ĠZMĠR ĠLĠ ANNE ÖLÜMLERĠ VE ÖNLENMESĠ. Duygu Özkale Okyay Dr. Ekrem Hayri Üstündağ Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi

Transkript

1 ĠZMĠR ĠLĠ ANNE ÖLÜMLERĠ VE ÖNLENMESĠ Duygu Özkale Okyay Dr. Ekrem Hayri Üstündağ Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi

2 Dünyada her yıl yarım milyon kadın gebelik ve doğuma bağlı komplikasyonlar nedeniyle hayatını kaybetmekte Bu ölümlerin bir çoğu önlenebilir (%74)

3 Maternal mortalitenin azaltılması yalnızca bir geliģmiģlik sorunu değil aynı zamanda bir insan hakları problemidir.

4 ANNE ÖLÜMÜ NEDĠR? Gebelik sırasında, doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içinde, Gebeliğin süresine ve yerine bakılmaksızın Gebelik durumuna veya gebelik sürecine bağlı ya da bunların Ģiddetlendirdiği* ancak tesadüfi olmayan nedenden kaynaklanan kadın ölümü (12-50 yaģ) * Ulusal Anne Ölümleri ÇalıĢması, T.C. Sağlık Bakanlığı, 2005.

5 GEBELĠĞE BAĞLI ÖLÜM Ölüm nedenine bakılmaksızın Gebelik sırasında veya gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içinde meydana gelen ölüm

6 Anne Ölüm Oranı anne ölümlülüğü seviyesini yansıtır Türkiye de gebeliğe bağlı ölüm oranı 38.3 / 100 bin Türkiye de anne ölüm oranı 28.5 / 100 bin

7 GEBELĠĞE BAĞLI ÖLÜMLERĠN NEDENLERE GÖRE DAĞILIMI TÜRKĠYE ULUSAL ANNE ÖLÜMLERĠ ÇALIġMASI 2005

8 DOĞRUDAN NEDENLER Gebelikle beraber ortaya çıkan fiziksel ve psikolojik durumlara direkt olarak bağlı Hemoraji, sepsis, eklampsi,emboli, sezaryan sırasındaki cerrahi ve anestezi komplikasyonları

9 DOLAYLI NEDENLER Önceden var olan veya gebelik sırasında ortaya çıkan Gebelikte meydana gelen fizyolojik değiģimlerin Ģiddetlendirdiği nedenler Diabetes, HIV, anemi, kalp hastalığı, intihar

10 TESADÜFĠ NEDENLER Kadın gebe olmasa bile ölümüne sebebiyet verecek nedenler Trafik kazası, cinayet vs.

11 ANNE ÖLÜMLERĠNĠN NEDENLERE GÖRE DAĞILIMI TÜRKĠYE ULUSAL ANNE ÖLÜMLERĠ ÇALIġMASI 2005

12 DSÖ GÖRE ANNE ÖLÜM NEDENLERĠ DOĞRUDAN NEDENLER: HEMORAJĠ (%28) SEPTĠK ABORT (%19) PIH (%17) ENFEKSĠYON (%11) DOLAYLI NEDENLER: KARDĠYAK HST PSĠKĠYATRĠK HST DĠĞER SITMA ANEMĠ VS. ZOR DOĞUM (%11)

13

14

15 TÜRKĠYE Anne ölümlerini önlemek amacıyla arasında Ulusal Anne ölümleri çalıģması düzenlenmiģ. Bu proje sonucunda da yeni Anne ölümleri veri sistemi oluģturulmuģ. SB tarafından 2007/27 sayılı genelge ile 05/04/2007 den itibaren uygulamaya baģlanmıģtır.

