Konya İli Lise Öğretmenlerinin Sigara İçme Sıklığı ve Etkileyen Faktörler

Transkript

1 Araştırma/Research Article Konya İli Lise Öğretmenlerinin Sigara İçme Sıklığı ve Etkileyen Faktörler Ruhuşen Kutlu*, Selma Çivi Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD, Konya *Ruhuşen Kutlu, Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD, Konya. E-posta: Kor Hek 2007; 6 (4): Özet: Bu çalışma Konya ili lise öğretmenleri arasında sigara içme sıklığını ve bunu etkileyen faktörleri araştırmak amacı ile yapılmıştır. Tanımlayıcı ve kesitsel tipteki bu araştırma 20 Şubat Mayıs 2006 tarihleri arasında Konya ilindeki 37 liseden randomize olarak seçilen 6 lisede görevli 213 öğretmende yapıldı. Çalışmaya katılan 213 öğretmenin 152 si erkek (%71,4), 61 i (%28,6) kadın olup, en küçük yaş 22, en büyük yaş 60, ortalama yaş 41,45±8,20 idi. Halen sigara içme sıklığı [ (her gün içenler %38.0 (n=81) ile ara sıra içenlerin %4,7 (n=10) toplamı] %42,7 (n=91), bırakma sıklığı %21,6 (n=46), hiç içmeme sıklığı %35,7 (n=76), quit ratio=bırakma oranı (bırakanların içenler arasındaki oranı) %33,6 idi. Sigaraya başlamada en küçük yaş 10, en büyük yaş 40, ortanca değer 18 yaş idi. Fagerström Nikotin Bağımlılık Ölçeği ile bağımlılık derecesi ortanca değeri 3 olup, %73,7 si (n=67) çok az ve az bağımlılık düzeyinde idi. Sigara içme davranışı ile sosyo-demografik özellikler arasındaki ilişki araştırıldığında; yaş arasında olmak sigaraya başlamada istatistiksel olarak anlamlı bulundu (X2=47.8, p<0.001). Cinsiyet, yaş ve meslek branşı ile sigara bırakma düşüncesi arasında anlamlı bir ilişki bulunmadı (p>0.05). Liselerde %96,4 sıklıkta öğretmenler için sigara içme odası ayrılmıştı. Ancak %57,4 oranında bu sınırlamaya uyuluyordu. Okul koridorlarında %62,8 sıklıkta sigara içen öğretmene rastlamak mümkün idi. Sigara içenlerin %65,3 ü evlerinde de sigara içiyorlardı ve %90,6 sı içtikleri sigaranın çocuklarına zarar verdiğini söylüyorlardı. Bu çalışmamızda sigara ile mücadelede en etkin meslek gruplarından biri olan öğretmenlerde sigara içme oranı oldukça yüksek bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Sigara bağımlılığı, lise öğretmeni, sigara içme The Frequency and Affecting Factors of Smoking Among the High School Teachers in Konya Abstract: This study was carried out to describe the prevalence of smoking and analyze the affecting factors on smoking among the high school teachers. This descriptive and cross-sectional study was performed among 213 high school teachers working at 6 high schools selected among 37 high schools in Konya randomly between 20 February May Of 213 high school teachers who participated in the study, 152 (71.4%) were men, 61 (28.6%) were women, the lowest age was 22, the highest age was 60 and the mean age was 41,45±8,20. The prevalence of current smokers was [ (every day smokers 38.0% (n=81) plus occasional smokers 4.7% (n=10)] 42.7% (n=91), former smokers 21.6% (n=46), never smokers 35.7% (n=76), quit ratio [quit ratio is defined as the number of former smokers divided by the number of ever smokers (current and former smokers)] was 