosyal bunalım arttı. Bolşevik İhtilali ortaya çıktı ve rejim değişikliği oldu. İstanbul erken bir işgalden kurtuldu. Bulgaristan, İttifak Devletleri gurubunda savaşa katıldı. Böylece İttifak Devletleri arasında karasal bağlantı sağlandı. Her iki taraftan yarım milyona yakın insan hayatını kaybetti. İngiltere nin sömürgelerinde itibarı sarsıldı. Mustafa Kemal in dünya çapında tanınmasına ve Kurtuluş Savaşı nda lider olmasına ortam hazırladı. Osmanlı Devleti nin Çanakkale Cephesi nde başarılı olması sonucunda İngiltere sömürgelerinde seferberlik ilan etmemiştir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

18 12. Yunanlıların İzmir i işgalinden sonra Türk ve Yunan kuvvetleri arasında yaşanan çatışmaları önlemek ve Yunan işgal sınırını belirlemek üzere çizilen hat aşağıdakilerden hangisidir? A) Tuna B) Gediz C) Sakarya D) Milne E) Midye-Enez Yunanlıların İzmir i işgalinden sonra Türk ve Yunan kuvvetleri arasında yaşanan çatışmaları önlemek ve Yunan işgal sınırını belirlemek üzere çizilen hat MİLNE HATTI dır. Bu hattı İngiliz generali MİLNE çizmiş ve 3 Kasım 1919 da Osmanlı Harbiye Nezaretine bildirmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

19 13. Birleşmiş Milletler Anayasası nı belirleyen metin aşağıdaki gelişmelerden hangisinde hazırlanmıştır? A) San Francisco Görüşmeleri B) Yalta Konferansı C) Potsdam Konferansı D) Viyana Zirvesi E) Kazablanka Görüşmeleri SAN FRANCİSCO KONFERANSI (1945) Bu konferans Birleşmiş Milletler Örgütü nün kurulması ile sonuçlanmıştır. Bu örgütün temel ilkeleri, 1944 yılında toplanan Dumbartan Oaks Konferansı nda ortaya atılmıştı, San Francisco Konferansı na Müttefi klerin siyasal amaçlarını ele alan Birleşmiş Milletler Bildirisini imzalamış kırk altı ülke ile Mihver Devletleri ne karşı savaşmış yirmi ülkenin temsilcisi katılmıştır. Türkiye nin de katıldığı bu konferans Birleşmiş Milletler Örgütü nün kuruluşundaki son adımdır. Bu konferansta Birleşmiş Milletler Teşkilatı nın kuruluş antlaşması imzalanmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

20 14. Günümüz ekonomik yapısının güçlü örgütlenmelerinden biri olan ve 2001 de Şanghay İş Birliği Örgütü adını alan oluşum, Şanghay Beşlisine dayanmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi, Şanghay Beşlisini oluşturan ülkelerden biri değildir? A) Özbekistan B) Çin C) Kazakistan D) Kırgızistan E) Tacikistan ŞANGHAY BEŞLİSİ Şanghay İş Birliği Örgütü adını örgütün ilk toplandığı yerden yani Çin in Şanghay şehrinden almaktadır. Şanghay Beşlisi olarak bilinen topluluk 1996 da kuruldu. Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan ın oluşturduğu beş ülke Şangay Beşlisi ni kurdu. Özbekistan ise Şanghay Beşlisi nin kurucuları arasında yer almaz. Özbekistan Şanghay İş Birliği Örgütü nün üyeleri arasındadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

21 15. Orman alt ve üst sınırının bölgeden bölgeye farklılık göstermesindeki en önemli etken aşağıdakilerden hangisidir? A) Denize olan uzaklık B) Toprak özellikleri C) Özel (göreceli) konum D) İklim özellikleri E) Yükselti Ormanların gelişmesini sınırlayan iklim olayları sıcaklık ve yağıştır. Orman üst sınırını sıcaklık belirler. Bu sınır ormanların ortadan kalktığı ve ağaçların azaldığı yerlerdir. Orman alt sınırı ise bir bölgede yağışın mevsimlere göre dağılımıyla yakından ilgilidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

22 16. Bir ülkedeki nüfusun niteliği ve niceliği ile ilgili olarak, hükûmetler tarafından yürürlüğe konulan uygulamalara nüfus politikaları denilmektedir. Bazı ülkeler nüfus artışını teşvik eden politikalar izlerken bazı ülkeler nüfus artışını azaltmaya yönelik politikalar izlemektedir. Buna göre aşağıdakilerin hangisinde, günümüzde birbirine zıt nüfus politikası izleyen ülkeler birlikte verilmiştir? A) Japonya-Rusya B) Çin-Hindistan C) Endonezya-Türkiye D) Türkiye-Japonya E) Fransa-Hollanda Nüfus politikaları nüfusun niteliğini (eğitim), niceliğini (sağlık ve doğurganlık) ve dağılımını (kır, şehir, dış ülke) etkileyen bilinçli uygulamalardır. Dünyada genel olarak nüfus politikaları artırmayı teşvik eden ülkeler ve artış hızını düşürmeyi hedefl eyen ülkeler gibi gruplandırılır. Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik olarak uygulanan nüfus politikası; Çin, Endonezya ve Hindistan gibi ülkelerde uygulanır. Nüfus artış hızını yükseltmek için uygulanan nüfus politikası son zamanlarda nüfus artış hızı hızla azalan ülkelerde uygulanır. Japonya, Rusya, Türkiye, Fransa ve Hollanda gibi. Doğru yanıt C seçeneğidir.

