AKP Hükümeti, siyasi iktidarla

Transkript

1 657 Değişiklikleri Esnek ve Güvencesiz Çalışmayı Yaygınlaştıracak! AKP Hükümeti, siyasi iktidarla birlikte değişen bir yönetim yapılanmasının getirilmesini istediğini sık sık dile getirmektedir. Geçtiğimiz 8 yıl içinde özellikle eğitim ve sağlık alanında yoğun bir siyasal kadrolaşma faaliyetleri yürütülmüştür. Tüm kamu hizmeti alanlarında kendi dünya görüşünden insanları önemli mevkilere getirerek hem mevcut sistem içine kendi siyasal kadrolarını yerleştirmiş, hem de esnek çalışma uygulamalarını fiilen ve yasal düzenlemelerle hayata geçirmiştir. Böylece, kamu personel sisteminde esnekleşme uygulamalarını yaygınlaştırarak buna uygun yasal değişiklikleri yapabileceği somut zemin büyük ölçüde oluşturmuştur. 9 Haziran 2010 tarihinde TBMM ye sunulan ve 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu nda önemli değişiklikler yapılmasını öngören kanun tasarısı AKP Hükümeti nin kamu istihdam sistemini nasıl çözmek istediğini bütün açıklığıyla göstermektedir. AKP Hükümeti nin 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nda yapmaya hazırlandığı değişiklikler, süt izninin süresinin artırılması, çocuk yardımının düzenlenmesi, giyecek yardımının nakit olarak verilmesi gibi konularla gündeme getirilse de, asıl olarak memurları hak arama mücadelesinden uzaklaştırmayı ve mücadeleci sendikaların etkisini kırmayı amaçlamaktadır. 22 Madde ve eklerinden oluşan taslağın bazı maddeleri nasıl bir kamu personel sistemi yaratılmak istendiğini göstermektedir. 657 sayılı Kanununda değişiklik yapılmasını öngören taslağın 5. maddesinin son fıkrası şu şekildedir; Memurların yürüttükleri hizmetin özelliklerine göre, bu madde uyarınca tespit edilen çalışma saat ve süreleri ile görev yerlerine bağlı olmaksızın çalışabilmeleri mümkündür. Bu hususa ilişkin usul ve esaslar, Devlet Personel Başkanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenir. Bu ifade, yıllardır kamuda fiili olarak sürdürülen esnek çalışma uygulamalarının yasalaşmasının açık itirafıdır. Bu madde yasalaşırsa artık her kurum personelini istediği şekilde ve kendi ihtiyacına göre kurallar koyarak çalıştırabilecektir. Örneğin okullar, belli dönemlerde işin yoğunluğunu ya da performans hedeflerine ulaşmayı bahane göstererek çalışma sürelerini uzatılacak, okullarda çalışan öğretmen, hizmetli ya da memurun yeri ihtiyaca göre değiştirebilecektir. Hazırlanan Taslağın 13. maddesi ile disiplin cezaları arttırılmıştır. Aylıktan kesme veya kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fillerden bazıları şu şekilde sıralanmıştır; Hizmette gösterdiği yetersizlik sebebiyle kurumların stratejik plan ve performans hedeflerinin gerçekleşmemesine yol açmak, Usulsüz şikâyette bulunmak, Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak, Görev sırasında amirlerine hal ve hareketleri ile saygısız davranmak, Verilen emirlere itiraz etmek, görevleri tam ve zamanında yapmamak, hizmetin yürütülmesinde ve görevin yerine getirilmesinde kurumlarca belirlenen usul ve esaslara uymamak, Kurumların çalışma ortamını ve düzenini bozmak Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek. Yıl içinde iki defa kademe ilerlemesinin durdurulması cezası almak. Taslakta, 657 sayılı kanunda sicil amiri ifadesi üst disiplin amiri olarak değiştirilerek, kamu emekçilerini disiplin ve cezalandırma yöntemleri ile denetlemek ve 28