33.6%, respectively. The lowest age at starting smoking was 10, the highest age was 40 and the median age was 18 years old. The median value of Fagerstrom dependence was 3 and 73.7% (n=67) was placed at a low and very low addiction degree. When the correlation between smoking behavior and socio-demographic characteristics was investigated, being aged was statistically regarded as important to start smoking (X2=47.8, p<0.001). There was no significant correlation between quitting smoking behavior, gender, age and occupational branch statistically (p>0.05). There was a smoking room (96.4%) for teachers in the high schools who participated in the research. However, this restriction was obeyed by the rate of 57.4%, and it was sometimes (62.8%) possible that somebody could see the smoker teachers in the corridors of the school. Of the smokers, 65.3% smoked in their houses and 90.6% stated that smoking adversely affected their children. Key words: Cigarette addiction, high school teacher, cigarette smoking GİRİŞ Sigara içme alışkanlığı dünyadaki pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkenin olduğu gibi bizim de önemli bir sağlık sorunumuzdur (1). Tüm dünyada en önemli erken ölüm nedenlerinden biri olan sigara, önlenebilir risk faktörleri arasında en başta gelmektedir. Halen dünyada bir milyarın üzerinde kişi sigara içmekte ve her yıl yaklaşık olarak 4.5 milyon kişi sigaraya bağlı nedenlerle ölmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre; eğer gerekli önlemler alınmaz ise 2020 yılında sigaraya bağlı hastalıklar yüzünden ölümlerin yılda 10 milyon dolayında olacağı tahmin edilmektedir (1-4)

2 yılında tüm Türkiye yi temsil edecek nitelikteki bir örneklem grubu üzerinde yapılan PİAR araştırmasında sigara içme sıklığı erkeklerde %62,8, kadınlarda % 24,3, 35 yaş üzeri nüfusta % 43,6 olarak tespit edilmiştir (5). Tütün kullanımının sağlık üzerindeki olumsuz etkileri son 50 yılı aşkın bir zamandan beri bilinmektedir. Başlangıçtaki bulgular özellikle sigara kullanımı ile akciğer kanseri arasındaki ilişkiler konusunda idi. İlerleyen yıllarda sık karşılaşılan hastalık ve ölüm nedenleri arasında yer alan koroner kalp hastalığı, inme, kronik akciğer hastalığı, akciğer kanseri ve diğer kanser türlerinin meydana gelmesinde sigara kullanımının olumsuz etkileri pek çok bilimsel çalışma ile kanıtlanmıştır (6). Sağlık üzerindeki olumsuz etkilerinin yanı sıra sigara kullanımının sosyal ve ekonomik boyutları da çok önemlidir. Öğretmenler, toplumun eğitiminde ve sigara ile mücadelede oldukça önemli bir yere sahiptirler. Yeni neslin yetiştirilmesi yanında rol model olmaları açısından; sağlığın geliştirilmesi ve sağlık eğitiminde sağlık çalışanları ile birlikte çalışmaları, bu konulardaki gelişmelere ivme kazandıracaktır (7). Tüm bağımlılık yapan maddelerde olduğu gibi, sigara kullanma alışkanlığında da risk artıran etmenler ailesel, biyolojik, arkadaş grupları, kişiye ve çevreye bağlı olarak değişmektedir. Okullar, bireylerin ailelerinden sonra sosyal ilişkiler kurdukları ve birbirleriyle etkileşime girdikleri ilk toplumsal birimlerdir. Bunun yanında okullar çok