23 (A) (B) (C) (E) (D) Yukarıda, 5 farklı nüfus piramit tipi verilmiştir. Bu piramitlere bakılarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) C deki piramit, doğum ve yaşlı ölüm oranlarının yüksek olduğu bir ülkenin nüfus yapısını göstermektedir. B) B deki piramit, doğum oranlarının ve çocuk ölümlerinin az olduğu bir ülkenin nüfus yapısını göstermektedir. C) A daki piramit, doğum ve ölüm oranlarının yüksek olduğu bir ülkenin nüfus yapısını göstermektedir. D) E deki gibi bir piramide sahip ülkede nüfus artmaktayken doğum oranları hızla azalmıştır. E) D deki piramit, doğum oranları son yıllarda artmaya başlayan bir ülkenin nüfus yapısını göstermektedir. (A) Düzgün bir üçgene benzeyen bu piramit, yüksek doğum ve ölüm oranlarına sahip ülkelere aittir. Sanayi Devrimi öncesi toplumların çoğu bu piramit örneğini yaşamıştır. İngiltere nin 1881, Hindistan ın ise 1961 deki piramitleri bu şekildedir. Günümüzde ise yüksek doğum ve ölüm oranlarının yaşandığı ülkelerde görülmektedir. (B) Bu piramit, düzgün üçgen piramidine göre kenarları içe çökük bir özellik gösterir. 0-5 yaş grubundaki ölüm oranlarının azalmaya başladığı; ancak doğum oranlarının yüksek olduğu ülkelerin piramididir. Bu tür piramitler, gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. (C) Bu piramit; arı kovanı şeklindedir. Düşük doğum ve ölüm oranlarının görüldüğü ülkelerin nüfus piramididir. Düşük doğum oranları nedeniyle piramidin tabanı dardır. Gelişmiş ülkeler buna örnektir. (D) Çan şeklindeki bu piramit, uzun bir zaman sürecinde düşük doğum ve ölüm oranlarından sonra doğum oranlarının arttığını göstermektedir. (E) Bu piramit, doğum oranında hızlı bir düşüş görüldüğü, ölüm oranının da düşük olduğu piramit tipidir. Büyük nüfus problemi yaşandıktan sonra hızla gelişen ülkelere özgü bir piramittir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

24 18. Mısır da sıcak ve kurak iklim şartları görülmekte olup en fazla yağış ortalama 200 mm ile Akdeniz kıyılarına düşmektedir. Bu iklim özelliklerine rağmen Nil Nehri, ülkede yapılan barajlardan önce her yıl büyük taşkınlara neden olmuştur. Bu durum Nil Nehri nin aşağıdaki özelliklerinden hangisiyle açıklanabilir? A) Farklı iklim bölgelerinden beslenmesiyle B) Kaynak alanlarında gür bitki örtüsünün olmasıyla C) Aşağı kesimlerdeki şiddetli buharlaşmayla D) Yer altı sularıyla beslenmesiyle E) Kum fırtınalarının yatağını tıkamasıyla Nil Nehri kaynağını Doğu Afrika daki Göller Bölgesi nden almaktadır. Kaynak bölgesinde Ekvatoral iklim, geçtiği yerde savan iklimi ve aşağı çığırında ise çöl iklimi etkilidir. Bu nedenle Mısır da Nil Nehri nde görülen taşkınlar akarsuyun farklı iklim bölgelerinden beslenmesiyle açıklanabilir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

25 19. Bir bölgenin coğrafi şartlarına en iyi uyum sağlayan bitkiye klimaks denilmektedir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, Akdeniz İklimi nin klimaks türüdür? A) Ladin B) Kayın C)Sarıçam D) Meşe E) Kızılçam Kızılçam, yabani zeytin, mersin, keçiboynuzu, kermez meşesi, sandal, koca yemiş, defne, sakız, menengiç, zakkum, tesbih ve akçakesme gibi bitkiler Akdeniz İklimi nin klimaks türleridir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

26 20. Soğuk Savaş Dönemi nin sona ermesiyle birlikte jeopolitik kavramı 1990 lardan itibaren yeniden tanımlanmaya başlanmıştır. Buna göre; I. çevresel değişim, II. küresel ekonomi, III. küresel moda ifadelerinden hangileri, Yeni Jeopolitik in tanımlanmasında kullanılmaktadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Dünyada meydana gelen büyük sosyal olaylar; siyasi, askerî, sosyokültürel ve ekonomik alanlara yansır, siyasi coğrafyada değişiklikler yaratır ve mevcut dengelerin bozulmalarına sebep olur. Bozulan dengelerin yeniden tesisi için yeniden şekillenme ve düzenleme arayışları başlar. Bu arayışlar uzun zaman alır, hatta devamlı olduğunu söyleyebiliriz. Her seferinde güçlü ülkelerin/galiplerin öngördüğü şekilde bir düzen oluşturulur ve bu düzen de Yeni Dünya Düzeni olarak adlandırılır. Bu düzende küresel moda kullanılan bir ifade olmuştur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

27 21. Türkiye de endemik bitkilerin yayılışını gösteren bir haritaya bakıldığında endemik bitki sayısı bakımından ülke genelindeki dağılışın belirli kesimler arasında büyük farklılıklar gösterdiği gözlenir. Bunda topoğrafya, iklim ve benzeri koşullar rol oynar. Ülkemizdeki bitkilerin yaklaşık üçte biri dünyanın hiçbir yerinde görülmeyen (endemik) bitkilerdir. Ülkemizde endemik bitkiler en çok Toros Dağları kuşağında bulunur. Doğru yanıt D seçeneğidir. Buna göre, Türkiye de endemik bitkilerin en fazla bulunduğu alan aşağıdakilerden hangisidir? A) Doğu Karadeniz Dağları B) Güney Marmara C) Trakya D) Toros Dağları E) Batı Karadeniz Dağları