16 TÜRKĠYE Anne Ölümleri Veri Sistemi Anne ölümlerinin tespiti Anne ölümlerinin nedenlerinin tespiti Anne ölümlerinin önlenebilirliğinin tespiti Benzer anne ölümlerinin olmaması için müdahale alanlarının belirlenmesi

17 Anne Ölümleri Veri Sistemi muhtarlar Sağlık Ocağı Sağlık Grup BaĢkanlığı Sağlık Müdürlüğü AÇSAP ġubesi Ġl Anne Ölümleri Tespit ve Önleme Birimi Ġl Ġnceleme Komisyonu Ġl Ġnceleme komisyonu SB AÇSAP Genel Müdürlüğü Ġl program sorumlusu KHD uzmanı Çocuk Hst. Uzmanı Anesteziyoloji uzmanı Dahiliye uzmanı Diğer

18 Anne Ölümleri 1. Gecikme modeli: Hizmeti almaya karar vermede gecikme 2. Gecikme modeli: Sağlık kurumuna ulaģmada gecikme 3. Gecikme modeli: Tedaviyi almada gecikme

19 ĠZMĠR ĠLĠ

20 Ġzmir Ġli Anne Ölüm Sayıları Yıllar Anne Ölüm sayısı * ( ocak-kasım ) 9

21 2005 yılı anne ölüm nedenleri 1 Ablatio placenta 2 Hellp sendromu 3 emboli 3 Atoni kanaması 1 kolon perforasyonu 1 intrakraniyal hemoraji 3 Ġntihar 1 cinayet Toplam 15 anne ölümü

22 2006 yılı anne ölüm nedenleri 2 Hellp sendromu 2 Eklampsi 1 placenta previa 1 astım krizi- solunum yetmezliği 1 kalp yetmezliği ( otopsi sonucu) 1 septik Ģok 1 diafragma rüptürü 1 tiroid kisti-hipertiroidi- kalp yetmezliği 2 intrakraniyal hemoraji 3 cinayet Toplam 15 anne ölümü

23 2007 yılı anne ölüm nedenleri 3 emboli ( amniyon mayii embolisi) 2pulmoner emboli 1 trafik kazası ( intrakraniyal hemoraji) 1 ileus 2 placenta previa 2 atoni kanaması 1Ölüm nedeni saptanamadı (aile istemediği için otopsi yapılamadı) Toplam 12 anne ölümü

24 2008 yılı anne ölüm nedenleri 2 emboli 1 cerebral neoplazm ( benign) 1 Hellp sendromu 1 Pnömoni 1 kardiyomyopati 1 sepsis Toplam 7 anne ölümü

25 2009 yılı anne ölüm nedenleri 2 pnömoni ( 1 H1H1) 1 Tbc menenjit 1 DIC ( intrapartum hemoraji) 1 Hellp sendromu 1 Wernicke Ensefalopatisi Toplam 6 anne ölümü

26 2010 yılı anne ölüm nedenleri 1 Hellp sendromu 1 atoni kanaması 1 intraabdominal hematom ( sepsis-ards) 1 intracerebral hemoraji ( anevrizma rüptürü- SAK) 2 Trafik kazası 2 Ġntihar 1 Cinayet Toplam 9 anne ölümü

27 ĠZMĠR ĠLĠ ANNE ÖLÜM NEDENLERĠ YÜZDE DOĞRUDAN NEDENLER DOLAYLI NEDENLER RASTLANTISAL NEDENLER NEDENĠ BĠLĠNMEYEN

28 DOĞRUDAN NEDENLER HEMORAJĠ HT EMBOLĠ SEPSĠS YÜZDE

29 ANNE ÖLÜMLERĠ OLUġ ZAMANI GEBE DOĞUM LOĞUSA

30 Ġzmir Ġli Anne Ölümlerinde Anne YaĢ Dağılımı Yıllar En Küçük En Büyük Ortalama (ocak-kasım)

31 Ġzmir Ġli Anne Ölümleri Gebelik Sayıları Yıllar Ġlk gebelik * (ocakkasım)

32 BĠYOMEDĠKAL RĠSK FAKTÖRLERĠ risk yok <18 veya >35 sık gebelik hipertansif bozukl dolaģım sistemi hst yüzde endokrin hst obesite depresyon

