Asit ve Bazların Taşıma, Depolama ve Kullanımı, Sağlık ve Güvenlik Açısından Önemli Tedbir ve Yöntemler:

Transkript

1 Asit ve Bazların Taşıma, Depolama ve Kullanımı, Sağlık ve Güvenlik Açısından Önemli Tedbir ve Yöntemler: Asit ve bazların doğru bir şekilde sınıflandırılması ve depolanması çok önem verilmesi gereken bir konudur. Laboratuvarlardaki iş kazalarının büyük bir kısmı bu kimyasalların yanlış depolanması sonucu gerçekleşir. Bu kimyasallar, herhangi olumsuz bir durumda tehlikeli reaksiyon vermeyecek şekilde depolanmalıdır. Asit ve bazlar korozif (aşındırıcı) maddelerdir. Bu maddeler canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olur. Deriyi yakar, kaşınmaya yol açar, solunum ve ağız yoluyla alındığında akciğer ve mide dokusu etkilenir. Depolamada ve taşımada dikkat edilecekler: Asitler, bazlardan ayrı tutularak depolanmalıdır. Raflardan düşme tehlikesini en aza indirmek için bu maddeler tabana yakın yerlerde depolanmalıdır. Güneş ışığından uzak, serin, kuru ve iyi havalandırılan alanlarda depolanmalıdır. Asitler, temas halinde zehirli gazlar oluşturabilecek kimyasallardan (sodyum siyanür, demir sülfür vb.) uzak tutularak depolanmalıdır. Asitler sodyum, potasyum ve magnezyum gibi metallerden ayrı tutularak depolanmalıdır. Asitler ve bazlar metal kaplarda kesinlikle saklanmamalıdır. Asit ve bazlar; ismi, tehlike sınıfı, son kullanma ve üretim tarihleri içerilecek şekilde etiketlenerek depolanmalıdır. Asit ve bazların ph değerleri belirlenip ayrılarak depolanmalıdır. Asit ve bazlar fiziksel hâllerine göre ayrılarak depolanmalıdır. Asit ve bazlar aşağıdaki çizelgeye uygun bir şekilde depolanmalıdır:

2 Bazı asit ve bazların temas etmemesi gereken maddeler aşağıda verilmiştir. Depolama bu maddelerden uzak olacak şekilde yapılmalıdır. Depolama işleminde koridorlar, geçiş yerleri, yürüme alanları, kapı önleri, giriş ve çıkışlar temiz tutulmalıdır ve iyi havalandırılmalıdır. Acil yardım ekipmanları (yangın söndürücüler vs.) kolay ulaşılabilir yerlerde ve kullanıma hazır tutulmalıdır. Maddelerin dökülmesi, dağılması ve su kanallarına ulaşması engellenmelidir. Damlatılan ya da akıtılan yerler hemen temiz hale getirilmelidir. Saklama rafları sabit halde olup, güneş ışığı ve açık alev kaynağından uzak olmalıdır. Saklama kapları kapalı tutulmalıdır. Taşımada ve kullanım sırasında gereken bazı malzemeler aşağıda verilmiştir

3 Asit ve gazlar tehlikeli ve zehirli gazları meydana getirebileceğinden, kullanıcıyı korumak üzere bir çeker ocak altında kullanılmalıdır. Etkin maddeler yavaş eklenmelidir. Daima suyun üzerine asit (su aside değil) eklenmelidir. Aşağıdaki emniyet cihazlarının bulundukları yerler ve doğru kullanımının öğrenilmesi gerekmektedir. Laboratuvar giriş, çıkış ve kaçış işaretleri Yangın alarmları Yangın söndürücüler Yangın battaniyeleri Acil boşaltma planları ve toplama yerleri Acil kapatma vana ve anahtarları (gaz, elektrik ve çeker ocaklar için) Göz duşları Boy duşları En yakın ilk yardım çantası ve ilk yardım sorumlusu Kırık cam toplama kapları Tehlikeli atık toplama kapları Derişik asit ve bazların atıkları öncelikle derişim %10'un altına düşecek şekilde soğuk su ile seyreltilmeli, uygun asit veya bazla nötralize edilmelidir. İndikatör şeritleri ile ph kontrolü yapılıp, tuz çözeltileri kaplarında atıklar muhafaza edilmelidir. Tehlikeli asit ve baz atıkları etiketlerine göre atık bidonlarına, daha sonra özel taşıma dolaplarına daha sonra da güvenlik dolaplarına alınır. Eğer asit ve baz maddeler toplama ve taşıma sırasında sızıyorsa veya konteyner zarar görüyorsa taşıma kabında bir seferde taşınan madde miktarı düşürülmeli ve taşınabilir miktarına sınır getirilmelidir. Eğer taşıma kabı kırılırsa bu durum bir etiketle kabın üzerinde belirtilmeli ve kabın içindeki maddeler çeker ocağa konulup atık sorumlusu ile iletişime geçilmelidir. Asit ve baz ambalajlarındaki güvenlik uyarıları Asit ve bazlar korozif (aşındırıcı) veya toksik (zehirli) veya patlayıcı özellikler gösterebilirler. Bu yüzden bu maddelerin olduğu ambalajlarda bu özelikleri simgeleyen tehlike uyarı işaretleri yer alır. Ambalaj üzerinde yasal gereklerin görülebileceği alan bulunmalıdır. Bu alan ambalajın diğer bölümündeki renklendirmeden yeterince farklı olmalıdır. Tehlike etiketinin boyu önceden belirlenmiş ve içeriğe bağlı olmalıdır. Tehlike sembolünün boyutu etiket yüzeyinin en az 1/10'u olmalıdır. Tehlike sembolünün minimum boyutu en az 1 cm 2 'dir. Tehlike sembolünün rengi turuncu zemin üzerine siyah baskıdır.