28 22. Aşağıdakilerden hangisi, fiyordlu kıyıların Türkiye de görülmemesinin nedeni olarak gösterilebilir? A) Buzulların dar bir alanda etkili olması B) Buzulların deniz seviyesine kadar inememesi C) Vadi buzullarının yaygın olmaması D) Batıdan doğuya doğru yüksekliğin artması E) Dördüncü Zaman da buzulların gerilemesi Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır. Türkiye nin matematiksel konumundan dolayı buzullaşma etkisi ancak 2000 metrelerin üzerindeki alanlarda meydana gelmiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

29 23. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye nüfusunda Cumhuriyet Dönemi boyunca görülen özelliklerden biri değildir? A) Tarım sektöründe çalışanların oranı daha fazladır. B) Yükseköğrenim görenlerin sayısı giderek artmaktadır. C) Kentlerde doğurganlık oranı daha düşüktür. D) Kırsal nüfus sayısı giderek azalmaktadır. E) Nüfus artışı fazla olduğundan işgücü fazladır. Türkiye de Cumhuriyet in ilk yılarında yaklaşık % 90 civarında olan tarım sektöründeki istihdam oranı günümüzde % 25 lere kadar düşmüştür. Doğru yanıt A seçeneğidir.

30 yılı nüfus sayımına göre, Türkiye de nüfusun yaklaşık % 30 u il ve ilçe merkezlerinde yaşarken % 70 i belde ve köylerde yaşamaktaydı. Günümüzde ise nüfusun yaklaşık % 70 i il ve ilçe merkezlerinde yaşarken % 30 u belde ve köylerde yaşamaktadır. Aşağıdakilerden hangisi, nüfus oranlarındaki bu değişikliğe yol açan faktörler içinde en az etkilidir? A) İl ve ilçe merkezlerine yapılan göçler B) Büyük yerleşmelerin ekonomik ve sosyal çekiciliği C) İl ve ilçe merkezlerindeki doğal nüfus artışı D) Çevresindeki kırsal yerleşmelerin kentlere katılması E) Belde ve köylerde tarım gelirlerinin artması Türkiye de özellikle 1950 li yıllardan sonra başlayan tarımda makineleşme faaliyetlerine bağlı olarak kırsal kesimden kentlere yoğun göçler yaşanmıştır. Aynı zamanda şehirlerde ekonomik faaliyetlerdeki çeşitlilik, eğitim ve sağlık hizmetlerindeki gelişmişlik göçlerin daha da artmasına neden olmuştur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

31 25. Aşağıdakilerden hangisi, menfaat temelli bir baskı grubunun, tutum (ideal) temelli bir baskı grubu gibi de davranabileceğini örneklemektedir? A) Bir işçi sendikasının, insan hakları ihlalleri hakkında basın açıklaması yapması B) Barolar Birliğinin, hazırlanmakta olan Avukatlık Yasası hakkında kulis faaliyeti yürütmesi C) Bir işveren derneğinin, gelir vergisi oranı artışını protesto eden bir basın açıklaması yapması D) Bir tarım kooperatifi nin, fındığa verilen devlet desteğinin kesilmesini gösteri yürüyüşüyle protesto etmesi E) Bir sanayiciler örgütünün, gümrük tarifesi hakkında hükûmeti yönlendirmeye çalışması Baskı Grupları; demokratik, çoğulcu, çok sesli toplumlarda siyasi ve ekonomik, farklı seviyedeki kararları etkileyen, karar öncesi kamu oyunu şekillendiren teşkilatlı gruplardır. (Sendika Dernek gibi) Siyasi yönetim; taleplerinin tatmini doğrultusunda etkileme gücüne sahip çıkar, menfaat grupları da baskı grupları arasındadır. Tipik örnekleri işçi, işveren ve üreticilerin kurduğu sendika ve derneklerdir. Bunlar hükûmeti ya da başka sosyal grupları etkileyerek üyelerinin ortak çıkarlarını gerçekleştirmeye ve korumaya yönelik çalışmalarda bulunurlar. Bir işçi sendikasının (menfaat temelli baskı grubu) insan hakları ihlalleri hakkında basın açıklaması yaması, tutum (ideal) temelli bir baskı grubu gibi de davranabileceğini örneklemektedir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

32 26. Türk hukukunda, kanunların zaman bakımından uygulanması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kanun, yürürlüğe gireceği tarihi kendi metninde açıklamış olabilir. Bu durumda kanun, belirttiği tarihte yürürlüğe girer. B) Kanun; yürürlüğe gireceği tarihi, metninde belirtmemişse Resmî Gazete de yayımlanmasını takip eden günden itibaren 45 gün sonra yürürlüğe girer. C) Anayasa Mahkemesinin kararı ile iptal edilen kanun, geçmişe dönük olarak yürürlükten kalkar. D) Bazı kanunların ne kadar yürürlükte kalacağı, kanun metninde belirtilebilir. Bu durumda, belirtilen sürenin sonunda kanun kendiliğinden yürürlükten kalkar. E) Bir kanun, yürürlüğe giren yeni bir kanun ile zımnen veya açıkça yürürlükten kaldırılabilir. Türk hukukunda kanunlar; Başka bir tarih belirtilmediyse Resmî Gazete de yayımlandıkları günü izleyen günden itibaren 45 gün sonra yürürlüğe girer. Bir kanun, başka bir kanunla veya mahkeme kararıyla yürürlükten kalkar. Süreli kanunlar kendiliğinden yürürlükten kalkar. (Bütçe Kanunu gibi) Anayasa Mahkemesinin karar iptalleri Resmî Gazete de yayımlandığı anda o kanun yürürlükten kalkar. (Geçmişe dönük olarak yürürlükten kalkmaz.) Doğru yanıt C seçeneğidir.

