MALİ KRİZİ SAHA RAPORU

Transkript

1 MALİ KRİZİ SAHA RAPORU MART 2013

2 2 İHH İNSANİ YARDIM VAKFI (MART 2013) Hazırlayan: Serhat Orakçı Yayına Hazırlayan: İHH İnsani Yardım Vakfı Araştırma ve Yayınlar Birimi Tasarım ve Uygulama: XXXXXXXXXXXXXXXXXX Fotoğraflar: İHH İnsani Yardım Vakfı Baskı : XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX İletişim: İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı Büyük Karaman Cad. Taylasan Sok. No: 3 Pk Fatih/İstanbul Tel: (0212) Faks: (0212) info@ihh.org.tr

3 1 İÇİNDEKİLER 2 GİRİŞ 3 MALİ KRİZİNİN KRONOLOJİK SEYRİ 6 ÇATIŞMANIN TARAFLARI Azawad Ulusal Kurtuluş Hareketi (Mouvement Nat onal de L berat on de l Azawad/MNLA) Ensaruddin Hareketi Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi (Movement for Oneness and J had n West Afr ca/mojwa) İslami Mağrib el-kaidesi (Al-Qaeda n the Islam c Margreb/AQIM) İslami Azawad Hareketi (Movement of Islam c Azawad/MIA) 7 BM NİN MALİ YE MÜDAHALE KARARI 8 OPERASYON SERVAL 9 MALİ OPERASYONUNUN GETİRDİĞİ RİSKLER 10 MÜLTECİLERİN DURUMU 11 İHH NIN BÖLGEDEKİ ÇALIŞMALARI 13 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

4 2 Giriş Fransa nın askerî müdahalesi ile dünya gündemine taşınan Mali, 15 milyon nüfuslu bir sahra kuşağı Afrika ülkesidir. Etnik olarak oldukça kozmopolit bir niteliğe sahip olan Mali nüfusunun %95 i Müslüman dır. Ülkenin kuzey bölgelerinde Tuareg, Arap ve Songhai kökenli nüfus, başkent Bamako ve çevresinde ise Bambara ve Mande nüfusu yoğunluktadır. Son dönemde ülkenin en temel üç sorunu; kuzeyde Azawad olarak adlandırılan bölgede yaşanan askerî ve siyasi gelişmeler, başkent Bamako daki iktidar krizi ve buna ilaveten Mali ordusu içinde bulunan muhalif gruplar (Kırmızı Bereliler ve Yeşil Bereliler) arasındaki gerilim olarak sıralanabilir. Mali deki krizin arka planını ve güncel durumu inceleyen bu rapor, Mayıs 2012, Aralık 2012 ve Şubat ve Mart 2013 te Mali, Burkina Faso ve Moritanya ya yapılan saha gezilerinde edinilen bilgi ve değerlendirmelere dayanılarak İHH İnsani Yardım Vakfı Afrika Koordinatörlüğü tarafından hazırlanmıştır.