4 GÜVENLİK SEMBOLLERİ

5

6 Asit Yağmurları Asit yağmurları, kükürt ve azot dioksitlerin atmosferdeki nemle birleşerek sülfürik ve nitrik asitli yağmur, kar ya da dolu oluşturması biçiminde kirliliğe verilen genel addır. Bu tür yağmurlarda tanecikler siste asılı olarak süspansiyon oluşturabilir ya da kuru hâlde birikebilirler. Asit yağmurlarının verdiği ileri sürülen zararın bir bölümünün aslında bazı doğal nedenlerden kaynaklandığı yapılan araştırmalar sonucunda anlaşılmışsa da petrol ve kömür yanmasından oluşan kükürt dioksit ile otomobil motorlarından çıkan azot oksidin, asit yağmuru sorununu büyük ölçüde şiddetlendirdiği kesindir. Yaş ve kuru çökelme sonucunda atmosferden yeryüzüne geçen sülfat,nitrat gibi anyonlarla toksik metallerin, kırsal bölgelerde toprağın ve göllerin asitleşmesine neden olan ve kentlerde ise insan sağlığını doğrudan etkileyebilecek düzeylere erişmelerinin yanında, toprağa çökelmeleri sonucunda da insanların özellikle çocukların sağlığını dolaylı olarak etkilediği bugün artık bilinmektedir. Özellikle çocuklarda olmak üzere solunum yolu enfeksiyonu olmak üzere çeşitli iltihaplanmalar ve bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi sağlık sorunlarına sebep olmaktadır. Hava kirliliği olmayan yerlerle karşılaştırıldığında, hava kirliliği olan bir yerde iki kat daha fazla insan kronik bronşitten şikayet etmektedir. Endüstriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaçlı olarak kullanılan fosil yakıtlar, motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları ve fosil yakıtlara dayalı olarak enerji üreten termik santraller, bu faaliyetleri sonucu havayı kirletmekte ve kükürt dioksit, azot oksit, partikül madde ve hidrokarbon yaymaktadır. Bir hafta kadar havada asılı kalabilen bu kirleticiler, atmosferde çok uzaklara taşınabilmekte, atmosferdeki su ile tepkimeye girerek sülfüröz asit (H 2 SO 3 ), sülfürik asit (H 2 SO 4 ) ve nitrik asit (HNO 3 ) gibi çevre için çok zararlı kimyasal maddelere dönüşmektedir. Bu tepkimeler şöyledir: Asit yağmurları, toprağın yapısında bulunan kalsiyum, magnezyum gibi elementleri taban suyuna taşımakta, toprağın zayıflamasına ve zirai verimin düşmesine neden olmaktadır. Toprağın asitleşmesine en çok katkıda bulunan maddeler, atmosferde birikme sonucu toprağa geçen kükürt bileşikleridir. Azot bileşikleri ise bitkilerin özümseyeceği miktardan fazla olduğu zaman toprağın asitleşmesinde rol oynamaktadır. Asit yağmurları, toprakta bulunan ve ancak asit etkisi ile serbest hale geçtiğinde bitkilere zararlı olan alüminyum gibi maddelerin miktarının artmasına neden olur. Örneğin, toprakta biriken alüminyum, ağaç köklerinin gerekli besinleri almalarını engeller. Besin eksikliği oluşur ve ağaçların büyümesi yavaşlar, hatta tamamen durur. Zamanla, yaprakların dökülmesi gibi daha gözle görülebilir zararlar ortaya çıkmaya başlar ve ormanların yok olmasına neden olur. Asit yağmurları yalnızca canlılara değil, aynı zamanda binalara ve arabalara da zarar verir. Asit özelliğindeki maddeler kimyasal ayrışmayı arttırırlar. Bu, asidin herhangi bir yüzeye değdiğinde, onun özelliklerini değiştirmesi anlamına gelir. Bu nedenle asit yağmuru oluşan bölgelerde bulunan bronz, mermer ve kireç taşından heykellerin bozulmasına neden olur. Tarihi yapılar, binalar, açık metal yüzeyler, boya kaplamalar ve bazı plastikler de asit yağmurlarından dolayı bozulma gösterir.