sayıda bireye aynı anda ulaşabilme ve verilen bilgilerin aileye taşınması ile dolaylı olarak toplumun eğitilmesine katkıda bulunmaları açısından da önemlidir. Bireyleri yaşama hazırlayan ve olumlu davranışlar geliştirmeleri için çalışan eğitim kurumları, olumsuz davranışların geliştirilmesine de aracılık edebilirler. Davranışları öğrenciler için model oluşturan tüm okul personeli sağlık davranışları açısından değerlendirilmeli, olumsuz sağlık davranışlarının düzeltilmesine yönelik eğitim çalışmaları yapılmalıdır (8,9). Literatür incelendiğinde okul sağlığı ve sağlık eğitimi konularında yapılan çalışmaların daha çok öğrencilerin sağlık bilgi düzeylerinin ve sağlık davranışlarının belirlenmesine odaklandığı görülmektedir (8). Oysa okul; öğrenci, öğretmen ve diğer okul personelinin etkileşim içinde olduğu bir ortamdır. Öğretmenler ve diğer okul personelinin sağlık davranışları, öğrenciler için örnek oluşturduğundan; bu grubun temel sağlık davranışlarına yönelik durum saptama çalışmaları ile sağlık eğitim gereksinimi belirlenmelidir. Yukarıda sıralanan nedenler çağımızın hastalığı olan sigara bağımlılığı konusunda lise öğretmenlerinin davranışlarının belirlenmesine yönelik çalışmaların gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bireylerin sigaraya en sık olarak ergenlik döneminde başladığı ve öğretmenlerin bu konudaki tutumlarının gençleri etkilediği bilinmektedir (10-12). Bu nedenle çalışmamızın amacı; sigara ile mücadelede öğretmenlere gerekli eğitimi vererek onları harekete geçirmek ve mesleğe özel bıraktırma kampanyalarına ivme kazandırmak için sigara alışkanlığı ile ilgili öğretmenlerin tutumlarını, bilgilerini ve düşüncelerini araştırmak üzere planlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Tanımlayıcı ve kesitsel analitik tipte olan bu araştırma 20 Şubat Mayıs 2006 tarihleri arasında Konya ilinde görev yapan lise öğretmenlerinde yapıldı. Çalışmaya başlamadan önce Tıp Fakültesinden etik kurul onayı alındı. Daha sonra İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve Valilik onayı ile Konya Merkezindeki liseler belirlendi. Konya il merkezindeki 3 ilçede (Meram, Selçuklu, Karatay) 37 tane lise vardı. Her ilçeden 2 lise randomize olarak seçildi. Kadrolu olarak çalışan 280 öğretmenden 213 üne ulaşıldı (%76). Araştırmacının kendisi tarafından deneklere çalışmanın amacı ile ilgili bilgi verildikten sonra bilgilendirilmiş onam formu imzalatıldı. Anket formu deneklerin kendileri tarafından dolduruldu. Okulda sağlık sorunları, izin ya da dersi olmadığı için bulunmayanlar ve çalışmayı kabul etmeyenler dışlandı. Sosyo-demografik karakterler bölümünde: Yaş, cinsiyet, hangi branşta görev yaptığı soruldu. Sigara içme davranışı ile ilgili bölümde: Yaşamı boyunca toplam 100 adet (5 paket) sigara içip içmediği, halen sigara içme durumu, günlük içilen sigara sayısı, sigara içmeye başlama yaşı, sigara içilen yıl sayısı soruldu ve Fagerström Nikotin Bağımlılık Ölçeği ile bağımlılık düzeyleri belirlendi. Okulda ve evde sigara içme durumu araştırıldı. Öğretmenler odasında sigara içilip içilmediği, okulda sigara ile ilgili sınırlamaların varlığı, okul koridorlarında ve bahçesinde öğretmenlerin sigara içme durumu, sigara odası olup olmadığı araştırıldı. Evde çocuklarının yanında sigara içme durumu, evde içenlerin kendi sigaralarından dolayı çocuklarının zarar görmesi ile ilgili görüşleri soruldu. Sigara içen öğretmenlere sigara bırakma kampanyasına katılma konusunda istekli olup olmadıkları soruldu. Anket formunda, sigara içme durumunun tasnifi ile ilgili aşağıdaki sorular yer almıştır

