I ' i "..'~." " L '!',', "

Transkript

1 PROF. DR. I. ERCÜMENT, " ",! :.! '~ ' j 7.. KURAN 'l...'",,'" "" Ramazan Acuf<Fatm'a';tcWr~ '" ( ".'.. Grs :: : Prof. Dr. Ismal Ercüment Kur~n;br tarhç olarak blme yaptg katklar, bregtmcolarak yets'trdg',hnsanlar; yönetc olarak kurdugu ve/veya':yönettg kurumlakve'nhayet. br düsünce adam olarak da ~k~rleryle ul~sl~r aras d~zeyde ~tkl ol~us' br' sahsyettr. Bununla b~lkte, bu etk~n boyutlap yetern~e 'ortay~~onulmams~r: Onurunaduzenlenecek br semp Z)jumda:,byografsn' ve eserlerin anlatna görev t~klf.~dl.~nce,bunu remnu~~etle ~e onurlu br görev olarak kabul ettk. Çunkü Prof.Kuran'mryetsmesne dogrudan katk yaptg kslerden olmakla kalmayp onun kurdugu kurumlarda yetsms ve halen de oralarda çalsm~ktaydkl;...:;; '"".;'.;., ' I ' "..'~." " L '!',', " " ',' '! ",< "I. >" ',.I.., ',.,, Bu yazda" Prof. Kuran' üç bölümde;ele,alnmstr.'brnc bölümde hayatna yer verlmstr.b/j,bölümde:verlen blglerbüyük ölçüde kedsyle yaplan görüsmed~'tutulan; notlardan' olusmaktadr. Iknc bölümde eserlerne yer verlmstr;.kends' öncelkle eserleryle tannmak 'steyen br ksdr.,o yüzden, bu' bölüm,hayatn ele alan bölüme kyasla daha kapsaml tjtulmustur.j Burada Prof. ( Kuran tarafndan yazlms olan bütün eserler":atatürk, ~ Mll Mücadele ve Cumhuryet; Byograf-Grup B~ografsJ':}Çagdaslasma; 'Fkr,,' ' ",') ' : j,,';,,; " '.Doç. Dr. Tarh Bölümü E-nal: acun@hacettepe.edu.tr; Web: ~"('.,;,';.:H. : "Doç. Dr. Atatürk Ilkeler ve Inklap Tarh Ensttüsü E-mal:.facun@.hacettepe.edu.tr; Web: ',\ '.,...,.' Bu noktada br hatram anlatmadan geçef\1eyecegr.;hacehep~ürverstes, Tarh Bölümü knc snftaydm (198 I), "Prosemner" dersnde hazradgm br ödev dersn hocas Ögr., Gör. Dr. Bahaeddn, Yedylldl2;'.(smd,ProL Dr.;,TOBB Ekonom ve Teknoloj Ünv~rstesFen-Edebyat Fakülte~Dekan) çok begenr ve o zaman Bölüm Baskan Prof. Dr, Ercüment Kuran'a bundan bahsederioda.,"çok,y"der,,"onunla özel olarak lglenn, yetss,nde mezun olunc~ asstan alaln". Bu konusmaya ô zaman asstan olan Mehmet Öz (smd Prof. Dr., ~.Ü. Tarh 'Bölümü Baskan) ve Mehmet Özden (smd Doç. Dr.) saht olur. Ben de b* konusmadan'o sralarda onlar sayesnde haberdar oldum" Lsans ögrenmmn gerl kalannda :'özel'~"b( lg gördügümü hatrlamyorum ama, hocalanm arasnda hakkmda böyle,br, konusmann geçtgn ögrenms olmam ble ben motve etmeye y~tms,, sonrasnda br akademsyen olma yolunda gelecegm belremst (Ramazan Acun). ",',. 7

2 Hareketler; Kültür-Kmlk;.Sosyal-Idar Kurumlar; Tarh Yazclg- Metodolojs; Türkye ve Çevres ve Türkye-Bat Ilskler olmak üzere dokuz baslk altnda snf1andnlms ve bu baslklar altnda hem ncel (statstk) hem de ntel degerlendrmeyeitab tutulmustur. Ayrca, eserlernn tam lstes,.burada 'sözü edl~n baslklar altnda tasnf edlms olarak bu yaznnsonundaverlmstjr. teklfn, "benden vazfe beklenyor, vazfem yapmaya vatanna gdecegm" dyerek ger çevrd ve Türkye'ye döndü. Hayat. smal Ercüment Kuran" 1920 tarhn~e Istanbul Baglarbas 'nda dogdu. Annes Hayrye Hanm,. Babas Hüseyn Mazlum'dur. Hüseyn Mazlum Bey Mühendshane- Berr- Hüma~n'dan topçu subay olarak mezun olmustur.. Chan Harb'nde (1914.,1918) TafKumandan'nn emr subay ken, Inglzlere esr düsmüs, Msr'da 4 yl süreyle esr hayat yasadktan sonra <vatanna kavusmustur. Mll Mücadele'ye yetsememesn gururuna yedremeyen Baba Hüseyn Mazlum Bey, emekllgn, steyer~k, öz~~:,~~le~l~,;~.~~:~l1~tr " :, '., Kuran, lkögretmtahslne Izmr Sant Joseph'de baslad.br yl sonra Istanbul-KadköySant Joseph'e geçt, lk, orta ve lse tahsln 1940 ylnda tamamlad:lse fenkolundah mezun olan Kuran, Sant Joseph'dek "fenc" olma basksyla, fens~hasna yöneld ve Istanbul Ünverstes, Fen Fakültes, Fzk Bölümü'nde ünverste egtmne baslad. Kend tabryle,"burada havasn bulamadg", tarh, edebyat ve sosyolojye lg duydugu çn ayn'ün'ferstenn Tarh Bölümü'ne geçt. Burada, Cemal Tukn, Cavt Baysur. Mükrmn Hall Ynanç, Zek Veld Togan, Tayyp Gökblgnve Arf Müft Mansel gb Türk hocalar ve Stephan" Runcman, Bosch, ~ e Zulzaym gb yabanc. hocalardan dersler ald. ". 1948' de mezunyetnden sonra, 1949 ylnda ayn bölümde asstan olarak akademk hayatna baslad. 1953'te, Cezayr 'n Franszlar tarafndan Isgal Karssnda Oshanl Syaset konulu tez le doktor, 1957'de, Avrupa'dak Osmanl Ikamet Elçlklernn Kurulusu ve Ilk Elçlern Syas Faalyetler konulu tez le doçent oldu, yllar arasnda staj çn Almanya'ya gönderldlburada Göttngen ve Freburg ünverstelernde" çalst ylnda Ortadogu Teknk Ünverstes Beser Blmler Bölümü'n~ geçt ylnda Fullbrght bursu le ABD'ye gderek Colomba Ünverstes, Ortadogu Arastrmalar Ensttüsü'nde br yl süreyle arastrmalar yapt ylnda Kanada, TorontelÜnverstes Islam ncelemeler Bölümü'nde doçent olarak dersler verd. Burada kertdsne yaplan profesörlük Ercümet arkadaslaryla Kurm beraber, (ortada) 1954 y l/l da AIII/aya 'da 1970 ylnda profesör oldu ylnda Hacettepe Ünverstes, Tarh Bölümü'nÜ kurdu yllar arasnda ayn ünverstenn Sosyal ve Idar Blmler FakÜ1tes dekanlg görevn yürüttü ylnda Hacettepe Ünverstes'nde Atatürk Ilkeler ve Inklap Tarh Ensttüsü'nÜ kurdu ylnda, Tarh Bölümü'nün baskan ve Inklap Tarh Ensttüsü müdürü ken, kend stegyle emeklye ayrld. Kendsn br Türk mllyetçs olarak tanmlayan hoca, Turanclk fkrnn olmadgn, ama Türklern Orta Asya'dan geldgn ve orayla lsks oldugunu dama söyiemstr. Bunu söyiemenn yasak oidugu zamanlarda ble Ister Kürt, ster Laz, ster Çerkez olsun evnde Türkçe konusan herkes, hocaya göre Türk'tür. Fakat, Türkçe konusmayan Türk saynaz. 8 9

3 Eserler Toplu baks,. ;',.1 >O' Bu bölümde Prof~' Kuran'n eserl~r toplu (statstk) olarak degerlendrlmektedr;~ Bunun çn Prof.j Kuran'a at ktap, makale, anskloped maddes ve konferans/sempo~m bldrs olarak toplam 229 eser, bblyografjc çalsmalar çn g~llstrlms olan ve ksaca BB ad verlen vertabanna (bu.vertaban ve ~estl uygulamalar çn bkz. httj://vunus.hacetteoe.edu.tr/-acun) grlqs ve sorgulanmstr., " Kuran'ln,Eserlerlnln Türlere Göre Daglm Kuran'n Eserlernn Türkçe; 180; 82% Dllere Göre Daglm Arapça; 3; 1% Franszca; 14;6% ji. "" '".' 1.(..\, "'", '.1~",- :.{!.;,, Ktap;8' AnsINopecI Madesl, ~.~' KltapBOllJrr'j);<IO I Dl daglmna bakldgnda. Kuran'n yaynlar çnde yabanc dlorannn yaklask 1/5 oldugu görülmektedr. Br akademsyenh yaynlarnn ne kadarnn yabanc dlde, ne kadarnn Türkçe olmas gerektg, akademk yükseltmelerde özellkle doçentlk snavlarnda hep gündeme gelen ve tartslan br konudur. Burada Hoca sank bu çok tartslan konuya. kendlgnden br ölçü koymus!!hdr.."" Ko.o'..o... DOO'"'', Prof. Kuran'n eserlernntürlere g~re daglmnabakldgnda,6 ktab, 119 makales; 40 anskloped ~addes ve ktap, bölümü, ve ulusal ve uluslararas',konferans ve sempozyumlarda sunulmus 63 bldrs bulundugu" görülmektedr. Ktaplardan dört tanes makalelernn toplanmasndan olusma~adr. Bu daglmdan Prof. Kuran'n tercümeye pek tbar etmedganlaslmaktadr.franszca'dan Türkçe'ye olmak üzere sadece br tercüm!esbulunmaktadr. 70 eo n _n- 10 AI""". M. OIy"""'G,..,, ~"m.o FOk K""'.K..~ S~y' M- Oly"""., K~'" eumluly.. T"" T""Iy.O.., T""Iy.W Y'''~'O "' \'Mm Zaman faktörünü göz önüne almaksn kunulara göre dagma bakldgnda se Byograf-Grup Byografs. (:agdaslasma, Türkye ve Çevres konularnn öne çktg görülmektedr

4 gösteren ~ n -. Kura.n'n...rl.rlnln yllara gör. dag"",',(<{(!.:"-'." ~ <,.!,;1'" O Kuran"n yaynlar Ara.., Kuran"n EserlerI Ara.., IAss.an llljoçent J Iprofesör IIEmekl Profesör ~ Yllara göre daglm beklenjn br sonucu göstermektedr: Artan tecrübe ve blg brkmyle dogrt,l orantl olarak artan yayn says. Bununla brlkte, 'yayn saysn grafkte dkkat edlmes gereken baz noktalar vardr. Brncs, Hoca'nn emekllgnden sonra br kösesne çeklp oturmadg, aksne bütün egtm-ögretm ve dar yüklernden a~nms olmasn br,~rsat olarak degerlendrdg ortaya çkmaktadr. Iknc noktada se )fooo ylndan sonra görülen hzl düsüstür. Bunda en büyük etkern 1999 ylnda yasanan deprem soklarnn arkasndan gelen ekofomk krzlern, emekl maasndan baska gelr olmayan Hoca'y,: hem ekonomk hem de dger bakmardan etkemesne baglanmas gerektg kanaatndeyz. Br. dger nokta da, grafkt~k genel eglm yüksels olmasna ragmen, yukarda açklanan 200q ylndan sonrak düsüsün dsnda, yllar arasnda br yatay seyr, yllar arasnda br düsüs ve ayn seklde, y11ar arasndak düsüs dkkat çekmektedr. Blndg gb, bu yllar asker darbeler ve sonrasndak ara rejmiere denk gelmektedr. B4 y11ararasnda yayn saysnn yce azaldg görülmektedr. Bu durum "asker slah elne aldgnda, Hoca kalem elnden brakms" dye :de fade edleblr. Gerçekten de, fkrlern ancak demokratk ortamlarda gelsebleceg ne rakamsal br destek göstermek stenrse, bu gralfklere müracaat edleblr O KonufR.,n YIIIRrR GIIrR DRO,lml '''''84 19S ~74 197~ (J(J().{)4 'I 112! 13