33 27. Aşağıdakilerden hangisi, hukuk devleti olmanın gerekleri arasında yer almaz? A) Hak ve hürriyetlere güvence B) Kanunların genelliği ilkesi C) Kazanılmış haklara saygı D) Devletin şeklinin cumhuriyet olması E) İdarenin yargısal denetimi Anayasal sistemimize 1961 Anayasası ile ilk kez giren ve bütün uygar, demokratik rejimlerin temel özelliklerinden biri olan hukuk devleti ilkesi, 1982 Anayasası nın 2. Maddesi nde Cumhuriyet in nitelikleri arasında yer almaktadır. Hak ve hürriyetlerin güvence altına alınması, kanunların genelliği ilkesi, kazanılmış haklara saygı, idarenin yargısal denetimi hukuk devleti olmanın gerekleri arasında yer alırken devletin şeklinin Cumhuriyet olması demokratik devletin unsurları arasında değerlendirilir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

34 28. Avrupa Konseyi tarafından hazırlanarak imzaya açılan, bireyi insan hakları ihlali iddiaları bakımından uluslararası hukukun bir öznesi hâline getiren ve Türkiye nin 1954 yılında onayladığı, hukuki bağlayıcılığa sahip uluslararası sözleşme aşağıdakilerden hangisidir? A) Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Sözleşmesi B) Çocuk Hakları Sözleşmesi C) Kadın Hakları Sözleşmesi D) Her Türlü Ayrımcılığa Karşı Sözleşme E) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Avrupa Konseyi tarafından hazırlanarak imzaya açılan, bireyi insan hakları ihlali iddiaları bakımından uluslararası hukukun bir öznesi hâline getiren ve Türkiye nin 1954 yılında onayladığı, hukuki bağlayıcılığa sahip uluslararası sözleşme Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi dir. Avrupa İnsan Hakları Bildirgesi nde bulunan hakları topluca güvence altına almak için Avrupa Konseyi üyelerinin üzerinde anlaştıkları metindir. Bu sözleşme Avrupa Konsey üyesi 187 devlet tarafından onaylanmıştır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

35 29. Bir iletişim sürecinde, konuşan kişinin karşısında sessiz kalınarak sadece söylenenlerin dinlenmesi hangi dinleme türüne girer? A) Etkin B) Edilgin C) Eleştirel D) Empatik E) Katılımcı Dinlerken anlamak her zaman gerçekleşmez; yanlış anlama ve anlaşılmalar ortaya çıkabilir. Yanlış anlama ve anlaşılmaları önlemenin yolu dinleyen kişinin dinlediğinden anladığının ne olduğunu geri iletim yoluyla belirtmesidir ki buna etkin dinleme adı verilir. Edilgin dinleme (sessizlik) karşısındakinin konuşmasına olanak vermedir. Böylece duygularını duymak istiyorum, duygularını kabul ediyorum, benimle paylaşmak istediğin konuda vereceğin karara güveniyorum gibi güçlü mesajlar verilir. Eleştirel dinleme konuşulanları can kulağıyla dinlemeyi, dinlerken düşünmeyi, hüküm yürütmeyi, sonuca ulaşmayı ve dinlediklerini onaylamayı ya da onaylamamayı gerektiren bir dinleme türüdür. Empatik dinleme kendimizi onun yerine koyarak dinleme, anlamak için dinleme demektir. Katılımcı dinleme konuşmacıyı dinlediğinizi, onun söylediklerine değer verdiğinizi gösteren bir dinleme şeklidir. Bu tepki kimi zaman sözlerle kimi zaman da jest ve mimiklerle gösterilebilir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

36 30. Sosyal bilgiler dersinde konuyla ilgili proje tabanlı öğrenme yöntemine uygun olarak öğrencilerine bir sosyal proje hazırlatmayı planlayan öğretmen, bu yöntemle aynı zamanda öğrencilerin bazı beceri ve kazanımlar edinmesine yardımcı olmayı da hedeflemektedir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, öğretmenin öğrencilerine kazandırmayı istedikleri arasında yer almaz? A) Bilimsel araştırma yapabilme becerisi B) Yaparak, yaşayarak öğrenme C) Başkalarına fi kirlerini anlatma D) Verileri grafi k hâline getirebilme E) Sonuç odaklı çalışmalar yapmayı sağlama Proje, öğrencilerin gerçek yaşama benzer işlerinde özgün bir ürün ortaya koşmak amacıyla yaptıkları bağımsız konu araştırmaları ve etkinlikleridir. Öğrenci merkezli olan bu yöntemde öğretmen etkin değildir, sadece öğrenciye rehberlik etme ve değerlendirme görevini üstlenmektedir. Projenin en önemli özelliği belli bir amacının olmasıdır. Proje hayatla ilgili veya hayatta alınan bir etkinlik olmalıdır. Proje çalışmasında dört tür öğrenci kazanımı hedefl enmektedir. Bunlar bilgi, beceri, nitelikler ve duygulardır. (tutumlar) Bilgi basamağında olgular, kültürel perspektifl er, hikâyeler, sanat eserleri, kavramlar, şemalar, kategoriler, sebep-sonuç ilişkileri, parça-bütün ilişkileri verilir. Beceriler kısmında eleştirel düşünme, problem çözme, bilgi yönetimi, yaparak-yaşayarak öğrenme, başkalarına fi kirlerini anlatma becerileri sağlanır. Nitelikler kısmında merak etme, tahmin etme, açıklama yapma, bilimsel araştırma yapma, verileri grafi k hâline getirme becerilerini kazanır. Duygular kısmında ise öğrencinin tutumları oluşur. Fakat proje yaklaşımında sonuç odaklı çalışmalar yapılması beklenmez, böyle bir amaç güdülmez. Doğru yanıt E seçeneğidir.