3 1-Yaşamınız boyunca toplam 100 adet (5 paket) sigara içmiş misinizdir? a) Evet b)hayır 2-Halen sigara içiyor musunuz? a) Evet her gün içerim b) Her gün olmamakla birlikte ara sıra içerim c)hayır, bıraktım d)hayır, daha önce de içmedim. Bu sorulardan birincisine hayır diyenler Hiç İçmemişler kategorisinde tasnif edilmiştir. Birinci soruya evet diyenler; ikinci soruya, evet her gün veya her gün olmamakla birlikte ara sıra içerim yanıtlarından birini vermişlerse Halen içenler kategorisine alınmıştır. Birinci soruya evet diyenlerden ikinci soruya hayır bıraktım yanıtını verenler Bırakanlar kategorisini oluşturmuştur. Bırakmış olanların içmiş olanlar içersindeki oranı (quit ratio=bırakma oranı): Bırakmış olanlar / (Halen içenler ile bırakmış olanların toplamı) olarak hesaplanmıştır. İçenlerin ve bırakanların; Bırakmada aşamalı değişim süreci yönünden tasnifi için; Prochaska ve arkadaşlarının önerdiği soru takımının Türkçe sürümü kullanılmıştır (13). Bağımlılık puanlamasında ve tasnifinde ise Fagerström Nikotin Bağımlılık Ölçeğinin (14) Türkçe sürümü kullanılmıştır. Bağımlılık düzeyleri; 0-2 puan: çok az, 3-4 puan: az, 5puan: orta, 6-7 puan: yüksek ve 8-10 puan: çok yüksek bağımlılık olarak değerlendirildi. Veriler 10.0 SPSS programı ile yüzde ve ki-kare testi ile değerlendirildi. BULGULAR Çalışmaya katılan 213 öğretmenin 152 si erkek (%71,4), 61 i (%28,6) kadın olup, en küçük yaş 22, en büyük yaş 60, ortalama yaş 41,45±8,20 idi (Tablo 1). Çalışmada yer alan öğretmenlerin %64,3 ü (n=137) yaşamlarının herhangi bir döneminde toplam 100 adet (5 paket) sigara içmişlerdi. Halen sigara içme sıklığı [ (her gün içenler %38.0 (n=81) ile ara sıra içenler %4,7 (n=10)] %42,7 (n=91), bırakma sıklığı %21,6 (n=46), hiç içmeme sıklığı %35,7 (n=76), bırakma oranı %33,6 idi. Sigaraya başlamada en küçük yaş 10, en büyük yaş 40, ortanca değer 18 yaş idi. Fagerström bağımlılık derecesi ortanca değeri 3 olup, %73,7 si (n=67) çok az ve az bağımlılık düzeyinde yer alıyordu (Tablo2). Tablo 1. Araştırmaya Katılanların Sosyo-demografik Bulguları Cinsiyet (n) (%) Kadın 61 28,6 Yaş Erkek ,4 24 yaş altı 1 0, yaş grubu 48 22, yaş grubu ,3 60 yaş ve üzeri 44 20,7 Branş Sosyal bilgiler +Türkçe 61 28,6 Fen bilimleri+matematik 58 27,2 Yabancı dil 23 10,8 Müzik+Resim+Beden 71 33,4 Tablo 2. Sigara içme ile ilgili davranışlar Alışkanlıklar n (%) Sigara içme durumu Halen içenler 91 42,7 Bırakanlar 46 21,6 Hiç içmeyenler 76 35,7 Günlük tüketilen sigara miktarı (tane) 10 ve daha az 27 29, , ,1 31 ve üzeri 8 8,7 Sigara içmeye başlama yaşı (yaş) 14 yaş ve altı 21 15, yaş yaş 28 20, yaş 8 5,6 30 yaş ve üstü 39 28,3 Fagerstrom Tasnifine Göre Bağımlılık Derecesi Çok az (0-2puan) 33 36,3 Az (3-4puan) 34 37,4 Orta (5 puan) 6 6,6 Yüksek (6-7puan) 13 14,2 Çok yüksek (8-10puan) 5 5,5 Sigara içenlerin Bırakmada aşamalı değişim süreci Bırakmayı düşünmeyenler 65 71,4 Bırakmayı düşünenler 7 7,7 Bırakmaya hazırlananlar 19 20,