5 " --At,,"''''OM- --' B."",.. --o.--'~..'""...;<--.k. ".. --KOI".Km" --T"'.'...,.,..., -t-- T"'., B", 1"'101 -T""Y,,,,,k~ ''''''-,965-,_,075-,- 1 Konulara ve yllara Gö~e, daglm,965-'- ~ ~ M ~ N M ' ~ w ~ j soo,,,k"""'" Konu1~rn daglmna bakildignda su sonuçlara varmak mümkündür. Byograf-Grup Byografs ve Türkye ve çevres Kuran'n en basndan ber lglendg k konudur. Gerçekten de Cezayr 'n Franszlar Tarafndan Isgaq Karssnda Osmanl Syaset (doktora tez, 1953), "Babaesk", "Cezayr- Garb Müdaf Kostantne Bey Ahmed Bey" kaleme aldg lk leserler arasndadr. Hoca'mn Byograf-Grup Byografs konusundak çalsmalar ns ve çkslarla ortalama olarak bell br sevyede k1masna ragmen, Türkye ve çevres konusundak çalsmalarna em~kllgnden sonra hz verdg görülmektedr. Bu türden eserlernn ykkndan ncelenmes Hoca'nn Türkye'nn her tarafll1da ve yurt dsn~a gerçeklestrlen konferans ve sempozyumlara katlarak, blg brkmn, görüs ve düsüncelern adeta br msyoner heyecanyla halkla ve dger aydnlarla paylastgn I göstermektedr. Hoca'nn Atatürk,' Mll Mücadele ve Türkye Cumhuryet konularna karyernn' Ie~ asamalarnda lg göstermeye basladg, bu konulara lgsnn 1980'lern basndan tbaren arttg görülmektedr k, bu arts, dönemn genel havasndan onun da etklendgn göstermektedr., 4' Hocann karyernn -Ilerk asajalarnda lg gösterdg dger konular se Tarh Yazclg-Metodolojjs, Fkr Hareketler ve Kültür- Kmlk konulardr. Özellkle Türkye ve çevresn ele alan çalsmalarndak artsa paralelolarak, kultür, kmlk ve fkr hareketler konusundak çalsmalarnn artmas lgnçtr ve özellkle 1980 ve 1990' larda Türk kültürü, Türklerr) kmlg konularnda artan tartsmalara Hoca'nn da br tarhç Ive aydn kmlg le müdahl oldugunu göstermektedr. Bu konulardak görüslernn mahyet, takp eden bölümde ayrntl olarak ele alnmkktadr.,! 14! Yakn baks Bu bölümde Prof. Kuran'n yukarda toplu br degerlendrlmes yaplan eserlerne daha yakndan baklmakta ve eserler dokuz baslk altnda tasnf edlerek lgl konulardak katk ve görüslerne yer verlmektedr. ' 1. Atatürk, Mll Mücadele ve Türkye Cumhuryet Tarhte Türk smn kullanan lk devlet, Türkye Cumhuryet 'n kuran Atatürk'e (bu tespt Kuran'a attr) ve onun nklaplarna nanc tam olan Kuran'n en büyük endses, Atatürk'ün Türkye'de yanls anlaslmas, daha dogrusu, her kesmn, Atatürkçülügü kend anladg seklde degerlendrmesdr. Örnegn, 1982 Anayasas 'na konulan Atatürk mllyetçlg so1cular tarafndan kasten yanls yorumlanms, Atatürk'ün br Türk mllyetç s oldugu unutturulmaya çalslms, Türk yerne Türkyel'den söz edlmeye baslanms, Atatürk mllyetçlg, Türk'ten çok nsan sevgsn fade eder olmustur. Yanls anlamalarn temelnde büyük ölçüde yanls tantma yatmaktadr. Özellkle 1980'lerden sonra, Atatürk'ü tantmaya yönelk olarak radyo, televzyon ve okullarda yaplan tantmarn, degerlendrme ve tenktten uzak, blnenlern tekrarndan, heykel ve büst dkmek ve srler okumaktan baret kaldgn, bunun da tepk uyandrdgn belrtr.2 Atatürk'ün, Bat düsünce akmlarn Zya Gökalp, Abdullah Cevdet, Celal Nur Iler ve Klçzade Hakk gb aydnlarn eserlern okuyarak tandgn, nklaplar uygularken bunlarn görüslern kend görüsleryle yogurdugunu düsünür. Bu sebeple, Atatürkçülük adyla tannan düsüncenn, eklektk ve pragmatk br ntelkte olduguna dkkat çeker. Dger yandan, Atatürk dönemndek, Htler, Mussoln ve Staln gb dktatörlern aksne, ülkesn demokrasye hazrlamstr. 2 Atatrk'!e lgl görüsler çn takp eden eserlerebaklablr:ereümentkuran, "Atatürk Gerçeg", Ata 'y Anarken, Gazantep, 1988, s ; "Atatürk ve Mllyetçlk", Türk Kültürü, XX, 217(1980), s ; Ereüment Kuran, "Atatürk ve Mllyetçlk", Atatürk 'ün Mllyetçlk ve Devletçlk Anlays, Ankara, 1982, s. 7-23; Ercüment Kuran,"Atatürkçülügün Degerlendrlmes", Mll Kültür, 2, 6,7,8, (1981), s.14-15; Ercüment Kuran, "Atatürk'ü Dogru Tanyor muyuz?", Türk Yrd, LS, 99(1995), s. 4-5; Ercünent Kuran, "Atatürk'ün Hayat Hakknda Kaynaklar",,Çestl Cepheleryle Atatürk, Istanbul, 1964, s ; Ercünent Kuran, "Atatürk'ün Hayat ve Inklaplar Üzerne", Türk Kültürü, 367(1993), s ; Ercüment Kuran, "Atatürk'ün Inklaplar", 1. Mlletleraras Türkoloj Kongres (Istanbl, /5-20X/973) Teblgler, Istanbul, 1979, s

6 . 1920'lerde "ümmet" vasfnda olan br toplumdan mllet yaratmstr. Kuran, bu hedefe yönelk olarak Lozkn konferansnn kesntye ugramasndan hemen önce mzalanan 30 IOcak 1923 tarhl protokole dkkat çeker. Buna göreanadolu'dan ayrlms olan gayrmüslmler ger gelmeyecektr, kalanlar da-gdeceklçrdr. Bu, Atatürk'ün.mllet olusturmayolundak ler görüslülügününen güzel delld'. Mll mücadele, konusunda Kural'n çalsmalar genel ve bölgesel mahyettedr.genel mahyettek~alsmalarhatralar, yerl ve yabanc arsv kaynaklar' ve arastrmalara dayanr. Mll Mücadele konusunda vurguladg en. önemlnokta; Atatürk'ün mll radeye dayanmasdr. Mll Mücadele'nn ve lardndan mzalanan Lozan Anlasmas'nn, büyük ölçüde Türkye'nnjlehne oldug~ görüsündedr. Lozan'da çözümlenemeyen Musul konusunda se, smet Pasa'nn "Musul meseles erteleneb1r~" seklndek tavz le Musul'un elden çkma sürec baslamstr. Türk-Irak snlrl1"\n9 ay çersnde Türkye ve Ingltere arasnda belrlenecegnn kabul dllmes de, knc tavz, hatta hocaya göre hatadr. Bu suretle, Musul üztrndek hakkmzdan feragat ederek, snr tartsmasna gryorduk. Gerçekte se, Kuran'a göre Musul meseles br yl çersnde.müzakere1erle halledleblrd. Mll Mücadele'nn mahall yönü le lgl. çalsmalar, Dogu Anadolu, Karadenz, Tokat, Harput, Aydn ve Nazll'de düsmana kars yürütülen mahall drens faalyetler le l$1dr.3 Hoca'nn..Cum?~ryet le lgl çals~ala~~, ge~.sbr per~~ektfle~ Osmanl son donem le baglant kurma Ive surekllk ve degsmeler gözlemlemeye. dayanr..,cumhuryetn Osmanlnn mesru vars olduguna nanr ve br makalesnde, Konyk Ünverstesne Selçuklu ad verldg gb, Osmanl Devlet'nn lk hükümet merkez olan Bursa'dak Uludag Ünverstes'ne Osmanl adnn verlmesn teklf eder.4 2. Byograj. grup byograjs Byograf konusunda yaptg çalsmalarn agrlgn, Tanzmat ve Mesrutyet dönem Osmanl aydnlar olusturur. Bunlar, Mustafa Resd Pasa, Hayrul1ah Efend, Halet Efend, Sat' El-Hüsr, Sad Halm Pasa, Küçük Sad Pasa, Serasker Hüseyn Avn Pasa, Namk Kemal, Ahmed Cevdet Pasa, Al Suav gb sahsyetlerdr.5 çogu düsünür, dplomat veya asker olan bu sahslarn Osmanl modernlesmesnn çestl yönler hakkndak görüslern ve ôunlarda meydana gelen degsmeler ncelemstr. Cumhuryet dönemnn aydnlarndan Tevfk Iler, Emn Blgç, Ahmet Agaoglu, Yusuf Akçura, Mehmet Akfve Fuad Köprülü gb sahslarn fkrlern ve craatlarn degerlendrn1str. Örnegn, Fuad Köprülü'nün yll1ar arasndak otuz yl zarfnda, Osmanlcllk-Turanclk-Türkçü1ük safhalarndan geçerek, lm alannda Türk1üge hzmette karar kldgn söyler.6 Grup byografs le lgl olarak, Osmanl ülkesndek Arap asll aydnlara yönelk br çalsmas mevcuttur. Osmanl devlet'nn son dönemnde, kavm- necb olarak adlandrlan ve tbar gören Arap asll aydnlar, görünüste Vahdet- Islam taraftar olmakla brlkte, Arap mllyetçlgn destekledler ve gayrmüslmler gb, onlar da yurt çnde ve dsnda gzlce tesklatlandlar. Arap aydnlarn br ksm ayrlkç faalyetler güderken, az da olsa br ksm Türklügü seçerek Cumhuryete hzmetlerde bulundular. Örnegn, Musullu Cevdet Bey Mll Mlcadele'ye hzmet etms, Saml Ceml Blsel Istanbul Ünverstes rektörlügü yapms, ünlü sar Ahmet Hasm de, Türk srnde sembolzmn temslcs olmustur.7 ',1 I. 3 Ercüment Kuran, "Mll Mücadelede Aydn ve tlazll Cephes", I. Merkez Efed Sempozyumu, Denzl, 1988, s ; Ercümen, Kuran, "Mll Mücadelede Dogu Anadolu", Dog Anadolu'nun Sosyal, Külttrel ve Iktsad Meseleler Sempozyu Teblg/er (13-15 Mays 1985), Ankara, 1986, si ; ErcUment Kuran, "Mll Mücadelede Harput", Tarh Içnde Harput, Ed. N~mk Açkgöz, Elazg, 1992, s. 13-7; Ercüment Kuran, "Mll Mücadelede Tokat", ITürk Tarhnde ve Türk Külttrüde Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), Ankara, 1~87, s ' 4 Ercüment Kuran, "Türkye'de Osmanl Mrasl". Osmal, Ed. Güler Eren, Kemal Ççek, Cem Oguz, Clt VII, Ankara 999, s. 543.' 1 s Bunlardan bazlar çn bkz. Ercümet Kra, "Halel Efend", Ecyclopeda ofs/a, Second Edlon, Leden, 1965; Ereüment Kuran, "Scrasker Hüseyn Avn Pasa", Türk Kültürü, V, 58(1967), s ; Ereüment Kuran. "Tanzmat Devr Osmanl Aydn Hayrullah Efend ( )'nn Yolculuk Adl Eser", Prloz, XXX (1980), s ; Ereüment Kuran, "Namk Kemal'n Mllyetçlg", J. Na/mk Kea/ Sempozyll/, Tekrdag, 1989, s ; Ereüment Kuran, "Osmanl Aydn! Hayrullah Efend'nn Vyana Seyahatler ", Türk Kültam Arasrmalar, XXXIV, 1-2( 1998), s Ereüment Kuran, "Fuad Köprülü'nün Mllyetçlg", Ttrkyat Arastrma/ar Dergs, 3(1997), s Ereüment Kuran, "Osmanl Devletnn Son Yüzylnda Arap Asll Aydnlar", Ortadag 'da Osmal DÖllem Kl/Wl' Izler Ulslararas Blg Söle Bldrler, Ed. Imran Baba, Ankara 2001, s