37 31. Orta Çağ da kentlerin ortaya çıkışı önemli değişikliklere yol açmıştır. Ekonomik açıdan en önemli değişim para ekonomisinin gelişmesi ve kentlerin ticaret merkezine dönüşmesidir. Bu dönemde tüccar sınıfı kendi içinde güçlenmiş ve ticaret çeşitlenmiştir. Paranın dolaşım hızı artarak uluslararası ticaret gelişmiştir. Buna göre, ticari faaliyetlerin artmasının aşağıdaki gelişmelerden hangisine doğrudan yol açtığı söylenebilir? A) Kilisenin ekonomik güç olarak ortaya çıkmasına B) Feodalitenin Avrupa da hızla yayılmasına C) Meslek birlikleri ve sigorta sisteminin gelişmesine D) Üniversite ve okulların hızla yayılmasına E) Feodal rejimin güçlenmesine Orta Çağ da kentlerin ortaya çıkışı, çevrede derin değişikliklere yol açmıştır. Önce kentlerin gelişmesi, kırsal kesime para ekonomisinin girmesini destekler. Tacir kent, zahirenin sürekli sergilendiği bir mağazadır önce, büyük bir hızla soyluları, yüksek ruhban sınıfını tüketime götürür ve kent, tarımdaki yeni uygulamalardan doğan büyük servet fazlasını kasalarına aktarmaktadır. Diğer yandan kentlerde böylece biriken taşınır değerler, kredi yoluyla sonra yeniden dağıtılır. Tacirler, alıcıları olan tarım çalışanlarına ödünç para verirler ve faizli ödünçlerin çoğaldığı görülür. Böylece kentin varlığı paranın dolaşım hızını artırırken, tarım ekonomisini ve tarım işletmelerinin gitgide dışa açılışını çabuklaştırmıştır. Ticari faaliyetlerin artması sonucu esnaf loncaları kurulmaya, bankacılık ve sigortacılık gelişmeye başladı. Kilise, ticari faaliyetlerin artmasıyla gücünü yitirdi. Feodalitede merkezî otorite zayıftır, yerellik görülür. Feodal ekonomi ise kendi kendine yeterlik üzerine kuruludur. Halbuki kentler ve ticari faaliyetlerin artması kültürel teması gerektirir. Eğitimli, kaliteli iş gücüne duyulan gereksinim üniversite ve okulları gerektirmiştir. Fakat ticari faaliyetlerin artmasından çok daha sonraki dönemlerde gerçekleştiğinden, ticari faaliyetlerin doğrudan yol açtığı bir sonuç değildir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

38 32. Aşağıdakilerden hangisi, X malının talep eğrisinin sağa kaymasına yol açar? A) X malının fi yatının artması B) X malının fi yatının düşmesi C) Tercihlerin X malı aleyhine değişmesi D) X malının fi yatında artma beklentisi E) Tüketicinin gelirinin azalması Piyasada fi yat dışındaki değişkenlerde meydana gelen değişmeler talep eğrisinin sağa veya sola kaymasına neden olur. Diğer bir deyişle malın fi yatından başka faktörler talepte değişmeye yol açar. Tüketicilerin gelirinde değişme, ilişkili malların fi - yatlarındaki değişmeler, tüketicinin beklentilerindeki değişmeler, potansiyel alıcıların sayısındaki değişmeler talep eğrisinde sağa veya sola kaymaya neden olur. Fiyat D1 D2 D Talep Edilen Mal ve Hizmet Miktarı Bu tabloda normal olan D eğrisidir. Fakat tüketicilerin gelirindeki artış ya da X malının fi yatında artma beklentisi her bir fi yat düzeyinde satın alınmak istenen miktarı artıracağı için D talep eğrisi sağa doğru kayarak d1 konumuna gelir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

39 33. I. Adların kökleri ve anlamları ile ilgilenen dil bilimidir. II. El yazmalarının şekil ve tarih yönleriyle konu alınmasıdır. III. Bir toplumun kültür ögelerini inceleyen bilimdir. Bu tanımlara göre, aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? I II III A) Epigrafi Kronoloji Folklor B) Onomastik Kodikoloji Folklor C) Epigrafi Kodikoloji Diplomatik D) Onomastik Paleografya Diplomatik E) Kronoloji Paleografya Onomastik Epigrafi, kitabe, taş, metal veya pişmiş toprak üzerindeki yazıların okunmasıyla uğraşan bilimdir. Kronoloji, olayların tarihsel sıralanması ile ilgilenen bilim dalıdır. Folklor bir ülkede yaşayan halkın özgü kültür yaratmalarını ve gelenekleri, bir ülkenin bölgelerini ve bunların içinde de küçük toplum birliklerini; onların ağız, dil, din, mezhep, üretim-tüketim özelliklerinden gelme farklı töreleri, törenleri, kültür ürünlerini inceleyen bilim dalıdır. Onomastik, dil biliminin özel isimleri inceleyen dalıdır. Kodikoloji, kitap ve el yazması eserlerin hazırlanması ile ilgili çalışmaları inceleyen bilim dalıdır. Bir toplumun dili bilinip kullandığı yazı okunsa bile, belgelerin ifade ettikleri mana bilinmeden değerlendirilmeleri mümkün değildir. Belgelerin cins ve şekil olarak değerlendirilmesini sağlayan bilim dalına diplomatik denir. Eski yazıların tür ve şekillerinin zaman nedeniyle geçirdiği değişiklikleri ve niteliklerini inceleyen bilim dalına paleografya denir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