4 Tablo 3. Okulda ve evde sigara içme durumu %96,4 sıklıkta okullarda öğretmenler için sigara içme odası ayrılmıştı. %57,4 oranında bu sınırlamaya uyuluyordu. %62,8 oranında okul koridorlarında ara sıra elinde sigara olan öğretmene rastlamak mümkün idi. %65,3 sıklıkta evlerinin içinde de içiyorlardı. %98,6 sı içtikleri sigaranın çocuklarına zarar verdiğini söylüyorlardı. %41,4 sıklıkta öğretmen odasında sigara içiliyordu. %36,8 sıklıkta bahçede sigara içen öğretmene rastlanıyordu. %80,6 sıklıkta sigara bırakma kampanyasına katılmayı düşünüyorlardı. Sigara içme davranışı ile sosyo-demografik özellikler arasındaki ilişki araştırıldığında; yaş arasında olmak sigaraya başlamada istatistiksel olarak anlamlı bulundu (X2=47.8, p<0.001). Sigara içenlerin %71,4 ü (n=65) sigarayı bırakmayı düşünmüyordu, %20,9 u (n=19) bırakmaya hazırlananlar aşamasında idi. Cinsiyet, yaş ve meslek branşı ile sigara bırakma düşüncesi arasında anlamlı bir ilişki bulunmadı (p>0.05). Araştırmaya alınan liselerde %96,4 sıklıkta öğretmenler için sigara içme odası ayrılmıştı. Ancak %57,4 oranında bu sınırlamaya uyuluyordu. %62,8 oranında okul koridorlarında sigara içen öğretmene rastlamak mümkün idi. Sigara içenlerin %65,3 ü evlerinde de sigara içiyorlardı ve %98,6 sı içtikleri sigaranın çocuklarına zarar verdiğini söylüyorlardı. Öğretmenler odasında %41,4 sıklıkta sigara içiliyordu. Bahçede %36,8 sıklıkta sigara içen öğretmene rastlanıyordu. Sigara içen öğretmenler %80,6 sıklıkta sigara bırakma kampanyasına katılmayı düşünüyorlardı. (Tablo 3). Sigara içme durumu ile ve erkek kadın cinsiyet arasında fark yoktu (X2=3.449, p=0,063). Sigara içme durumu ile branşlar arasında fark yoktu (X2=5.604 p=0,347). TARTIŞMA En önemli önlenebilir ölüm nedenlerinden biri olan sigara bağımlılığı tüm dünyada ve ülkemizde çok önemli bir toplumsal sorundur (2-4). Her yaşta nikotin bağımlılığı gelişebilmesine rağmen, ilk sigara genellikle erken ergenlik döneminde denenmektedir. Sosyal çevre, arkadaş grupları ve ailede sigara içen mevcudiyeti önemli bir risk faktörü olup özenti, heves ve merak ile başlayan içicilik zamanla bağımlılık olarak devam etmektedir. Son yıllarda giderek artan sigara karşıtı kampanyalarda toplumla birebir ilişki içinde bulunan mesleklerin önemli olduğu görülmektedir. Bu meslekler arasında özellikle öğretmenlerin önemli rol oynadığı pek çok çalışmada vurgulanmıştır. Bireylerin sigaraya en sık olarak ergenlik döneminde başladığı ve öğretmenlerin bu konudaki tutumlarının gençleri etkilediği bilinmektedir (9-12). Bu çalışmada elde edilen bulgular liselerde çalışan öğretmenlerin %42,7 sinin sigara kullandığını göstermektedir. Bu oran PİAR çalışmasına göre genel nüfustaki sigara içme yaygınlığı ile (%43,6) uyumludur (5). Danacı ve arkadaşlarının Manisa ili öğretmenlerinde yaptıkları çalışmada sigara içme sıklığı %40,7 olarak