7 3. Çagdaslasma: reform hareketzer, mesrutyet, demokras, nsan haklar, müspetblmler,,''>,,: Çagdaslasmaya gens br perspek,ften bakan. Kuran' a göre; tarhte Türkler k defa medenyet degstrmslerdr.ilk 10. yüzylda ktle halnde Müslüman olarak,'islam»edenyetne grmeler ve bu. medenyete kend mll damgalarn Vurarak, dönemnn en ler devletn kurmalardr. Ikncs.se, 18. yüzyln baslarndan tbaren, yne kendlklernden,' Bat medenyetne katlma çabas çne grmelerdr. Ilk grdkler Islam meden'yetnn degerlern koruyarak Bat le bütünlesme, günümüze kadar süregelen problemdr ve henüz çözüme kavusmamstr. B 18. yüzyldad tbaren Avrupa örnegnde müesseselern' kurulusu ve Bat fkrlernn Osmanlya grs takltçlkten öteye gtmems ve mevcut toplumsal bünyenn çözülmesn hzlandrmstr. ' ' 'Cumhuryet dönemnde Atatürk tklaplaryla brlkte yen ve kesn br döneme grlmstr. Günümüzd~ Türk toplumunda medenyet degstrmenn sanclar hala devam etmbktedr. Türk aydnlarnn br bölümü, halkn yasamayadevam: dttg Islam medenyetnden uzaklasrken, özendg Bat medenyetn de takltten öteye gdememstr.9 Türkye'nn çagdaslasm~sndak temel engel, Kuran'a göre, Batllasms aydn le Müslüman halk arasndak çatsmadr. Çagdaslasmann yolu ancak,' yen b~ aydn-halk kaynasmasndan geçecektr. Osmanl ve Cumhury~t dönemlerndek yenlesme hareketlernn en öneml özellg, darha yukardan asagya olmas, dger br fadeyle devlet elyle g~rçeklestrlmesdr. Osmanl dönemnde basnn tesryle br aydn halk efkar tesekkül etmstr. Ancak, gens halk ktlelernn demod-asye sahp çkmalar ancak 1950'de gerçekleseblmstr. Osmanl d~nemnde devlet adamlarnn ve aydnlarnn Baty tanmalar, Batl!crumlarn, fkrlern, özellkle de matbaann tesrler üzerne çalsmal~r mevcuttur. Bat'ya duyulan hayranlk hss ve taklt duygusu dönemn aydnlarnn en belrgn ntelgdr.lo! 8 Ereümenl Kuran, "Türkye'nn Batllasmas", Bayrak, 30(1973), s ; Ereümenl Kuran, "Türkye'nn Medenyet De~strmes", TarkYurdu, 27-28(1 998), s Ereüment Kuran, "Türkye'de ÇaMaslasmann ~arh Gelsm", Türk Yurdu, (2002), s ; Ereümenl Kuran, "Osmanl Imparalorl\~u'nda Yenlesme Harekeler", Türk Dünyas El Ktab, Ankara, (1976), s l loereümenl Kuran, "Osmanl Türklernn Bal'Y Alglamalan (1839'a kadar)", Türk Yurdu, 19-20, , (1999), s ; EreOrhent Kuran, "XIX. YOzylda Osmanl Aydnlannn Baty Alglamas ve Ahmed Ihsa) (Tokgöz)n Avrupa'da ne GördOm 18 Mesrutyet, demokras ve nsan haklarnn Osmanl 'ya grsnde, Tanzmat devrnde yetsen devlet ve fkr adamlarnn rolü büyüktür. Örnegn Sadk Rfat Pasa, yllar arasnda Vyana Büyükelçs ken yazdg rsalede, "sahslarn tbarnn korunmas gerektgn" açkça belrtmstr. Yne, 19. yüzylortalarnda gündeme gelen kzlarn egtmn ve Müslüman kadnlarn umum hayata flen katlmalarn savunan aydnlarn artmas, k~dn haklarn gündeme getrmstr. 12 Müspet blmler konusunda se, smdye kadar pek üzernde durulmayan, Osmanl kamet elçler vasta olmustur. Astronom, fzk ve kmya gb müspet blmler, 1797 tarhnden tbaren Avrupa 'ya gönderlen elçler kanalyla Osmanl 'ya tantllmstr Fkr hareketler: batc/k, mllyetçlk, Islamclk, Trkçlük, Atatürkçülk, sosyalzm 18. yüzylda Batllasma hareketlerne grslnce, Batda gelsen fkrler Osmanl ülkesne gnneye baslams, Fransz Ihtlal 'nn getrdg fkrler öncelkle Osmanl tebas gayrmüslmler üzernde tesrl olmustur. Dger yandan, Islam düsünürlernn fkrler, bunlardan br Celameddn Afgan'dr, Osmanl devlet adamlar ve aydnlar arasnda fazla taraftar bulmamstr.14 Kuran'a göre, Batl fkrler arasnda en tesrl olan mllyetçlktr ve önce gayr Müslmler arasnda hzla yaylan mllyetçlk mparatorlugun çözülmesne sebep olmustur. Buna tepk olarak, Osmanl devlet adamlar, Osmanlclk fkrn gelstrmslerdr.15 Baslkl Eser", elel'a, Osmanl Önces ve Arastlr/nalan Uluslararas Komtes XV. Sempozyum Bldrler, Evll Çesme, Ankara 2004, s Ereümenl Kuran, "Osmanl Imparaorlugu'nda Insan Haklar ve Sadk Rfal Pasa ( )", VIlI. Trk Tarl Kongres (Ankara, 1I-15 Ekm 1976), Ankara 1981, s ; Ereümenl Kuran, "Tanzmat'n 50. Yl Münasebetyle", mrk Yurd, 9, 28 (1989), s Ereüment Kuran, "Türkye'de Kadn Haklarnn Gelsmes", Mll Kltr, r, 6( 1977), s IJ Ereüment Kuran, "Müspel Blnlern Türkye'ye Grs ( )", V. TÜrk Tarl Kol/gres (AI/kara, Eylal/970), Ankara 1973, s Ayrca bkz. Ercümen Kuran, "Türkye'nn Batllasmasnda Osmanl Dam Elçlklernn Rolü", V. TÜrk Tarh Kol/gres (AI/kara, Ekm /96/), Ankara 1967, s Ereüment Kuran, "Türkye'de Fkr Hürryenn Dünü, Bugünü", slam Arastrmalar, LV, 2 (1990), s S EreOmenl Kuran. "Fransz Inklabmn Türk Düsünürlerne Etks, ", Erdem, X, 26(1996), s

8 Bu fkr tutmaynca, Islamclk, Tu;anclk ve nhayet Türkçülük akmlar gelsmstr. Kuran bunlardan Iskmclk ve Türkçülük üzerne bagmsz çalsmalar yapmstr.',bat emperyalzm karssnda çogu Islam düsünürler, Avrupa'nn körü körüne takldne karsdr, yalnzca blm ve teknolojsnn alnmasndan yanadr.6 Islamclk syaset uzun vadede, Türkler açsndanj,.basart, olamamstr, buna ragmen Türk aydnlarn mllyetçlge hazrlamada öneml br safua teskl etmstr.17 Kuran'a göre, Bat mllyekçlg Türk aydnlarn, II. Mesrutyet öncesne kadar fazla etklerncmstr. Çünkü, mllyetçlge olumsuz br anlam yüklenms ve gayrmuslm teba arasnda yaylmas önlenmeye çalslmstr, Mllyetçlk, TÜrk aydnlar arasnda, Krm Savas'n takp eden dönemde ve üç as~ma halnde gelstkten sonra güçlü br deolojhalne" dönüsmüstür! Blmsel Türkçülük, Edeb Türkçülük ve Syas Türkçlllük. Kuran'a göre, Mllyetçlgn Türk aydnlar arasnda yaylmas yavas fakatlsürekl oldu. Osmanlclk ve Islamclgn geçerllgn ytrmesnn ard,ndan, Türk mllyetçlg yen takpçler kazand. Genç Türkler dönemnde olgunlasan Türk mllyetçlg, Cumhuryetle, brlkte,' ~en kurulan ulus devletnn htyaçlarna uygun olarak kültürel Tqrkçülüge, dönüstü.ls Kuran Atatürk'ü br Türk mllyetçs1 olarak tanmlar. Anayasaya konulan Atatürk mllyetçlg kavramnn kasten yanls yorumlandgn, onun br Türk mllyetçs oldugunun unutturulmaya çalsldgn pek çok çalsmasnda vurgular. Yne, Atatürk'ürl, "Ne mutlu Türküm dyene" sözünün unutuldugunu ve Türk yerne! Türkyel'den söz edldgn skça dle getrr. Atatürk'ün Türk mllyetçlgnn göz ard edlmesyle brlkte, Atatürkçülügün de' saptrldg\ görüsünü çestl veslelerle' tekrar eder ylnda dünyada ve Türkye'de sosyalzm konulu çalsmasnda, Sosyalzm ve komünzcl tanmlayarak, Türkye ç cdd br tehlke oldugunu belrtr ve TOrkye'nn Bat tarz demokras yolundan ayrlmayarak,. mll brlgn ~orumas ve ktsad, sosyal ve,;, j 16Ereümcnt Kuran, "Bat Emperyalzm Karss~da Türk ve Islam Düsünürlcr", Türk Kültürü Arastrmalar, XXVIII, 1-2 (1990), s. 22, Ereüment Kuran, "Panslamzm'n Dogusu ve Gelsmes", V. Mlleleraras Türkoloj Kongres Bldrler, Istanbul 1986, s.1395"400; Ereüment Kuran, "Osmanl Imparatorlugunda Islam Düsüncesnn Gelsmes', Tlrk Küllürü, XVII, 197 (1979), s 'I'. 18Ereümcnt Kuran, "The Jmpact of Natonalsm' on the Turksh Elte n the Nnetech Century", Begnnngs of Moderrnzalo In /rj Mddle Eas, Ed. Wllam R. Polk- Rchard Chambers, Chcago 1968, s ; E~cüment Kuran, "Osmanl Devlet 'nn Son Yüzylnda Türk Mllyetçlg", Ulslafaras Osmat Tarl Sempoz)' Bldrler 8-10 Nsa 1999 zmr, zmr 2000, s LO. 20,! kültürel alanlarda kalknmasnn, komünzmn tuzagna düsmemesne bagl oldugunu savunur. Bunun çn de Türk aydnlarna önerlerde bulunur. Bunlar, Türk mllyetçlgnn ve manev degerlermzn güçlendrlmes ve halkn refah düzeynn artrlmasdr KÜltÜr-kmlk: TÜrkler, Türklük, TÜrkçe, Islam. kültür bunalm Türkye Cumhuryet'nn sorunlar ve geleceg, Kuran' yakndan lglendrmstr. Bu tbarla, sorunlarn sebeplern arastrms ve kaynag olarak gördügü "mll kültürün hmal" konusuna çalsmalarnda gens yer vermstr. Çözüm önerlernde bulunurken, tarh suuru le brlkte tarh realtey ve rasyonel düsünmey dama ön planda tutmustur. Atatürkçü düsunce de, onun fkrlernn ayrlmaz br parçasdr. Tenktlerne ragmen, Türkye Cumhuryet'nn gelecegne olan nanc kuvvetl olan hocann, mll kültürün öneml br unsuru olarak gördügü kmlk konusundak görüsler söyle özetleneblr: Türk kmlgn M.Ö yarna kadar gerye Orta Asya'ya göwrmek mümkündür. "Braksefal, savasç ve beyaz tenl olan Türkler M.Ö. l700'den sonra lk yurtlarndan ayrlarak Orta Asya 'nn çestl yönlerne daglms ve "chan hakmyet ülküsü"nü benmseyerek, Hunlar ve Göktürkler gb gens topraklara sahp devletler kurmuslardr. Göçebe br yapya ve kendlerne has br medenyete sahp olan Türkler, Avrupa'nn gelsmesne de katkda bulunmustur.2o O. yüzyldan tbaren Türklern Islamyet'e grmeler Kuran'a göre, dünya tarhnn en öneml olaylarndandr. Islamyet'e grsler le brlkte, slam'n bayraktarlgn üstlenen Türkler, Anadolu'yu feth etms ve knc vatanar halne getrnstr. Selçuklu ve ardndan kurulan Osmanl Devlet, tarhte Türklern yarattg en büyk eserdr.2i Dger yandan, Osmanl dönemnde Türklügün, Islamyet çnde zamanla erdg de, nkar kablolmayan br vakadr. Gayrmüslm Osmanl tebas arasnda mllyetçlk fkrlernn yaylmasnn ardndan Türklük kavram Osmanl aydn çevresnde yaylmaya baslamstr. Syas akm olarak TürkçUlügün ortaya çkmas 19. yüzyln sonlarna 19 Ereüment Kuran, "Dünyada vc Türkyc'de Sosyalzm ve Komünzm", T'rk Kltrü, V, 52 (1967), s Ereüment Kuran, "Türklcr ve Medenyetlcr", Tarh I'e Medenyet, I, 1994, s ; EreUmen! Kuran, "TUrklerdc Mll Hakmyet Ülküsü", TÖre.155(1984), s, Ereüment Kuran, "Türk Ad ve TürklUk Kavram", TrkKllrü, 174(1977),s