5 3 MALİ KRİZİNİN KRONOLOJİK SEYRİ Mali de 22 Mart 2012 tarihinde bir askerî darbe yaşandı. Mali ordusunda görevli Yüzbaşı Amadou Sanogo önderliğindeki darbeciler merkezî hükümeti, ülkenin kuzeyinde ayaklanan Tuareg savaşçılarına karşı yeterince sert olmamakla eleştiriyordu. Darbe ile birlikte devlet başkanı görevinden alındı. Mali deki bu gelişmeler üzerine Batı Afrika Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (The Economic Community of West African States/ ECOWAS) ve Batılı ülkeler Mali nin üyeliğini askıya alarak cunta yönetiminden sivil idareye geçilmesini istedi. ECOWAS ın talebi uluslararası kamuoyu ve Batılı ülkelerce de desteklendi. Sivil idareye geçene kadar Mali ye ambargo uygulanmasına karar verildi. Ülkede oluşan siyasi boşluktan faydalanan Tuareg direnişçileri ve diğer isyancı gruplar kuzeyden güneye hızla ilerleyerek Gao, Kidal ve Timbuktu gibi tarihî öneme sahip şehirleri ele geçirdi. İsyancı gruplar arasında oluşan ittifak sonrasında ülkenin kuzeyinde, Azawad bölgesinde, bağımsızlık ilan edildi ve şeriat uygulamasına başlandı. Ancak Azawad ın bağımsızlığı uluslararası aktörler ve diğer Afrika ülkeleri tarafından tanınmadı. Uluslararası baskılar karşısında geri adım atan başkent Bamako daki cunta yönetimi, seçimler yapılana kadar idareyi Mali Millet Meclisi Başkanı Dioncounda Traore ye devretmeyi kabul etti. Mali yi Kalkındırma Partisi (Rally for Development in Mali) kurucusu Cheick Modibo Diarra başbakanlık görevine getirildi ve ülkede seçim yapılana kadar görev yapacak geçici bir hükümet oluşturuldu.

6 4 Fransa nın yoğun baskılarına boyun eğen Mali hükümeti, ülkenin kuzeyinde yaşanan gelişmeleri öne sürerek Birleşmiş Milletler (BM) den bölgeye askerî bir müdahalede bulunmasını talep etti. Bu arada kuzeydeki isyancı gruplar kendi aralarında kurdukları ittifakı bozarak çatışmaya başladı. Azawad Ulusal Kurtuluş Hareketi (Mouvement National de Liberation de l Azawad/MNLA), kuzeydeki büyük şehirlerin kontrolünü Ensaruddin Hareketi ve Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi (Movement for Oneness and Jihad in West Africa/ MOJWA) ne bırakmak zorunda kaldı. BM Güvenlik Konseyi nde yapılan oylamada Mali nin kuzeyindeki İslamcı unsurların yok edilmesi için askerî müdahalede bulunulmasına onay çıktı ve ECOWAS a müdahalenin planlaması için 45 gün süre verildi. Bu süre sonunda ECOWAS hazırladığı planı BM ye sundu. Burkina Faso Devlet Başkanı Blaise Compaore önderliğinde yürütülen uzlaşma çabaları çerçevesinde bir araya gelen Ensaruddin Hareketi, MOJWA ve Mali Geçici Hükümet yetkilileri Mali nin sınır bütünlüğü konusunda ortak bir uzlaşmaya vardı. Darbeyi gerçekleştiren Yüzbaşı Amadou Sanago ya bağlı askerî bir birlik, Geçici Hükümet Başbakanı Cheick Modibo Diarra yı istifaya zorladı. (Diarra nın Paris e kaçmaya çalıştığı iddia edildi.) Geçici Hükümet Devlet Başkanı Dioncounda Traore yeni bir atama yaparak Diango Cissoko yu başbakanlık görevine getirdi. Mali deki siyasi krizin daha da derinleştiğini iddia eden Fransa, askerî operasyon konusundaki ısrarını arttırarak BM den zaman kaybetmeden Mali ye müdahalede bulunmasını istedi. BM, 20 Aralık tarihindeki oylamada Afrika ülkelerinin önderliğinde yürütülecek bir askerî müdahale planını kabul etti. Misyona, Afrika Öncülüğünde Uluslararası Destek Misyonu (AFISMA) adı verildi. Ülkenin kuzeyinde çatışan isyancı gruplar askerî müdahalede bulunulması durumunda birlikte hareket etme kararı aldıklarını duyurdu.