2 çalıştırmak istediği itiraf edilmiştir. Disiplin cezalarının arttırılması ve buna dayanarak işten çıkarmanın kolaylaşmış olması bu ifadenin neden tercih edildiğini açıkça göstermektedir. Bugüne kadar yaşanan fiili uygulamalara Afişimiz 2003 yılına aittir. ve yakın gelecekte yapılması planlanan yasal düzenlemeler açısından bakıldığında yeni personel sisteminin iki temel mantık üzerine kurulacağı şimdiden söylemek mümkündür. Birincisi; işin, işyerinin, mesai saatinin, ücretin, çalışma süresinin belirsiz olması, başka bir ifade ile kamu istihdamında kuralsızlığın kural haline getirilmesidir. İkinci nokta ise çalışma düzeni ve koşullarının büyük ölçüde işverenin ya da işveren temsilcisinin insafına bırakılacak olmasıdır. Yapılacak düzenlemelerle kamu emekçilerinin mevcut olan birçok kazanılmış hakkı, çalışma yaşamının standardını belirleyen temel kurallar ortadan kaldırılacaktır. Böylece tüm kamu emekçilere, tıpkı işçilerde olduğu gibi kuralsız, geçici, güvencesiz ve köleci nitelikte çalışma koşulları ve 19. yüzyıla özgü yaşam biçimleri dayatılacaktır. Kamu emekçileri sözleşmelerini her açıdan siyasallaşmış yöneticiler ile yapacaklarından siyasal kadrolaşma örneklerinin artması, beraberinde ciddi sorunlar getirmektedir. Buna rağmen kamu emekçilerinin sözleşmeli ve iş güvencesinden yoksun olarak istihdam edilmeleri, kaçınılmaz olarak iktidarın dünya görüşü doğrultusunda hareket eden yönetim kadrolarının ellerini güçlendirecektir. Sözleşmeli personelin iş yaşamındaki geleceği, siyasi iktidarların atayacakları siyasal yöneticilerin iki dudağı arasında olacaktır. Kamu kurum ve kuruluşlarında sözleşmeli istihdam, aslında uzun zamandır özellikle okullar, hastaneler ve diğer pek çok kamu kurumunda uygulanmaktadır. Yaşanan örnekler, okullarda okul koruma dernekleri aracılığıyla ders saatine göre ücretli öğretmen istihdamına kadar uzanmıştır. Yasal düzenleme bakımından en açık adımlar ise sağlık personeli ile ilgili olarak atılmış, toplam sözleşmeli personelin neredeyse yüzde 90 ı sağlık alanında istihdam edilmiştir. Kamu alanına yönelik bu tür girişimler, her ne kadar kapitalizmin içine girdiği krizi aşmak için yeni bir hamlesi olarak görülse de, sorun bu kadar basit değildir. Krizin etkileri her ülkede çeşitli boyutlarıyla ortaya çıkmış olsa da, krizin 29

3 aşılmasında kamunun önemli bir yeri ve işlevi olduğu, son yıllarda yoğunlaşan yoksulluk politikaları ile birlikte daha iyi görülmektedir. İnsan kaynakları, toplam kalite yönetimi, yönetişim, e-devlet, şeffaflık, esneklik, performans değerlendirme v.b. kavramlarla süslenmiş yasal değişikliklerle bir taraftan halkın kafasında kavram kargaşası yaratılırken, diğer taraftan kamuyla anılan tüm hizmetlerin özelleştirilmesi için gerekli adımlar kararlılıkla atılmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, başta eğitim ve sağlık olmak üzere kamu