9 , rastlar. Syas varlga dönüsmes se Türk~ye Cumhuryet'nn kurulusu le gerçeklesr., Cumhuryetn kurulusu v;e Atatürk dönem Türklügün adeta yenden canlanmasdr.' Ilerk dö~emlerde, özellkle çok partl hayata geçldg' 1950 ylndan sonra,! ülkemzde ktsad gelsme saglandg, sanaylesme, mll gelr, refah düzey konularnda lerlemelerkaydedldg muhakkaktr. ~ncak, bu esnada toplumsal snflar arasnda farkllasmann arttg, mll bünyede çözülme görüldügü ve manev degerlern asnd g [da kesndr. Bat, özellkle de Amerkan hayranlg gderek'yaygnlas)aktadr. Hocann fadesyle, "Gençlermz Batllara özenmekte,. fonlar gb gynmekte ve davranmaktadr. Herkesn gayes para kazanmaktr. Bunun çn her yol mesru saylmaktadr"... Egtm sstem, medya ve devletn Itakp ettg kültür poltkalar, Bat takltçlgn desteklemekte, yen nesllern mll kültürlerne yabanclasmasn hzlandrmaktadr. Öz~llkle, 12 Eylül 1980 önces ögrenc hareketlernn' sebepler arasnda kültür poltkalarnn yanlslg bulunmaktadr. Burada,' egt~ en öneml konu olarak ön plana çkar. Yabanc dlle ögretm yapan orta derecel okullar ve ünverstelerde,' y teknk uzman fakat,1mll kültür blgler yetersz ksler. yetsmektedr. \ 'Bu '.hususta, okullarda okutulan derslern müfredat programlar slah edlmeldr.ihocann kanaatne göre, okul ktaplarnn Türk Yenlesme tarh'ne baks açs yanlstr. Tanzmat slahat, Mthat Pasa'nn craat ve Genç Türk hareket yüceltlmekte, Il. Abdülhamd yerlmektedr. Halbukf Mthat Pasa'nn basarl br val, fakat yeteneksz br sadrazam oldugunu, Il. Abdülhamd'n akll br ds syaset zledg' ver kalc slthatlar gerçeklestrdgn, son yllarda yaplan arastrmalar ortaya koyrtustur.22.. '.,..1. Mll kmlgmzn en. öneml Jnsuru olan Türkçe, yabanc, özellkle Inglzce ve Franszca kelmel~rn adeta stlasna ugramstr. Radyo ve televzyonda konusmalar yaptn saygn kslern ble yabanc kelmeler bolca kullanmalar,. aydnlarmzn Bat karssnda kapldklar asaglk duygusunu göstermektedr. Türkçe'ye zorla sokulan kelmelerle nsanmz kend ö kültüründen uzaklasmaktadr. Kuran'a göre, artk "devrm". pskozundan kurtulmalyz. Yabanc asll ve uydurma kelmeler yerne, köylü, kasabal, sehrl herkesn anladg Türkçe kelmeler kullanmaly~. Hoca burada Zya Gökalp le. 1 22Ercümenl Kuran, "Türk Mlle Nereye Gdyor", Türk Yrd, Subat 1993, s. 25. hemfkr oluyor ve Gökalp'n "Türkçelesms Türkçedr" sözüne tamamyla katlyor.23 Kuran, tarhte Türkçe'nn ger planda kalmasnn nedenn, TÜrklern Anadolu'ya geldg esnada TÜrkçe konusmalarna ragmen, kültür sevyelernn oldukça düsük ve dllernn de fazla gelsmems olmasna, dolaysyla da, Fars tesrnde kalmalarna baglar. Yönetc tabaka arasnda yaygnlasan Fars tesr, mmar ve edebyata da yansmstr. Dger yandan, Atadolu'da Türkçe konusulmaktadr. Bu durum Osmanl dönemnde de devam etms, Türkçe devlet dl olduysa da, Arapça ve Farsça kelmeler ve kurallarla dolarak, saray çevres le aydn zümre arasnda yaygn hale gelmstr. Türkçenn br lehçes olarak kabul edlen bu dl, yan Osmanlca, Tanzmat baslangcna kadar devam etmstr. Bu tarhten tbaren belren, konusma dln yaz dlne yaklastrma steg ve takp eden gelsmeler netcesnde Türk dl sadelesme konusunda epey mesafe katetmstr. AtatÜrk'Ün grsmleryle kurulan TÜrk Dl Kurumu'nun faalyetlernn amac öz Türkçe'ye ulasmakt. Ancak Kuran'a göre, Kurum'un tarama ve gramer faalyetler dlde tasfyeclkle netcelend. Atatürk de, dl nklbndan bekledgn bulamad. Çünkü Türkçe anlaslmaz hale gelms ve ahenkszlesmst. Bu hatadan dönüs yolu arand ve daha lml br yol takp edld. Ancak TDK Atatürk'Ün ölümünden sonra öz Türkçe hareketn yenden benmsems ve 955 'ten tbaren bu hareket süratlendrmstr. Kuran'a göre, günümüzde TÜrk dl basn, radyo, televzyon ve okul sayesnde gderek yozlasmaktadr. Uyduma kelmelern yan sra, Bat dllernden alnan kelmeler Türkçe 'y adeta stla etmektedr. Hoca'nn fadesyle, "Gençlermz, lkel Afrka kablelernde oldugu tarzda brkaç yüz kelmeyle konusmakta, yrm otuz yl önce yazlms edeb ve lm eserler anlayamamaktadr. Böylece mll kültür ve geleneklermzden kopmaktadrlar. Bu gdse behamehal dur demek gerekmektedr. Türkçenn maruz kaldg faca karssnda devletmz ve lgl kurumlar daha ne kadar hareketsz kalacaktr".24 23Ercüment Kuran, "Türkye'de Mll Kültürün Ihmal", Türk Yrd, 37, 990, s 9- LO. 24Ercüment Kuran, "Türkçe Facas", Yen Türkye., 1(1994), s ; Ereürent Kuran, "Türkçenn BasnaGelenler",7Yrk Yrd, 21, (200 ), s ; Ereüment Kuran, "Türkçenn Sefalet", Türk Y'd. 12 (1992), s ; Ereüment Kuran, "Dünden Bugüne Türkçemz", 2/. Yüzyda Türk Düyas Jeopollg, cd. Ümt Özdag, Yasar Kalafat, Mehmet Seyfeddn Erol, Ankara 2003, s

10 Türklük ve Türkçe'nn yan' bra, Islamyet'n de mll kmlgmzn öneml br unsuru olduguaa nanan Kuran, Türk-Islam kültürünün madd ve manev yönlern çkren makalelern, Türk Islall Kültrüne Dar adl ktabnda toplamst!r. Cumhuryetn kurulusu le brlkte, Atatürk'ün gerçeklestrdg' nklaplar, poztvzm ve dnden arnms br mllyetçlge dayandrdgr düsünen ve. takp edlen laklk poltkalarn, bunlara.. tepk olar~k gelsen dn. akmlar, son olarak da 1960'1 yllardan tbaren yüks~len syasalslam'n tesrlern nceleyen Kuran, 1997,yllnda'yaptgl çalsmasnda, lak-müslüman çatsmasnn, Türkye'nn gelecegn teh~t edc br noktaya geldgn düsünmektedr. "Trajk laklk'';' olara~'tanmladg bu serüvenden çksn, sagduyu sahb. 'aydnlarn çabasyla mümkün olacag görüsündedr.2s Hem Türk,' hem 'MüslÜman, hem de çagdas olmak, bunlarn sentezn çok" y' '.yapmdk...oeleceg ancak böyle yakalayablrz... ' ;..'1.\:, ',:' I'.'" 6. Sosyal-dar kurumlar: ale. ayallk, beledye, vakf,, Kuran, Türk ~le~nn m~~;~~; v~ta~h çersndek gelsmn, Islamyet'e grs ve Batllasma asamalarndan degerlendrmektedr. Bu asamalar, Türklern degstrdg k medenyete tekabül etmektedr. Orta Asya'da Islam önces Türk 'ales, [tek esllge ve estlgedayal çekrdek ken, Islamyet'egrnce çok esl ve estszlge dayal pedersah aleye'dönüsmüstür'''tanzm~t'tan tbaren, Batllasma le brlkte, Türk ales, Batl ale tpne benzemeye baslamstr. Kadnlara haklar tannmas, II. Mesrutyet dönemyle brlkte gerçeklesmeye baslar, femnzm de bu' dönemde gelsr. Atatürk dönemnde se, dünyadak hemcnsleryle est düzeye gelrler. Kuran'a göre, ale Türk kültürünün öneml br unsurudur ve toplumu ayakta tutan öneml br kurumdur. Bu kurumu' saglamlastrmak, Türk mlletnn gelecegn temnat altna almak anlamna gelmektedr.26,,i", '" '0! Sosyal konularla da lglenen KU' an, 18, yüzylda Anadolu'da r. ortaya çkan ayanlarn, 19. yüzyldak,sosyal ve syas konumlarn ncelemstr. II. Mahmud dönemnde kurum olarak kaldrlmalarna ragmen, baska bçmler altnda devam eden ve Cumhuryet'n lk yllarna kadar Türk syas hayatnn alt yapsn olusturan ayanlar, Kuran'a göre br sosyal tabaka teskl etmektedr.27 Sosyal hzmet kurumu olan beledye tesklatna dar çalsmasnda Kuran, Bat tarznda lk beledye tesklat olan Istanbul Sehremanet 'nn kuruldugu 1854 ylndan tbaren faalyetlern ncelemstr. Bat demokraslernde sehr yönetmek çn ortaya çkan ve merkez hükümete k~rs mücadele yürüten beledyelern, TÜrkye'dek mücadelelernn halen devam ettg görüsündedr.2s Yne br sosyal hzmet kurumu olan vakflarn, Osmanl dönemnde pek çok hzmet yerne getrdgn, fakat günümüzde, sosyal devlet kavramnn gderek güçlenmesyle, bu hzmetlern çogunun devlet tarafndan üstlenldgne dkkat çekmektedr Tarh metodolojs: tarh yazclg. tarh kaynaklar Batllasma le brlkte, Bat tesrnde br tarh yazclgnn Tanzmaftan tbaren gelsmeye basladgn söyleyen Kuran, esk usul tarh yazclgnn da, buna paralelolarak devam ettgne degnl'. Bu dönemde, br yandan Batl tarh eserler tercüme edlrken, dger yandan da, yen açlan okullar çn tarh ktaplar yazlmaya baslanr. Nümzmatk ve scl10graf gb tarhn yardmc blmler. hatrat türü ve mahall tarh de, bu dönemde gelsmeye baslar.3o II. Abdülhamd dönem tarh yazclgna dar çalsmasnda, dönemn yazarlarnn AbdüIhamd'n lehnde ve aleyhndek yazlarn nesnel br baks 27 Ereüment Kuran, "Ayanlgn Kaldrlmasndan Sonra Anadolu'da Sosyal ve Ekonomk Durum ( r, v. Mlletleraras 7'rk)'e Sosyall'e Iktsat Tarh Kongres. Teblgler (Istanbll Agustos 1989), Ankara 1990, s ; Erelment Kuran, "Ondokuzuncu Ylzyl'da Anadolu'nun Sosyal Tabakalasmasnda Ayanlarn Yer", Tarh ve Sosyoloj! Sener Mays /990, Istanbl. Istanbul 1991, s ; Erelment Kuran, "Derebeys et Agas D'Anatole Orentale dans le Demer Seele de l'empre Ottoman",!fstore Ecooqe et Soc/ale de rf.:pre l011et de Tl/rqe (I ), Pars 1995, s Erelment Kuran, "Istanbul'da Beledye Tesklatnn Kurulusu ve Gelsmes", Ye Türkye, J, 4( 1995), s EreOment Kuran, "Vakf Müessesesnn Mahyet ve GÜnÜmÜzde Degerlendrlmes", J. Vakf $Üras (3-5 Aralk /985) Teblgler, Tarltswl{/I' ve KOsyol Raporlan, Ankara 1986, s ErcOment Kuran, "Ottoman Hstorography of thetanzmat Perod", Hstoras (~r the Mddle East, cd. Bernard Lews-P. M.!lolt, London 1962, s ; EreÜmenl Kuran, "Karlofça'dan Tanzmat'a Osmanl Tarhçlg", Frat Ovastes Tarlt Metodolojs ve 7'rk Tarh Meseleler Kolloky, Elazg 1990, s

11 açsyla degeriendrr.31 Cumhuryet dönem tarh yazclgnda, mll suur Atatürk dönemnde güçlü olmasna karsn, ölümünden sonra hmal edlmstr. Türkye'de mll tarhlgörüsü yeterszdr. Turzm ve Tantma Bakanlg, turst çekmek ama61yla Anadolu'nun Yunan ve Roma çag eserlernn tantmn yapjakta, mahall beledyeler de, ayn maksatla Efes, Truva festvalier duzenlemektedr. Dger yandan, aydnlarmz Türk tarh hakknda yanls blglere sahptr. Mll tarh görüsümüzün, yaplan arastrnalar sgnda yenden gözden geçrlmes gerekmektedr...,. Yenlesme tarhnn öneml kaynaklarndan olan hatratlarn Osmanl tarhçlgnde kullanmna ve,lk Osmanl hatratlarna dar çalsmalar mevcuttur. II.': Mesrutyet'ten sonra saylar artan hatratlarn ncelenmes ve yaynlanmas geregn belrtr. Bunlardan, II.AbdüIhamd'n sadrazamlarndan olan Sad ve Kaml Pasalarn hatratlarna dar çalsmasnda, bu tür kaynaklarn degerl olmakla brlkte, arsv belgeleryle karslastrmal olarak kullanlmas gereg ne degnr.32 Seyahatnamelern,' sosyo-ekonomk tarhle brlkte syas tarhn arastrlmasnda kullanlmasna dar arastrnalar da mevcuttur.3) Ayrca, Türkye'de Amerkan tarhnn arastrlmasna ve ögretlmesne lskn çalsmas da buluntnaktadr Türkye ve çevres: l/bölge ~arh. Balkanlar, Ortaclogu, Kafkaslar.Kuzey Afrka Çestl veslelerle zyaret ettg Artadolu sehrlernn tarhne dar makaleler genelde Cumhuryet dönbm sosyo-ekonomk tarhne lskndr. BUtünlügü saglamak amac y hcumhuryet önces hatta esk çaglara da degnr. Ahlat ve çevres, Ndvsehr, Van, Samsun, Gresun, 31 Ercümen! Kuran, "Tarh Yazclgnda U. Abdülhamd.", Prof Dr. Bekr Kütükoglu'a Armaga, Is!anbul'1991, s n Ercüment Kuran, "Osmanl Tarhçlgnde Türkçe Halrat Çesdnn Dogusu ve Gelsmes", Std Preol/oma e Ol/oma, Napdl 1976, s ; Ercümen! Kuran, "II. Abdülhamd Dönem Tarh Kaynag Olara~ Sadrazam Sad ve Kaml Pasalarn Haralar", I. Ortadog Semer (Kavramlat, Kayak' ve Me/odoloj/), Frat Ünverstes Ortadogu Arastrmalar Merkez Ya~nlan No: 5, Elazg 2004, s Ercümen! Kuran, "XVII. Asr Anadolu T~rh Kaynag Olarak Evlya Çeleb", Trklk Arastrmalar Dergs, 4(1988), s. 249t252; Ercümen! Kuran, "XIX. Yüzyl Anadolu Sosyal ve Ekonomk Tarh Kaynagl Olarak Yabanc Seyahatnamelerden Georges Perrot'un 'Souvenrs D'un Voyage e~ Ase Mneure'u' ", Tarl Boyca Türk Tarl Kayaklar Semer (6-7 Hazran 1996), Istanbul 1997, s Ercümen! Kuran, "The Development of Unted States Hstory n Turkey", Gde to tle Stdy ofuted States Hstory Otsde the U.S , volume III, New York 1985, s Gümüshane ve Dogu Karadenz ve Dansmend bölges (Svas-Amasya- Tokat) gb çestl Anadolu sehrlernn günümüzdek durumunu tespt ederek, gelsmelerne yönelk önerlerde bulunmustur.35, Türkye'nn çevresndek ülkelere lskn çalsmalar, çogunlukla günümüzde yasanlan sorunlarla ve bunlarn arka planlaryla lgldr. Osmanl dönemnde Yunanstan'n bagmszlasma ve toprak kazanma sürecn ele alan çalsmalarnda vurgu, Yunanllarn küçük basarlarla büyük kazanmlar elde ettgt üzernedr. Öyle k, Hoca'nn tesptlerne göre, Yunanllar Balkan Savas'ndak beklenmedk asker basarlaryla, topraklarn ve nüfusunu k katna çkardllar.36 Br baska çalsmasnda, yne br Balkan devlet olan Bulgarstan'n mllyetçlk hareketler netcesnde Osmanl'dan bagmszlgn kazanmas ve takp eden olaylar nceler ve Bulgarstan'da yasamakta olan Türklern skntl durumlarna degnr.37 Bosna-Hersek'te yasayan Müslümanlar üzerne yazdg makalede se, Yugoslavya Federasyonu'nun 1990 ylnda çöküsünün ardndan kurulan alt cumhuryetten br olan Bosna- Hersek'te 'Müslümanlara kars yaplan etnk temzlg, "meden dünyann yüzkaras" olarak ntelemektedr.38 Esk Osmanl topraklarnda, Kafkaslar ve Orta Asya'da yasamakta olan ds Türklere lskn çalsmalarnda, çestl veslelerle Türkye'nn sorumlulugunu dle getrnektedr.39 Irak Türkleryle lgl olarak da, Türkye'nn Musul meselesnn çözümünde, Msak- Mll snrlarnda telafs güç 3S Ercüment Kuran, "Cumhuryet Devrnde Van'n Sosyal, Ekonomk ve Kültürel Gelsmes", Yakl Tartmzde Val Ulslararas Sempozylml, Yüzüncü Yl Ünverstes Yaynlar, Van 1990, s ; Ercüment Kuran, "Cumhuryet Devrnde Gümüshane'nn Sosyal, Ekononk ve Kültürel Gelsmes", Geçmstel Gze Gmslme, Ankara 1991, s. ]7-21; Ercüment Kuran, "Cumhuryet Dönemnde Samsun'un Ekonomk, Sosyal ve Kültürel Gelsnes", Ol/(Iokz Mays Uverstes Egt Fakltes Dergs, 7(1992), s. 12]-125; Ercümen! Kuran, "Cumhuryet Dönemnde Ahlat ve Çevres", GAP "e DAP Projeler çerçeveslde Val Göl Havzas SempozylI, Ankara 1993, s Ereüment Kuran, "Cumhuryet Dönemnde Gresun", Gres Tarl Sepozyu, Mays 1996-Bldrler, Istanbul 1997, s Ercüment Kuran, " Arasnda Türk-Yunan Ilskler", Trk- Yma Ilskler Sempozy Bldrler, 2/-22 Mays 1986, Erzurum 1988, s ; Ercümen! Kuran, "Foregn Polcy of Greece, ", Foreg Polcy, V(1977), s Ercüment Kuran, "Bulgarstan Devlet'nn Kurulusu ve Türkler", Tokat Tata Dergs,l, 4( 1987), s. 12-4; Ercüment Kuran, "Bulgarstan 'dak Syas Gelsmeler ve Osmanl Devlet", Trk Çagdaslasmas, s ,Ercüment Kuran, "Bosna-Hersek Müslümanlar ve Türkler", Ye TÜrkye, 2, 1995, s Ereüment Kuran, "Türkye'nn Ds Türklere Kars Sorumlulugu", Mllyetç Yorum, 3( 1995), s