7 5 Ülkenin kuzeyinde, Mali ordusu ile isyancı gruplar arasında şiddetli çatışmaların yaşandığı Konna da, kontrolün İslamcı grupların eline geçtiği bildirildi. Fransa, Konna daki gelişmeler üzerine BM tarafından kabul edilen müdahale planının dışına çıkarak Mali ordusuna destek olma gerekçesiyle askerî hava operasyonlarına başladığını duyurdu. İngiltere ve ABD den de askerî operasyonu destekler yönde açıklamalar geldi. Mali nin kuzeyinde başlayan Fransız bombardımanı sonucu çok sayıda insan göç yollarına koyuldu. Mali ordusu ve Fransız birliklerinin ülkenin kuzeyindeki Gao, Timbuktu ve Kidal de kontrolü zorlanmadan ele geçirmesi üzerine bölgedeki gruplar daha kuzey bölgelere çekildi. Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande, askerî birliklere moral vermek amacıyla Timbuktu yu ziyaret etti. Hollande, operasyonun kısa sürede başarıya ulaştığını ilan etti. Tuareg nüfusun yoğun olduğu Kidal şehri Çad askerlerinin kontrolüne bırakılırken Fransız askerleri şehre Mali ordusunun girişine izin vermedi. Fransa çatışmaya taraf olan gruplardan MNLA ve Mali hükümetine diyalog kurmaları için çağrıda bulundu. MNLA ile masaya oturmaya yeşil ışık yakan Geçici Hükümet, diğer silahlı grupların diyalog dışı tutulacağını ve ülkenin 31 Temmuz 2013 tarihinde seçime gideceğini duyurdu. Mart ayında Mali den askerî birliklerini çekeceğini duyuran Fransa, BM gözetiminde bir barış gücü oluşturulması için çağrıda bulundu. BM tarafından olumlu karşılanan bu talep Mali Geçici Hükümeti tarafından benimsenmedi. Ordu içindeki bir grup asker, Kırmızı Bereliler (devrik devlet başkanının muhafız alayı) olarak bilinen muhafız alayına saldırdı. Saldırıda ölen ve yaralananlar oldu Şubat 2013 tarihlerinde Gao da peş peşe intihar saldırıları düzenlendi. İsyancı gruplar Gao ya beklenmedik bir saldırı gerçekleştirdiler. Gün boyu süren çatışmalar sonrasında Fransız askerleri şehrin kontrolünü tekrar ele geçirdi.

