Sağlıksız kent Barınma koşullarının kötülüğü Kanalizasyon vb. altyapı eksikliği Salgın hastalıklar

Transkript

1 Hızlı sanayileşme ve ekonomik büyümenin yarattığı tablo: Toplumsal kargaşa Eski kurumların, yasaların, kuralların işlememesi, Toplumsal sınıfların yaşam koşulları arasındaki uçurumlar Büyük yoksulluk Yeni koşullara uygun düzenlemeler yok, yetersiz, adaletsiz Güvensiz kent Polisiye olaylar (hırsızlık, soygun, cinayet vb suçların) çok artmış Organize suçlar ortaya çıkmış;kentin bazı bölgelerinde çeteler egemen. Sağlıksız kent Barınma koşullarının kötülüğü Kanalizasyon vb. altyapı eksikliği Salgın hastalıklar Çirkin, kirli ve düzensiz kent Kötü nitelikli yapılar Aşırı yapı yoğunluğu Ulaşım sorunları Gürültü Çevre kirliliği

2 Kentteki toplumsal sorunları nasıl açıklamalı? Eskiden sorun olmayan konular neden sorun haline geldi? Sorunların kaynağı nerede? Çözüm nerede?

3 A - KLASİK KURAMLAR MAKROSOSYOLOJİK YAKLAŞIM MİKROSOSYOLOJİK YAKLAŞIM EVRİMCİ-İŞLEVSELCİ KURAMLAR ÇATIŞMACI KURAMLAR B - ÇAĞDAŞ KURAMLAR EKOLOJİK KURAMLAR [CHICAGO OKULU] ELEŞTİRİ KURAMI ÇİZGİSİ CALIFORNIA OKULU

4 A - KLASİK KURAMLAR MAKROSOSYOLOJİK YAKLAŞIM Karl Marx ( ) ve F. Engels Ferdinand Tönnies ( ) Emile Durkheim ( ) Max Weber ( ) MİKROSOSYOLOJİK YAKLAŞIM Georg Simmel ( )

5 B - ÇAĞDAŞ KURAMLAR_1 CHICAGO OKULU Robert Park Louis Wirth Ebory Bogardus Ernest Burgess Homer Hoyt C. Harris E. Ullman Bu okul 20. yüzyılın ilk yarısında özellikle etkili oldu. Bugün de Chicago Okulu çizgisini sürdüren önemli yazarlar var; örn.hawley Amos

6 B - ÇAĞDAŞ KURAMLAR_2 ELEŞTİRİ KURAMI ÇİZGİSİ Henri Lefebvre _ Mekan ve kültür ilişkisi; The Production of Space (1971; 1991) Manuel Castells - The Urban Question (1977); The Rise of Network Society (1996) David Harvey Social Justice and the City (1973); The Urbanisation of Capital (1985); The Condition of Postmodernity (1989) Doreen Massey

7 B - ÇAĞDAŞ KURAMLAR_2 California Okulu Allen J Scott David Walker David Gordon Michael Storper Anthony Giddens

8 Kentteki toplumsal sorunların kaynağı nedir? Eskiden sorun olmayan konular neden sorun haline geldi?

9 KLASİK KURAMLAR ÖRGÜTLENME_DAYANIŞMA_ İŞBÖLÜMÜ KURAMLARI

10 Hızlı sanayileşme ve ekonomik büyümenin yarattığı tablo: Toplumsal kargaşa Eski kurumların, yasaların, kuralların işlememesi, Toplumsal sınıfların yaşam koşulları arasındaki uçurumlar Büyük yoksulluk Yeni koşullara uygun düzenlemeler yok, yetersiz, adaletsiz Güvensiz kent Polisiye olaylar (hırsızlık, soygun, cinayet vb suçların) çok artmış Organize suçlar ortaya çıkmış;kentin bazı bölgelerinde çeteler egemen. Sağlıksız kent Barınma koşullarının kötülüğü Kanalizasyon vb. altyapı eksikliği Salgın hastalıklar Çirkin, kirli ve düzensiz kent Kötü nitelikli yapılar Aşırı yapı yoğunluğu Ulaşım sorunları Gürültü Çevre kirliliği