hizmetleri hızla özelleştirilirken, bu hizmetleri sunan kamu emekçilerinin iş güvenceli olarak çalıştırılmasının piyasa kuralları açısından doğru olmadığı propaganda edilmektedir. Bugüne kadar kamu personel sisteminde yapılanlar ve yapılması planlanan tüm düzenlemeler, GATS ile uluslararası sermayeye verilen kamu hizmetlerinin özelleştirilmesi taahhütlerinin bir parçası ve kaçınılmaz sonucudur. Yapılan değerlendirmeler ışığında önümüzdeki dönemde atılması planlanan adımları şu şekilde sıralamak mümkündür; Kamu emekçilerinin anayasal ve yasal iş güvenceleri ortadan kaldırılacak, Kamuda memurluk yerine sözleşmelilik, hatta ücretli istihdam uygulamaları temel alınacak, Kadro gereği eşit işe eşit ücret yerine, bireysel performansa göre bireysel ücret belirlenecek, Kamunun hemen her biriminde esnek ve güvencesiz çalışma ilişkileri esas olacak, Toplam Kalite Yönetimi ve Performans Denetimi tüm kamuda yaygınlaştırılarak sendikalar gereksiz hale getirilecek, Emekçilerin iş yükü sürekli olarak artacak, emekçilerin düne göre daha çok ve yoğun çalıştırılması sağlanacak, Kamu emekçilerinin kazanılmış haklarının önemli bir bölümü (görev tazminatları, ek ödemeler vb) piyasa kuralları na feda edilecek, Genel olarak emek hareketinin sermaye karşısında nispeten güçsüz olduğu, sendikal hareketin yeterince örgütlü olmadığı günümüz koşullarında hükümetten emekçilerin yararına bir adım ya da yasa tasarısı beklemek hayalden öte bir şey değildir. Tek başına yasalar üzerinden emekçilerin lehine düzenlemelerin yapılabilmesi yeterli olmadığı gibi, eğer olacaksa bunun da bir bütün olarak emek hareketinin birleşik ve örgütlü mücadelesi ile mümkün olabileceğini tarih defalarca göstermiştir. Tüm bunların ötesinde, bugün sermayenin içinde bulunduğu kriz koşullarında, emekçilerin temel hak ve özgürlüklerini genişletmesinin mümkün olamayacağını, aksine mevcut sınırlı hakların bile geri alınmak istendiği ortadadır. Önümüzdeki dönemde hayata geçirilmek istenen esneklik ve güvencesizlik temelinde oluşturulacak yeni personel sistemiyle yapılmak istenenleri sadece memurları ilgilendiren basit bir yasa değişikliği olarak görmemek gerekir. Dolayısıyla bugün, tüm kamu emekçilerine ve sendikalara düşen görev, egemen sınıfların arkası gelecek saldırı dalgası karşısında, ayrım yapmaksızın tüm emekçileri ortak talepler etrafında birleştirecek bir mücadele programı ortaya koyarak birlikte hareket etmektir. Bunun için sadece gündeme gelecek yasalara ya da yasa değişikliklerine karşı değil, başta kıdem tazminatı, emeklilik ikramiyeleri olmak üzere, birçok kazanılmış hakkı gasp etmeyi amaçlayan saldırıların tümüne karşı birleşik bir karşı koyuşu örgütlemek bu değişikliklerden doğrudan etkilenecek tüm halk kesimleri ve sendikalar için bir zorunluluktur. Yıllardır sürekli yeniden cilalanıp gündeme getirilen yasal düzenlemeler ve fiili uygulamalara karşı cepheden birleşik ve örgütlü bir tutum almak, emekçilerin sadece bugünlerine değil, yarınlarına ve geleceklerine sahip çıkmaları açısından da hayati önemdedir. 30

4 Sınavsız Koşulsuz Güvenceli İş İstiyoruz! Eğitimin sorunlarına yönelik yıllardır yürüttüğümüz mücadelemizde ki haklılığımız KPSS Sınavı ve öğretmen atamaları sürecinde ortaya çıkan enkaz sonucunda bir kez daha kanıtlandı. Kısa, orta ve uzun vadeli yapılacak planlama ile birlikte alanımızdaki işsizlik ve güvencesiz çalıştırılmanın ortadan kaldırılabileceğini, bunun için piyasacı zihniyetten vazgeçilmesinin yeterli olduğunu biliyoruz. Tüm İllerden Güvencesizler Komisyonunu temsilen gelen eğitim emekçileriyle birlikte, Genel Sekreterimiz Mehmet Bozgeyik in KPSS ye yönelik iddialar ve öğretmen atamalarının ertelenmesi ile ilgili olarak Milli Eğitim Bakanlığı önünde basın açıklaması yaptık. 31

5 Dershane Öğretmeni Olmak Türkiye de eğitim alanında yaşanan dönüşümlerin ve bunun istihdama yansımalarının en iyi gözlemlenebileceği alanlardan birisi de dershaneler. Bugün Türkiye de sayıları 50 bini aşkın olan, zor şartlarda çalışan, iş güvencesinden yoksun, esnekliğin en uç noktalarda üzerlerinde uygulandığı dershane öğretmenleri var. Giderek ataması yapılmayan öğretmen sayısının 327 bini aştığı bir ortamda, her ataması yapılmayan öğretmen aynı zamanda potansiyel bir dershane öğretmeni. Bu da ücretlerin baskılanmasını, daha kötü çalışma koşullarının dayatılmasını dershane sahipleri adına kolaylaştırıyor. O nedenle her ataması yapılmayan öğretmenin potansiyel bir dershane öğretmeni, her dershane öğretmeninin ise potansiyel bir işsiz öğretmen olduğu gerçeğini hatırlayarak bu kez kayıt cihazımızı dershane öğretmenlerinin önüne koyduk ve seslerini size aktarmaya çalıştık. Söyleşiler sendikamızın uzmanları Deniz Yıldırım ve İlker Akçasoy tarafından Ankara da gerçekleştirildi. Not: İş güvencesi kaygıları nedeniyle söyleşi yapılan öğretmenlerin fotoğraflarınıo yayınlayamıyoruz. Deniz ve İlker: Önce sizi tanıyabilir miyiz? Muhammet Duman. D ve İ: Branşınız? Muhammet: Türkçe. Faruk Taş: Matematik öğretmeniyim. D ve İ: Ne zamandır dershane öğretmeni olarak çalışıyorsunuz? Muhammet: Üç yıldır. Faruk: Ben 5 yıldır. D ve İ: KPSS sınavına girdiniz mi, denediniz mi atanmayı? Muhammet: Girdik Faruk: Evet girdik ama hazırlanıp girmedik. Sadece girmek için girmek gibi bir şey oldu. D ve İ: Yani dershane öğretmeni olmayı mı tercih ettiniz daha ziyade? Faruk: Benim bir bakıma öyle oldu. Yani tercihle zorunluluk arası bir şey dershanede çalışmak. D ve İ: Sizin de mi öyle oldu? Muhammet: Evet benim için de aynı. D ve İ: Peki var mı böyle bir arzunuz, atanmak öğretmen olmak gibi? Muhammet: Ömrümde ilk defa atanmak istemiyorum açıkçası. Öğretmenlik yapmaktan vazgeçtim yani. D ve İ: Neden bunu söylediniz? Mesela bu da ilginç. Şimdi de öğretmenlik yapıyorsunuz? Muhammet: Evet ama bu sektörde fazla erken yaşlandık. D ve İ: Dershanecilikte? Muhammet: Evet, biraz zor burada çalışmak. D ve İ: Yıpratıcı buluyorsunuz o zaman yaptığınız işi? Muhammet: Dershaneler öyle. Öğretmenlik yıpratıcı. Belki MEB daha rahat olur. Ama orada da bir şeye yaramıyormuşum gibi geliyor bana.öğrencilerin geldikleri halleri gördünüz mü? Faruk: Ben tam olarak hocam gibi düşünmüyorum aslında. Hocamın dediği ikinci kısma katılıyorum da ben öğretmenliği severek yapıyorum ama dediğim gibi MEB de çalışmayı hocamın dediği sebeplerden dolayı da pek düşünmüyorum açıkçası. D ve İ: Hani bir fark, belki biraz daha MEB de çalışınca kadrolu olma ihtimali, bu MEB de de aşındı ama yine de cezbedici olmalı, öyle değil mi? 32