8 6 ÇATIŞMANIN TARAFLARI Mali nin kuzeyinde yer alan Azawad bölgesinde yaşanan çatışmalara taraf olan grup sayısı Fransa nın askerî müdahalesi öncesi dört iken müdahalenin ardından bu rakam beşe yükselmiştir. Bu gruplar ve amaçları kısaca şöyle sıralanabilir: Azawad Ulusal Kurtuluş Hareketi (Mouvement National de Liberation de l Azawad/MNLA) Bölgede yaşayan Tuareg etnik grubunu temsil eden MNLA nın amacı, bağımsız bir Tuareg devleti kurmak veya en azından federal yapıda bir idare oluşturmaktır. Fransızların Mali den ayrılışından bu yana Bamako yönetimine karşı direnen Tuaregler çeşitli tarihlerde gerçekleştirdikleri isyan girişimlerinde Mali ordusu ile çatışmıştır. Uluslararası medya, MNLA yı bölgedeki diğer gruplardan ayırarak seküler yapısının altını çizmektedir. Paris te bir ofisi bulunan MNLA, farklı iletişim kanalları üzerinden Tuareg kültürel mirasını tanıtmakta ve taleplerini uluslararası kamuoyuna iletmektedir. Hareket, Fransa ile iş birliği yapmaya sıcak bakmaktadır. Ensaruddin Hareketi Mali ordusuna karşı direnen bir diğer grup da Ensaruddin Hareketi dir de kurulan Ensaruddin Hareketi içinde hem Tuaregler hem de diğer etnik gruplardan insanlar yer almaktadır. Liderliğini Tuaregler içinde etkili bir isim olan Iyad Ag Ghaly nin yaptığı Hareket in amacı Mali genelinde bir İslam devleti tesis etmektir. Bölgede özellikle Cezayir, Ghaly üzerinden siyaset yürütmektedir. Fransa nın bölgeye yaptığı askerî müdahale sonrasında Hareket içindeki diyalogcu bir grup ayrılarak İslami Azawad Hareketi (MIA) adlı yeni bir oluşum kurduklarını duyurmuştur. Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi (Movement for Oneness and Jihad in West Africa/MOJWA) Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi, el-kaide den ayrılan bir grup tarafından kurulmuştur. Hareketin el-kaide ile ilişkisi tamamen kesilmiş değildir yılı sonunda silahlı eylemlere başlayan grubun amacı, şeriat hükümlerinin uygulandığı bölgesel bir devlet kurmaktır. Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi, Batı Afrika daki diğer Müslüman ülkeler için de şeriat yönetimi talep etmektedir. Mali dışından kişi ve gruplar da Hareket in saflarında yer almaktadır, ancak bunların sayıları oldukça azdır. İslami Mağrib el-kaidesi (Al-Qaeda in the Islamic Margreb/AQIM) Batı Afrika daki el-kaide yapılanması olarak bilinen grup, global cihad düsturu ile hareket etmektedir. Mağrib el-kaidesi olarak tanıtılan grubun asıl hedefi Cezayir deki yönetimi değiştirmektir yılından bu yana bölgede aktif olan Mağrib el-kaidesi, özellikle son yıllardaki eylemleri ile dikkat çekmektedir. Grubun etkinlik alanı Mali den ziyade Cezayir ve Libya dır. İslami Azawad Hareketi (Movement of Islamic Azawad/MIA) Mali nin kuzeyinde faal olan Ensaruddin Hareketi nden ayrılan grup, diyalogcu bir söylem geliştirerek MNLA ile iş birliği yapmak istediğini duyurmuştur. Bağımsız bir Tuareg yapılanması isteyen grup, bu yapılanmanın İslami olmasını talep etmektedir.

9 7 BM NİN MALİ YE MÜDAHELE KARARI Mali Geçici Hükümeti, ülkedeki siyasi krizin çözümü için BM ye çağrıda bulunarak bir askerî operasyon talebinde bulunmuştur. Askerî müdahale seçeneğine uzun süre karşı çıkan Mali nin tutum değiştirmesinde Fransa nın yoğun baskıları etkili olmuştur. Ülkedeki durumu Avrupa nın güvenliği ve çıkarları için uygun görmeyen Fransa, müdahale kararının hızlandırılması konusunda baskılarını artırmıştır. BM, yaptığı oylamada ECOWAS a yetki vererek olası bir müdahale için bir plan hazırlamasını istemiştir. Üye ülkelerle bu planı tartışan ECOWAS, bir plan hazırlayarak onaylanması için BM ye sunmuştur. Fransa nın siyasi baskı uyguladığı Afrika Birliği, ECOWAS ve BM, Mali deki İslamcı gruplarla mücadele etmek için fikir birliği sağlamış ve belli noktalarda anlaşmaya varmıştır. Mali ye askerî operasyona sıcak bakan ABD de harekâta özellikle Cezayir in öncülük etmesini talep etmiştir. Mali ordusunun İslamcılarla mücadelede ana iskeleti oluşturmasını da isteyen ABD, ordunun buna uygun olarak eğitilmesini ve ülkede kalıcı bir iktidar tesis edilmesini önemsediğini sık sık dile getirmiştir. Ancak Mali deki sorunun diyalogla çözülebileceği görüşünü savunan Cezayir, diyalog noktasında Ensaruddin Hareketi nin esas alınmasını önermiştir. Bu tartışmalar eşliğinde gerçekleştirilen oylamada BM Güvenlik Konseyi Mali ye askerî müdahale yapılmasını kabul etmiş ve 2085 no.lu askerî müdahale kararına onay vermiştir. BM bu kararıyla Mali nin kuzeyindeki faal gruplar (kararda adı geçen gruplar AQIM ve MOJWA) ile mücadele edilmesi için Mali yönetimine yardımcı olacak Afrikalı bir askerî misyon kurulmasına onay vermiştir. AFISMA adı verilen askerî gücün 2013 yılı sonunda bölgeye gönderilmesi, ancak bundan önce birliğe katılacak askerlerin eğitilmesi öngörülmektedir. AFISMA ya destek verecek Afrika dışından ülkelerin lojistik ve istihbarat paylaşımı ile askerî eğitim görevlerini üstlenmesi kararlaştırılmıştır.

