ÖĞRETĐMDE PLANLAMA VE DEĞERLEND ERLENDĐRMERME DERS SORUMLUSU: PROF.DR.ĐNC NCĐ MORGĐL HAZIRLAYAN: PINAR ECE

Transkript

1 ÖĞRETĐMDE PLANLAMA VE DEĞERLEND ERLENDĐRMERME DERS SORUMLUSU: PROF.DR.ĐNC NCĐ MORGĐL HAZIRLAYAN: PINAR ECE

2 MUMUM NEDEN BU KADAR ÇABUK ERĐDĐ?

3 KĐMYA KONUSU ĐLE ĐLĐŞKĐ Mum, parafin, donyağı ya da bunlar benzeri, yavaş yanan bir maddenin, genellikle kınnaptan yapılan bir fitilin üzerine döküldükten sonra katıla laştırılması yöntemiyle hazırlanan, genellikle silindir biçimindeki imindeki ışık kaynağı ğıdır. Bir başka deyişle,y le,yüksek moleküll llü lipit asitlerinin,yüksek moleküll llü doymuş mono alkoller ile yaptıklar kları esterlerdir.yapılar larında yağ asidi olarak serotin asit (CH 3 -(CH 2 ) 24 - COOH) ve alkol olarak 16 C li C setil,18 C li C oktan oktandesil veya 20 C li C seril alkol bulunur. Parafinin kimyasal formülü Katı haldeki Parafin Molekül ağırlığı: g/mol Erime noktası:70-80 C

4 KONU: KĐMYASAL BAĞLAR Kimyasal Bağlar Ve TürleriT Đyonik Bağ Kovalent Bağ Đkinci Sıra S Elementlerin Bağ Yapma Özellikleri Hibritleşme Đkili Ve Üçlü Bağlar Đkinci Sıra S Elementlerin Oluşturdu turduğu u Bileşikler ikler Katı Ve SıvıS Bağlar Van Der Waals Bağlar ları Dipol-dipol Etkileşimleri imleri Hidrojen Bağı Katılarda AğA Örgüsü Metalik Bağ DERS SAATĐ: : 16 SAAT

5 GÜNLÜK K YAŞAM AM OLAYI Elektrikler kesildiğinde inde en çok ihtiyaç duyduğumuz umuz şey nedir diye sorsalar,herhalde hepimiz mum cevabını veririz.peki nasıl l oluyor da başlang langıçta katı şekildeki mum,kısa bir süre s sonra kolayca eriyip sıvıs hale geçiyor?

6

7 Mumun üzerinde genellikle kınnaptan oluşan ince bir sicim,yani yanmayı sağlayan kısım m bulunur. Fitili yaktığı ığımızda,mum alevin ısısıyla erir ve sıvıs hale geçer.bunu er.bunu sonucunda mumun alt kısmk smında erimiş haldeki formunu gözlemleriz.

8 Parafin,kovalent bağlı olup,bir petrol türevidir.mum,yapımında kullanılır.

9 Mumun içerisinde i bulunan parafinin yapısındaki C-C C C bağlar ları,birbirine ortaklaşı şım m bağlı olarak bağlanm lanmışlardır;yani r;yani C lar arasında kovalent bağ vardır.ortakla r.ortaklaşım m bağlı bileşiklerin iklerin molekülleri lleri arasındaki bağlar zayıft ftır.ortama ısı verildiğinde inde bu bağlar zayıf f olduğu u için i in kolaylıkla kla açılır r ve madde faz değiştirir.mum da kovalent bağlı bir bileşik ik olduğu için,fitil in,fitil yakıld ldığında ısı ile birlikte kolayca eri r.bu sebeple mum örneğinden faydalanarak kovalent bağ konusu öğrencilere anlatılabilir. labilir.

10 HEDEF VE KAZANIMLAR HEDEF 1: Bağ oluşumunu umunu ve çeşitlerini kavrayabilme. KAZANIMLAR: Bağ oluşumunu umunu açıklar. a Bağ çeşitlerini örneklerle açıklar. a Moleküller ller arası bağlar ları örneklerle açıklar. a Bağı ğın özelliklerini açıklar. a

11 HEDEF 2: Periyodik Çizelgenin Đkinci Sıra S Elementlerinin Bağ Yapma GüçG üçlerini Kavrayabilme KAZANIMLAR: Đkinci sıra s elementlerinin her birinin değerlik erlik elektronlarını gösterir Hibritleşmeyi açıklar Atomlar arası ikili ve üçlü bağı ğın n yapısını örneklerle açıklar Đkinci sıra s elementlerinin bağ sayı ve çeşitlerini hibritleşme ile açıklara Đkinci sıra s elementlerinin oluşturduklar turdukları moleküllerinin llerinin şeklini ve polarlığı ığını örneklerle açıklara

12 HEDEF 3: Katı ve sıvıs maddelerdeki bağlar ları kavrayabilme KAZANIMLAR: Moleküller ller arası Van der Waals bağlar larını örneklerle açıklara Dipol-dipol etkileşimlerini imlerini açıklar a Hidrojen bağı ğını açıklar Đyonik bağı örneklerle açıklara Kovalent bağı ğın n oluşturdu turduğu u ağa örgüsünü açıklar Metal atomları arasındaki bağı açıklar

13 HEDEF 4:Kimyasal bağlarla ilgili bilgileri uygulayabilme KAZANIMLAR: Atom numarası verilen bir elementin yapacağı bağ sayısını tahmin eder Atom numarası verilen bir elementin yapacağı bağı ğın n türünüt belirtir. Molekül l formülü verilen bir bileşiğin in molekül biçimini imini belirtir. Molekül l formülü verilen bir bileşiğin, in, molekülünün polarlığı ığını-apolarlığını belirtir.

14 ÖN TEST 1) Aşağıdaki maddelerden hangisi saf maddedir? I.süt II. şeker III. toprak IV. demir a) I, III b) II, IV c) I, II d) II, III e)i,ii, III 2) Aynı tür atomlardan oluşan madde aşağıdakilerden hangisidir? a) Element b) bileşik c) karışım d) alaşım e) çözelti

15 3) I. Arı madde II. Karışım III. Çözelti Yukarıda verilenlerden hangileri bir cins atom veya molekülden (birinden )oluşmuştur? a) yalnız I b) yalnız II c) yalnız III d) II ve III e) I,II ve III 4) Atomun yapısı ile ilgili olarak : I. proton ve nötronlar atomun çekirdeğindedir. II. atomun kütle numarası proton sayısı ile nötron sayısının toplamına eşittir. III. atom numarası, proton, nötron ve elektron sayılarının toplamına eşittir. Đfadelerinden hangileri doğrudu rudur? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) I ve II e) II ve III

16 5) Çekirdek yükü 21 olan X elementinin +3 yüklü iyonunun elektron dizilişini yazınız.. 6) Aşağıdakilerden hangisini yanlıştır? I 7N in 2p orbitalleri yarı doludur. II 24 Cr nin 3d orbitalleri yarı doludur. III 34 Se nin 4p orbitalleri yarı doludur. a) yalnız I b) yalnız II c) yalnız III d) I ve II e) I ve III

17 Elektronegatiftik: Elektronegatifliği elektronları kendine çekebilme gücüg ya da isteği olarak düşünsek yanlış olmaz. Elektronegatifliğe e etki eden üç faktörden söz s z edebiliriz: 1) Çekirdekteki proton sayısı: : Proton sayısı (pozitif yük) y ne kadar fazla olursa, çekirdeğin in elektronları (negatif yük) y çekebilme gücüg artacaktır. r. 2) Elektronların çekirdeğe e olan uzaklığı ığı: Çekirdeğin in en dışd seviyedeki elektronlara olan uzaklığı arttıkça, a, onlara olan çekim etkisi azalır. 3) Perdeleme etkisi olarak bilinen durum: Çekirdeğin in çevresi bildiğiniz iniz gibi elektron kabukları ile çevrilidir. Elementlerin elektron dağı ğılımı hatırlay rlayın n 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 Burada s, p, d, f elektron kabuklarının önüne ne gelen numaraları bir çeşit halka gibi düşünebiliriz. d Baş kuvantum sayısı denilen bu sayılar ların n büyümesi, b çekirdeğin in etrafını saran elektron halkalarının çoğalması anlamına na gelir. Her bir halka oluşumunda umunda çekirdeğin in en dışd kabuktaki elektronlara olan uzaklığı artar. Đç halkalarda bulunan elektronlar perdeleme etkisi yapar. Böylece B çekirdekteki protonun, en dışd kabuktaki elektronlara olan etkisi perdelenir.

18 Periyodik tabloda aynı periyotta, soldan sağa a gidildikçe elementlerin baş kuvantum sayısı değişmeyecektir. Yani eğer e er ikinci periyotta ilerliyorsak, elektron dağı ğılımı 2s 1 ile biten lityum atomundan başlay layıp, elektron dağı ğılımı 2p 6 ile biten neon atomuna kadar geleceğiz demektir. Bu demek oluyor ki, aynı periyotta soldan sağa a giderken yeni bir elektron halkası eklenmeyecek. O zaman üçünc ncü maddeyi dikkate almamıza gerek yok çünk nkü önemli bir etkisi olmayacak. Soldan sağa gidildikçe e aynı halka üzerine 1 elektron eklenirken, çekirdeğe e de 1 proton eklenecektir. Kolayca tahmin edebileceğiniz iniz gibi çekirdeğe eklenen 1 protonun, atomun elektronları çekme kuvvetini arttırmas rması; halkaya eklenen 1 elektronun çekim kuvvetini azaltmasından daha büyük k olur. Böylece B aynı periyotta soldan sağa a gidildikçe elektronegatiflik artar.

19 Gruptan aşağıya a doğru inildikçe e baş kuvantum sayısı artacaktır. r. Başka bir deyişle aynı grupta aşağıa inildikçe çekirdeğin in etrafına bir elektron halkası daha eklenecektir. Bu durumda belirleyici faktör perdeleme etkisi olacaktır. Örneğin 9 protona sahip flor atomunun çekirdeğinin inin çevresi sadece 2 halka ile çevrilidir (1s 2 2s 2 2p 5 ). DışD kabuktaki 7 elektrona, içi kısımda perdeleme yapan 1s2halkas halkasına ait 2 elektron vardır. r. Ancak bir alt gruba indiğimizde imizde 17 protona sahip klor atomu 3 halka ile çevrilidir (1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5 ). Dış kabuktaki 7 elektrona perdeleme yapan 2 içi halka ve bu halkalar üzerinde 10 elektron bulunur. Böylece B aynı gurupta aşağı doğru inildikçe e elektron ilgisi (elektronegatiflik) azalır.

20

21 Sizce çevremizde gördg rdüğümüz cisimleri birbirinden farklı kılan şey nedir? Renklerini, biçimlerini, imlerini, kokularını tatlarını birbirinden farklıla laştıran nedir?

22 Đki Tür T r Kimyasal Engel Eski çağlarda bile atomların n varlığı ığından kuşku duymayan pek çok bilim adamı bulunuyordu. Peki, bu atomlar madde içinde inde birbirine nasıl l bağlan lanırlar? Bu konuda felsefi düşünce d ya sessiz kalıyor ya da düşd denizinde batıp çıkıyordu. Örneğin, ünlü Fransız z doğa a bilimcisi Descartes bazı atomların n izdüşümlerinin çengele, bazılar larının n da ilmeğe benzerliğine ine inanıyordu. Bir atomun çengelinin, diğerinin ilmeğine ine takılmas lmasıyla iki atomun birleşti tiğini ini savunuyordu. Đnsanlar atom yapısı hakkında çok az şey ya da hiçbir şey bilmedikleri sürece, s atomlar arası bağlanma yani kimyasal bağlar konusunda tüm t m düşünceleri d temelsiz kalıyordu. Elektron, bilim adamlarının n gerçeği i bulmasına yardım m etti. Ancak bu bir kerede olmadı.. Elektron 1895 te bulundu, oysa kimyasal bağlanman lanmanın n incelenmesinde kullanılmas lması için in ilk girişimler imler yirmi yıl y l sonra,

23 elektronların n atom çekirdeği i etrafında düzenlenid zenlenişi i açıkla klık kazandıktan ktan sonra yapıld ldı. Bir atomun elektronlarının n tümüt kimyasal bağlara katılmaz, yalnızca en dışd ya da en fazla en dışd ve dışd ıştan ikinci kabuğunda unda yer alanlar katılabilir. Bir sodyum atomunun bir flor atomuyla karşı şılaştığını var sayalım. Đlkinin dışd kabuğunda unda bir, ikincisinin yedi elektronu vardır. r. bu karşı şılaşma hızla, h kararlı bir sodyum florür molekülünün oluşmas masıyla sonuçlan lanır. Ama nasıl l? Elektronların n yeniden düzenlenmesiyle. Sodyum atomu dışd ıştaki elektronunu kolayca verir. Böyle B yapmakla artı yüklü bir iyon haline gelir ve ikinci dışd elektron kabuğu u açığa ığa çıkar. Bu kabuk sekiz elektron içerir i ve sekizli düzenin bulunması çok güçg üçtür. Öte yandan, flor atomu dışd kabuğuna una kolaylıkla kla bir elektron alabilir; böylece b o da sekiz elektron sahibi olur. Ardından da eksi yüklü flor iyonu ortaya çıkar.

24 Artı eksiyi çeker. Elektriksel kuvvetler zıt z t yükly klü sodyum ve flor iyonlarını güçlü bir şekilde bir arada tutar. Aralarında kimyasal bir bağ oluşur. ur. Bu bağ temel kimyasal bağ türlerinden biri olan iyonik bağdır. Đkincisi de şöyledir: Sözgelimi, flor molekülü F2 gibi bir bileşik ik nasıl l oluşabilir? Flor atomları dış kabuklarından elektron veremezler. Bu durumda farklı yüklü iyonlar oluşamaz. Flor atomları arasında kimyasal bağlanma elektron çifti yardımıyla yla kurulur. Atomların n her biri ortak kullanım m için i in bir elektronu öne sürer. s Sonuçta, her iki atomun dışd kabuğunda unda sekiz elektron bulunur. Bunların n altısı kendilerinindir, ikisi de ortak kullandıklar kları elektronlardır. r. Böyle B bir bağa a kovalent adı verilir. Bildiğimiz imiz kimyasal bileşiklerin iklerin çoğu u birinci ya da ikinci türden kimyasal bağlar yoluyla oluşur. ur. 107 Kimya Öyküsü L.Vlasov Vlasov,, D.Trifonov TÜBĐTAK TAK tan alınm nmıştır.

25 KĐMYASAL BAĞLAR Kimyasal bağ,, moleküllerde llerde atomları bir arada tutan kuvvettir. Bir bağı ğın n oluşabilmesi için i in atomlar tek başı şına bulundukları zamankinden daha kararlı (az enerjiye sahip) olmalıdırlar. Genelleme yapmak gerekirse bağlar oluşurken urken dışd ışarıya enerji verirler. Atomlar bağ yaparken, elektron dizilişlerini lerini soy gazlara benzetmeye çalışırlar. Bir atomun yapabileceği i bağ sayısı,, sahip olduğu u veya az enerji ile sahip olabileceği yarı dolu orbital sayısına eşittir. e

26 ĐYONĐK K BAĞLAR Đyonik bağlar, metaller ile ametaller arasında metallerin elektron vermesi ametallerin elektron almasıyla oluşan bağlanmad lanmadır. Metaller elektron vererek (+) değerlik, erlik, ametaller elektron alarak ( )( ) değerlik erlik alırlar. Bu şekilde oluşan (+) ve ( )( ) yükler y birbirini büyük b k bir kuvvetle çekerler. Bu çekim iyonik bağı ğın oluşumuna umuna sebep olur. Onun için i in iyonik bağlı bileşikleri ikleri ayrış ıştırmak zordur. Elektron aktarımıyla oluşan bileşiklerde, iklerde, kaybedilen ve kazanılan elektron sayılar ları eşit olmalıdır. Đyonik katılar belirli bir kristal yapı oluştururlar. Đyonik bağlı bileşikler ikler oda sıcakls caklığında katı halde bulunurlar. Đyonik bileşikler ikler katı halde elektriği i iletmez. SıvıS halde ve çözeltileri elektriği i iletir. NaCl, MgS,, MgF2,BaCl2 bileşikleri ikleri iyonik bağlı bileşiklere iklere örnek olarak verilebilir.

27

28 KOVALENT BAĞLAR Hidrojenin ametallerle ya da ametallerin kendi aralarında elektronlarını ortaklaşa a kullanarak oluşturulan bağa kovalent bağ denir. Apolar Kovalet Bağ Kutupsuz bağ,, yani (+), (-)) kutbu yoktur.đki ki hidrojen atomu elektronları ortaklaşa kullanarak bağ oluştururlar tururlar.. Aynı cins atomlar arasındaki bağ apolar kovalent bağdır.

29 Polar Kovalent Bağlar Farklı ametaller arasında oluşan bağa polar kovalent (kutuplu) bağ diyoruz. Elektronlar iki atom arasında eşit olarak paylaşı şılmadığından kutuplaşma oluşur ur ve buna polar kovalent bağ denir. Bu polarlığı H2O molekülü ile açıklamaya a çalışalım:

30 Hidrojen ve oksijen elektron ortaklığı ile bileşik ik oluşturmu turmuş durumdadır. r. Oksijenin elektron alması yani elektronu kendisine çekme gücüg hidrojenden daha fazla olduğundan undan elektron kısmen k de olsa oksijen tarafındad ndadır. Dolayısıyl yla oksijen kısmen (-),( hidrojen ise kısmen k (+) yüklenmiş olur. Bu olaya kutuplaşma, bu tür r bağa polar kovalent bağ denir.

31 Elektron-Nokta Yapısı(Lewis Yapısı) Değerlik erlik elektronlarının,elementin n,elementin simgesi çevresinde noktalarla gösterilmesiyle g elektron-nokta nokta formülü ya da elektron-nokta nokta yapısı oluşur. ur. Lewis kuramı,, kovalent moleküllerdeki llerdeki atomların n her birinin asal gaz yapısına ulaşaca acağını vurgulamaktadır.

32 BĐR R ATOMUN YAPABĐLECE LECEĞĐ BAĞ SAYISI Bir atomun yapabileceği i bağ sayısı; ; onun o sahip olduğu veya çok az enerji ile sahip olabileceği i yarı dolu orbital sayısıkadard kadardır. Bir alt yörüngeden y bir üst yörüngeye y elektron uyarılarak yarı dolu orbital oluşturma çok enerji istediğinden inden bağ yapmaya elverişli li olamaz.

33 1 bağ yapabilir. Orbital tam dolu olduğundan bağ yapamaz. Bir tane yarı dolu orbitali vardır. 1 bağ yapabilir. 2 bağ yapması gerekir. Ancak C'nun 4 bağ yaptığı biliniyor..

34 O halde uyarılmış durumda; 4 tane yarı dolu orbital olur. Dolayısıyla 4 bağ yapabilir Üç bağ yapabilir. Boş orbital olmadığından uyarma yapılamaz. 2 bağ yapabilir. Boş orbital olmadığından uyarma yapılamaz. 1 bağ yapabilir. Boş orbital olmadığından uyarma yapılamaz Yarı dolu orbital olmadığından bileşik yapamaz.

35 HĐBRĐTLEŞME Kovalent bağlar, orbitallerin örtüşmesi sonucunda gerçekle ekleşirler. Orbitallerinde örtüşebilmesi için, in, örtüşmeye katılan orbitallerin birer elektron içermesi gerekmektedir.her atom çiftleşmemiş elektron sayısı kadar bağ yapabilir. Đki veya daha fazla atom orbitallerini,, birbirleri ile hibritleşmeye uygun simetriye getirirler. Böylelikle B oluşan yeni orbitallere hibrit orbitalleri denir. Hibiritleşmenin gerçekle ekleşebilmesi ebilmesi için in orbitallerin enerjileri birbirine yakın n olmalıdır.

36 σ (Sigma bağı ğı) π (pi Bağı)

37 molekülünde 5 tane sigma 1 tane pi bağı vardır. H C C H molekülünde 3 tane sigma, 2 tane pi bağıvardır. molekülünde 11 tane δ, 1 tane π bağı vardır.

38 sp Hibritleşmesi BeF 2 örneği verilerek sp hibritleşmesi açıklanabilir. Öncelikle atomların elektron dizilimleri yazılır. 4 Be 1s2 2s 2 9 F 1s2 2s 2 2p 5 Be nin 2 tane bağ yapabilmesi için 2 tane yarı dolu orbitalinin olması gerekiyor. Bu nedenle 2s 2 deki 2 elektronundan birini bir sonraki kabuğa uyarır. Aşağıdaki gibi bağ yapmaya hazır 2 tane yarı dolu orbital oluşturur.

39 2 tane F atomunun 2pz deki elektronları bu orbitallere yerleşerek erek sp hibritleşmesi gerçekle ekleştirirler. BeCl 2 bağ açıları 180 olan doğrusal sp hibriti yapar.

40

41 sp 2 Hibritleşmesi BH 3 örneği i verilerek sp 2 hibritleşmesi Öncelikle atomların n elektron dizilimleri yazılır açıklanabilir. 5 B 1s2 2s 2 2p 1 1 H 1s1 B nin 3 tane bağ yapabilmesi için i in 3 tane yarı dolu orbitalinin olması gerekiyor. Bu nedenle 2s 2 deki 2 elektronundan birini bir sonraki kabuğa a uyarır. r. AşağıA ğıdaki gibi bağ yapmaya hazır r 3 tane yarı dolu orbital oluşturur.

42 3 tane H atomunun da 1s 1 deki elektronları bu orbitallere yerleşerek erek sp 2 hibritleşmesini gerçekle ekleştirirler. BH 3 molekülü bağ açıları 120 olan üçgen düzlem d yapıya sahip sp 2 hibritini oluştururlar.

43

44 sp 3 Hibritleşmesi H atomunu elektron dağı ğılımı 1 H 1s1 Karbon atomunun elektron dağı ğılımı C 1s 2 2s 2 2p 2 şeklindedir. Bu durumda karbon atomunun bağ yapabilecek 2 tane eşleşmemiş elektronu gözüküyor. g Fakat 4 hidrojen atomu ile bağ yapması bekleniyor. Bu durumda 2s 2 deki iki elektrondan biri 2p z orbitaline uyarılır. r. Böylece B karbon atomunu 4 tane bağ yapabilecek yarı dolu orbitali oluşur. ur.

45 Böylelikle hidrojen atomu 4 tane yarı dolu orbitale birer elektronunu vererek bağlanma yapar. C bir tane s ve 3 tane p orbitalini kullanarak bağ açıları olan tetrahedral sp 3 hibritleşmesini gerçekle ekleştirdi.

46 Bu örnekle karbon atomunun her zaman 4 bağ yaptığı ığını gördük. Diğer bir gösterig steriş şekliyle C değerlik erlik bağ elektron sayısı 4 tür t r (2s 2 2p 2 ) Buradaki 4 tane elektron C atomu üzerine tek tek yerleştirilir. H atomunun değerlik erlik elektron sayısı 1 (1s 1 ) olduğundan undan ve 4 tane H atomu bulunduğu u için i in her bir H atomunun elektronu C atomunun elektronu ile eşlee leşir.

47 Ortaklanmamış elektronlarda sigma bağı gibi düşünülür. d Buna da örnek olarak NH 3 (amonyak) verebiliriz. 7 N 1s 2 2s 2 2p 3 Normalde N (azot) H (hidrojen) ile 3 bağ yapıyor yor gibi gözüküyor ama eğer e er lewis yapısını çizecek olursak, 7N N 1s 2 2s 2 2p 3 N un 3 tane bağ yapabilecek elektronu bulunmaktadır. Buda H atomunun 1s 1 orbitalindeki bir elektron ile 3 tane bağ yapabileceğini ini gösteriyor. g

48

49

50 MOLEKÜLLER LLER ARASI ETKĐLE LEŞĐM Dipol-Dipol Etkileşimi Bu etkileşimde imde polar iki molekülün n zıt z t kutupları birbirini çekerler. Ortamdaki moleküllerin llerin polarlığı ığının artması dipol- dipol etkileşimin imin kuvvetinin artmasına neden olur. Đyon-dipol etkileşiminden iminden daha kuvvetli bir etkileşimdir. imdir. Polar moleküllerden llerden oluşan sıvılars ların n birbiri içerisinde i çözünmesi dipol-dipol etkileşim im ile açıklanabilir. a Etanol ve suyun her oranda karış ışabilmesi bu olaya örnektir.

51 Moleküllerin llerin bu ek düzenlilid zenliliği i maddenin beklenenden daha yüksek y sıcakls caklıklarda klarda sıvıs ve katı halde kalmasına neden olur. Dipollerin birbirinden uzaklığı ve dipol momentlerinin büyüklüğü dipol-dipol etkileşiminin iminin enerjisini etkiler. Bu etkileşim im sıcakls caklıktan ktan da etkilenir.

52 METALĐK K BAĞ Metaller son yörüngelerindeki y elektronları verme eğilimi e içindedirler. indedirler. Bu nedenle metal atomları kendi aralarında metalik bağ denilen bir bağ oluştururlar. Bu bağ içinde inde elektronlar, serbest halde dolaşabilir. abilir. Bir çeşit elektron denizi olarak düşünülebilir. d Elektronların n fazla olduğu u yerler negatif potansiyele, eksikliğinin inin bulunduğu u yerler ise pozitif potansiyele sahiptir. Periyodik cetvelde;. Bir grupta yukarıdan aşağıa ğıya doğru atom çapı büyüdükçe genel olarak metal bağı zayıflar, dolayısıyla yla erime noktası azalır.. Bir sırada s soldan sağa a doğru atom çapı küçülüp, değerlik erlik elektron sayısı arttıkça a metal bağı kuvvetlenir, erime noktası artar.

53 Kovalent bağ ve örgüsü Bazı katılarda katıyı oluşturan tüm t m atomlar kovalent bağ ile birbirine bağlanarak kovalent kristalleri( ağa örgülü katılar ları) ) oluşturur. Bunun tipik örnekleri 4A grubu elementlerinde görünür.karbon r.karbon 4 kovalent bağ yapabilir. Elmas ve grafit, karbonun iki önemli ağa örgülü katısıdır.

54 ELMAS Her karbon atomu,bir düzgün n dörtyd rtyüzlünün köşelerinde yer alır sp 3 hibritleşmesi görülürg Çok sayıda karbon atomunun zincirleme bağlan lanışından doğan dev bir molekül l vardır. r. En sert doğal maddedir Erime noktası çok yüksektir(3600 C 0 ) Elektrik akımını iletmez. GRAFĐT Düzlemlerin arasındaki bağlar Van der Waals bağlar larıdır.bu r.bu bağlar ların n zayıf olması nedeniyle düzlemler d birbiri üzerinde kolayca kayarlar. Yumuşak olmasının n nedeni de Van der Waals bağlar larıdır. r. sp 2 hibritleşmesi görülür Elektrik akımını iletir.

55 Van der Waals Apolar moleküllerde llerde dipol dipol kuvvetlerinden söz edemeyiz.ancak London kuvveti ( 1930 da Fritz London isimli bilim adamı tarafından bulunmuştur tur.) apolar olan moleküllerdeki llerdeki atomların n kısak bir süre içinin hatta anlık olarak polarize olması ile oluşur.atom ur.atom çekirdeği i etrafında dönen d elektronlar bir anlık k ta olsa, çekirdeğin in belirli bir bölümünde daha fazla bulunur. Böylece atom kendi içinde i inde kısmen polarize olur. Bu atoma komşu olan atomun ise, bu durumdan dolayı kendi elektronlarının dağı ğılımı değişir ir ve o da polarize olur.bu durum zincirleme halinde bütün b n molekülü etkiler. Böylece atomlar arasındaki etkileşmeden doğan bir çekim kuvveti meydana gelir. Đşte moleküller ller arasında, atomların n elektronlarının anlık pozisyon değişimlerine imlerine bağlı olarak oluşan çekime London kuvveti diyoruz. London kuvveti, moleküler ler ağıa ğırlığı fazla olan moleküllerde llerde daha fazla hissedilir. Çünk nkü bu moleküller ller daha fazla elektrona sahiptir. Fazla elektron da, olası pozisyon değişiklikleri iklikleri ihtimalini artırır. r.

56 HĐDROJEN BAĞI Hidrojen atomu, elektronları kuvvetli çeken N, O ve F atomları ile kimyasal bağ oluşturdu turduğunda, unda, elektronunu büyük b ölçüde yitirir ve diğer polar moleküllerdekine llerdekine göre g daha etkin bir artı yük k kazanır. Bu yük y k nedeniyle hidrojen komşu u moleküllerin llerin eksi ucuyla moleküller ller arası bir bağ oluşur. ur. Bu bağa a hidrojen bağı denir. Hidrojen bağı ğı,, diğer polar moleküllerdeki llerdeki dipol dipol etkileşiminden iminden farklı ve güçg üçlüdür. Hidrojen bağlar larını koparmak için i in gereken enerji, 5 ile 10 kkal/mol dolaylarındad ndadır. Hidrojen bağlar ları kovalent bağlara göre g çok zayıft ftır. Bu nedenle su ısıtılınca öncelikle hidrojen bağlar ları kopar, gaz haline gelir. H2 H ile O2 O ye ayrış ışmaz. Hidrojen bağlar ları,, polar etkileşiminden iminden çok daha güçg üçlüdür. Moleküller ller arası yalnız Van der Walls kuvvetlerine sahip olduğundan undan kaynama noktası çok düşüktd ktür.

57 Suda Çözünme: Hidrojen bağı oluşturabilen iki farklı molekül birbirleriyle de hidrojen bağı oluştururlar. Bu durum hidrojen bağı oluşturabilen maddelerin suda iyi çözünmelerini sağlar. Hangi tür t r kuvvetle bağlan lanırsa bağlans lansın n oluşan katılara moleküll llü katı denir. Genelde moleküll llü katılar ların n erime noktaları,, katılara göre g daha düşüktür.

58 4A ve 6A grup elementlerinin oluşturduklar turdukları Hidrojenle bileşiklerin iklerin kaynama noktaları gösterilmektedir.4a ile yaptığı bileşiklerin iklerin moleküller ller arası çekim kuvvetlerinin yalnızca Van der Waals kuvvetleri olduğu u bileşikler ikler gibi davranır. r. Molekül büyüklüğü arttıkça a Van der Waals kuvvetlerinin yanında nda dipol-dipol kuvvetleride bulunur.

59

60 DEĞERLENDĐRME 11) Atomlar neden bağ yaparlar? 22) X, Y ve Z elementlerinin yaptıkları XZ, Z ve YZ ün gaz fazındaki moleküllerin bağları için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? XZ Z 2 YZ 3 aa) iyonik bağ kovalent bağ kovalent bağ bb) kovalent bağ iyonik bağ iyonik bağ cc) iyonik bağ iyonik bağ kovalent bağ dd) kovalent bağ kovalent bağ kovalent bağ ee) iyonik bağ iyonik bağ iyonik bağ

61 33) Aşağıdakilerden hangisi kovalent bağ değildir? aa) CsF b) H 2 O c) CCI 4 d) NH 3 e) PCI 3 44) 7 N ve 1 H arasında oluşan NH 3 deki molekül içi ve moleküller arası bağ aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir. Moleküller içi Moleküller arası a) iyonik bağ van der waals b) kovalent bağ hidrojen bağ c) kovalent bağ kovalent bağ d) iyonik bağ hidrojen bağ e) metalik bağ van der waals

62 55) NaCI, CO 2 ve H 2 O bileşikleri için moleküller arası bağların türü sağlamlık sırasına göre hangi şıkta doğru olarak verilmiştir. aa) NaCI: iyonik bağ b) NaCI: iyonik bağ CO 2 : van der waals H 2 O : hidrojen bağı H 2 O : hidrojen bağı CO 2 : van der waals cc) NaCI: metallik bağ d) CO 2 : kovalent bağ H2O : kovalent bağ H 2 O : kovalent bağ CO 2 : kovalent bağ NaCI: iyonik bağ e) H 2 O : hidrojen bağ NaCI: metallik bağ CO 2 : van der waals

63 BULMACA Yukardan aşağıa ğı: 1- Bir atomun elektronlarını çekme yeteneğinin bir ölçüsü 2-Periyodik cetvelin sağ tarafındaki elementler 3-Bileşikleri ikleri oluşturan atomları bir arada tutan kuvvetler 4-Negatif yükly klü tanecik 5-Aynı atomların n yaptığı bağ Soldan sağa 1-7 N hangi grupta 2-Periyodik cetvelin sol tarafında hangi elementler var 3-2Agrubunu diğer adı 4- CO 2 molekül şekli 5- Elmasın allotropu 6- En elektronegatif element 7- Melezleşmenin diğer adı 8- Berilyumun değerlili erliliği 9- Metaller ve ametaller arasındaki bağ 10-Suyun molekül şekli 11-Kovalent bağ çeşidi

64 Oyun Ne Metaller nerdedir? Ne tür t elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar? H2 Bor iyonunun değerlili erliliği +3 bileşikler ikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller ller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağlar ların sonucunda oluşur ur metaller Kovalent bağlar ların sonucunda oluşur ur Bu bir molekül Bağ yapmak

65 Ne Metaller nerdedir? Ne tür t elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar? H2 Bor iyonunun değerlili erliliği +3 bileşikler ikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller ller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağlar ların sonucunda oluşur ur metaller Kovalent bağlar ların sonucunda oluşur ur Bu bir molekül Bağ yapmak

66 KAYNAKLAR 010d6bc392b90_ek.pdf obitet.gazi.edu..gazi.edu.tr/sunular/20.ppt tr.wikipedia wikipedia.org/.org/wiki kimyaegitimi.com kimyaevi.com chemgapedia.de netchemie.de wsg.musin.de uni-bielefeld.de

67 HAZIRLAYAN :PINAR ECE TEŞEKKÜRLER..