11 KLASİK MAKROSOYOLOJİK KURAMLARIN SÖYLEMİ VE YAKLAŞIMI Kentte gözlenen sorunlar yapısaldır. Bu sorunları yaratan etmenleri toplumun bütünündeki aksaklıklarda aramak gerekir. Kentteki toplumsal sorunları bütüncül bir yaklaşımla ele almak gerekir. OLGULAR - SORUNLAR Toplumsal çatışmalar _ AYAKLANMALAR Bireysel çatışmalar: Suçlar-suçlular: cinayet, hırsızlık, fuhuş vb.. Salgın hastalıklar, alkolizm vb. sorunlar Fizik mekandaki olumsuzluklar ÖNERİLEN ÇÖZÜMLER EVRİM Eğitim reformu Toplumsal düzene uyumun kolaylaştırılması DEVRİM Ekonomik eşitliğin sağlanması Ekonomik ve toplumsal düzenin değiştirilmesi OLASI NEDENLER Kentteki eşitsiz ekonomik gelişme (Neden eşitsiz gelişme var?) Eşitsiz gelişmenin kapitalist sisteme içkin bir durum olması. Yabancılaşma

12 KLASİK KURAMLAR F. TÖNNIES ( ) makrososyolojik yaklaşım Almanya nın tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişini açıklamak üzere bir toplumbilim yaklaşımı oluşturmaya çalışıyor. TOPLUMSAL İLİŞKİLERDEKİ İKİLİKLER : Tanışıklık ve yabancılık Sempati ve antipati Güven (itimat) ve güvensizlik Karşılıklı bağımlılık İkilik= dikotomi; çatallaşma; birbirine karşıt iki parçaya ayrılma.

13 TOPLUMSAL İLİŞKİLERDEKİ İKİLİKLER : Tanışıklık ve yabancılık Sempati ve antipati Güven (itimat) ve güvensizlik Karşılıklı bağımlılık Cumalıkızık - BURSA

14 KLASİK KURAMLAR F. TÖNNIES ( ) makrososyolojik yaklaşım TOPLUMSAL SİSTEMLERİN ÖĞELERİ İlişkiler Birlikler Toplumsal örgütler Doğal (kendiliğinden), e.g. Aile, akrabalık, aşiret vb. Toprak mülkiyetine dayalı Coğrafi yakınlık ve işlevsel dayanışma nedeniyle Toplumsal ilişkiler insan isteminin (iradesinin) bir ürünüdür. İstem iki türlüdür: 1. Doğal istem: organik ve gerçektir; örn. içgüdü, alışkanlıklar vb. 2. Ussal istem: kavramsal ve yapaydır; amaca ulaşmak için araçların seçimini etkiler. 1. Gemeinschaft: Doğal isteme dayanan ilişkiler ve birlikler. 2. Gesellschaft: Ussal isteme dayanan ilişkiler ve birlikler.

15 KLASİK KURAMLAR F. TÖNNIES ( ) makrososyolojik yaklaşım GEMEINSCHAFT Birincil küme (community) Örn. Modern öncesi aile; komşuluk Kendiliğinden gerçekleşen; geleneksel Dostluk tipi ilişki (kardeşçe, yoldaşça vb.) Buyurgan tip ilişki (baba-çocuk ilişkisi vb.) Karma ilişkiler (otorite ve dostluk karışımı: işveren-işçi vb.) GESELLSCHAFT İkincil küme (association) Örn.dernekler; şirketler; devletler; Sözleşmeye dayalı ilişki

16 GEMEINSCHAFT Birincil küme (community) Kendiliğinden gerçekleşen; geleneksel Dostluk tipi ilişki (kardeşçe, yoldaşça vb.) Buyurgan tip ilişki (baba-çocuk ilişkisi vb.) Karma ilişkiler (otorite ve dostluk karışımı: işveren-işçi vb.) GESELLSCHAFT İkincil küme (association) Sözleşmeye dayalı ilişki

17 KLASİK KURAMLAR F. TÖNNIES ( ) TOPLUMSAL SİSTEMLER birlik ilişkiler birlik örgüt birlik örgüt örgüt ilişkiler ilişkiler örgüt