40 34. Bazı ülkelerde, tarım alanlarının tarım dışı kullanımla işgali, temel gıda ürünleri yerine daha pahalı olan meyve ve sebzelerin üretiminin tercih edilmesi ve tarım için gerekli kırsal iş gücünün kaybı gibi nedenlerle gerek o ülkelerin gerekse dünya tarımının tehdit altına girdiği görülmektedir. Özellikle hızlı bir gelişme sürecine giren ülkelerde görülen bu durum aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilmektedir? A) Küreselleşme B) Çin etkisi C) Gıda güvenliği D) Geleceksiz büyüme E) Japon sendromu Küreselleşme ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel değerler ile bunlara dayalı birikimlerin ulusal sınırları aşarak dünyaya yayılmasıdır. Bu şekilde ülkeler arasında egemenlikler törpülenir, kültür ve insanlar daha yakından tanınır, ilişkiler yaygınlaşır. Bazılarına göre ise küreselleşme uluslararası sermayenin egemenliğini pekiştiren, onu tembelleştiren bir olgudur. Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin tarım alanında kendi kendine yetmeye çalışmaktadır. Japon sendromu yaşamamak için 2004 Mart ında pekin, bir acil destek tahsisatı çıkarmış ve çiftçileri daha fazla tarım üretimine teşvik etmek için 2004 tarım bütçesi beşte bir oranında artırmıştır. Gıdalarda olabilecek fi ziksel, kimyasal ve biyolojik her türlü tehlikenin yok edilmesi için alınan hijyen önlemlerine gıda güvenliği denir. Gelecek nesillerin ihtiyacı olan, yenilenemeyen doğal kaynakların yok olması pahasına gerçekleşen ekonomik büyümedir. Ülkenin artan geliriyle birlikte değişen tüketim kalıpları ve daralan tarım alanları, ülkede tahıl dış alımının patlamasına neden olan bir süreç yaratır. Bir süre sonra ülke, gıda alanında kendi kendine yeten bir ülke olmaktan çıkarak, tahıl ihtiyacının çok büyük bir bölümünü ithal eden bir ülke hâline dönüşür. Çevrebilimci Lester R. Brown, gelişmekte olan ülkelerin yaşamakta olduğu bu süreci, Japonya nın yaşadığı örnek deneyim nedeniyle Japon Sendromu kavramı ile adlandırmıştır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

41 35. Anadolu irili ufaklı pek çok beylik hâlinde yönetiliyordu. Bu beyliklerden başlıcaları; Neşa, Mama ve Pruşhanda idi. Henüz güçlü bir merkezî otoriteye ulaşılamamıştı. Anadolu yazı ile bu çağda tanıştı. Yukarıda verilen özellikler Anadolu nun hangi çağını tanımlamaktadır? A) Paleolitik Çağ B) Asur Ticaret Kolonileri Çağı C) Geç Tunç Çağı D) Demir Çağı E) Eski Tunç Çağı Paleolitik Çağ (Eski Taş Çağı) insanlık tarihinin içinde doğanın zor koşullarına karşı verdiği yaşam mücadelesini anlatan zamandır. Genç Tunç Çağı MÖ 1550 ve 1200 arası döneme verilen addır. Bu dönemde Anadolu da Hattileri ortadan kaldıran Hititler egemen olmuştur. Demir Çağ pek çok bölgede değişik tarihlerde başlamış ve bitmiş olsa da Anadolu da genel olarak M. Ö 13. yüzyılda başladığı MÖ 4. yüzyılda bittiği kabul edilen ve demirin eritilerek kullanılmasıyla karakterize edilen bir dönemdir. Bu dönemde bakır ve tuncun yerini demirden silah ve eşyalar almıştır. Ticaret hızlanmış, toplumların birbiriyle ilişkileri sağlanmıştır. Eski Tunç Çağı Anadolu ve Trakya da yaklaşık M. Ö yılları arasında tarihlendirilir. Genel karakteri ile üzerinde tapınak ve idari binaların da bulunduğu organize, tahkimli, bağımsız şehir devletlerinden oluşan bir dönemi kapsar. Asur Ticaret Kolonileri Çağı, genellikle Anadolu daki kentlerin hemen yakınlarında Asurlu tüccarlar tarafından kurulan ve karum adı verilen ticaret amaçlı yerleşmelerin Anadolu da yaygınlaşmasıyla başlayan bir dönemdir. İrili ufaklı beylikler bulunmakta ve güçlü bir merkezî idare yoktu. Anadolu nun yazı ile tanışması da bu döneme rastlar. Doğru yanıt B seçeneğidir.