10 8 OPERASYON SERVAL Mali ye askerî müdahale noktasında BM ye ve Mali Geçici Hükümeti ne baskı yapan Fransa, BM de kabul gören ortak eylem planın dışına çıkarak bölgede Operasyon Serval adı altında bir askerî bir operasyon başlatmıştır. Mali nin kuzeyindeki isyancı grupların başkent Bamako ya yaklaştığını bildiren Fransa, el-kaide yapılanmasını temizlemek ve ülke bütünlüğünü korumak gerekçeleri ile söz konusu askerî operasyona başlamıştır. Ancak Fransa nın uygulamaya koyduğu kendi planı Operasyon Serval, BM de kabul edilen müdahale planından tamamen farklıdır. Mali ye asker gönderen Fransa, diğer Afrikalı aktörlere ve uluslararası kamuoyuna da operasyona destek vermeleri için çağrıda bulunmuştur. İngiltere ve ABD operasyona maddi ve lojistik destek sağlarken Kanada yeni bir Afganistan olması endişesiyle operasyona destek vermeyeceğini bildirmiştir. İslam dünyasından ise sadece Mısır Devlet Başkanı Muhammed Mursi operasyonu eleştirerek karşı yönde görüş bildirirken, tek taraflı bir müdahaleyi onaylamadığını belirten Türkiye, uluslararası bir müdahalenin kabul edilebileceğini yönünde bir tutum sergilemiştir. Operasyon Serval, özü itibarıyla uluslararası ortak çıkarlara hizmet etmekten çok Fransa nın bölgedeki tek taraflı çıkarlarına hizmet etmektedir. Avrupa nın finansal yönden zor zamanlar geçirdiği bir dönemde başlatılan operasyon, bölgesel gerekçelerden dolayı büyük riskler taşımaktadır.