18 KLASİK KURAMLAR E. DURKHEIM ( ) makrososyolojik yaklaşım İŞBÖLÜMÜ KURAMI Toplum, her öğesinin (her bireyin, kümenin, kurumun) birbiriyle uyum içinde olduğu bir sistemdir. Her toplumda bir İŞBÖLÜMÜ vardır. Toplumun her öğesinin, o toplumun sağlıklı ve dengeli olması, varlığının sürmesi için bir İŞLEVİ vardır. (İŞLEVSELCİ KURAM) Bilimdeki ve sanayideki ilerlemeler (devrim) toplumda çok köklü, büyük değişimlere neden olmaktadır. Bireyler ve kümeler, bu yeni işbölümü koşulları karşısında sarsılmaktadır.

19 KLASİK KURAMLAR E. DURKHEIM makrososyolojik yaklaşım İŞBÖLÜMÜ KURAMI İŞBÖLÜMÜ NİTELİK DEĞİŞTİRMİŞTİR: Mekanik dayanışma yerine kentlerde organik dayanışma gelişmektedir. MEKANİK DAYANIŞMA tarım toplumunda, kırsal küçük yerleşmelerde ORGANİK DAYANIŞMA kentlerde, sanayi toplumunda

20 MEKANİK DAYANIŞMA Dini hizmetler Sanat, kültür Bitkisel üretim HANE B hayvancılık Gıda Sanat kültür Bitkise l üretim HANE A hayvancılık Gıda tekstil Temizlik malzemeleri enerji tekstil sağlık Temizlik malzemeleri enerji eğitim

21 ORGANİK DAYANIŞMA TARIM SEKTÖRÜ Bitkisel üretim Hayvansal üretim SANAYİ SEKTÖRÜ Gıda sanayii Temizlik ürünleri sanayii A B Tekstil sanayii Enerji üretimi Sanat, kültür HİZMET SEKTÖRÜ Eğitim hizmetler i Dini hizmetle r Sağlık hizmetleri

22 KLASİK KURAMLAR ÇATIŞMA KURAMI

23 TOPLUMSAL ÇATIŞMA Değişik yerlerde ve biçimlerde sürüyor Çatışma Kuramları toplumdaki farklı ve eşitsiz güç odaklarına dikkat çeker. Toplumsal dinamiği, eşitsizlikler nedeniyle çıkarları çelişen farklı kesimlerin örn. toplumsal sınıfların- çatışmaları ile açıklar. Bazı çatışma kuramları, geleneksel düşüncenin içerdiği ideolojik özellikler üzerinde durur; i.e. Geleneklerin ve tartışmasız kabul edilen bazı düşüncelerin gerçekte toplumdaki eşitsizliği pekiştirdiğine işaret eder. Kibritçi kızlar Parlamento ya doğru yürüyüşte_londra,

24 SANAYİ KENTİNİN TOPLUMSAL ÇELİŞKİSİ Kent ve fabrika toplumsal eşitsizliklerin, yığılmanın, dayanışmanın ve çatışmanın mekanı. Toplumsal düzen sorgulanıyor; Toplumsal adalet temel söylem oluyor. Toplumsal sınıflar yeniden tanımlanıyor; Toplumsal ve ekonomik düzeni açıklayan kuramlar ortaya atılıyor. Daha iyi bir düzen için arayışlar yoğunlaşıyor. Paris, 1900 Entelektüel ve işçi, Paris Fabrika, bir kamusal alan mı??

25 TOPLUMSAL ÇATIŞMA Değişik yerlerde ve biçimlerde sürüyor CHICAGO 1877 İşçi ayaklanması (Viaduct) 1886 Haymarket ayaklanması

26

27

28

29 ÇATIŞMA, KAMUSAL ALAN, SİMGELER 1889 Bir Chicago Polisi, Haymarket Meydanı Haymarket Kahramanları Anıtı, Forest Home Mezarlığı, 1997 Haymarket Memorial heykeli, , Kürsü arabanın durduğu yere plaket

30 KLASİK KURAMLAR BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM Toplumda ekonomi, üretim ilişkileri ALT YAPI yı oluşturur. Yasalar, kültür ÜST YAPI yı oluşturur. Altyapı belirleyicidir. Üstyapı, üretim ilişkilerindeki değişmelere uygun olarak biçimlenir. Çağcıl toplumların yapısında sınıf eşitsizlikleri vardır. Karl MARX ( )