7 Maden Suyu ve Asitli İçeceklerin Sindirim Sistemi Üzerine Etkileri Doğal maden suları birçok minerali bünyesinde bulundurmaktadır. Günlük kalsiyum ve magnezyum minerali ihtiyacının karşılanmasında yardımcıdırlar. Doğal maden sularının enerji içeriği yoktur. Bu nedenle enerji almadan susuzluğun dindirilmesinde önemlidirler. Fakat "maden suyu" ve "soda"lar asitlik derecesi yüksek içeceklerdir. Bu nedenle; gastrit, ülser gibi sindirim sistemi sorunları olan bireylerin tüketirken dikkatli olmaları ve rahatsız olma durumlarına göre tüketim miktarlarını sınırlandırmaları gerekir. Maden suyu ve sodalar aynı zamanda sodyum minerali yönünden de zengindir. Sodyum alımını sınırlandırması gereken yüksek tansiyonlu bireylerin maden suları ve sodaları tercih etmemesi gerekir. Asitli içeceklerin besin değeri yok denecek kadar azdır. Normal olanları basit şeker yönünden oldukça zengindirler. Aynı zamanda bu tür içeceklerin kafein içerikleri de oldukça yüksektir. Boş enerji kaynağı olan şeker yönünden zengin olan bu tür içecekler, tüketim miktarları abartıldığında kilo almaya neden olabilir. Asitli içeceklerin; Kemik erimesi (Osteoporoz) Diş aşınması Böbrek taşı oluşumu Yüksek kan basıncı Sindirim sistemi sorunları gibi zararları vardır. Sindirimde Asidik ve Bazik Salgılar Vücuda alınan besinlerin enzimler yardımı ile daha küçük moleküllere parçalanmasına "sindirim" denir. Proteinler sindirilirken enzimler yardımıyla su ile parçalanır ve bu midede başlar. Mide çeperindeki salgı hücreleri asidik özellik gösteren pepsin adı verilen bir sıvı salgılar. Midedeki salgı hücreleri aynı zamanda "mukus" adı verilen asitli ortamda midenin zarar görmesini engelleyen bir sıvı da salgılar. Karbonhidratların sindirimi (özellikle nişasta) bazik bir çözelti olan tükürük içerisinde ve ağızda başlar. Burada amilaz enzimi ile parçalanarak mideye gelir. Asidik bir ortama sahip olan midede nişasta sindirilmez, oniki parmak bağırsağına geçer ve orada sindirilir. Yağların sindirimi ağız ve midede olmaz, oniki parmak bağırsağında gerçekleşir. Karaciğerden gelen bazik safra salgısı ve pankreastan gelen bazik lipaz enzimi yardımı ile yağlar sindirilir. (Safra salgısı, mideden gelen asidik besinleri bazik hâle getirir.)

8 Günlük Hayatta Kullanılan Bazı Tüketim Maddelerinin ph Değerleri ph değeri, belirli bir yiyecek veya içeceğin ne kadar asidik ya da bazik olduğuna ilişkin temel göstergedir. Günlük hayatta birçok maddenin ambalajında o maddenin ph değerini belirten etiketler bulunur. Aşırı Temizlik Malzemesi Kullanmanın Sakıncaları: Kişisel bakım, çamaşır ve bulaşık malzemelerinin hatalı kullanımı, içerdikleri kimyasallar nedeni ile toksik zehirlenmeler gibi büyük tehlikeler yaratmaktadır. Bu malzemeler birbiri ile karıştırıldığında ortaya çıkan gazlar hem insanları zehirlediği hem de çevreye zarar verir. Günlük yaşamın vazgeçilmez kişisel temizlik ürünlerinden sabun, jel, saç ve vücut şampuanları fazla kullanıldığında, yutulduğunda ya da gözle temas ettiğinde alerjik reaksiyonlara ve çocuklarda ise ciddi zehirlenmelere yol açar.

9 Temizlik ürünlerinin olumsuz etkileri insan sağlığı ile sınırlı değildir. Ambalajlarda kullanılan geri dönüşümsüz plastikler ve içerikteki kimyasallar çevreyi de tehdit etmektedir. Zararlı kimyasalların en bilineni su kaynaklarında yosun üremesine sebep olan fosfattır. Yosunlanma sonucu akıntının zayıf olduğu su kaynaklarında oksijen hızla tükenir ve canlı çeşitliliği azalır. Bu etkileri nedeni ile fosfat bazlı ürünlere yasal sınırlamalar getirmek gerekir. Kimyasal ürünlerin zararlarından korunmak için; Çeşit sayısını azaltmak Klor ve optik ağartıcılar gibi kanserojen ürünlerden sakınmak Mümkünse aşırı tüketimden uzak durmak gerekmektedir.