11 9 MALİ OPERASYONUNUN GETİRDİĞİ RİSKLERİ Mali ye düzenlenen askerî operasyon sonucunda bölgede yeni bir Somali veya Afganistan vakasının oluşmasından endişe edilmektedir. Fransa ve diğer ülkelerin askerî birlikleri bölgedeki operasyonlarını sürdürürken ülkenin Cezayir ve Nijer sınırına çekilen isyancı gruplar gerilla yöntemleri (intihar saldırıları, mayın döşeme ve ani baskın gibi) ile mücadelelerine devam etmektedir. Bölgede uygulanan taktik gereği, seküler yapısı öne çıkartılan MNLA nın masa başında ikna edilerek diğer İslamcı gruplara karşı kullanılması, yeni bir etnik veya dinî çatışma ihtimalini gündeme getirmekte, bu durumun ise ülkenin kuzeyinde kanlı olaylara neden olmasından endişe edilmektedir. Askerî operasyonun diğer bir riski de bölgedeki olayların çevre ülkelere sıçraması ve çatışmanın bölgesel boyutlara ulaşmasıdır. Zira Tuareg nüfusu Cezayir, Libya ve Nijer e yayılmış durumdadır. AQIM ve MOJWA da bünyelerinde Cezayir başta olmak üzere diğer Afrika ülkelerinden (Moritanya, Fas, Sudan vb.) unsurlar barındırmaktadır. Şu da açık bir şekilde görülmektedir ki, ortaya konulduğu şekliyle askerî müdahalenin temel amacı, bölgedeki İslamcı unsurları yok etmektir. Bölge şartları açısından düşünüldüğünde hedef tahtasına konan İslamcıların böylesi bir operasyonla tespit edilebilmeleri ise öngörüldüğü kadar kolay değildir. Giyim kuşam tarzı birbirine neredeyse tıpa tıp benzeyen ve Fransa büyüklüğünde bir coğrafyaya yayılmış olan kuzey topluluğu içindeki silahlı grup üyelerinin ortaya çıkarılması pek mümkün görünmemektedir. Bölgedeki askerî operasyon beraberinde büyük göç dalgalarını, etnik temizlik iddialarını ve yargısız infazları da gündeme getirmiştir. El- Kaide ye destek verdikleri gerekçesiyle insanlar tutuklanmakta, sorgulanmakta ve kendilerinden bir daha haber alınamamaktadır. Moritanya, Burkina Faso, Cezayir ve Nijer de bulunan Malili göçmen sayısı giderek artmakta, bölgedeki askerî unsurlar tarafından insan hakları ihlalleri yapıldığına dair haberler gelmektedir. Mali de Tuareg ve Arap nüfusa yönelik yürütülen etnik temizlik ve başlatılan İslamcı avı insanların zorunlu olarak göç etmelerine sebep olmaktadır. Tuareg kültürü ile öne çıkan Timbuktu şehrinde neredeyse hiç Tuareg kalmaması Mali ordusu ile Tuaregler arasında uzun zamandır yaşanan gerilimde gelinen son noktayı işaret etmektedir.

12 10 MÜLTECİLERİN DURUMU Bölgede baş gösteren siyasi sorunlar ve geçtiğimiz yıl yaşanan kuraklık, Mali de iç ve dış göçü tetiklemiştir. Fransa nın başlattığı askerî operasyonla birlikte göç hareketleri daha da yoğunlaşmıştır. Bölgedeki en büyük mülteci kampı Mali- Moritanya sınırında den fazla mülteciyi barındıran Mberra Mülteci Kampı dır. Bu kamp dışında Burkina Faso, Cezayir ve Nijer de de Malili mültecilerin sığındığı mülteci kampları bulunmaktadır. Mali içerisinde başkent Bamako ve Mopti şehirlerinde de dağınık olarak mülteciler yaşamaktadır. Toplam mülteci sayısı olarak tahmin edilmektedir. Tuareg ve Arap kabilelerden gelen Malili mülteciler, yaşadıkları bölgelerde etnik temizlik yapıldığını anlatmaktadır. Mültecilerin bu iddiaları Mali nin kuzeyinde yaşanan olayların etnik boyutunu ortaya koyması açısından dikkatle değerlendirilmelidir.