31 TOPLUMSAL YAPI BİLİM & TEKNOLOJİ EKONOMİK DÜZEN TOPLUMSAL DÜZEN & KÜLTÜR ARAÇ ZAMAN KAYNAK MEKAN ÜRETİM TEKNOLOJİSİ ÜRETİM FONKSİYONU İŞBÖLÜMÜ SINIFLAR ÜRETİM İLİŞKİLERİ KURUMLAR Aile; eğitim; yargı; siyaset vb. NORMLAR- YASALAR Ahlak,estetik,görgü; inanç; değer yargıları. Beklenen davranışlar; Günlük yaşam alışkanlıkları ALT YAPI ÜST YAPI

32 New York 1911 Merdiven altı üretimi sweatshops Grev Yangın

33 Rose Schneiderman, Tekstil işçisi ve sendika önderi. Bazı atelyelerde işçi kadınlar atelye sahibine, dikiş makinalarının harcadığı elektrik için, makinanın kırılan iğnesi için, hatta oturdukları sandalye için ödeme yapmak zorundaydı.

34 Kadın işçiler grev için ve grev yürüyüşüne katılmak için oy kullanıyor. Bu grev yürüyüşü onları bir yandan polisle, hakimlerle, avukatlarla, işverenlerle karşı karşıya getiriyor; bir yandan da kendi aileleriyle ve diğer işçilerle. Yerel 25 greve kasalarındaki 23 dolarla başlıyor. Kentteki sosyalist bir gazete (The New York Call) bu grevin öyküsünü 3 dilde (İngilizce, İtalyanca ve Yiddish) basıyor. Gazetenin bu sayısının satışını sendikaya bağışlıyor. Böylece grev harcamaları için para bulunuyor.

35 Belediyeye yapılan yürüyüş greve ve işçilere yapılan muamelenin etik olmayışına dikkat çekiyor. Grevcilerin istekleri: Daha iyi çalışma koşulları; gündelik ücretlerin arttırılması; fasonculuk/taşaronluk sisteminin bırakılması; üretimde kullanılan araç-gereç ve malzeme için alınan ücretlerin kaldırılması; zorunlu çalışma süresinin 52 saat/ hafta ile sınırlandırılması; fazla mesainin sınırlandırılması; işçi sendikasının resmen tanınması.

36 1911 Gömlek diken 240 işçi bir binanın dokuzuncu katında çalışıyor. Sırt sırta dayanmış sandalyeler ve gömlek sepetleri arasında kımıldama olanakları yok. Yangın çıktığında, 25 m. Boyunca yanyana dizilmiş masalar ve dikiş makinaları pencerelere, merdivenlere ve asansörlere erişimi engelliyor.

37 27 Mart 1911, New York Evening Journal konfeksiyon atelyesindeki yangınla ilgili ayrıntıları veriyor.

38 Sanayi sendikacılığı için yayınlanan Sanayi İşçisi dergisinin reklamı, 1911 Subscribe for the Industrial Worker, Spokane-Washington, 1911

39 KLASİK KURAMLAR YABANCILAŞMA KURAMI Bireysel davranışların toplumsal açıklaması

40 KLASİK KURAMLAR YABANCILAŞMA KURAMI (alienation theory) Karl MARX ( ) İki tür yabancılaşmadan sözedilebilir A. İnsan, doğadan koparak kültürel-toplumsal alanda kendine ikinci bir doğa kurarak doğal çevreye yabancılaşır. Bu insan olmayı açıklayan niteliğiyle olumlu karşılanan bir yabancılaşmadır, zorunlu bir süreç olarak anlaşılır. Kaynak: Vikipedi

41 KLASİK KURAMLAR YABANCILAŞMA KURAMI (alienation theory) Karl MARX ( ) İki tür yabancılaşmadan sözedilebilir B. Kapitalist pazarın ve kapitalist toplumsal sistemin yarattığı yabancılaşmadır. Bunun sonucu olarak insan kendi doğasına yabancılaşır. Böylece insan kendine, kendi emeğine, ilişkilerine, dünyaya ve yaşama yabancılaşır. Kapitalist pazarın bir unsuru olarak işleyen çarklardan biri haline gelir. Kaynak: Vikipedi

42

43 KLASİK KURAMLAR YABANCILAŞMA KURAMI (alienation theory) Karl MARX ( ) YABANCILAŞMA DÖRT BİÇİMDE OLUŞUR: 1. İşçi, emeğinin ürününe yabancılaşır; çünkü emeğinin ürünü başkaları tarafından gasp edilmektedir.