6 İşte, dershanelerde gelinen son nokta; stajyer öğretmenler kölelik kabinlerinde çalışıyor Faruk: Tabii iş güvencesi çalışma şartlarının kolaylığı. Bunlar dershanecilikte göremeyeceğiniz koşullar. D ve İ: Çünkü dershanelerde bir iş güvencesi yok şu anda, dolayısıyla zaman zaman gelirler düşüyor veya öğretmenlerle ufak bir tartışma bile yaşansa işlerine son verilebiliyor. Faruk: Muhakkak özel sektördeki tüm sorunlar burada da var eğitim olması işleri çok yumuşatmıyor. D ve İ: Peki daha önce başka bir dershanede çalıştınız mı yoksa üç yıldır burada mı çalışıyorsunuz? Faruk: Daha önce de burada çalıştım ama üç yıldır burada hoca olarak çalışıyorum. Daha önce stajyerlik yapmıştım D ve İ: Peki stajyerlik meselesini biraz açar mısınız? Stajyer öğretmen olmak dershanede nedir tam olarak, ne anlama geliyor? Faruk: Biz burada stajyerlikte çok zorlukla karşılaşmadık ama ne arkadaşlarımız var. 200 liraya talim ediyor ayda, günde 10 saat etüt. İşin sosyal boyutu da var boş durmak istemiyor yani sadece işin para boyutu değil ki. Ben dört yıllık üniversite bitirdim ben öğretmenim işsiz gezemem bir işe yaramalıyım düşüncesiyle bu işi yapıyor. Sadece bundan dolayı değil yani sadece para boyutu yok. D ve İ: Evet. Geçen sayımızda mesela ataması yapılmayan öğretmenlerle bir söyleşi yapmıştık. Onlar ilginç bir şey söylüyorlardı ailelerine. KPSS kursuna gidiyorlar ve apartmandakilere diyorlar ki işe gidiyorum. KPSS kursuna gittiğini ve atanmadığını söylemiyor. Hatta onbin kadro ilan edildiğinde diyorlar ki hadi gözünüz aydın bu sefer atanırsınız artık. Büyük bir baskı yaşıyorlar, çünkü ciddi bir işsiz öğretmen kitlesi de var şu anda. Peki genel olarak yani dershane dışında çalışmayı hiç düşündünüz mü bugüne kadar? Öğretmenlik dışında. Muhammet: Ben devlet memuru olmayı düşündüm. D ve İ: Peki memurluk olması neden? Yani tam olarak kriter ne? Muhammet: Uzaktan rahat görünüyor her şeyin güvencesi var stres yok düzenli 9-5 git gel. Faruk: Hepsi öyle değil. Muhammet: Olabilir yerine göre değişir mutlaka. Faruk: Yani buradaki kadar olmaz tabi. D ve İ: Bunun öğretmenlik olması gerekmiyor diyorsunuz, herhangi bir devlet memurluğu da olabilir, öyle mi? Faruk: Aslında bu birazcık mecburiyetten oluyor. Yani genelde burada çalışan insanlar kesinlikle bulunduğu mesleği yapar. Yani önceliği bu olur. Eğer olabilse ama memurlukta atama şansı daha çok olduğu için insanlar böyle düşünüyor yoksa muhakkak herkes mesleğini yapmaktan yanadır. D ve İ: Peki sigorta primlerinin yatmaması, maaşlarda aksama olabiliyor mu dershanede? Muhammet: Her türlü dolandırıcılık ve sahtekarlık buralarda olabiliyor. Faruk: Özel sektörle pek bir farkı yok. Aynı şekilde yani özel sektördeki herhangi bir branştaki herhangi birimdeki çalışan insanla burada çalışan öğretmenlerin yaşadıkları aynı D ve İ: Peki mevcut sınav sistemi ile ilgili ne düşünüyorsunuz? Öğrencileri en iyi en yakından gözlemleyen öğretmenler olarak bu çığrından çıkmış sistem size ne anlatıyor? Muhammet: Biz insan yetiştirmiyoruz o kesin yani, bu sistemden psikopat yetişir, çıkmaz başka bir şey, adamın kendisini toplaması buradan çıkınca iki yıl sürer. Önceden böyle değildi, bundan belki 5 sene evvel 6 sene evvel. Şimdi en alttan başlıyor sınıftan, öğrenciler yarış atını geçtiler. Faruk: Yarış atından bile daha çok koşuyorlar. 33