42 36. Aşağıdakilerden hangisi, biyolojik antropolojinin çalışma alanlarından biri değildir? A) İnsanı biyolojik bir organizma olarak ele alır, bu doğrultuda insanoğlunun değişimini ve çevresiyle olan etkileşimini inceler. B) İnsanın geçmişten günümüze geçirdiği gelişimi inceler. C) Geçmiş kültürlerden kalma nesneleri, kalıntıları ve yerleşim bölgelerini inceleyerek insan kültürleri hakkında bilgi toplamaya çalışır. D) İnsan gruplarındaki çeşitliliği ve nedenlerini anlamaya çalışır. E) İnsan doğasını anlamaya çalışır. Biyolojik antropoloji insanı biyolojik olarak ele alan antropolijinin bir alanıdır. Paleoantropoloji ve fi zik antropoloji olarak ikiye ayrılır. Paleoantropoloji genel olarak insanoğlunun fi ziksel gelişiminde ortaya çıkışı ve evrimini inceler. İnsan ırklarını, ırkların ilişkilerini, iskelet ve kas yapılarını inceler. Fiziksel antropoloji ise yerleşik yaşama geçmiş toplumları morfolojik ve demografi k açılardan ele alır. İnsan topluluklarının çeşitliliğini, insan doğasını anlamaya çalışır, toplulukların nüfus yapısını, ortalama yaşam süresini araştırır. Geçmiş kültürlerden kalma nesneleri, kalıntıları ve yerleşim bölgelerini inceleyerek insan kültürleri hakkında bilgi toplamaya çalışan antropoloji bölümü ise arkeolojik antropolojidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

43 37. Bir kişinin bir başkasına boyun eğmesi veya itaat etmesi aşağıdakilerden hangisi içinde değerlendirilebilecek bir davranış biçimidir? A) İletişim B) Başkaldırı C) Telkin D) Sosyal etki E) Atılganlık Sosyal etki, bireyin düşüncelerinde, hislerinde, tutum ve davranışlarında, başka bir kişi veya grup ile girdiği etkileşim sonucu meydana gelen davranış değişimidir. Uyma, itaat etme, benimseme birer sosyal etkidir. İletişim, iletilen bilginin hem gönderici hem de alıcı tarafından anlaşıldığı ortamda bilginin bir göndericiden bir alıcıya aktarılma sürecidir. Başkaldırı, hiçbir otoriteye itaat etmeme durumudur. Telkin, karşıdaki insanın söz ile ikna edilmesidir. Atılganlık ise kişinin kendini ifade edebilmesidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

44 38. Aşağıdaki sanat kuramlarından hangisi, sanatçıyı esas alarak sanat görüşleri ortaya koymaktadır? A) Yansıtmacı sanat kuramı B) Anlatımcı sanat kuramı C) Duygusal-etkileşim sanat kuramı D) İşlevsellik-fonksiyonellik sanat kuramı E) Biçimci sanat kuramı Yansıtmacı sanat kuramına göre mükemmellik doğadadır, sanatçıya düşen onu aynen eserine aktarmak yani yansıtmaktır. Bir eser dış dünyayı ne kadar iyi taklit ediyorsa o oranda sanat değeri taşır. Anlatımcılık kuramı sanatçının dünyasına dalıp onun duygu ve düşüncelerini nasıl ifade ettiğine bakılmasıdır. Duygusal etkileşim kuramı ile sanat eserine muhatap olan izleyici veya okurun bu eserden ne anladığını ve nasıl bir duygusal etki altında kaldığını inceleriz. Biçimcilik kuramı ile sanat eserinin biçimsel ve teknik özelliklerini inceler ve yorumlarız. İşlevselci-fonksiyonel sanat kuramları da sanat eserinin sonuçta bir fayda sağlanması, bir işe yaraması gerektiğini savunurlar. Doğru yanıt B seçeneğidir.

45 39. Neyi bilebiliriz? Bilgimizin kaynağı nedir? Doğru bilgi nedir? Hangi konularda bir şeyi biliyorum diyebiliriz? gibi sorulara cevap arayan, felsefenin alt dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Epistemoloji B) Ontoloji C) Aksiyoloji D) Mantık E) Antropoloji Bilginin kaynağı, sınırları, doğruluğu gibi konuları inceleyen felsefe alt dalına epistemoloji adı verilir. Bilgi nedir?, neyi bilebilirim, insan bilgisinin sınırları var mıdır, doğru nedir, doğru bilgi olanaklı mıdır? gibi sorularla epistomoloji (bilgi felsefesi) ilgilenir. Ontoloji felsefenin varlık ile ilgilenen dalıdır. Varlık nedir, evrenin ilk ana maddesi nedir, varlıkta bir değişim var mıdır? gibi sorularla ilgilenir. Aksiyoloji değerler felsefesi demektir. Aksiyolojide ahlak, din, değerler gibi konular incelenir. Mantık, doğru düşünmenin yollarını gösteren bir bilimdir. Antropoloji ise insan ırkının gelişimini, kültürünü inceler. Doğru yanıt A seçeneğidir.

46 40. Toplumsal değişme, toplum yapısının temel alanlarında var olan ilişkilerde ortaya çıkan farklılıklardır. Sosyologlar, toplumsal değişmeye yol açabilen diğer faktörlerle etkileşim içinde birden çok faktörün varlığını kabul ederler. Buna göre, toplumsal değişmeyle ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Doğal çevre bir toplumun ve kültürün karakterine etki ederek değişime yol açar. B) Nüfusun büyüklüğü, toplumsal ilişkiler üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğundan değişmeye yön verir. C) Düşünceler, ideolojiler ve inanç sistemleri toplumsal ihtiyaçların belirlenmesi ve onların karşılanmasında rol oynayarak değişmeyi hızlandırır. D) Toplumsal değişmeyi hedefl eyen kolektif hareketler, toplumsal değişmenin itici güçleri arasındadır. E) Köy, kabile ve din gibi yaygın yapılara yönelik duygusal ve değerlendirici yönelimlerin güçlü ve olumlu olması, toplumsal ve kültürel değişmeyi hızlandırır. Doğal çevre toplumsal değişime yol açar. Doğal çevrenin sıcak ya da soğuk olması, su kaynaklarına sahip olup olmaması, tarım ve hayvancılığa uygun olup olmaması, arazinin engebeli olup olmaması toplumun kültürel karakterine etki yapar. Demografi k ögeler yani nüfusun büyüklüğü, azlığı, çokluğu, yoğunluğu toplumsal değişime yol açar. Düşünceler, ideolojiler, inanç sistemleri toplumsal değişimin öncüleridir. Hz. Muhammed in İslam dinini yayması, Fransız İhtilali, sosyalist ideolojiler toplumlarda değişime yol açan örneklerdir. Toplumda, toplumsal değişmeyi hedefl eyen grupların varlığının olması da değişim için itici bir güçtür. Köy, kabile gibi küçük gruplarda din önemlidir, ilişkiler birincil ve duygusaldır. Bu durum toplumsal ve kültürel değişmeyi hızlandırmaz, tam tersine yavaşlatır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