12 br fedakarlk yaptgn ve saylar zamanla br buçuk mlyona ulasacak olan Türkler, Irakllarn y nyetne braktgn söylemektedr.4o, TO''' j."". " Akdenz'dek Osmanl hakmyet, Dogu Akdenz'dek nüfuz mücadeles ve Italyanlarn 'Trablusgarpj: sgal brer makale konusu olmustur.41 Osmanl.,devletnn; Ortadpgu ülkelerne' kars tutumu sömürme olmayp, onlarn ','gönlünü ~azanmak" maksadyla sürekl yatrmlar yaplmstr;.ancak,, L Dünya Savas esnasnda düsmanla sbrlg yapan Araplar1/Osmanl Dbvlet'nn yenlmes üzerne Türklerden ayrldllar.42.)!';'.'!a:,d!'i h. ;1 Kuran'n,, cez~~r,~~:~;a~szl~rl tarafndan sgal karssnda Osmanl syaset üzerne yaptg' çalsma ve Cezayr'le lgl dger çalsmalar, Türk-Cezayr lsklernn olumlu br zemne oturmasna katkda bulunmustur; Ortadogu'dak Ar~p ülkelernn Osmanl dönem ve Türkler, hakknda.. olumsuz jmaja sahp olmalarnn aksne, Cezayr'dek madd ve'manev OsmanlTürk mrasnn korunmasnda, hocann çalsmalarnn pay oldugunu söylemek, sanrz abart olmaz.43,. L' ',.,"',I.' '' çevre ülkelern yan sra, çev~emzdek sorunlarla lglenen Kuran'n Kbrs, Ermen sorunu ve ~ünyadak gelsmeler üzerne çalsmalar mevcuttur. Dünyada 19900ardan sonra meydana gelen degsmeler olumlu br baks açsylal degerlendrerek, komünzmn ykls, deolojlern flasnn ardndan, Avrupa Brlg, Rusya 40 Ercüment Kuran, "Musul Meseles, ", Irak Türkler Senpozym Teblgler, 31 Ocak ed. Sna Aksn, Ankdra 1987, s Ercüment Kuran, "Akdenz'de Türk Hakmyet", Islan Konferans Tesklall Üye Ülkeler Vlastrma Baka/lar /. Toplals, Istan?ul 1987, s ; Ercürnent Kuran, "Les Problemes de I'autonome dans l'orent l1')edterraneen", Quader Medrrane, IV( 1988), s ; Ercüment Kuran, "L' In~ason!talenne de Trpol D'apres le Quotden Tann, Organe Sem-Offcel du Gouçernement Ottoman, Septembre Octobre 1912", Revue D'Hslore Maghrebne, ~7-58( 990), s Ercüment Kuran, "Osmanl Devlet Arap Ülkelern Sörnürdü mü?", Türk Yurdu, XVIII, 133( 1998), s. 4-6.,. ' ' 43 Ercüment Kuran, Cezayr'n Franszlar Tarafndan lsgal Karssda Osmanl Syasel, / , Istanbul 1957; Ercüment Kuran, "Cezayrl Türklern Endülüs Müslümanlarn Kuzey,Afrka'ya Nakl,ve ;Netceler", Endülüs 'Ien Ispanya ya, Ankara, 1996, s ; Ercüment Kuran, "qzayr Garb Müdal Kostantne Bey Ahmed Bey", V. Türk Tarh Kongres. /2-/7 Nsan, Ankara 1956, s ; Ercüment Kuran, "Cezayrl Türklern Endülüs ~üslümanlarn Kuzey Afrka'ya Nakl ve Netceler", Endülüs'en Ispanyaya, Ank~ra 1996, s ; Ercüment Kuran, "Cezayr ve Türkler", Orkun, 49(2002), s. 18-9; Ercüment Kuran, "Cezayr'de Ba~mszlk Savas Veren Mücahdere Kars F~ansa'nn Uygulad~ Tenkl Hareket", Sömürgeclk Harekelernde Fransa ve Anadolu 'da Fransz-Ermen Isbrlg, ed, Orhan KlÇ, Mehmet Çevk, Elaz~,2003, s Federasyonu'nun kurulusu, "Yükselen Islam" ve "Uyuyan Çn" gb yen güç odaklarnn olusmasn, devletleraras mücadelenn devam edeceg, "Tarhn sona ermedg" seklnde yorumlamaktadr Türkye-Bat lskler Avrupa'da Osmanl Ikamet Elçlklernn kurulusu ve elçlern faalyetler, Avrupa'da meydana gelen syas ve asker gelsmelern yakndan takp edlmes ve Bat le olan lsklern mahallnde yürütülmes açsndan önemldr. Bu elçlkler Türk toplumunun Batllasmasnda üç yoldan etkl olmuslardr. Bat 'y tanyan devlet adamlar yetsmesne mkan vemsler, Bat'dan asker ve svl uzmanlar getrlmesne vasta olmuslar ve Bat'ya gönderlen ögrenclern slern düzenlemslerdr. Ayrca, Osmanl devlet adamlarnn yabanc dl ögrenmelerne mkan vermstr. Elçler memleketlerne döndüklernde, yenlk hareketlernn öncüler olarak hzmet etmslerdr.45 Yukarda da degnldg üzere, elçler, Batl degerlern yan sra, Bat blmnn de Osmanlya grs kanallarndan br olmustur. Osmanl Devlet'nn Amerka le lskler, aradak mesafeye ragmen, gayr resm olarak erken baslad. Amerka'nn 1797 ylndak tcar grsmler, Ingltere'y gücendrmek stemeyen Osmanl tutumu karssnda fazla lerlemed. Ardndan dplomatk lsklern baslamas se 1830 ylna rastlar. Tanzmat dönemnde Amerkal zraat uzmanlarnn gelmesyle egtm sahasna da kayan lskler, Amerkallarn Osmanl topraklarnda maden aramalarna kadar uzanmstr. Osmanl toplumu Amerka hakknda fazla malumat sahb degldr. Ancak 1855 'lerden tbaren Amerka le lgl ktaplar yazlmaya baslanr.. Dünya Savas'nda Osmanl'ya savas lan etmey s ve savas sonrasnda lan edlen Wlson'n nsancl prenspler, baz Türk aydnlarnn Amerkan mandasn kurtulus çares olarak görmesne sebep olmustur. Cumhuryet dönemnde artan lskler, II. Dünya Savas ( ) ertesnde syas, ekonomk ve kültürel lsk ve sbrlgne yönelmstr.46 44Ercümcnt Kuran, "1971 'den 1991 'e kadar Büyük Devletler Arasndak Mücadele", Yen Tal'kye,6 (1995), s , 4SErcüment Kuran, Avrupa 'da Osmant Ikamet Elçlk/ernn Kuru/usu \,e Ilk Elçlern Syas Faalyet/er ,. bask, Ankara 1968,2. bask, Ankara 1988, 46 Ercüment Kuran, "XIX. Yüzylda Osmanl Türklernn Amerka'y Tanmas", 500. YlndaAmerka, stanbul 1994,s ",~ :' 29

13 Batyla lsklermzde dönüm rloktasnn yasandg II. Vyana Kusatmas (1683) hakknda makales lolan Kuran, Türklern tarhler boyuca Bat 'ya dogru göç' ettgn, bu lerlemede ve Bat le olan münasebetlernde, basarszlkla sonuçlanan II. Vyana Kusatmas'nn br duraklama noktasn teskl ettgn belrtr.47 Ermenlerle lsklern,; 19. yüzyln knc yarsndan tbaren k toplum arasnda olmaktan zyade, mlletleraras br ortamda, büylk güçlern müdahalelerne'açk bçmd~ gelstgne degnen Kuran, bu durumun günümüzde Ermen devlet he yasamakta oldugumuz sorun çn de ayn oldugunu belrtr.' Özellkle, Amerka'da ve Amerkan destegyle yaplan propagandalar, b~ türden müdahaleye yönelktr. Tarh tahrf ederek öne sürülen Ermen ddalar büyük ölçüde propagandann eserdr. Bunlar tesrsz klmak da; Kuran'a göre Türk lm adamlar ve tantma uzmanlarnn görevdr.48. ' ;. Degerlendrme Profesör Kuran, Cumhuryet'le brlkte dogmus, onun kurumlarnda yetsms, ve yne Cumhuryet kurumlarnda hzmet vermstr. Cumhuryet'n model aldg Bat'y yakndan ve dogru olarak tanyan br aydndr. Belk de bu yüzden, Türkye'nn çagdaslasmas konusu le dogrudan ya da dolayl lgl bütun konular, Kuran'n arastrmalarna dahlolmustur. Hatta deneblr k Türkye'nn çagdaslasmas meseles bütür çalsmalarnn ana eksendr. Kuran'n bu özellg çalsmalarna ve sözlerne yansmstr. Onu tanyanlar, tenktlernn ne denl yernde oldugunu blrler. Çalstg konunun özüne yönelmes, gereksz baglantlar kurmaktan ve laflar etmekten mtna etmes, çalsmalarnn ksa, öz ve herkes tarafndan kolayca anlaslr olmasn saglamstr. Profesör Kuran, hem yetstrdg ksler hem de arastrmalaryla Türk tarhçlgnde ve fkr hayatnda dern zler brakms br blm ve düsünce adamdr. Türkye'nIn sorunlarna yönelk tesptler ve çözum önerler le tarhçler ve aydnlar arasnda hakl br söhrete sahp olmustur. Profesör Kuran'n hakkndak bu çalsma sadece br baslangç olarak degerlendrlmeldr. Hem yetsmesne katkda bulundugu ksler hem de yaynlar yoluyla yaptg tesrlern boyutlarnn tam olarak ortaya konulmas çn daha ler düzeyde çalsmalara htyaç vardr49. Ancak,profe~ör K~~~n,' h~rl seyden önce br tarhçdr. Çalsmalarnda, tarh olaylar arka plan blgs olarak vermek yerne, olaylara dernlgne nüfuz etmek ve günümüz sorunlarnn, kökenlern tarhte aramak onun' en belrgn yaklasmdr. Tarh olaylarda sürekllge olan nanc'kuvvetldr. Sürekllkle brlkte, degsmeler de gözden kaçrmadan, tarhe br bütunlolarak bakmas, olaylar sebepnetce lsks çersnde. alglamasn ve daha saglkl tahlller yapmasn saglamstr. Tenkt kablyet ve sezg glcü kuvvetl olan 47 EreOment Kuran, "II. Vyana Kusatmas ve.sonuçlar", Türk Kültürü Arastrmalar, 31, 1-2(1995), s : 48 EreOment Kuran, "Ermen Propogandas", Yen Forum, V, 117(1984), s. 8-9; EreOment Kuran, "Ermen Meselesnn Mlletleraras Boyutu, ", Tarl Boyuca Türklern Ermen Toplumu le lskler Sempozyumu (8-12 Ekm /984 Erzurum), Ankara 1985, s ; EreOment f:(uran, "ABD'de TOrk Aleyhtar Ermen Propogandas", Uluslararas Terörzm ve Gençlk Sempozyu",,, Bldrler/ Nsa Svas, Svas 1986,s "Br Cumhuryet Br Aydn: Prof. Dr. ErcOment Kuran" baslkl H.O. Atatürk Ilkeler ve Inklap Tarh EnsttOsOnde Doç. Dr. Fatma Aeun'un dansmanlgnda Ernç Kaya tarafndan yorotolmekte olan br mastr tez çalsmasnn bu yönde br adn olacagna nanyoruz. 31