7 Muhammet: Oyunu yok, sosyal faaliyeti yok, dersten kaçtı mı kurtulacak bir alanı yok, okula gitmesi yükünü azaltmıyor yani yaşamıyor öğrenciler aslında. D ve İ : Çok zor bir durum, peki böyle somut karşılaştığınız bir sorunları oluyor mu öğrencilerin? Muhammet: Heyecanlar arttı. Diğer arkadaşlarına karşı rekabet özellikle. Geçimsizleştiler, sosyallikten uzaklaşıyorlar. D ve İ: Aileler ne diyor bu duruma? Muhammet: Benim kadar üzülmüyorlar çocuklarına, bana öyle geliyor. Belki ben daha yakından görüyorum burada çocuklarına nelerin yüklendiğini. Bu da içimi acıtıyor. D ve İ: SBS öğretmeni misiniz siz yoksa LYS mi? Faruk: Her ikisi de. D ve İ: Peki bu konuda görev tanımı belli değil, her derse her sınıfa girebilirsiniz, bu tamamen idarenin sizi nasıl yönlendireceğine bağlı. Yani esnek çalışma şekli daha ziyade, kuralları pek belli olmayan bu durum saatleri de belirliyor değil mi? Muhammet: Sabah 8 buçuk akşam 8 buçuk. 12 saatin burada senin. D ve İ: Sonuç olarak sizden edindiğimiz ruh hali umutsuz olduğunuz yönünde öyle mi? Muhammet: Mecburiyetten işte D ve İ: Mesela şu anda ücretleriniz nasıl? Geçiminizi sağlayabiliyor musunuz? Örneğin evli misiniz? Muhammet: Evli değilim Faruk: Ben de. D ve İ: Evlenseniz, çocuğunuz olsa. Faruk: Çocuğunuz olsa zor. D ve İ: Dershane öğretmeni dediğimiz meslek grubu hangi yaş aralığına denk düşüyor? Neden size hep gençler, yeni mezunlar ağırlıkta? Muhammet: Yaşlı birini gördünüz mü burada? Çocuğun başarı düzeyine dair tüm sorumluluk siz dershane öğretmenlerinin omzuna yükleniyor. Bu sebeple anlattıklarınız güvencesiz istihdam biçiminin çalışma yaşamını nasıl etkilediğini görmemiz açısından çok önemli oldu. D ve İ: Bu neyi anlatıyor mesela? Muhammet: Bana neyi anlatıyor söyleyeyim, acaba ben ne yapacağım? diyorum otuzumdan sonra. Endişe veriyor yani. D ve İ: Peki ne yapıyorlar o yaştan sonra? D ve İ: Burada yaş ortalaması nedir? Muhammet: D ve İ: Peki bir öğretmen, atanmamış bir öğretmen hiçbir iş bulamadım ben, dershanede çalışayım derse, bu kadar kolay mı dershaneye girmek? Faruk: Kolay ama ilk kez başladıysa, mesela kaç yaşında olduğu önemli. Dershanedeki öğretmenlik okuldaki gibi kolay değil. Acımasız. Çocuktan üstün olman lazım. Yani okulda soru geldiği zaman yapamayabilirsin. İyi anlatamasan da kimse sana bir şey diyemez. D ve İ: Güvencesiz çalışma koşullarının en önemli dinamiği olarak denetim mekanizmalarını işaret ediyorsunuz. Çocuğun başarı düzeyine dair tüm sorumluluk siz dershane öğretmenlerinin omzuna yükleniyor. Bu sebeple anlattıklarınız güvencesiz istihdam biçiminin çalışma yaşamını nasıl etkilediğini görmemiz açısından çok önemli oldu. Bizlere zaman ayırdığınız için çok teşekkür ederiz. 34