33 2010 yılı Anne Ölümleri Gebelikte Risk Durumu 1 depresyon Ġleri yaģ gebeliği+ depresyon 2 sosyal olumsuz faktörler 1 sosyal olumsuz faktörler+ ileri yaģ gebelik+ sık gebelik+ obesite+ hipertansiyon 1 etyolojisi belirlenmemiģ baģağrısı

34 ANNE ÖLÜMLERĠNĠ AZALTMAK AMACIYLA NELER YAPILABĠLĠR?

35 KADININ EĞĠTĠMĠ, CĠNSĠYET EġĠTLĠĞĠNĠN SAĞLANMASI VE SOSYAL KOġULLARIN DÜZELTĠLMESĠ ÖNCELĠKLĠDĠR.

36 GEBELĠK SÜRESĠNCE, DOĞUM SIRASINDA VE SONRASINDA SAĞLIK HĠZMETLERĠNE ERĠġĠLEBĠLĠRLĠK VE BU HĠZMETLERDEN FAYDALANMANIN ARTTIRILMASI SAĞLANMALIDIR.

37 TOPLUM VE SAĞLIK PERSONELĠNĠN BĠLĠNÇLENDĠRĠLMESĠ

38 ANNE ÖLÜMLERĠ 3 SEVĠYEDE ÖNLENEBĠLĠR: 1. Primer önleme: Gebeliğin önlenmesi 2. Sekonder önleme: Obstetrik komplikasyonların önlenmesi 3. Tersiyer önleme: Komplikasyonlar oluģtuktan sonra anne ölümünün önlenmesi

39 PRĠMER ÖNLEME Aile planlaması hizmetlerinin verilmesi. Cinsellik ve üreme sağlığı hakkında eğitim verilmesi Kadınların sosyokültürel ekonomik durumları göz önüne alarak gebelik planlamasına yönelik danıģmanlık hizmeti verilmesi.

40 SEKONDER ÖNLEME 1.basamakta aile hekimlerinin bilinçlendirilmesi, gebelik öncesi ve gebelik döneminde ek medikal sorunları olan hastaların belirlenmesi önemlidir. YETERLĠ ANAMNEZ 1. ve 2. basamak merkezler arasında eģgüdümlü bir çalıģma izlenmesi

41 Anemi ve beslenme bozukluklarının düzeltilmesi. Tetanoz profilaksisi uygulanması. Gebelik ve loğusalıkta kadının beden ve ruh sağlığının bütün olarak değerlendirilip gerektiğinde uygun uzmana yönlendirilmesi.

42 Sağlıklı ve temiz bir ortamda kürtaj ve doğumların gerçekleģtirilmesi Diabet, tuberkuloz ve hipertansiyon gibi ek medikal sorunların tedavi edilmesi Toplumda sağlıklı yaģam tarzlarının benimsetilmesi. (HT ve DM de artıģ mevcut)

43 Kötü obstetrik öykü ya da yüksek riskli hastaların 3. basamak merkezlerde doğum yapmasının sağlanması. Doğum sonrası komplikasyon geliģmeyen vakalar için vajinal doğumdan sonra en az 24 saat, sezaryen ile doğumdan sonra ise en az 48 saat lohusa ve yeni doğanın hastanede kalması sağlanmalıdır. Adolesan ve ileri yaģ gebelikleri takiplerinin daha dikkatli yapılması.

44 TERSĠYER ÖNLEME (KOMPLĠKASYON GELĠġTĠKTEN SONRA ANNE ÖLÜMÜNÜ ENGELLEME) DüĢük riskli ya da risksiz hastalarda; Acil obstetrik bakım verebilecek merkezlerin oluģturulması: 1. Antibiyotikler, oksitosik ajanlar ve preeklampsi için antikonvulsanlar ajanlar bulunmalı EmOC 2. Elle halas, R/C, müdahaleli doğum, cerrahi, kan transfüzyonu gerçekleģtirilebilmeli.