44 KLASİK KURAMLAR YABANCILAŞMA KURAMI (alienation theory) Karl MARX ( ) YABANCILAŞMA DÖRT BİÇİMDE OLUŞUR: 2. İşçi üretim sürecine yabancılaşır; çünkü çalışmak hiçbir tatmin ya da mutluluk içermeyen, kendisine yabancı ve katılmaya zorlandığı bir eylem haline gelmiştir. Çalışmak (emek), satılan bir metaya dönüşmüştür ve işçi için tek anlamı paraya çevrilebilir olmasıdır. 3

45 KLASİK KURAMLAR YABANCILAŞMA KURAMI (alienation theory) Karl MARX ( ) YABANCILAŞMA DÖRT BİÇİMDE OLUŞUR: 3. İşçi kendi insani özelliklerine yabancılaşır; çünkü yabancılaşmanın y.a.g. iki özelliği onun üretim eyleminin hayvanlardan ya da makinalardanayırdedici niteliklerini yok etmiştir.

46 KLASİK KURAMLAR YABANCILAŞMA KURAMI (alienation theory) Karl MARX ( ) YABANCILAŞMA DÖRT BİÇİMDE OLUŞUR: 4. İşçi diğer insanlara yabancılaşır; çünkü kapitalizm tüm toplumsal ilişkileri pazar ilişkilerine dönüştürmüştür: İnsanlara sahip oldukları insani niteliklerine göre değil piyasadaki konumlarına göre değer verilmektedir. Bireyler birbirlerini işçi ya da kapitalistbirer kişilik olarak değil birer meta olarak görmektedir.

47 KLASİK KURAMLAR ANOMİ KURAMI Bireysel davranışların toplumsal açıklaması

48 Çocuk suçlular Bağımlılık Araştırmacı Green in gözlem yaptığı sokakta oturan 45 ailenin 40 tanesinde anneler alkolikti. Fuhuş İntiharlar

49 Batman`da bir ayda 16 intihar vakası yaşandı Kadın intiharlarıyla sık sık gündeme gelen Batman`da 2006`nın ilk ayında 5`i ölümle sonuçlanan 16 intihar girişimi meydana geldi. Çete Kurmak Suçundan Mahkemeye Hatay'da yapılan operasyonda, organize suç örgütü kurmak ve üye olmak suçlarından gözaltına alınan 47 kişiden 22'si tutuklanarak ceza evine gönderildi. 55 ayrı dosyadan hâkim karşısına çıkan şüphelilerin İskenderunlu iş adamı İzzettin Orhan'ın kaçırılarak öldürülmesi olayına karıştıkları, ilçede ihaleye fesat karıştırma, adam kaçırma, yaralama, haraç almak gibi birçok olaylara karıştıkları iddia edildi. İstanbul'un ünlü restoran zinciri Ziya Şark Sofrası'nın sahibi Ziya Bingöl, intihar etti. Piyasaya 7 milyon TL borcu olan işadamına iki gün önce haciz geldiği öğrenildi. Aynı yerde üç günde üçüncü gasp Adana'da, önceki gün ve dün akşam saatlerinde iki farklı markette gerçekleşen gasp olayı, bugün aynı bölgedeki bir başka markette daha yaşandı. Kapkaç Saldırısı İstanbul Bahçelievler de türkücü Hakkı Bulut un ingilizce öğretmeni olan kızı Nazlı Bulut evine giderken bir kapkaçcının saldırısına uğradı.

50

51 KLASİK KURAMLAR

52 KLASİK KURAMLAR

53 KLASİK KURAMLAR E. DURKHEIM ( ) makrososyolojik yaklaşım ANOMi KURAMI ANOMİ = Toplum yaşamının yol açtığı amaçsızlık ya da umutsuzluk duygusudur. Toplum yaşamının belirli bir alanındaki davranışları düzenleyen hiçbir açık ölçünün olmadığı durumlarda ortaya çıkar. Bireyler kendilerini yollarını yitirmiş ve kaygılı olarak duyumsar. Sonuç: intihar eğilimi.

54 KLASİK KURAMLAR E. DURKHEIM ( ) makrososyolojik yaklaşım ANOMi KURAMI NORMLAR UYUM; SAPKINLIK SUÇ Toplumdaki hızlı değişme sürecinde NORMLAR (TOPLUMSAL ÖLÇÜLER) yitiriliyor. Bir ANOMİ DURUMU doğuyor. İntihar, suç işleme gibi SAPKIN DAVRANIŞLAR ortaya çıkıyor.

55 KLASİK KURAMLAR E. DURKHEIM EĞİTİMİN İŞLEVİ Toplumsallaştırma 1. Toplumsal dayanışmayı, ait olma duygusunu güçlendirmek; 2. Toplumsal rolleri öğretmek ve bunların devamlılığını sağlamak 3. İşbölümünün devamlılığını sağlamak; bireylerin yeteneklerine göre uzmanlaşmasını sağlamak.

56 MODERN KENTİ ANLAMAK MODERN KENTİN SORUNLARINA BAKIŞ Kültür Odaklı Kuramlar - Modeller makrososyolojik yaklaşım Hazırlayan: Ayşe Nur ÖKTEN NOT: Yararlanılan kaynaklar için ayrıca verilmiş olan tabloya bkz.

57 KLASİK KURAMLAR makrososyolojik yaklaşım KENTİ KIRDAN AYIRAN ÖZELLİKLER KENTİN EVRENSEL VE HER ZAMAN GÖZLEMLENEN NİTELİKLERİ KENTİ AÇIKLAMAK İÇİN YARARLANILACAK KAVRAMLAR KENT TİPOLOJİSİ

58 KLASİK KURAMLAR makrososyolojik yaklaşım Kent nasıl çözümlenmeli? KENTİ AÇIKLAMAK İÇİN YARARLANILACAK KAVRAMLAR: Max WEBER ( ) EKONOMİK KAVRAMLAR Kentsel alan Kentsel ekonomi; kentsel ekonomi politikası SİYASAL KAVRAMLAR kentin siyasal statüsü Kent yönetiminin yetkileri; kentin tüzel kişiliği KÜLTÜREL KAVRAMLAR Yaşam ve çalışma disiplini Çalışma ahlakı; değerler sistemi Batı kentini biçimlendiren, Protestan (Calvinist) çalışma ahlakıdır (girişimci ruh).

59 KLASİK KURAMLAR makrososyolojik yaklaşım EKONOMİK KAVRAMLAR KENTİ KIRDAN AYIRAN ÖZELLİKLER: Tarım dışı ekonominin ağırlığı Çok yönlü ticaret Max WEBER ( ) Kent bir pazar yerleşimi. KENT TİPOLOJİSİ Üretici kent Tüketici kent

60 Max WEBER ( ) KLASİK KURAMLAR makrososyolojik yaklaşım KÜLTÜREL KAVRAMLAR Ekonomik olmayan etmenler, örneğin kültür, din, çağcıl toplumların gelişiminde kilit rol oynar. Sosyolojinin hedefi EYLEMLERİN ANLAMLARI nı çözmek olmalıdır. Sosyoloji anlamlılık üzerinden yürtülmelidir. Buna dayanarak ideal eylem tipleri ve büyük modeller geliştirilebilir. Bilim ve bürokrasinin etkisi önemli. Bilim çağcıl teknolojiyi biçimlendirmiştir. Bürokrasi çok sayıda insanı etkin biçimde örgütlemenin tek yoludur.

61 KLASİK KURAMLAR makrososyolojik yaklaşım Bir kent topluluğu, kelimenin tam anlamıyla yalnızca Batı da rastlanan bir olgudur (Aydoğan derl.,2000). Max WEBER ( ) Bir yerleşim biriminin tam bir kentsel topluluk oluşturması için gereken özellikler: tahkimat (korunak), bir pazar, kendisine ait bir mahkeme ya da kısmi hukuki özerklik; ve bununla ilişkili bir birlik / örgüt; kısmi otonomi