47 41. Buluş yapanların ve bilim insanlarının ortak özelliklerinin farkına varır. Kanıtlara dayanarak Atatürk ün bilim ve teknolojiye verdiği önemi gösterir. Bilim ve teknoloji ile ilgili düzeyine uygun süreli yayınları tanır ve izler. Yaptığı çalışmalarda yararlandığı kaynakları gösterir. Yukarıda bazı kazanımları verilen İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 5. Sınıf Programı Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı, Gerçekleşen Düşler ünitesinde doğrudan verilmesi öngörülen değer aşağıdakilerden hangisidir? A) Sorumluluk B) Kanıt kullanma C) Kronolojiyi algılama D) Akademik dürüstlük E) Çalışkanlık Sosyal Bilgiler Sınf Programlarında belirtilen 9 öğrenme alanından biri olan Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanında; yaratıcı, eleştirel ve bilimsel düşüncenin bilim ve teknolojideki gelişmelerin temeli olduğunu; bilim ve teknolojinin gelişim sürecini ve toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgiye ulaşmada teknolojiyi kullanma becerisi edinir. Ayrıca, orijinal eserlerin yasalarla korunduğunu fark ederek akademik dürüstlük ilkelerini dikkate alır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

48 42. İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 7. Sınıf Programı; Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı, Zaman İçinde Bilim ünitesinde, Bilginler ve Kâşifler başlıklı senkronik tarih şeridi oluşturma etkinliğinin yapılması önerilmiştir. Bu etkinlikle, aşağıdaki beceri türlerinden hangisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir? A) Tarihsel analiz B) Tarihsel empati C) Zaman ve kronolojiyi algılama D) Bilimsellik E) Grafi ksel analiz Zaman ve kronolojiyi anlama becerisine yönelik kullanılabilecek tekniklerden biri tarih şeridi hazırlatmaktır. Tarih şeridi olaylar dizisinin oluş sıralarının gösterildiği, kronolojik olarak hazırlanan şerittir. Öğrencilerin bunun nasıl hazırlanacağını anlamaları için ilk önce öğretmenin bir tarih şeridi hazırlaması önerilir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

49 43. I. Özgür bir birey olarak fi ziksel, duygusal özelliklerinin; ilgi, istek ve yeteneklerinin farkına varır. II. Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu, tüm kişi ve kuruluşların yasalar önünde eşit olduğunu gerekçeleriyle bilir. III. Meslekleri tanır, çalışmanın toplumsal yaşamdaki önemine ve her mesleğin gerekli olduğuna inanır. Yukarıda, 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı nın üç genel amacı verilmiştir. Bu amaçların ilgili olduğu öğrenme alanları sırasıyla aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) Güç, yönetim ve toplum - Bilim, teknoloji ve toplum - Üretim, dağıtım ve tüketim B) Birey ve toplum - Güç, yönetim ve toplum - Üretim, dağıtım ve tüketim C) İnsanlar, yerler ve çevreler - Kültür ve miras - Bilim, teknoloji ve toplum D) Birey ve toplum - Küresel bağlantılar - İnsanlar, yerler ve çevreler E) Birey ve toplum - Güç, yönetim ve toplum - Gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler Öğrencilerin birey ve toplum öğrenme alanında edindiği kazanımlar sonunda, kişisel ve sosyal yeterliliklerini tanıyan, yeniliklere açık, etkili iletişim kurabilen, sorumluluk alabilen, başkalarına saygılı, iş birliğine açık, kendine güvenen, topluma yararlı birey olarak yetişmesi esas alınmıştır. I numaralı öncül bireyin kendini tanıması ile ilgili olduğu için birey ve toplum öğrenme alanı ile ilgilidir. Güç, yönetim ve toplum öğrenme alanında öğrenciler, toplum yaşamında doğacak sorunların en önemli güvencesi olarak örgütlü bir devlet gücünün varlığını kavrarlar. Toplumsal sorunların nasıl çözüldüğünü ve düzenin nasıl sağlandığını anlayarak, egemenliğin kaynağının millete dayandığı yönetimlerde, birey haklarının ve toplum düzeninin nasıl korunduğunu fark ederler. II. öncül bu öğrenme alanı ile ilgilidir. Üretim, dağıtım ve tüketim öğrenme alanında öğrenciler, isteklerinin sınırsız ama kaynakların sınırlı olduğunun farkına varır ve isteklerini mevcut kaynaklara göre oluşturması gerektiğini öğrenerek bilinçli tüketici olmanın temellerini oluşturur. Meslekleri tanıyarak hayatımızı kolaylaştırmak için var olduklarını bilirler. III. öncül bu öğrenme alanı ile ilgilidir. Doğru yanıt B seçeneğidir.