tespit edilmişti (10). Bursa ilinde yapılan bir çalışmada da öğretmenler arasında sigara içme sıklığı %43.0 olarak saptanmıştı (15).Bu çalışma sonuçları da bizim bulgularımızla benzerlik göstermekte idi. Konya ilinde bu konu ile ilgili daha önce yapılmış bir çalışmaya rastlanmadı. Yurt dışında yapılan çalışmalara bakıldığında lise öğretmenleri arasındaki sigara içme yaygınlığı İspanya da %37.2, Japonya da %44.7, Romanya da %33.0, Malezya da %20.0, Hindistan da %64,2, Estonya da erkek öğretmenler için %40, kadın öğretmenler için ise %11, İtalya da erkek öğretmenler için %35, kadın öğretmenler için ise %30 olarak saptanmıştır; bu sonuçlar da genel olarak Türkiye de elde edilen rakamlara yakındır (16-22). Sigaraya başlamada en küçük yaş 10, en büyük yaş 40, ortanca değer 18 yaş olup, %62,3 ü 20 yaş altında sigara içmeye başlamışlardı. Sigara kullanma alışkanlığı ile branşlar ve cinsiyetler arasında istatistiksel olarak bir fark tespit edilmedi (p>0.05). Özellikle yaş aralığında olmak sigara içmeye başlamada diğer yaş gruplarına göre çok önemli idi (X2=47.8 p<0.001). Sigara içme alışkanlığı özellikle gelişmekte olan ülkelerde gençler arasında giderek artmaktadır. Sigara salgınının zararlı etkilerine yoğun bir şekilde hedef olan gençliğin sigaraya karşı korunması için daha ilköğretim yıllarında başlayan görsel (film, broşür, afiş vs) ve eğitsel önlemlerin alınması ve uygulanması gerekmektedir. Poulsen ve arkadaşları çalışmalarında öğretmenleri hedef alan sigara ile mücadele konulu eğitimlerin ve okul sınırları içinde sigarayı yasaklamanın "sigarasız okullar" yaratılmasındaki önemini vurgulamışlardır (23). İspanya da öğretmenlerde sigara içme sıklığı %29,7 olup, bu oran ile aynı okul öğrencilerinde sigara içme oranı arasında paralellik gösterilmiştir. Aynı çalışmada öğretmenlerin okul içinde öğrencilerin önünde sigara içmesinin öğrencilerin sigarayı denemelerinde etkili olduğu bildirilmiştir 276

5 (24). Bizim çalışmamızda da öğretmenler sigara içmek için ayrılan odaların dışında örneğin; okul koridorları (%62,8) ve bahçesinde de (%36,8) sigara içiyorlardı. Çalışmamızda Fagerström bağımlılık derecesi %5,5 oranında çok yüksek, %73,7 sıklıkta az ve çok az olarak tespit edilmiştir. Öğretmenlerin ¾ ünün bağımlılıklarının az olması davranış değişimleri ile bırakma tedavileri yönünden ümit vericidir. Ancak bırakmayı düşünmeyenlerin %71,4 gibi yüksek sıklıkta olması da oldukça düşündürücüdür. Okullarda %96,4 oranında öğretmenlerin sigara içmesi için bir yer ayrılmış olmasına rağmen, %41,4 ünün (n=55) öğretmenler odasında da sigara içmeye devam ettikleri görülmektedir. %62,8 sıklıkta okul koridorlarında, %36,8 sıklıkta da bahçede sigara içen öğretmene rastlamak mümkün idi. Trinidad ve arkadaşları Kaliforniya Tütün Araştırma raporlarına göre öğretmenlerin okullarda sigara sınırlamalarına uyumu ile ilgili bir çalışma yapmışlar. Öğrencilerin bildirdiğine göre öğretmenlerin okul koridorlarında sigara içme yasağına uyum oranları 1996 yılında % 19.4 ± 1.4%, 1996 da %15.7 ± 1.8% in 1999, 2002 yılında %13.0 ± 1.3 idi. Sınırlamalara uyumun yüksek olduğu okullarda adölesan sigara içme sıklığı diğerlerinden daha az bulunmuştu. Buda sigaraya karşı okullarda sosyal normların pozitif olarak değiştiğini göstermekte idi (25). Öğretmenlerin sigara içme odalarının dışında sigara içmeleri öğrenciler tarafından bu davranışın benimsenmesi yönünden risklidir. Sigara içenler %65,3 sıklıkta evlerinde de içiyorlardı ve kendi içtikleri sigaradan dolayı çocuklarına zarar verme endişesi taşıyorlardı. Bu durum evdeki eş ve çocukları gibi birinci derece yakınlarında pasif sigara maruziyetinin oluşması yönünden çok manidardır. Öğretmenler %80,6 sıklıkta sigara bırakma kampanyasına katılmayı düşünüyorlardı. Okul idarelerinin il milli eğitim ve sağlık müdürlüklerinden sigara bırakma konusunda girişim istemeleri uygun olur. Sigara ile mücadelede en etkili yaklaşımın eğitim olduğu, bununda devlet, medya ve gönüllülerin işbirliği ile olacağı bilinmektedir. Çocuk ve gençlere ulaşmanın bir yolu da onların birincil sosyalleşme ortamları olan ebeveynlerine ve öğretmenlerine ulaşmaktır. Öğretmenlere ve ebeveynlere yönelik önleyici çalışmalar çocuğun maruz kalabileceği risk etkenlerini azaltacaktır (26). Öğretmenleri hedef alan sigara ile mücadele ve sigarayı bıraktırma kampanyaları yapılmalı, "sigarasız okullara teşvik edici olanaklar sağlanmalıdır. Öğretmenlerin sigara içmeleri için öğrencilerin göremeyeceği özel odalar ayrılmalıdır (7,8). Eğitim ve öğretimde görev alan ve öğrencilerine davranışları ile örnek olması beklenen öğretmenlerin sigara konusunda eğitime, motivasyona ve tedaviye ihtiyaç gösterdikleri görülmektedir. SONUÇ Bu çalışmamızda sigara ile mücadelede en etkin meslek gruplarından biri olan öğretmenlerde sigara içme oranı oldukça yüksek bulunmuştur. Araştırma sonunda elde edilen bulgular liselerde çalışan öğretmenlerin %42,7 sinin sigara kullandığını ve sigara içenlerin %62,8 sinin okul koridorlarında bile sigara içtiğini göstermektedir. Bu bulgular, öğrencilerin okulda bu durumu gözlemleyerek sigara içme davranışını olumlu olarak benimsemesine neden olabileceği için önem taşımaktadır. Öğretmenlerin bu konuda bilgilendirilmeleri ve bazı özel okullarda uygulandığı gibi çeşitli kısıtlamalar getirilmesi gerekmektedir. Sigara içmeyerek öğrencilerine örnek olması beklenen öğretmenlere yönelik sigara bırakma kampanyalarına ivedilikle ihtiyaç vardır. Sigara ile mücadelede öğretmenlere yönelik özel eğitim programları düzenleyerek onları harekete geçirmek gerekli görülmektedir. KAYNAKLAR 1. Kutlu R, Marakoğlu K. Üniversite Öğrencilerinde Sigara Bırakma Sıklığı ve Davranış Özelliklerinin Değerlendirilmesi.Marmara Medical Journal 2005; 18: Murray RP, Anthonisen NR. Interventions for smoking cessation: the outcomes are determined by the questions asked. Eur Respir J 1999; 13: Doll R. Risk from tobacco and potentials for health gain. Int J Tuberc Lung Dis 1999; 3: Shibuya K, Ciecierski C, Guindon E, Bettcher DW, Evans DB, Murray CJ. WHO Framework Convention on Tobacco Control: development of an evidence based global public health treaty. BMJ 2003 ;327: Sigara alışkanlıkları ve sigara ile mücadele kampanyası kamuoyu araştırması raporu (Report of