14 ! ErcümentKuranBblyografyas (Tasnfl) Atatürk. Mll Mücadele 've'türk)e Cumhuryet.'. '...,., 1.' KURAN (Ereüment). '''Atatürk Gerçeg". Atay Anarken. Gazantep, 1988,27-44.' "l', ' 2., KURAN (Ereüment). "Atatürk ve Mllyetçlk". Atatürk'ün Mllyetç/k ve DevletçlkAnlays. Ankara, 1982, 17~ KURAN (Ereüment). "Atatürk vel Mllyetçlk". Türk Kültürü, XIX,217,1980,24-27.,.'0;" '' I".. 4. KURAN (Ereüment).Atatürkçülük Üzerne Düsünceler. Kültür Bakanlg, Ankara, 1981, 80s. ' 5. KURAN (Ereüment). "Atatürk'ü Dogru Tanyor muyuz?". Türk Yurdu,15,99, 1995,4-5;.\',I". ' 6. KURAN (Ereüment)."Atatürk'ün Hayat Hakknda Kaynaklar". Çestl CepheleryleAtatürk: Istanbul;1964, KURAN (Ereüment). "Atatürk'ün ~ayat've Inkdaplar Üzerne". TürkKültürü, 367,1993, ! 8. KURAN (Ereüment). "Atatürk'ün;Inklaplar". I. Mlletleraras TürkolojKongres (Istanbul, x1973) Teblgler.Istanbul, 1979, KURAN (Ereüment). "Cumhuryetn 75. Kurulus Ylnda Atatürkçülük". Türk Yurdu, 134, 1998, KURAN (Ereüment)."De PrnzpenAtatürksund de studerende Jugend". Mll Kültür, 44, Kültüründe 1:984, ll. KURAN(Ereüment)."HacmMuhttnÇarkl'nnKuvay-Mllye Hatralarna Göre Ku:tulus Savas'nda Gönen ve Çevres". Atatürk Arastrma Merkez Dergs. X, 31, 199'5, KURAN (Ereüment). "Iknc Masrutyet Devr Düsünürlernn Atatürk ÜzerneTesrler".Mll Kültü1,III, 2,1981, KURAN (Ereüment). "Kars'n 30 Ekm 1920'de Ermenstan'dan Kurtulusu". Yakn Tarhmzde Kars * Dogu Anadolu Sempozyumu, Kars 17-21Hazran 1991.Ankara, 1992, KURAN (Ereüment). "Mesrutyeften Cumhuryet'e". Türk Kültürü, 15, 171, 1977, KURAN (Ereüment). "Mll Mücadele Esnasnda Pontus Rum Devlet Kurma Tesebbüsler". Brnc Tarh Boyunca Karadenz Kongres B/dr/er( Ekm 1986)1Samsun, 1988, KURAN (Ereüment). "Mll Müdadele ve Amral Brstol". Ds Poltka, 10, 1, 1983, KURAN (Ereüment). "Mll Mjeadelede Amasya Tamm'nn Önem".. Mll MücadeledeAmasyaSempozyumu.Amasya, 1986,46-50.'! 32 ' 18. KURAN (Ereüment). "Mll Mücadelede Aydn ve Nazll Cephes". 1. Merkez Efend Sempozyumu.Denzl, 1988, KURAN (Ereüment). "Mll Mücadelede Dogu Anadolu". Dogu Anadolu'nun Sosyal, Kültürel ve Iktsad Meseleler Sempozyumu Teblgler (13-15 Mays 1985). Ankara, 1986, KURAN (Ereüment). "Mll Mücadelede Harput". Tarh Içnde Harput. Edtör: NamkAÇIKGÖZ. Elazg, 1992, 113-1l KURAN (Ereüment). "Mll Mücadelede Mustafa Kemal Pasa". Türk Yurdu, XVII, 122, 1997,5' KURAN (Ereüment). "Mll Mücadelede Tokat". Türk Tarhnde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986). Ankara, 1987, KURAN (Ereüment). "Osmanl Devletnden Türkye Cumhuryetne". Yen Türkye, 23-24, 1998, KURAN (Ereüment). "Türk Bagmszlk Savas ve Mll Egemenlgn Gerçeklesmes". Atatürk ve Mll Egemenlk Panel. Antakya, 1994, KURAN (Ereüment). "Türk Tarhnde Mll Egemenlk Kavram, Dönem". Atatürk'e Armagan. Samsun, 1988, KURAN (Ereüment). "Türkye Cumhuryet'nn Kurulusu". Türkler. Edtör: Hasan Celal GÜZEL, Kemal ÇÇEK, Salm KOCA. Ankara, 2002, KURAN (Ereüment). "Türkye'de 1929 Komünst Tutuklamalar ve Düsündürdükler". Orku, 4,1998, Byograf-Grup Byografs 1. KURAN (Ereüment). " Dönemnde lk Osmanl Mukm Elçlernn Dplomatk Faalyetler". Çagdas Türk Dplomass:200 Yllk Süreç. Ankara, 1999, KURAN (Ereüment). "Abdülkadr el-cezar". Ellcyclopeda of Islam. Second Edton. Leden, KURAN (Ereüment). "Abdülkerm el-hattab". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ereüment). "Amral Brstol ". Yen Forum, I, 13,1980, KURAN (Ereüment). "Atatürk'ün Hayat Hakknda Kaynaklar". Çestl Cepheleryle Atatürk. stanbul, 1964, KURAN (Ereüment). "Bat Emperyalzm Karssnda Türk ve slam Düsünürler". Türk Kültürü Arastrmalar, XXVIII, 1-2, 1990, KURAN (Ereüment). "Br Bozkurt'un Ardndan". Türk Yurdu, XVII, 118, 1997,22. 33

15 8. KURAN (Ercüment).o"Br'OsmanhAydnl, Sat'EI-Hüsr'( )". Türkye GünlügüDergs, 13, 1990, ' \ 9. KURAN (Ercüment))"I"BrTürk. 'slahatçs I, Olarak Küçük ' ' Sad, Pasa". Töre,8,91, 1979;17-24.\\'" "" ' 10. KURAN (Ercüment).:"Büyükelç':]oseph C. Grew'un Faalyet". YenForum,'5,1l0;1984;9:;';w"'1 r. ',.', 11. KURAN (Erclment):r "Buglnkü Türkye'nn Kurucularndan Küçük Sad Pasa". TürkKültürü, V, 56;'1967,' ' " ' 12. KURAN (Ercüment). "Cezayr Garb Müdaf Kostantne Bey Ahmed Bey". V. 'Türk'Tarh''Kongres:/12-17 Nsan. Ankara, 1956, ,,' W" ",ç',! ',,<1'" """1",', ' " 13. KURAN (Ercüment)."Dawr a1-su'araal-atrak f kaz al-watanyya f Turkyya f mabayn 1865~1923m." Muhadarat wamunakasat almutlaka al-tas al-fkr al-lslam, II, 1979, ', 14. KURAN (Ercüment). "Devlet Adam Olarak Cevdet Pasa".' Ahmed Cevdet Pasa, Vefatnn'100. Ylna ~rnagan, Ankara,; 1997,3-7. ' ", ', 15. KURAN (Ercüment).' "Devlet Adabu Olarak Yusuf Akçura". Türk Yrdu,22,179,2000,9-11.';"'-,.''1 'o ' 16. KURAN (Ercüment)."DevrlNÜera el- etrak f kazül- vatanyye f Türkyya f-mabeyr". El'Fkrül lslal",, 19-20, 1975, " 17. KURAN (Ercüment). "Ds PoltJda Al Feth Okyar". Kemalst Atlm, 48, 1989,417."">' r'" ",:I",;.,, 18. KURAN (Ercüment). '''Dr. ErJ Blgç'n Mll Kültüre Dar Görüsler". Dr. Emn Blgç Hatra Ktab. Ed.: Oktay ASLANAPA, Eklemeddn IHSANOGLU. Istanbul, 2000, ' 19. KURAN (Ercünent). "Dr. Fuat Mehmet Bey'n Amerka Gezs". YenForum, 108, 1984, 1L" '" 1 ' : 20. KURAN (Ercüment). "Fehm Pasha". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, 1964."J':l", 21. KURAN (Ercüment). "Fuad Köp;ü\U'nln MIlyetçlg". Türkyat Arastrmalar Dergs' 3, 1997, : 22. KURAN (Ercüment). "Gazavat-! Cezayrl Gaz Hasan Pasa'ya Dar". Istanbul Ünverstes Edebyat!Fakültes Tarh Dergs,, 15, 1960, KURAN (Erclment). "Halet Efend". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, 1965:,'I' 24. KURAN (Erclment).''''Husayn'..ṫ.. wn Pasha". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, 1967.' 25, KURAN (Ercüment). "Ibrahm dhem Pasa". Encyclopeda of Islam,SecondEdton.Leden, ' 26. KURAN (Ercüment). "Kabakç-oghlu Mustafa". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ercüment). "Kahya Hasan Pasha". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ercüment). "Khall Edhem Eldem". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ercüment). "Khayr Allah Efend". Encyclopeda of Islam, Second Edtol).. Leden KURAN (Ercüment). "Khodja shak Efend". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ercüment). "Küçük Sad Pasa( ) as a Turksh Modemst". Internatonal Journal ofmddle East Studes, 1,1970, KURAN (Ercüment). "Mehmed Sdk Efend, Charge d'affares Ottoman Londres". Etudes Turques et Ottomanes, 1976, KURAN (Ercüment). "Mehmet Akfn Mllyetçlk Fkrlernn Tekamülü". Gaz Ünverstes Gaz Egtm Fakültes Dergs, 2, 2, 1986, KURAN (Ercüment). "Mehmet Sadk Rfat Pasa". Tarh ve Toplum, 2-1, 17, 1985, KURAN (Ercüment). "Mll Mücadele ve Amral Brstol". Ds Poltka, 10, 1, 1983, KURAN (Ercüment). "Mll Mücadele Yllarnda ve Türkye Cumhuryet Dönemnde Ahmet Agaoglu". Türk Dünyas Aydnlar Sempozyumu Bldrler. Kayser, 1996, KURAN (Ercüment). "Mustafa Fadl Pasla". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ercüment). "Namk Kemal'n Mllyetçlg". I. Namk Kemal Sempozyumu. Tekrdag, 1989, KURAN (Ercüment). "Osmanl Aydn Hayrullah Efendnn Vyana Seyahatler, ". Türk Kültürü Arastrmalar, XXXIV, 1-2, 1998, KURAN (Ercüment). "Osmanl Dam Elçs Al Azz Efend'nn Alman Sarkyatçs Fredrch von Dez le Berln'de Ilm ve Felsef Muhaberat (1797)". Bel/eten, XXVII, , 1963, KURAN (Ercüment). "Osmanl Devletnn Londra Maslahatgüzar Mehmed Sdk Efend, ". Ismal Hakk Uzunçarsl Armagan. Ankara, 1976, KURAN (Ercüment). "Osmanl Devletnn Son Yüzylnda Arap Asll Aydnlar". Ortadogu/da Osmanl Dönem Kültür Izler Uluslararas Blg Sölen Bldrler. Edtör: In1fan BABA. Ankara, 2001,