45 TERSĠYER ÖNLEME Bu merkezlere hasta taģıma olanaklarının sağlanması. Donanım eksikliklerinin tespiti ve giderilmesi. Personelin obstetrik acil durumlar ve yenidoğan komplikasyonları hakkında eğitilmesi.

46 TERSĠYER ÖNLEME Doğum, düģükler ve giriģimsel iģlemlerin temiz ortamlarda ve temiz setlerle gerçekleģtirilmesi. Gerektiğinde sezaryen

47 TERSĠYER ÖNLEME YÜKSEK RĠSKLĠ HASTALARDA; Uygun merkezde takip ve tedavi* Pulmoner emboli riski yüksek sezaryan olan hastalarda pnömotik kompresyon cihazları kullanılması* Tromboembolizm riski yüksek hastalarda postpartum dönemde düģük molekuler ağırlıklı heparin kullanılması* * Joint Commision Suggested Actions, 2010

48 TERSĠYER ÖNLEME Özellikle kronik hastalığı olan ya da ileri yaģ grubunu takip için yeterli olan yoğun bakım ünitelerinin oluģturulması, Mevcut YB kapasitelerinin arttırılması Hastaların bir üst basamağa transportunda stabilizasyonu sağlandıktan sonra teslim edilmesi önemlidir.

49 TERSĠYER ÖNLEME Kan transfüzyonları planlandığında erken ve geç komplikasyonlar göz önüne alınarak ve kar-zarar oranı hesaplanarak karar verilmelidir.

50 TERSĠYER ÖNLEME Preeklamptik hastada: Kan basıncı, pulmoner ödem bulgu ve belirtilerinin takip edilmesi Postpartum hemorajide: yeterli cerrahi hemostazın sağlanması, hemoraji ve hipovoleminin erken dönem belirtilerine dikkat edilmesi Mutlaka kan, kan ürünlerinin ve taze donmuģ plazmanın bulundurulması.

51 TERSĠYER ÖNLEME Gebelikte ya da postpartum dönemde baģağrısı Ģikayeti ile baģvuran hastaların mutlaka nörolojik değerlendirmesi yapılmalıdır. Postpartum dönemde; kanama, enfeksiyon, emboli, depresyon açısından hastalar bilgilendirilmeli. 1. Basamak düzeyinde takipleri yapılmalıdır.

52 EK OLARAK Öncelikle dosyalar, ameliyat notları ve tetkikler olmak üzere tüm kayıtlar ve istatistikler eksiksiz tutulmalıdır. Anne ölüm nedenlerinin anlaģılabilmesi için tıbbi otopsiye önem verilmeli, aileler bu konuda ikna edilmeye çalıģılmalıdır.

53 EK OLARAK Tüm anne ölümleri genelgeye uygun olarak bildirilmelidir.(sb 2007) Bu ölümler il anne ölümleri veri sistemi komisyonunda konuyla ilgili uzmanlar ile tartıģılmalıdır.

54 EK OLARAK ÖLEN VEYA ÖLÜMÜN KIYISINDAN DÖNEN OLGULARIN DOSYALARININ ĠLGĠLĠ UZMANLARCA ĠNCELENEREK YANLIġ,EKSĠK YA DA GEÇ YAPILMIġ UYGULAMALARIN TESPĠTĠ, DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE ÖNLENMESĠ ĠÇĠN GEREKEN TEDBĠRLERĠN ALINMASI GEREKMEKTEDĠR.

55 UNUTMAYALIM Kİ HER BĠR BĠREY ĠÇĠN EN ÖNCELĠKLĠ ĠNSAN HAKKI: YAġAMA HAKKIDIR

56 TEġEKKÜRLER: Ġl Sağlık Müdürlüğü sağlık müdür yardımcısı Dr. NeĢe Zeren Nohutçu AÇSAP ġube Müdürü Serap Gönenç Dr. ġebnem Alsan Ebe Hem. Aynur Turhan