the public poll of smoking habits and antismoking campaign) PIAR January, Bilir N. Yaşlılarda Sigara Bağımlılığı ile Mücadele. Türk Fiz Tıp Rehab Derg 2006;52 (Özel Ek A): Koçoğlu GO, Atilla S, Pancar E, Suyanı E, Sönmez Ş, Sünnetçioğlu H ve ark. Or-An 75. Yıl Sağlık Ocağı Bölgesi'ndeki 3 İlköğretim Okulunda Çalışan Öğretmenlerde Bazı Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri. Hacettepe Toplum Hekimliği Bülteni Temmuz-Ekim Sayı Bilir Ş, Mağden D, San NP ve ark. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin sigara. alkol ilaç alma ve yapan maddeleri kullanma alışkanlığının araştırılması. Sağlık Dergisi1993; 65:

6 9. Horasan E. Öğretmenlerde sigara içme durumu ve sigarayı bırakma sürecine ilişkin bazı özellikler. Menderes-İzmir, Sağlık İçin Sigara Alarmı 1994; 2: Danacı AE, Yorgancıoğlu A, Çelik P, Topçu F, Şen FS. Manisa ili lise öğretmenlerinin sigara içmeye karşı tutumları. Toraks Dergisi 2000; 3: Collishaw NE, Lopez AD. The tobacco epidemic: a global public health emergency. Tobacco Alert. Geneva: World Health Organization; Kutlu R. Sigara içenler arkadaşınızı tanıyor musunuz. Konya Selçuk Üniversitesi Vakfı Yayınları 2002; 46: Prochaska JO, DiClemente CC. Stages and process of self change of smoking: toward an integrated model of change. J Consult Clin Psychol 1983;51: Fagerstrom KO, Heatherton TE, Kozlowski LT. Nicotine addiction and its assesment. Ear Nose Throat J 1992;69: Yüksel GE, Uzaslan KE, Balkanlı H, ve ark. Orta dereceli okul öğretmenlerinde uygulanan sigara anketi sonuçları. Solunum Hastalıkları 1999;10: Barrueco M, Hernandez-Mezquita MA, Jimenez-Ruiz C, et al. Attitudes of teachers about tobacco prevention at school. Allergol Immunopathol (Madr) 2000; 28: Ohida T, Osaki Y, Mochizuki Y, Sekiyama M, Kawaguchi T, Ishii T, Minowa M:Smoking behaviors and attitudes among school teachers in Mie, Japan. J Epidemiol 2000; 10: Mihaltan F, Ghiculete D, Enache G, et al. Survey of the prevalence of smoking in Rumanian teachers. Pneumologie 1994; 48: Bin Yaacob I, bin Harun MH. Smoking habits and attitudes among secondary school teachers. Southeast Asian J Trop Med Public Health 1994; 25: Kumar A, Mohan U, Jain VC. Academicians attitudes and beliefs towards anti-smoking measures. Public Health 1996;110: Raudsepp J, Rahu M. Smoking in school teachers in Estonia Scand J Soc Med 1984; 12: Arciti C, Doglio B, Gipponi M, et al. Teachers and smoking. Methods and results of anawareness and updating program in Ligurian schools. Minerva Med 1988; 79: Poulsen LH, Osler M, Roberts PD,Damsgaard MT and Holstein BE.Exposure to teachers smoking and adolescent smoking behaviour: analysis of cross sectional data from Denmark. Tobacco Control 2002;11: Barrueco M, Hernández-Mezquita C, Jiménez-Ruiz M, Torrecilla MT, Vega T, Garrido E. Attitudes of teachers about tobacco prevention at school. Lunes 1 Mayo 2000; 28: Trinidad DR, Gilpin EA, Pierce JP. Compliance and support for smoke-free school policies. Health Educ Res 2005;20: Ögel K. Bağımlılığı Önleme Anne-Babalar Öğretmenler İçin Kılavuz. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık