NARIN GÜBRELENMESÝ Hazýrlayan: Cevdet Fehmi ÖZKAN

Transkript

1 NARIN GÜBRELENMESÝ Hazýrlayan: Cevdet Fehmi ÖZKAN GÝRݪ Nar birim alandan en çok ürün alýnan meyvelerden biridir.fidan üretimi ve bakým iºleri kolay ve ucuzdur.dikimden sonra kýsa sürede verim alýnýr. Ülkemiz, narýn anavataný sýnýrlarý içindedir.yetiºtiriciliði için çok uygun özelliklere sahiptir.bu yüzden gittikçe üretim miktarý artmaktadýr.avrupa ülkelerinin nar dýºalýmý da yýldan yýla artmakta, ülkemiz için bu bir döviz kaynaðý olmaktadýr. Nar iklim ve toprak istekleri bakýmýndan da fazla seçici deðildir. Kýºlarý ýlýk ve yaðýºlý,yazlarý uzun, sýcak ve kurak geçen yerlerde iyi yetiºir. Kýº aylarýnda görülen -10 C a kadar dayanabilir.geç çiçek açtýklarýndan,ilkbahar geç donlarýndan zarar görmezler.meyve olumu döneminde kuru hava koºullarý en kaliteli meyvelerin olmasýný saðlar.narlar, yarý çöl ve çöl iklimine Antep fýstýðý ile birlikte en dayanýklý kültür bitkisidirler. Nar, diðer meyve aðaçlarýna göre, çok deðiºik toprak tiplerine adapte olabilir.en uygun geliºmesi, organik maddece zengin, derin,týnlý,geçirgen ve hafif alkali topraklarda saðlanýr.ancak kireçli, kuvvetli alkali,kötü drenajlý, çok ýslak ve çok kuru, kumlu ve aðýr killi topraklarda da yetiºtirilebilmektedir.nar fidanlarý üzerinde yapýlan bir çalýºmada diðer bir çok bitki için zararlý olabilecek 6 mmhos/cm tuz miktarýna tolerans gösterebileceði saptanmýºtýr. Nar toprak tuzluluðuna orta derecede toleranttýr. Yüksek tuzun etkisiyle verim kaybý ancak 3-6mmhos/cm den sonra baºlar. Ülkemiz, tarýma açýlabilecek alanlarýn en son sýnýrýna ulaºmýºtýr. Bu yüzden birim alandan alýnabilecek üretim miktarý önem kazanmaktadýr. Bunu saðlayabilmek için;sulama, bitki koruma, toprak iºleme v.b. kültürel tedbirlerin yanýnda topraðýn verim gücünün yükseltilmesi ve korunmasý gerekir. Bu da gübreleme ile saðlanýr. Bir tohumun, fidenin veya bitki üretim organýnýn, topraða veya geliºme ortamýna ekim veya dikiminden olgunluk döneminin sonuna kadar, bitki tarafýndan, topraktan sömürülen veya toprak üstü organlarýyla alýnabilen organik veya inorganik yapýdaki maddelere gübre, bitkilerdeki geliºmeyi uyaran bu maddelerin topraða, gövdeye veya yapraða verilmesine gübreleme denir. Gübreleme ile verim miktarý % oranýnda artmaktadýr. BÝTKÝ BESÝN ELEMENTLERÝ HAKKINDA GENEL BÝLGÝLER Bitkilerin kimyasal analizleri sonucunda 60 kadar elementin varlýðý saptanmýºtýr. Bitkinin normal geliºmesi ve ürün verimi için 17 tane elementin mutlaka bulunmasý gerekir. Bunlardan 9 tanesi diðerlerinden fazla bulunduðu için makro elementler (C,H,O,N,P,K, Ca,

2 Mg,S) kalan 8 tanesi de iz miktarlarda bulunduðundan mikro elementler (Fe, Mn, Zn, B, Cu, Mo, Cl, Na) diye anýlýr. C havadan, O havadan ve sudan, H sudan alýnmakta olup diðer elementler topraktan alýnýr. Bitki bünyesinin genel olarak % 96 sý C, H ve O olup geri kalan % 4 lük kýsmý ise, diðer elementlerdir.bu mineral elementlerin bitkideki görevleri aºaðýdaki ºekilde özetlenebilir. a) Bitki dokularýnýn yapýsýný oluºtururlar. b) Bitkinin asit miktarýný ayarlamaya yardým ederler. c) Bitki bünyesinde oksidasyon-redüksiyon olaylarýna etki ederler. d) Katalizör olarak etkileri vardýr. e) Diðer elementlerin bitki bünyesine girmesi üzerine etkilidirler. Bitkiler üzerindeki bu önemli görevlerinden dolayý noksanlýklarý halinde çeºitli belirtiler ortaya çýkar. Ancak narýn beslenmesi ve besin maddelerinin noksanlýk ve fazlalýðýnda ortaya çýkan belirtilerle ilgili yeterli çalýºma yapýlmamýºtýr. TOPRAK VE YAPRAK ÖRNEKLERÝNÝN ALINMASI Tarýmsal üretimde verim ve kaliteyi arttýran en önemli kültürel tedbirlerin baºýnda gübreleme gelmektedir. Gübreleme ile yetiºtirilecek bitkinin ihtiyaç duyduðu besin maddeleri topraða verilmektedir. Ancak bitki çeºidine göre uygulanmasý gerekli gübrelerin cinsi, miktarý, verilme ºekli ve zamanýnýn tesbit edilmesi için en önemli yöntem toprak ve bitki analizlerinin yapýlmasýdýr. Toprak Örneklerinin Alýnmasý Toprak analizleri ile topraðýn fiziksel ve kimyasal özellikleri ile içerdiði bitki besin maddesi miktarý saptanýr. Genel olarak ; topraklarda; ph, Kireç, Organik Madde, Bünye, Tuzluluk, P, K, Ca ve Mg analizleri yapýlýr. Toprak Analizi yapýlmadan gübre kullanýlacak olursa ºu yanlýºlýklar yapýlabilir: a- Gereðinden fazla gübre kullanýlabilir. b-bitkinin isteðinden daha az gübre kullanýlabilir. c-yanlýº cins gübre kullanýlabilir. d-yanlýº ºekilde ve zamanda gübre uygulanabilir. Analiz sonuçlarýnýn deðerlendirilmesiyle eksik bitki besin maddeleri tamamlanýr ve uygun olmayan fiziksel ve kimyasal özellikler düzeltilmeye çalýºýlýr. Ancak analiz sonuçlarýndan doðru deðerler elde edebilmek için örneklerin usulüne uygun ºekilde alýnmasý gereklidir. Çünkü örnek alýnmasý sýrasýnda yapýlan hatalar analiz sýrasýnda yapýlana göre çok

3 daha fazladýr. Gübre ve ot yýðýlmýº yerlerden, hayvan yatmýº veya hayvan gübresi bulunan noktalardan, sap, kök veya ot yakýlmýº yerlerden, hafif tümsek veya çukur olan yerlerden örnek alýnmaz. Örnek almak için arazide M yada N ºeklinde dolaºarak uygun olan 8-10 nokta iºaretlenir. Buralardan cm derinliðinde V ºeklinde çukur açýlýr. Bu çukurun bir kenarýndan 5cm kalýnlýðýnda bir toprak dilimi alýnýr ve bir kovaya boºaltýlýr noktadan bu ºekilde alýnan topraklar karýºtýrýlýr, taº ve bitki artýklarý ayýklanýr ve 1 kg kadarý laboratuvara ulaºtýrýlýr. Yaprak Örneklerinin Alýnmasý Bitki analizleri ile bitkilerin mineral madde içerikleri belirlenerek beslenme durumu hakkýnda bilgi edinilir. Ayrýca bitkilerin yetiºtirildiði topraðýn verimlilik durumu ile uyguladýðýmýz gübre programýnýn uygun olup olmadýðý da saptanýr. Bitki analizleri sap, gövde, dal, sürgün gibi bitkinin deðiºik aksamlarýnda yapýlabildiði gibi en uygun olaný yaprak analizleridir. Çünkü yapraklar besin maddesi fazlalýk ve noksanlýðýný en iyi yansýtan organlardýr. Yapraklarda yaygýn olarak N, P, K, Ca, Mg, Fe, Mn, Zn ve B analizleri yapýlýr. Saptanan analiz sonuçlarý ile bitkide bulunmasý gerekli besin maddesi miktarlarýný gösteren standart deðerler karºýlaºtýrýlýp, Noksan, Yeterli, Yüksek ºeklinde deðerlendirilir. Bitki Analizlerinin yararlarýný ºu ºekilde özetleyebiliriz: --Gözle görülen arazlarýn teºhisi --Saklý arazlarýn ortaya çýkarýlmasý --Besin maddesi noksanlýklarý bulunan sahalarýn tesbit edilmesi --Topraða verilen besin maddelerinin bitki tarafýndan alýnýp alýnmadýðýnýn saptanmasý --Bitki besin maddeleri arasýndaki iliºkilerin belirlenmesidir. Yaprak örneklerinin alýnmasý her bitki türü için farklýdýr. Narda örnek alma zamaný meyve büyüme dönemi sonu ve olgunlaºma (20 Aðustos- 20 Eylül) dönemidir. Ýlkbahar dönemi meyvesiz sürgünlerin ortasýndaki yaprak çifti örnek alýnmalýdýr. Araziden alýnan örnekler temsil edici özellikte olmalýdýr. Araziden N veya M çizerek dolaºýp örnek alýnmalýdýr. Alýnan örnekler delikli naylon torbalara koyulmalý bilgi formlarý doldurularak en geç 4 saat içinde laboratuvara ulaºtýrýlmalýdýr. Bu olanak yoksa buz kutularýnda yada buzdolaplarýnýn sebzeliðinde saklanmalýdýr. Bilgi Formu: Analiz sonuçlarýnýn doðru deðerlendirilebilmesi ve en uygun gübreleme önerisinin yapýlabilmesi için bahçe hakkýndaki Bilgi formunun doðru ve eksiksiz doldurulmasý gereklidir. Bilgi formunda aºaðýdaki bilgiler bulunmalýdýr:

4 BÝLGÝ FORMU Bahçe sahibinin Adý ve Soyadý: Ýli : Ýlçesi: Köyü: Mevki: Örnek Alma Tarihi: Bitki Türü ve Çeºidi: Aðacýn yaºý: Bahçe Alaný: Sulama Sistemi: Gözle Görülebilir Beslenme Noksanlýklarý: Kullanýlan Gübreler: Kullanýlan Ýlaçlar GÜBRELEME: Nar için en uygun gübreleme toprak ve yaprak analiz sonuçlarýnýn deðerlendirilmesiyle yapýlabilir. Ancak analiz yaptýrýlmadýysa ve besin elementi noksanlýðý görülmüyorsa narda gübreleme aºaðýdaki gibi yapýlabilir. Organik Gübreleme: Organik gübreler, içinde en çok kullanýlan çiftlik gübresi (ahýr gübresi) dir. Çiftlik gübresi hem bitki besini içerir, hem de toprak ýslah edici özelliði vardýr.hayvanlarýn katý, sývý dýºkýlarý ile yataklýk materyalinden oluºtuðu için bileºimi sabit deðildir. Ancak ortalama olarak % su, % organik madde, % 5-10 inorganik madde ( % N, % P2O5 ve % K2O) içerir. Bunlarýn yanýnda küçümsenmeyecek miktarlarda Ca, Mg, S gibi besin maddelerini de içerir. Yeterli miktarda çiftlik gübresi uygulandýðý zaman bitki için gerekli mikro element miktarý da saðlanmýº olur. Ayrýca da çiftlik gübresi topraða humus saðlar, topraðýn su tutma kapasitesini arttýrýr, erozyona uðramasýný engeller. Topraðý tavda tutar, havalanmasýný saðlar, ýsýsýný arttýrýr. Toprak reaksiyonunu düzenler, katyon deðiºim kapasitesini ve biyolojik aktiviteyi arttýrýr. Nar için çiftlik gübresi çok önemlidir. Bazý kaynaklarda ; çiftlik gübresinin narýn verim ve kalitesine, kimyasal gübrelere oranla daha etkili olduðundan söz edilmektedir. Ýlk yýl için

5 aðaç baºýna 5-10 kg çiftlik gübresi verilmeli ve bu miktar her yýl için ayný miktar arttýrýlmalýdýr. Olgun bir nar aðacýna ise yýlda kg çiftlik gübresi verilmelidir.uygulama zamaný Kasým-Aralýk aylarýdýr. Toprak yüzeyine serilen gübre topraða iyice karýºtýrýlmalýdýr. Narýn beslenmesinde yeºil gübreleme de etkili olmaktadýr. Yeºil gübreleme için dekara 8kg fið ve 3 kg arpa karýºýmý Ekim- Kasým aylarýnda ekilmeli ve fiðin %25 oranýnda çiçeklerinin açtýðý dönemde topraða karýºtýrýlmalýdýr. Yeºil gübreleme topraðýn organik madde düzeyini arttýrmaktadýr. Baklagil bitkileri kullanýldýðý zaman, bu bitkiler kökleri vasýtasýyla havanýn serbest azotunu baðlamakta ve topraða önemli oranda azot kazandýrmaktadýr. Azotlu Gübreleme Narýn organik gübrelerden sonra en çok ihtiyaç duyduðu besin elementi azottur. Yapýlan tüm çalýºmalarda azotun narýn verimini arttýrdýðý belirlenmiºtir. Ayrýca azot narda usare miktarýný, dane verimini ve titre edilebilir asit miktarýný arttýrmaktadýr. Azot sürgün faaliyetini ve obur dal geliºimini arttýrmaktadýr. Ancak fazla ve geç uygulandýðý zaman meyve rengini ve olgunluðunu geciktirmekte ve meyvede çatlamalara neden olabilmektedir. Yöremiz topraklarý kireç miktarý yüksek, alkali veya hafif alkali karakterli olduklarý için azotlu gübre olarak Amonyum Sülfat (% 21 N ) önerilmektedir.aðaç yaºýna göre verilecek gübre miktarlarý Çizelge 1 de görülmektedir. Ýlk yýl için 50 gr. N (250 gr. Amonyum Sülfat % 21 N) verilmelidir. Her yýl için bu miktar arttýrýlmalý ve olgun bir nar aðacýna (8-10 yaº ve üstü) 400 g N (2 kg Amonyum Sülfat % 21 N ) uygulanmalýdýr. Azotlu gübrelerin yarýsý ºubat sonu, ¼ ü Haziran baºý ve kalan ¼ ü de temmuz sonunda verilmelidir. Uygulama serpme ºeklinde yapýlýr. Aðaç gövdesine 50 cm. yaklaºmayacak ºekilde aðaç taç izdüºümüne serpme ºeklinde toprak yüzeyine uygulanýr. Ýlkbahar ve yaz mevsiminde yapýlacak gübrelemeden sonra sulama yapýlmalýdýr. Çizelge-1. Aðaç yaºýna göre Nar için önerilen Azotlu gübre miktarlarý(gr/aðaç) Aðaç Yaºý N (g/aðaç) Amonyum Sülfat (%21N) (g/aðaç)