13 11 İHH NIN BÖLGEDEKİ ÇALIŞMALARI İHH, Afrika Koordinatörlüğü vasıtasıyla bölgedeki gelişmeleri yakından takip etmektedir. Bölgeye yapılan ziyaretlerin ilkinde Mali-Moritanya sınırındaki Mberra Mülteci Kampı na gidilerek kampta gıda dağıtımları yapılmış ve kamp koşulları yerinde gözlenmiştir. Konya Anadolu İnsani Yardım Derneği (AYDER) ve Anadolu Ajansı ndan temsilcilerin de katıldığı saha çalışmasında sahra kuşağında yaşanan kuraklık ve Malili mültecilerin durumları yerinde görülmüş, mültecilere gıda yardımında bulunulmuştur. Mali ye yapılan bağımsız ziyaretler de bu çalışma için önemli bir veri kaynağı olmuştur. Saraybosna Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Mehmet Özkan Mali deki gelişmeler hakkında değerlendirmeler yapmak üzere İHH ile Temmuz 2012 tarihinde Mali ye gitmiştir. Ankara İnsani Yardım Derneği ile Kurban 2012 organizasyonu çerçevesinde gerçekleştirilen bölge ziyaretinde Türkiye Büyükelçiliği ve Yüksek İslam Konseyi yetkilileri ile görüşülerek ülkedeki siyasi gelişmeler hakkında bilgi alınmış, Mali krizine dair değerlendirmeler basın toplantısı aracılığıyla kamuoyuyla paylaşılmıştır. İHH Afrika Koordinatörlüğü, Fransa nın başlattığı operasyon öncesinde Mali de saha çalışması yaparak başkent Bamako ve Mopti yi ziyaret etmiştir. Türkiye Büyükelçiliği, Yüksek İslam Konseyi ve Afrika Ulemalar Birliği ile görüşen heyet, Mopti valisinden ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı Mopti Bölge Ofisi nden ülkedeki durum hakkında bilgi almıştır. Saha çalışması sonrasında oluşan görüş ve değerlendirmeler raporlaştırılarak kamuoyu ile paylaşılmıştır.

14 12 Bu ziyaretler dışında Prof. Dr. Ahmet Kavas ın öncülüğünde Kalkınma ve İnsani İşler Bakanlığı ve Yüksek İslam Konseyi Başkanlığı nı temsilen dört kişilik bir heyet de İstanbul a davet edilmiştir. Ayrıca Fransa nın başlattığı askerî operasyon akabinde bölgeye insani yardım ekibi gönderilerek yardım çalışması başlatılmıştır. Bölgedeki Malili mültecilere yönelik İHH tarafından son bir yılda yapılan yardım çalışmaları aşağıdaki gibidir: Malili mültecilere yönelik yardım faaliyetleri* Burkina Faso Djibo Mülteci Kampı Gıda dağıtımı dolar Burkina Faso Djibo Mülteci Kampı Ramazan kumanya dağıtımı dolar Burkina Faso Djibo Mülteci Kampı Et dağıtımı dolar Mali Mopti Mülteci Kampı Gıda ve ilaç dağıtımı dolar Mali Bamako Mülteci Kampı Gıda ve ilaç dağıtımı dolar Moritanya Mberra Mülteci Kampı Gıda ve elbise dağıtımı dolar Moritanya Mberra Mülteci Kampı Gıda dağıtımı avro *Bu yardımlardan yaklaşık aile ( kişi) istifade etmiştir.

15 13 SONUÇ ve DEĞERLENDİRME Mali de yaşanan sorunlar sadece Afrika yı değil tüm İslam dünyasını yakından ilgilendirmektedir. Batılı devletler, özellikle Fransa, olayı kendi cephesinden güvenlik ve çıkar ilişkileri doğrultusunda değerlendirmekte ve Mali ye silahlı müdahaleyi tek çözüm olarak dayatmaktadır. Silahlı müdahalelerde çok sayıda sivil kaybın yaşanması ve akabinde mülteci sorununun oluşması ise kaçınılmazdır. Bu nedenle konunun özellikle İslam dünyasının önde gelen kurum ve kişileri tarafından gereğince değerlendirilmesi gerekmektedir. Olayın dinî ve etnik boyutu incelenerek İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) gibi uluslararası kuruluşların sahada yaşananları bizzat sahadan rapor etmek için bölgeye gözlemci heyetler göndermeleri gerekmektedir. Bölgede yaşananlar hakkında çarpıtma, yönlendirme ve bilgi kirliliğinin olduğu da aşikârdır. Özellikle Fransız basınında çıkan haberlerin bir bölümü gelişmeleri manipüle etmeyi amaçlamaktadır. Bölgedeki insani dram, operasyona gölge düşürür endişesi ile özellikle gizlenmektedir. Tüm bu kaygıların sonucu olarak Burkina Faso da taraflar arasında yürütülen diyalog çalışmaları tamamen baltalanmış ve silahlı müdahalede ısrar edilmiştir. Şimdi ise sadece MNLA yı kapsayan bir diyalog başlatılmak istenmektedir. Ancak kısmen Tuareg etnik sınıfını temsil eden MNLA, Mali nin kuzeyinde yaşayan farklı halkları tek başına temsil etmemektedir. Bölgedeki sorunun çözümü için Mali nin kuzeyinde faaliyet gösteren silahlı gruplara da sağduyu çağrıları yapılmalı ve bu gruplarla diyalog kurmaya çalışılmalıdır. Fransa tarafından topyekûn el-kaide diye isimlendirilen bu gruplar aslında büyük oranda Malili unsurları barındırmaktadır. Mali ye yapılan askerî müdahale; sivil kayıpların yaşanması, sorunun bölgedeki diğer ülkelere yayılması, uzun süreli bir çatışma ortamının oluşması, bölgede kalıcı askerî üsler tesis edilmesi vb. sonuçları açısından çok sayıda olumsuz gelişmeye gebedir. Eski sömürgeleri üzerindeki etkisini yeniden tesis etmeyi arzulayan ve operasyondan siyasi ve