16 43. KURAN (Ereüment): "Osmanl V~tansever Sat Bey". Türkye Günlügü Dergs, 34, 1995, 'J' KURAN (Ereüment). "Resd Pasa, fyfustafa". Islam Ansklopeds. Istanbul, ',!,' ",. 45. KURAN (Ereüment)! "Rest Pasa"; llslam Ansklopeds. Istanbul, 1977, ',.,' '. 46. KURAN (Ereüment).'"Sad Pasa, Küçlk". lslam Ansklopeds. Istanbul, ,.'. 47. KURAN (Ereüment).'''Sat al-husrlal-musakkafal-othman".al- Mutamar al-duwal al-than al-tarh al-blad al-sam, II, 1979, " "!',,o";!..;..,i'", ' 48. 'KURAN (Ereüment). "'''Serasker j~iüseyn Avn Pasa". Türk Kültürü, V, 58, 1967, KURAN (Ereüment). "Tanzmatbelw Osmanl Aydn Hayrullah Efend ( )'nn Yolculuk AdlLEser". Prloz, XXX, 1980, ' ","! 'f".'f o',. 50. KURAN' (Ereüment). "Tanzmatç' Osmanl Aydn Hayrullah Efendye Göre Fransz Blm ve ~gtm Kurumlar". Osmanl Dünyasnda Blm ve Egtm, Mlletleraras Kongres, Istanbul Nsan 1999, Teblgler. Istanbul,2001, KURAN (Ereüment).' "Tevfk letnn Türk Mll Egtmne Hzmetler". Türk Yurdu, 15,89,1995, KURAN (Ereüment): "Tunuslu' H;yreddn Pasa ve Türkye'nn Çagdaslasmas".Töre, 158,.1984;38-39]'. 53. KURAN (Ereüment). "Tunuslu Seyh V. Bayram 'n 1876 tarhl Kanun- Esas Hakknda Düsü?eeler"f Türkye I. Islam Düsünces Sempozyumu,24-27 Ekm 1996Istanbul'asunulan bldr., KURAN (Ereüment). "Türk Düsünce Tarhnde Arap Kültürlü Aydn: Sat Halm Pasa".'Türk-Arap Ilskler: Geçmste, Bugün ve Gelecekte, Uluslararas'KonjeransIJldrler, 18-22Hazran 1979, Ankara. Ankara, 1980,21-25;, ' 55. KURAN (Erelment). "Türk Tefekkür Tarhnde Ahmet Cevdet Pasann Yer". Ahmet' Cevdet 'Pasa Semner(27-28 Mays 1985)- Bldrler. Istanbul, 1986, ;(. '. 56. KURAN (Ereüment). "XVII. 'Asr Anadolu Tarh Kaynag Olarak Evlya Çeleb". TürklükArastrmalar pergs, 4,1988, KURAN (Ereüment). "Yusuf Akçura'nn Tarhçlg".Ölümünün Ellnc Ylnda Yusuf Akçura Sempozyw&u Teblgler, Mart Ankara, 1987, o" ;,.' ':,. :! Çagdaslasma 1. KURAN (Ereüment). "Ankara'da Ünverstelern Kurulusu, Gelsmes ve Bugünkü Durum". Türk Yurdu, 22, 176, 2002, KURAN (Ereüment). Avrupa 'da Osmanl Ikamet Elçlklernn Kurulusu ve Ilk Elçlern Syas Faalyetler Ankara, TÜrk KÜltürünÜ Arastrma EnsttüsÜ, 1968, 71 s. (Türk Kültürünü Arastrma EnsttÜsü Yaynlar 20 Ser No: 3). 3. KURAN (EreÜment). 'lbasmaelgn Osmanl Toplumuna Tesrler". Türk Kütüphanecler Derneg Basm ve Yaynclgmz 250 Yl Blmsel Toplants, JO-11 Aralk 1979 Ankara, Bldrler. Ankara, 1980, KURAN (EreÜment). "Br Türk Islahatçs Olarak KÜçÜk Sad Pasa". Töre, 8,91,1979, KURAN (Ereüment). "Bureaurate Reform n the Attornan Empre, the Sublme Porte, ". Internatonal Journal of Mddle East Studes, 16, 3, 1984, KURAN' (EreÜment); "Cumhuryetn 75. ylnda TÜrk Ünversteler". So~yoloj Dergs, 3, 5, 2000, KURAN (EreÜment). "DÜnyada ve TÜrkye'de Ünverste". Ünverstelermz ve Gerçek. Ankara, 1979, KURAN (Ereüment). "III. Selm Zamannda Türkye'nn Çagdaslamas ve Fransa". Actes des Col/oques D'Istanbul. Istanbul- Pars, 1990, KURAN (EreÜment). "Küçük Sad Pasa ( ) as a Turksh Modemst". Internatonal Journal of Mddle East Studes, I, 1970, KURAN (EreÜment). "Les Trbulatons de I'Ensegnement Supereur dans I'Empre Attornan". Hacettepe Bul/etn of Humantes, 9,1,1977,1-6. ILKURAN (Ereüment). "Mesrutyet'ten Cumhuryet'e". Türk Kültürü, 15, 171, 1977, KURAN (Ereüment). "Modemsaton Poltque en Turque ". Modernsaton et Modernsme dans [es pays arabes et en Turque au XX e secle. Zaghouan, 2001, KURAN (Ereüment). "Müsbet Blmlern Türkye'ye Grs ( )". VII. Türk Tarh Kongres (Ankara, Eylül 1970). Ankara, Türk Tarh Kurumu, 1973, KURAN (Ereüment). "Osmanl Imparatorlugu'nda Insan Haklar ve Sadk Rfat Pasa ( )". VlII. mrk Tarh Kongres (Ankara Ekm 1976). Ankara, Türk Tarh Kurumu, 1981,

17 15. KURAN (Ercüment). "Osmanl Imparatorlugu'nda Yenlesme Hareketler". Türk Dpnya~ ~.ckta~. Ankara, Ayyldz Matbaas, 1976, ) '..! 16. KURAN(Ercüment).."OsmanlTürklernnBat'y '\.' Alglamalar ' (1839'akadar)". Türk Yurdu, 19-20, ,1999, KURAN (Ercüment).."Repercusstons socales de la reforme de I'Educaton dans l'empre Ottoman."' " Econome et SocÜtes.'dans I l'empre Ottoman,Fn du XVIII-debut,duxx. secle. Pars, 1983, 145- " "I 147. I;.,'. 18. KURAN (Ercüment). "Resd Pasa, IMustafa". Islam Ansklopeds. Istanbul, ' ). 19. KURAN (Ercüment). "Sultan 1I.IMahmud ve Kavalal Mehmed Al Pasa'nn Gerçeklestrdkler Reformlarn Karslkl Tesrler". Sultan l Mahmud ve Reformlar Semner, VI Istanbul, 1990, '.", 20. KURAN (Ercüment). "Tanzmat Dönemnde Osmanl Devlet'nde Adl Islahat". Yen Türkye, II, 10, 1996, KURAN (Ercüment). "Tanzmat; Hareketnn Türk Batllasma Tarhnde Yer". Tanzmat'n' 160. Yldönümü Uluslararas Sempozyumu.Ankara: 1991, ' 22. KURAN (Ercüment). "TanzmatHareket'nn Türk Tarhndek Yer". TürkKültürü, IX, 100, 1971,2~ KURAN (Ercüment). "Tanzmatç Osmanl Aydn Hayrullah Efendye Göre, Fransz Blm vel Egtm Kuruml~r". Osmanl Dünyasnda Blm ve Egtm, Mlletleraras Kongres, Istanbul Nsan 1999,Teblgler.Istanbul,2001, KURAN (Ercüment)."Tan~mat'r 150.Yl Münasebetyle". Türk Yurdu, 9, 28,1989, KURAN (Ercüment). "Tarh Streç Içersnde Inanç ve Blm Ilsks".Islam Arastrmalar, ll, 1-2,11998, KURAN (Ercüment). "Tunuslu LllayreddnPasa ve Türkye'nn Çagdaslasmas".Töre, 158, 1984, KURAN (Ercüment). "Tunuslu IHayreddn Pasa ve Türkye'nn Çagdaslasmas".Töre, 158, 1984, KURAN (Ercüment). IITunuslu~eYhV. Bayram.'n 1876 tarhl Kanun- Esas Hakknda Düsü!1celer".Türkye. Islam Düsünces Sempozyumu, 24-27,Ekm1996Istan1?ul'asunulanbldr., KURAN (Ercüment). "Türk Çagdaslasma Tarh'nde Tanzmat'n Yer". Türkye GünlügüDergs, 8, KURAN (Ercüment). Türk' Çdgdaslasmas: Ç/el Br Yolda Ilerleys. Ankara,Akçag Yaynlar, KURAN (Ercüment). "Türk Ordusu Ve Batllasma". Türk Kültürü, II, 22, 1964, -u. 32. KURAN (Ercüment). "Türkye'de Çagdaslasma ve Mllyetçlgn Gelsmes". Mllyetçlk Ankara, 1989, ve Mllyetç/k Tarh II. Ilm Kongres. 33. KURAN (Ercüment). "Türkye'de Çagdaslasmann Tarh Gelsm". Türk Yurdu, 2002, KURAN (Ercüment). "Türkye'de Demokrasnn 1950 Ylna Kadar Gelsmes". Yen Türkye, 17, 1997, KURAN (Ercüment). "Türkye'de Fkr Hürryetnn Dünü, Bugünü". Islam Arastrmalar, IV, 2, 1990, KURAN (Ercüment). "Türkye'de Kadn Haklarnn Gelsmes"., MllKültür,I, 6, 1977, KURAN (Ercüment). "Türkye'de Syas Düsüncenn Gelsmes". Türk Yurdu, 44, 1991, KURAN (Ercüment). "Türkye'de Ünverstenn Dogusu ve Gelsmes". Mll Egtm ve Kültür, I, 3, 1979, KURAN (Ercüment). "Türkye'nn Batllasmas". Bayrak, 30, 1973, KURAN (Ercüment). "Türkye'nn Batllasmasnda Osmanl Dam Elçlklernn Rolü". VI. Türk Tarh Kongres (Ankara, Ekm 1961). Ankara, 1967, KURAN (Ercüment). Türkye 'nn Çagdaslasmas ve Mll Meseleler Derleyen Mümtaz'er Türköne, Ankara: TDV Yaynlar, 42. KURAN (Ercüment). "Türkye'nn Medenyet Degstrmes". Türk Yurdu, , 1998, KURAN (Ercüment). "XX. Yüzylda Osmanl Aydnlarnn Baty Alglamas ve Ahmed Ihsan (Tokgöz)n Avrupa'da ne Gördüm Baslkl Eser". ClEPO. Osmanl Önces ve Arastrmalar Uluslararas Komtes XV. Sempozyumu B/dr/er Eylül Çesme. Ankara, 2004, Fkr Hareketler 1. KURAN (Ercüment). "Al Suav'nn "Hve f Muharrem 1290" Baslkl Ktab ve Osmanl Devlet'nde Türkçülügün Dogusu". Turkestan als hstorscher Faktar und polslsehe Idee. Nesreden: Erlng von MENDE. Köln, 1988, KURAN (Ercüment). "Atatürkçülügün Degerlendrlmes". Mll Kültür, 2, 6,7,8,1981, KURAN (Ercüment). "Cuhmuryet Dönemnde Fkr Hareketler". Türk Yurdu, 103, 1996,

18 ,. 1. KURAN (Ercüment). "Rusya Türkl~rnde Usul- Cedd Hareket"., Yen Türkye, 15, 1997, ".,. 12. KURAN (Ercüment). "Tarhte Türkler ve Ermenler". Ds Poltka, X, 4, 1983,25-29.,r.\1",. Kulturu, 1~: ~t!,ran.174,1977, (Ercüment).' "Türk "".' Adlve " Türklük Kavram"... Türk 14. KURAN (Ercüment). "TürkMllet Nereye Gdyor". Türk Yurdu, 1993,25..; 15. KURAN (Ercüment). Türk fslam Kültürüne Dar. Ankara, Ocak Yaynlar, 2000, 229s. " ','\\ ' 16. KURAN (Ercüment). "Türkçe Fac~s". Yen Türkye,I, 1, 1994, KURAN (Ercüment).~."Türkçe 'nn ~asna Gelenler". Türk Yurdu, 21, ,2001, ' " KURAN (Ercüment)."Türkçe'nn Sefalet". Türk Yurdu, 12, 1992, I"'!". 19. KURAN (Ercüment). "Türkye'de slamyetn Dünü ve Bugünü". Türk Yurdu, , 1997, KURAN (Ercüment). "Türkye'de Kültür Bunalm". Türkye GünlügüDergs, 68, 2002, KURAN (Ercüment). "Türkye'delMll Kültürün Ihmal". Türk Yurdu, 37, 1990,9-10., 22. KURAN (Ercüment). "Türkye'nn Kültür Poltkas Ne Olmaldr?". YenDüsünce, 534, 1992,240. ' 23. K~RAN (Ercüment)., '~Türk1erre Medenyetler". Tarh ve Medenyet, 1,1994, ' KURAN (Ercüment). ''Türklerde Mll Hakmyet Ulküsü". Töre, 155, 1984,3-6.. I. 25. KURAN (Ercüment). "XIX.!Yüzylda Türkye'de Kültür Degsmes".Erdem, 6,16,1990, Sosyal-IdarKu~umla:',..!. KURAN (Ercüment). "Ayanlgn Kaldrlmasndan Sonra Anadolu'da Sosyal ve Ekonomk! Durum ( )". V. Mlletleraras Türkye Sosyal ve Iktsat Tarh KongresI. Teblgler (Istanbul21-25 Agustos 1989).Ankaraf 1990, KURAN (Erclment)."Derebeyse~AgasD'AnatoleOrentale dans le Demer Secle de l'empre Ottoman"., Hstore economque et Socale de l'empre OUoman et de d Turque ( ) Actes du Sxeme Congres fnternatonal Tenu f Ax-en-Provence du 1er au 4 lullet 1992, Pars 1965, , 3. KURAN (Ercüment). "Ilmyye". Encyc/opeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ercüment). "Istanbul'daBeledye Tesklatnn Kurulusu ve Gelsmes". Yen Türkye,1,4,1995, KURAN (Ercüment). "Ka'm-makam". Encyc/opeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ercüment). "Karakol Djem'yyet".' Encyc/opeda of Islam, Second Edton. Leden, ' 7. KURAN (Erclnent)..'Ondokuzuncu Yüzylda Anadolu'nun Sosyal TabakalasmasndaAyanlarnYer". Tarh ve Sosy%j Semner Mays 1990, Istanbul. Istanbul, Istanbul Ünverstes Yaynlar, 1991, KURAN (Ereüment). "Osmanl Devlet'nde Devlet Cemyet ve Fert Telakks". Dyanet Dergs, 35, 1, 1999, KURAN (Ereüment). "Osmanl Devlet'nn Son Yüzylnda Idar Yozlasma". Yen Türkye,III, 14, 1997, KURAN (Ercüment): "Osmanl Imparatorlugu'nda Devlet, Cemyet ve Fert Telakks';.Bogazç, 3, 7-9,1990,2-7. ll. KURAN (Ereüment). "Türk Alesnn Mahyet ve Tarh Gelsmes".Mll Kültür, 53, 1986, KURAN (Ereüment). "Türk Alesnn Tarh Gelsmes". Türk Yurdu, X, 40, 1990, KURAN (Ereüment). "Vakf Müessesesnn Mahyet ve Günümüzde Degerlendrlmes".. Vakf Sras (3-5 Aralk 1985) Teblgler, Tartsma/arve KomsyonRaporlan Ankara, 1986,9-2. TarhMetodolojs. KURAN (Ereüment). "Al Suav'nn "Hve r Muharrem 1290" Baslkl Ktab ve Osmanl Devlet'nde Türkçülügün Dogusu". Turkestan als Mstorscher Faktar und polstsche ldee. Nesreden: Erlng von MENDE.Köln, 1988, KURAN (Ereüment). "Atatürk'ün Hayat Hakknda Kaynaklar". Çestl CepheleryleAtatürk. Istanbul, 1964, KURAN (Ereüment). "Çagdas Bat Kaynaklarna Göre Dansmendller Tarh". Dansmendller Dönemnde Nksar/da Tp, Tarh ve Kültür Sempozyumu,6-8 Ekm2000. Nksar, KURAN (Ereüment)."HacmMuhttnÇarkl'nnKuvay- Mllye Hatralarna Göre Kurtulus Savas'nda Gönen ve Çevres". Atatürk ArastrmaMerkez Dergs, XI, 31, 1995, KURAN (Ereüment). "II. Abdülhamt Dönem Tarh Kaynag Olarak Sadrazam Sad ve Kaml Pasalarn Hatratlar". Brnc Orta 42 43

19 4. KURAN' (Ercüment)."'''CumHuryetn 75. Kurulus Ylnda Atatürkçülük". Türk Yurdu, 134, 199'8, KURAN (Ercüment):''' 'Dün~a Mllyetçlgn. Gelsmes". Türk Yurdu, 19, 139~1411,1999, Dogusu' ve 6. KURAN (Ercüment). "Dünya4a ve Türkye'de Sosyalzm ve Komünzm". Türk Kültarü, V,'52, 1967, KURAN (Ercüment). "Fransz'I Inklabnn Türk Düsünürlerne Etks, ". Erdem, IX, 26, 1;996, KURAN (Ercüment).' "Iknc Mesrutyet Devr Düsünürlernn Atatürk Üzerne Tesrler". Mll Kültür, III, 2, 1981, KURAN (Ercüment). 'L' Influerl.ce de la Revoluton Françase Sur le Jeunes Ottomans, " Yldönümünde Fransz jht/al ve Türkye Sempozyumunda SunulanBldr/er. Konya, 1991, KURAN (Ercüment). "Le Kem~lsme deologe on doetrne". Le kemalsme et les kemalstes. Zaghon:n, 1999, KURAN (Ereüment). "MehmetAkfn Mllyetçlk Fkrlernn Tekamülü". Gaz Ünverstes Gaz Egtm Fakültes Dergs, 2, 2, 1986, '..,' " 12. KURAN (Ereüment). "Namk Kemal'n Mllyetçlg". 1. Namk Kemal Sempozyumu. Tekrdag, 1989', KURAN (Ercüment). "On DokJzuncu Asrda Mllyetçlgn Türk Aydnlar Üzerndek Tesrler". Çhren: Gül CELKAN. Töre, 86, 1978, '".' 14. KURAN (Ercüment). "Osman lmparatorlugu'nda Devlet ve Fert Telakks". Ülkemz 12 EylÜl'e Getfen Sebepler ve Türkye Üzerndek Oyunlar, Eylül 1984 Istanbul.lstanbul, 1984, KURAN (Ercüment). "Osmanl! Dam Elçs Al Azz Efend'nn Alman Sarkyatçs Fredrch von bez le Berln'de Ilm ve Felsef Muhaberat (1797)". Bel/eten, XXVJ1, , 1963, KURAN (Ercüment). "Osmanlr Devlet'nn Son Yüzylnda Türk MIlyetçlg". Uluslararas Osmanl Tarh Sempozyumu B/dr/er 8-10 Nsan 1999,, Türk Ocaklar zmr Subes, 2000, KURAN (Ercüment). "Osmanl büsünürlerne Göre Ümmet ve Mllet Kavramlar". Töre, 154, 1984, KURAN (Ercüment). "Osmanl ~mparatorlugunda Islam Düsüncesnn Gelsmes". Türk Kültürü, XVII, 197, 1979, KURAN (Ercüment). "Osmanlmparatorlugu'nda Islam Düsüncesnn Gelsmes". Ülkemz 12 Eylül'e Getren Sebepler ve Türkye Üzerndek Oyunlar, Eylül 1984 Istanbul., KURAN (Ercüment). "Osmanl [ürklernde Mll Suurun Uyans". 21. Asr, II, 7, 1993, ? 21. KURAN (Ereüment). "Panslamzm'n Dogusu ve Gelsmes". V Mlletleraras Türkoloj Kongres B/dr/er. Istanbul, 1986, KURAN (Ereüment). "Soealsme et Communsme dans le monde et en Turque". Cultura Turcca, III, 1966, KURAN (Ereüment). "The Impaet of Natonalsm on the Turksh Elte n the Nneteeth Century". Begnnngs of Modemzaton n the Mddle East. Ed.: Wllam R. POLK, Rchard CHAMBERS. Chcago, 1968, ,. 24. KURAN (Ereüment). "Türk Düsünce Tarhnde Arap Kültürlü Aydn: Sat Halm Pasa". Türk-Arap jlskler: Geçmste, Bugün ve Gelecekte, 1. Uluslararas Konferans B/dr/er, Hazran 1979, Ankara. Ankara, 1980, KURAN (Ereüment). "Türkye'de Çagdaslasma ve Mllyetçlgn Gelsmes". Mllyetçlk ve Mllyetçlk Tarh II. jm Kongres. Ankara, 1989, KURAN (Ereüment). "Türkye'de Fkr Hürryetnn Dünü, Bugünü". jslam Arastrmalar, IV, 2, 1990, Kültür-Kmlk 1. KURAN (Ereüment). "Amerka'da Türk Tarh ve Kültürü Arastrmalar". Türk Kültürü, III, 28, 1965, KURAN (Ereüment). "Dawr al-su'ara al-atrak f kaz al-watanyya 'f Turkyya f mabayn m.". Muhadarat wa mulakasat almutlaka al-tas al-fkr a-jslam, II, 1979, KURAN (Ereüment). "Devrüs-süera el- etrak f kazül- vatanyye f Türkyya f-mabeyn". El- Fkrül jslam, 19-20, 1975, KURAN (Ereüment). "Dr. Emn Blgç'n Mll Kültüre Dar Görüsler". Dr. Emn B/gç Hatra Ktab. Ed.: Oktay ASLANAPA, Eklemeddn IHSANOOLU. Istanbul, 2000, KURAN (Ereüment). "Dünden Bugüne Türkçemz". 21. Yzyla Türk Dünyas Jeopoltg. Ed.: Ümt ÖZDAO, Yasar KALAFAT, Mehmet Seyfeddn EROL. Ankara, 2003, KURAN (Ereüment). "Mll Tarh Görüsümüz". Türk Kültürü, 8, 85,1969, KURAN (Ereüment). "Ondokuzuncu Yüzylda Türkye'de Kültür Degsmes". Erdem, 6, 16, 1990, KURAN (Ereüment). "Osmanl Devlet'nn Son Yüzylnda Serat". jslamyat, 1,4,1988, KURAN (Ereüment). "Osmanl DüsÜnürlerne Göre Ümmet ve Mllet Kavramlar". Töre, 154, 1984, KURAN (EreÜment). "Osmanl mparatorlugunda Islam DÜsüncesnn Gelsmes". Türk Kültürü, XVII, 197, 1979,

20 Dogu Semner (Kavramlar Kaynaklar ve Metodoloj) Elazg, Mays 2003, Bldrler. Elazg 2004, 29-p. 6. KURAN (Ereüment).!,. "Karlofça'dan Tanzmata Osmanl Tarhçlg". Frat Ünverstes Tarh qetodolojs ve Türk Tarhnn Meseleler Kollokyumu. Elazg, 1990, Ql KURAN (Ereüment). "L' expedtqn espagnole contre Alger en 1775, d'apres les manuserts.!ures". Rev~e d'hstore Maghrebne, 11, 35-36, 1984, '. ' "., 8. KURAN (Ereüment). ',"Osmanl Dönemnd~. Magrb Ta~h". Osmanl. Ed.: Güler EREN; Blm Ed.j Kemal ÇÇEK, Cem OGUZ. Ankara, Yen Türkye Yaynlar, 1999; '. 9. KURAN (Ereüment). "Osmanl tarhçlgnde Türkçe Hatrat Çestnn Dogusu ve Gelsmes"; Stud,Preottoman e Ottoman, 1976, ,'. r.,! "~O., 10. KURAN (Ereüment). "Ottoman.Hstorography of thetanzmat Perod". Hstorans of the Mddle East.Nesreden: Bemard LEWIs, P. M. HOL T. London, 1962, ,,!. 11. KURAN (Ereüment): "Tanzmat Devr Osmanl Tarh Yazclg". Türkye Günlügü Dergs, 42, 1996.;l ' KURAN (Ereüment). "Tarh Yazclgnda II. Abdülhamd.". Prof Dr. Bekr Kütükoglu'na Armagan. Istanbul, 1991, KURAN (Ereüment). "The Development of Unted States Hstory n Turkey". Gude to the Study of Unted States Hstory Outsde the US: Ed.: Lews Hanke. New York, 1985, KURAN (Ereüment). "XIX. YüzylJ Anadolu Sosyal ve Ekonomk Tarh Kaynag Olarak Yabanc Seyehatnamelerden Georges Perrot'un "Souvenrs D'un Voyage en Ase M~eure'u"". Tarh Boyunca Türk Tarhnn Kaynaklar Semner (6-7 Hazran 1996). Istanbul, Tarh Arastrma Merkez, 1997, ". 15. KURAN (Ereüment). "XIX. Yüzylda Osmanl Aydnlarnn Baty Alglamas ve Ahmed Ihsan (TokgÖz)n Avrupa'da ne Gördüm Baslkl Eser". ClEPO. Osmanl Önces ve Arastrmalar Uluslararas Komtes XV. SempozyumuBldrler, Eylül Çesme. Ankara, 2004, J KURAN (Ereüment).!'XVII. Asr Anadolu Tarh Kaynag Olarak Evlya Çeleb". Türklük Arastrmalar bergs, 4, 1988, KURAN (Ereüment). "YusufAkçura'nn Tarhçlg". Ölümünün Ellnd Ylnda Yusuf Akçura Sempozyumu Teblgler,lI -12 Mart 1985.Ankara, 1987, ' : ' '. I, Türkye ve Çevres 1. KURAN (Ereüment). " Arasnda Türk-Yunan Ilskler". Türk- Yunan Ilskler Sempozyumu Bldrler, Mays Erzurum, 1988, KURAN (Ereüment). "1971 'den 1991'e kadar Büyük Devletler Arasndak Mücadele". Yen Trkye, 6, 1995, KURAN (Ereüment). "ABD'de Türk Aleyhdar Emen Propogandas". Ulslararas} Terörzm ve Gençlk Sepozyuu Bldrler, Nsan 1985, Svas. Svas, 1986, KURAN (Ereüment). "Akdenz'de Türk Hakmyet". Islam Konferans Tesklat Üye Ülkeler Ulastrma Bakanlar 1. Toplants. Istanbul, 1987, KURAN (Ereüment). "Ayanlgn Kaldrlmasndan Sonra Anadolu'da Sosyal ve Ekonomk Durum ( )". V. Mlletleraras Türkye Sosyal ve Iktsat Tarh Kongres. Teblgler (Istanbul Agustos 1989). Ankara, 1990, KURAN (Ereüment). "Babaesk". Encyclopeda of Islam, Second Edton. Leden, KURAN (Ereüment). "Brnc Dünya Savas'nda Ahlat". Anadolu'nun Kapusu Türkye/nn Tapusu Allat. Yaynlayan: Ilham NALBANTOOLU. Ankara, 1994, KURAN (Ereüment). "Bosna-Hersek Müslümanlar ve Türkler". Yen Türkye, 2, 1995, KURAN (Ereüment). "Bulgarstan Devlet'nn Kurulusu ve Türkler". Tokat Tamtma Dergs, II, 4,1987, KURAN (Ereüment). "Bulgarstan'dak Syas Gelsmeler ve Osmanl Devlet". Trk Çagdaslasmas., KURAN (Ereüment). "Cezayr ve Türkler". Ork, 49, KURAN (Ereüment). "Cezayr'de Bagmszlk Savas Veren Müeahtlere Kars Fransa'nn Uyguladg Tenkl Hareket". Söürgeclk Hareketlernde Fransa ve Anadoluda Fransz-Ermen Isbrlg. Ed.: Orhan KILIÇ, Mehmet çevik. Elazg, 2003, KURAN (Ereüment). Cezayrn Franszlar Tarafndm Isgal Karssl1lda Osmanl Syaset Istanbul, Edebyat Fakültes Istanbul Ünverstes Yaynlar, 1957, VIII+67 s. (Istanbul Ünv. Edeb. Fak. Yaynlar No: 731). 14. KURAN (Ereüment). "Cezayrl Türklern Endülüs Müslümanlarn Kuzey Afrkaya Nakl ve Netceler". Endls'ten Ispanya'ya. Ankara, 1996, KURAN (Ereüment). "Cumhuryet Devrnde Gümüshane'nn Sosyal Ekonomk ve Kültürel Gelsmes". Geçmsten Günümüze Gümüshane. Ankara, 1991,