6 Fosforlu ve Potasyumlu Gübreleme Nar, çok güçlü bir kök sistemine sahip olduðu için toprakta bulunan az miktarlardaki besin maddelerinden yeterince faydalanabilmektedir. Bu yüzden fosfor ve potasyumun narýn verim ve kalitesine etkisi üzerine yapýlan çalýºmalarda çok farklý sonuçlar alýnmýºtýr. Fosforlu ve potasyumlu gübrelerin narýn verimini arttýrdýðýný gösteren çalýºmalar yanýnda, etkilemediðini bildiren kaynaklarda vardýr. Fosfor narýn meyve aðýrlýðýný, dane verimini, usare verimini, ºeker miktarýný ve kabuk yüzdesini arttýrmýºtýr. Potasyumun narýn meyve kalitesine etkisi incelendiðinde ise usare verimini, suda çözünebilir kuru madde miktarýný ve dane verimini arttýrdýðýný bildiren çalýºmalar vardýr. Nar için uygulanacak fosfor miktarlarý Çizelge-2 de gösterilmiºtir. Bir yaºýndaki aðaca yýllýk 25 g P2O5 (50 g Triple Süper Fosfat % P2O5) uygulanmalýdýr. Bu deðer her yýl için ayný miktar arttýrýlýp, olgun bir nar aðacý için (8 yaº ve üstü ) 200 g P2O5 (450 g Triple Süper Fosfat % P2O5) uygulanmalýdýr. Çizelge-2. Aðaç yaºýna göre Nar için önerilen potasyumlu gübre miktarlarý(g/aðaç) Aðaç Yaºý P2O5 (g/aðaç) Triple Süper Fosfat (%43-45P2O5) (g/aðaç) Nar için önerilen potasyumlu gübre miktarlarý Çizelge-3 te verilmiºtir. Bir yaºýndaki aðaca yýllýk 25 g K2O (50 gr. Potasyum Sülfat % 50 K2O ) uygulanmalýdýr. Bu deðerler her yýl için ayný miktar arttýrýlmalý ve olgun bir nar aðacýna (8 yaº ve üstü ) 200 g K2O (400 gr. Potasyum Sülfat % 50 K2O ) verilmelidir. Çizelge-3. Aðaç yaºýna göre Nar için önerilen potasyumlu gübre miktarlarý(gr/aðaç) K2O (g/aðaç) Potasyum Sülfat Aðaç Yaºý (% 50 K2O) (g/aðaç)

7 Fosforlu ve Potasyumlu gübrelerin verilme zamaný Kasým Aralýk aylarýdýr. Aðacýn taç izdüºümü hizasýnda açýlacak cm. geniºliðinde ve derinliðinde açýlacak çukura gübre uygulanýr ve üzeri toprakla örtülür. Diðer bir yöntemde yine taç izdüºümü hizasýnda açýlacak 7-8 adet cm. derinliðindeki çukura gübrenin verilip üzerinin toprakla örtülmesidir. KAYNAKLAR: AYERS,R.S. ve WESTCOT D.W., Water Quality for Agriculture. FAO Irrig. and Drain.Paper, 29. Rome. ONUR, C Nar Özel Sayýsý. DERÝM.5(4). ÖZKAN C.F., Narýn Gübrelenmesi. Seminer Notlarý. TYUAP Ege Marmara Dilimi Bahçe Bitkileri ABAV Toplantýsý. Narenciye Araºtýrma Enstitüsü ANTALYA. ÖZKAN, C. F., ARI N., POLAT T., TÝBET H., ARPACIOÐLU A., Antalya Bölgesinde Yetiºtirilen Hicaznarý Yapraklarýndaki Bazý Bitki Besin Maddelerinin Mevsimsel Deðiºiminin Ýncelenmesi Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. ANKARA. ÖZKAN, C. F., ARI N., POLAT T., TÝBET H., ARPACIOÐLU A., Deðiºik Dozlarda Uygulanan N, P, ve K lu Gübrelerin Narýn Verim ve Kalitesine Etkisi Üzerinde Araºtýrmalar Narenciye ve Seracýlýk Araºtýrma Enstitüsü,ANTALYA,1995. PATIL,P.K.and PATIL,V.K.,1982. Effect Of Soil ESP On The Growth And Chemical Composition Of Pomegranate. Prog. Hort. 4(1) 1-5. SÝNGH, I. And PATIL,V.K., Nutrition in Pomegranate. A Review. J. Mah. Agric. Univ. 14 (1)