16 14 ekonomik beklentiler uman Fransa nın bölgedeki girişimleri de doğru değerlendirilmelidir. Mülteci hareketlerinin Moritanya-Nijer-Burkina Faso ve Mali nin güneyine doğru cereyan ettiği bölgede, göç noktalarında devletler yetersiz kaldığından, STK lara çok büyük görevler düşmektedir. İstikrardan uzaklaşan bölgede gıda ve ilaç ihtiyacı ortaya çıkarken mülteciler aç susuz çevre ülkelere kaçmaktadır. Bölgede az sayıda sivil toplum kuruluşu faaliyet gösterdiğinden yaşanan insani kriz her geçen gün daha da derinleşmektedir. Gerek konunun anlaşılmasında gerek siyasi gelişmelerin analiz edilmesinde medya ve akademik kuruluşların değerlendirmeleri önem kazanmaktadır. Hâlihazırda bölge ile ilgili bilgi akışında sıkıntı bulunmakta, krizle ilgili haberler sadece birkaç kuruluş aracılığıyla dünyaya ulaşmaktadır. Bu noktada bağımsız gazetecilerin ülkenin kuzey bölgelerine gitmesi ve buralardan haber yapmaları büyük önem arz etmektedir. Bilindiği gibi Anadolu Ajansı nın bir süre önce Moritanya-Mali sınırından yaptığı yayınlar bölgedeki mülteci sorununun ve etnik temizlik iddialarının gündeme taşınmasında etkili olmuştur. Afrika nın yakın geçmişine bakıldığında Mali dekine benzer süreçlerin Somali ve Sudan da da yaşandığı görülmektedir. Sudan ikiye bölünürken Somali 20 yılı aşkın bir süredir iç savaş sarmalı içinde devlet yapısını tekrar tesis etmeye çalışmaktadır. Fransa nın güvenlik ve bölge üzerindeki çıkarları üzerinden söylem ve siyaset geliştirdiği, bunu da tüm BM Güvenlik Konseyi üyesi ülkelere dayattığı görülmektedir. İslam dünyasını temsil eden ülkelerin konuyla ilgili çalışmaları, Müslümanların ve Afrika halklarının çıkarlarını gözeten bir yaklaşım ortaya koymaları ve alternatif bir söylem geliştirmeleri bu aşamada çok önemlidir. Şu hâli ile tek taraflı olarak tamamen Fransa nın inisiyatifine kalmış olan Mali sorunu ile ilgili olarak Fransa, siyasi olayları istediği yönde ve bölgesel çıkarları doğrultusunda yönlendirmektedir.

17 15

18 Büyük Karaman Cad. Taylasan Sk. No.3 Fatih - İstanbul - Türkiye Tel: