DEMANS KAVRAMLARA GÜNCEL BAKIŞ

Transkript

1 DEMANS KAVRAMLARA GÜNCEL BAKIŞ Doç.. Dr. Nil Tekin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Narlıdere Huzurevi Yaşlı Bakım m ve Rehabilitasyon Merkezi III, Alzheimer Eğitim E Kampı,, 31 Ekim-3 3 Kasım m 2013, Mersin

2 Sunum İçeriği Yaşlanan TürkiyeT Nedir bu yaşlılık? Normal anormal Yaşlılık k ve Demans Kavramlar Üzerine Unutsalar da Artık k Unutulmayacaklar

3 Yaşlanan Dünya Dünya nüfusu giderek yaşlanmaktadır. Avrupa ülkelerinde 65 yaş ve üzeri nüfus %15,4 iken, 1990 ile 2025 yılları içinde yaşlı nüfusun %62 lik artış göstereceği*,** ABD de gelecek otuz yıl içinde yaşlı nüfusun iki katına çıkacağı, elli yılda 75 yaş ve üzerindekilerin toplumun %30 unu oluşturacağı öngörülmektedir **. *Smith T. European health chalenges. BMJ 1991; 303; **Akgün S, Bakar C, Budakoğlu Iİ. Dünyada ve Türkiye de yaşlı nüfus eğilimi, sorunları ve iyileştirme önerileri. Türk Geriatri Dergisi 2004; 7(2):

4 DÜNYA YAŞLANIYOR 65 + yaş nüfusu yaş nüfusu 2025

5 Yaşlanan TürkiyeT Türkiye İstatistik Kurumunun son verilerine göre 65 yaş üstü nüfusun % 7,5 i i geçti tiği görülmektedir*. Yaşlı nüfusun giderek artması,, yaşlılara lara yönelik sağlık k ve sosyal hizmet sunum talebini de arttırmaktad rmaktadır. r. * senv.

6 Yaşlanan TürkiyeT Türkiye genç ülke değil Türkiye erişkin toplum özelliklerini gösteriyor, g hızla h yaşlı toplum seviyelerini zorluyor

7 Yaşlanan TürkiyeT Batıdan doğuya yaşlanma Kentsel ve kırsal k bölgelerde b yaşlanma Toplumda yaşayan ayan yaşlılar ların n yaşam amı Kurumlarda yaşlanma, bakımevinde yaşam am

8 Yaşlılık Dünya Sağlık Örgütü dikkat çekmek için i in 1999 yılını y Uluslararası Yaşlılar lar Yılı Y olarak ilan etti. DSÖ yaşlılığı ığı Yaşamsal amsal fonksiyonların n sürekli s azalması, tüm m organizmanın n verimliliğinde inde görülen g azalma, çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması olarak tanımlad mladı.

9 Yaşlılık Yaşlılık k bir ayrıcal calık, sosyal bir başar arı ve bir meydan okumadır. Yaşlanma anne karnından ndan başlayarak yaşam amın sonlanmasına na kadar devam eden bir süres reçtir.

10 Yaşlı Sağlığı ve Hizmet Sunumu Yaşlanan nüfusun n gereksinimleri değişmekte, yaşlı hastanın n izlemi diğer yaş gruplarındaki hastalara göre g farklılıklar klar ve kendine özgü özellikler göstermektedir*,**,***. Çalışmalar yaşlı nüfusun genç nüfusa göre g sağlık hizmetlerini daha fazla kullandığı ığını göstermektedir**. Yaşam am süresinin s artmasıyla ortaya çıkan sorunlar nedeniyle, sağlık ölçütlerindeki eğilimlerin e farkında olmak gerekir***. *Kene RL. Geriatrics as a paradigm for chronic care. Age and Ageing 31:331-32; 32; **Kutsal YG. Yaşlanan dünya, d yaşlanan toplum, yaşlanan insan. Hacettepe Toplum Hekimliği i Bülteni B 24:1-6,2003. *** Sahyoung NR, Lentzner H, Hovert D, Robinson KN. Trends in causes of death among the elderly. Centers for Disease Conrtol and Prevention. National Center for Health for Statistics, S 2001.

11 Yaşlı Sağlığı ve Hizmet Sunumu Örneğin, kronik hastalıklar geriatrik populasyonun artmasıyla ilişkili olarak hızla h artmakta, tedavilerindeki gelişmeler nedeniyle bu hastalıklar tam olarak iyileşme ile sonuçlanmasa da yaşam am süresi uzamaktadır. Yine yaşlılarda larda görülen g bazı hastalıklar ise bireyin yetisinde belirgin azalmalara neden olmaktadır*,**. Tüm m hastalıklar kların n yönetiminde y temel hedef, fonksiyonların iyileştirilmesi veya aynı düzeyde kalmasının n sağlanmas lanması,, böylelikle b yaşam am kalitesinin yüksek y tutulmasıdır*. *Kutsal YG. Yaşlanan dünya, d yaşlanan toplum, yaşlanan insan. Hacettepe Toplum Hekimliği i Bülteni B 24:1-6,2003. **Sahyoung NR, Lentzner H, Hovert D, Robinson KN. Trends in causes of death among the elderly. Centers for Disease Conrtol and Prevention. National N Center for Health for Statistics, 2001.

12 Aile Hekimliğinde Yaşlı Son yıllarda gelişen tıp ile birlikte, yaşlanan dünyamızda yaşlı hastalar birinci basamak sağlık hizmeti sunumunda gittikçe artan oranda yer almaktadır *,**. Böylelikle aile hekimliğinde yaşlı bireylere yaklaşım da önem kazanmaktadır. *Uncu Y,Özçakır A. Yaşlı hastaya birinci basamakta yaklaşım. Turk J Geriatrics 6(1):31-37, **Kane R.L. Geriatrics as a paradigm for good chronic care.age and Aging 31: , 2002.

13 Aile Hekimi ve Yaşlı Hastalarını bir organ ve sistem dahilinde görmemeleri, ruhsal ve sosyal yapısıyla bütün olarak değerlendirmeleri, geriatrik yaş grubunun getirdiği karmaşık hastalık ve tedavilerin etkin yönetimine olanak sağlamaktadır. Aile hekimleri ile uzun dönemli ilişkinin özellikle yaşlı hastalar açısından önem taşıdığı ortaya konmuştur. Yapılan bir çalışmada aynı aile hekiminde, taşınıncaya, hekim emekli oluncaya veya ölünceye kadar kayıtlı kalmayı tercih ettiği gösterilmiştir. *Tekin N, Şahin HA. Birinci basamak hekimlerinin geriatrik hasta izlemindeki i yeri: Geriatrik bakım merkezi örnekleri. Sendrom Dergisi 2006; 18(11): **Mold JW, Fryer GE, Roberts AM, W hen do older patients change primary care physicians?. J Am Board Fam Pract 17: , 460, 2004

14

15 Normal Yaşlanma Zamanın n geçişine ine bağlı olarak hastalık k söz s z konusu olmaksızın n ortaya çıkan anatomik ve fiziksel işlev i değişiklikleridir. iklikleridir.

16 Sağlıklı bir beyin nasıl yaşlanır ve bu değişimler hafızamızı nasıl etkiler

17 Aile Hekimi ve Yaşlı Unutuyorum doktorum ben Alzheimer Hastası mıyım

18 Normal Bir Beyinin Yaşlanma Evreleri 50 Lİ YAŞLAR: Ellili yaşlar bir eşiktir. Beyin hacmi azalma sürecinin hızlanmasıyla birlikte hafızada ve diğer başka biliş (kavrama) alanlarında daha belirgin değişiklikler ortaya çıkacaktır. Bu yaşlardaki kişilerde yeni bir şey öğrenmek biraz daha fazla zaman gerektirir ancak öğrenilen bilgiler genellikle unutulmaz. Kelimeleri ve isimleri hatırlamak eskiye nazaran daha uzun sürer. Aynı anda birden fazla işle meşgul olmak daha zor hale gelir. Ayrıntılara olan ilgi azalır. Yaşanmış bir olayın gerçekleştiği yeri ve zamanı hatırlamak zorlaşır. Görsel-mekansal işlem yapmak daha güçleşir. Örneğin üç boyutlu tasarımları kopyalamak veya parçalarına ayırdığınız bir şeyi tekrar bir araya getirmek gibi işlemler.

19 Normal Bir Beyinin Yaşlanma Evreleri 60 LI YAŞLAR: Beyin hacmindeki kayıplar devam eder. Beynin hafıza ve diğer bilişsel becerileri için gerekli olan yapılar özellikle tehlikeye açıktır. Söz konusu yapılar gençlik yıllarına kıyasla yüzde 25 oranında küçülmüş olabilir. 50 li yaşlarda kendini göstermeye başlayan bilişsel değişiklikler 60 lı yaşlarda daha da fark edilir hale gelir. Bilişsel işlem yapma hızı daha da yavaşlayarak yeni bilgi öğrenme veya karmaşık zihinsel işlerde uzmanlaşmak daha da zorlaşır. Bununla birlikte odaklanmak ve dikkat dağıtıcı unsurlardan etkilenmemek de güçleşir. Beyin yeni anılar oluşturmak ve hafızadaki anıları hatırlayacak çağrışımlar bulmakta da zorlanacaktır. Dilimin ucunda deneyimleri giderek sıklaşır çünkü beyin isim, tarih ve kelimelere erişebilmek için daha fazla emek sarf etmek zorundadır.

20 Normal Bir Beyinin Yaşlanma Evreleri 70 Lİ YAŞLAR VE SONRASI: 70 li ve 80 li yaşlarındaki insanların bilişsel kabiliyetleri büyük farklılıklar gösterir. Birçoğu bu yaşlarda bilgi edinmeye devam ederler. Diğerleri için, yani bedenleri yüksek tansiyon, diyabet, aşırı alkol kullanımı gibi sağlık sorunları nedeniyle tahrip olmuş insanlarda hafıza ve genel bilişsel becerilerde ciddi gerilemeler gözlemlenir. Bunayacak kimseler bu bozukluğun belirtilerini genellikle yaşları arasında göstermeye başlar.

21 Yaşlı kim?

22 YAŞLANMADAN AKILLANMAYI ÇOK İSTERDİM Bernard Shaw 22

23 Demans Demans yaşlıda bilişsel fonksiyon kaybı ile seyreden hastalıklardan en sık görülenidir ve 80 yaş ve üzerindeki kişilerin yaklaşık yarısını etkileyebilmektedir. Öğrenme, bellek, yönelim, dil işlevleri ve kişilik gibi zihinsel işlevlerin bozulması ile karakterize, sosyal ve iş hayatını etkileyen, merkezi sinir sisteminin ilerleyici nörodejeneratif bir hastalığıdır.

24 Demans Demans kazanılm lmış zihinsel aktivitelerin ikincil olarak yıkılmasy lması sonucu günlg nlük k yaşam am aktivitelerinin bozulması ile karakterizedir. Entellektüel yeteneklerde kayıp p ve kişilikte ilikte değişiklikle iklikle birlikte bellekte bozulma ile giden ve günlg nlük k fonksiyon düzeylerine d engel olacak kadar ciddi olan bir klinik durumdur. Oryantasyon, dikkat, bellek, görsel g mekansal işlevler, dil, praksi ve yürütücüy işlevler gibi kognitif alanların n en az ikisinin etkilenmesi demans tanısı için in zorunludur. *Hanağas ası H. Emre M. Demans Kavramı ve Hastaya Yaklaşı şım.turkiye Klinikleri J Neurol-Special Topics 2009;2(1):1-4

25 DEMANS NEDİR? Bir sendromun adıdır Entelektüel kapasitenin ilerleyici kaybıdır Sosyal ve işi yaşam amında bozulmaya yol açara ar Bellek ve bir ya da daha çok kognitif özelliğin in bozukluğudur udur Bu durum delirium ya da başka bir tıbbi t hastalıkla açıklanamaz DSM IV-APA 2000

26 Demans sıklığı 60 yaşından sonra her 5 yılda ikiye katlanır demans yaş

27 Demans Demans normal yaşlanman lanmanın n bir özelliği değildir. Her zaman patolojik bir durumu gösterir.

28 Birinci basamak açısından a önemli bir sorun mudur? Halen kabaca 24.3 milyon demans hastası olduğu u ve her yıl y l 4.6 milyon yeni olgu eklendiği i hesaplanmış ıştır. Bu rakamlar her 7 saniyede bir yeni demans vakası eklendiği i anlamına na gelmektedir. Demans hastası sayısının n herhangi bir önleyici veya iyileştirici tedavi yöntemi y geliştirilmedi tirilmediği i takdirde 2040 itibariyle 81.1 milyon olması beklenmektedir. Lancet ; 366:

29 Demansın n Tanı Ölçütleri (Diagnostic( and Statistical Manual of Mental Disorders - DSM-IV) Bellek kaybı Aşağıdakilerden en az birini içerecek i şekilde, multipl kognitif bozukluk Dile ilişkin sorunlar (afazi) Amaçlı etkinliklerin yapılamamas lamaması (apraksi) Tanıma yetisinde bozulma (agnozi) Yürütücü işlev bozuklukları Kognitif bozukluklar: Mesleki ve/veya sosyal işlevlerin i yerine getirilmesini engellemektedir. Giderek kötülek leşen en şekilde bir seyir izlenmektedir.

30 Demans Dilimizde popüler kullanımıyla bunama adı verilen demans kelimesi, etimolojik olarak Latince zihin anlamına gelen mens kelimesinden türemiştir ve demens zihnin yitirilmesi anlamına gelir. Demansın tanımına, erişkin merkezi sinir sisteminin hasarlanması sonucu gelişen zihinsel yeteneklerde bozulma şeklinde başlayabiliriz.

31 Demans Demans olarak nitelendirilebilecek bir zihinsel bozulma, tanımı gereği, öncelikle birden fazla kognitif işlevi bozmalıdır. Demans olarak nitelendirilebilecek bir zihinsel bozulma, mesleki performans, sokakta, mali işlerde bağımsızlık, sıradan aygıtların kullanımı, hobiler, ev işleri, kendine bakım ile özetlenebilecek günlük yaşam aktivitelerinde (GYA lar) kayda değer bir bozulmaya yol açacak şiddette olmalıdır.

32 Demans Örneğin, AH li bir hastanın GYA ları, erken evrede mesleki performansındaki bozulma iş arkadaşları tarafından fark edilir, kendine yabancı mekanlarda yolunu kaybedebilir, evde yemeğini sık sık yakabilir düzeyde bozulabilecekken, ileri evrede bu bozulma giyinme, yıkanma gibi temel aktivitelerde yardıma gereksinecek düzeye ulaşabilir. Merkez sinir sisteminin birçok hastalığına, bu arada örneğin Parkinson hastalığı ya da multipl skleroza da sıklıkla kognitif bozulmalar eşlik eder. Bu hastalar, hastalıkları öncesine göre daha unutkan, zihinsel tepkileri açısından daha yavaş, yeni problemlere daha güç çözüm üretir durumda olabilirler.

33 Hafif Kognitif Bozukluk (HKB) Bellek ile ilgili yakınmalar Diğer kognitif yetenekler genellikle normal Normal günlg nlük k yaşam am aktivitesi Yaşa a göre g objektif bellek bozukluğu Demans yok

34 HKB Üç tip Amnestik form Hafif multiple kognitif bozukluk Tek, bellek dışıd kognitif bozukluk

35 HKB Olguların bir k n bir kısm smı 3-6 y 6 yılda AH lda AH na na dönüşür

36 Diğer * Hafif Kognitif Bozukluk- Demansiyel Süreç ilişkisi. * Tedaviye yönelik araştırmalar, aşamalar ve sorunlar

37 Kavramlar Yaşlılıkla ilintili unutkanlık (age associated memory impairment AAMI) ve hafif kognitif bozukluk (mild cognitive impairment MCI) kavramları demansla ayrılması gereken diğer durumlardır AH nin patogenetik başlangıcından, kendisini ATD şeklinde klinik olarak ortaya koyana kadar 20 yıllık bir süre gerekebileceği hesaplanmaktadır. AAMI ler ve MCI ların bir bölümü, muhtemelen limbik ve paralimbik dönemlere karşılık gelecek şekilde, AH nin demans öncesi pre-klinik ve prodromal evrelerini oluşturmakta, ATD ise bu süreklilikte demans evresine karşılık gelmektedir.

38 Kavramlar Bu kez, anılan ölçütleri de katarak daha tam bir tanıma girişelim: Demans, erişkin MSS nin hasarlanması sonucu, bilinç bulanıklığı olmaksızın, birden fazla kognitif alanın bozulması, bununla ilintili olarak günlük yaşam aktivitelerinin eski düzeyinde sürdürülememesine neden olan, doğal seyri açısından kalıcı, sıklıkla da ilerleyici bir klinik tablodur

39 Demans Hastalıklarının Sınıflandırılması Primer (Dejeneratif) Alzheimer hastalığı Sekonder Vasküler demans Lewy cisimcikli demans Multi-infarkt demans Fronto-temporal demans Binswanger hastalığı FTD-davranışsal varyant Stratejik infarkt demansı İlerleyici tutuk afazi CADASIL Semantik demans Normal basınçlı hidrosefali FTD-ALS Toksik-metabolik demanslar Hareket bozukluğuyla birlikte Wernicke-Korsakoff hastalığı Parkinson hastalığı demansı B12 vitamin eksikliği Kortiko-bazal dejenerasyon Hipotiroidi Progresif supranükleer paralizi Kronik karaciğer hastalığı Huntington hastalığı Organik çözücülere maruz kalma Multi-sistem atrofiler İlaçlar Wilson hastalığı İnfeksiyonlar Nöroakantositoz Herpes simpleks ensefaliti Prion hastalıkları Nörosifilis Creutzfeldt-Jacob hastalığı Kronik menenjitler Gerstmann-Sträussler-Scheinker hastalığı HIV-demans kompleksi Fatal familyal insomni Whipple hastalığı Çeşitli pediyatrik demanslar Kafa içi yer kaplayıcı hastalıklar Kufs hastalığı Neoplastik durumlar Metakromatik lökodistrofi Subdural hematom Gaucher hastalığı Otoimmun-inflamatuar hastalıklar Niemann-Pick hastalığı Multipl skleroz Diğer ender demanslar Behçet hastalığı Limbik demans Paraneoplastik limbik ensefalit

40 DEMANSIN SINIFLANDIRILMASI Primer Sekonder ( Tedavi edilebilir) Alzheimer Hastalığı (%50-80) Depresyon Fronto-Temperol Demans Vasküler demans (%10-25) Lewy Cisimcikli Demans İlaç, toksinler,alkol Kafa içi yer kaplayan oluşumlar Normal basınçlı hidrosefali İnfeksiyonlar (Sifiliz, memenjitler, ensefalitler vb.) Metabolik bozukluklar (Hipotiroidi, renal hastalıklar, karaciğer yetmezliği ) Beslenme bozuklukları-vitamin yetmezlikleri (B1, B12, Folik asit yet.) Otoimmun Has (MS, Behçet has.)

41 Alzheimer Hastalığı Alzheimer Hastalığı genel olarak günümüzde hemen tüm toplumlarda demansın en sık görülen nedeni olup, primer nedeni ise tam olarak bilinmemektedir. İlk olarak Alman nörolog Dr. Alois Alzheimer tarafından 1901 yılında bir kadın hastada tanımlanmıştır. Hastalığın primer patoloji göstergelerinden senil plaklar, anormal bir protein materyali ve hücresel elemanların birikimidir. Nörofibriler yumaklar ise intrasellüler anormal lif birikimleri olarak tanımlanmaktadır. Bu bulgular temel olarak otopsi incelemeleriyle konabilir. Ancak hastalığın tanısında birçok bulgu değerlendirilirken, ileri tetkik ve incelemeler yapılabilmektedir

42 DSM-IV kriterlerine göre g Alzheimer tipi demans (American Psychiatric Association, 1994) Birden çok alanda kognitif kayıp p gelişmesi Hafıza bozuklukları Aşağıdakilerden en az bir tanesi *Afazi *Apraksi * Agnozi Planlama, organizasyon, sıralama s gibi eksekütif fonksiyonlarda bozulma Yavaş,, ilerleyici kognitif ve fonksiyonel gerileme ile giden bir seyir Hastanın n sosyal ve mesleki yaşant antısını etkileyecek ve eski yaşant antısına na göre g gerilemeye yol açacak a acak bir kayıp Diğer demans nedenleri ekarte edilmiş olacak (tıbbi, nörolojik, psikiyatrik) 42

43 Demanslı hastam var mı? Aile hekimlerine sorulmuş; Semptomlar: %87 hafıza problemleri, %50 kişilik değişiklikleri,psikiyatrik semptomlar %47, deliryum %30 GYA değişikliği %22, somatik semptomlar %6 Olafsdottir M,Foldevi M, Marcusson J. Dementia in primary care: why the low detection rate? Scand J Prim Health Care 2001; 19:

44 Bakımevinde Yaşam % 56,2 hasta demanslı Toplam 162 geriatrik hasta 120 (%74,1) kadın ve 42 (%25,9) erkek Ortalama yaş: 81,26 ± 7,0 (61-96) yıl Ortalama izlem süresi: 17,31± 10,27 (1-54) ay Sadece 5 (%3,1) hasta kısa süreli bakım Yatağa bağımlı 134 (%82,7) hasta Yemede bağımlı 61 (%37,7) hasta ,6 17,9 56, ,8 0 Hypertension Demans Tip 2 DM En sık görülen hastalıklar*: % 66,6 hipertansiyon, %56,2 demans, % 22,8 Tip 2 DM, % 21,0 serebrovasculer hastalık, % 17,9 koroner arter hastalığı. *Tekin N, Başkan M,Yunus A, Aybar Ö.. Evaluation of Geriatric Patients in Narlıdere dere-izmir Geriatric Care Center. Poster presentation, Geriatrics 2006, İstanbul.

45 Bakımevinden Hasta Sevkleri , ,8 14,7 6, Nöroloji Psikiyatri Dahiliye En sık sevk nedenleri: %37,3 kontrol ve %24,2 rapor *. *Tekin N, Baskan M,Yunus A,Aybar Ö. İzmir Narlıdere Geriatrik Bakım Merkezinden Acil Dışındaki Polikliniklere Yapılan Hasta Sevklerinin Değerlendirilmesi. 7.Ulusal Aile Hekimliği Kongresi, Poster Sunumu, 2006.

46

47 GPs' attitudes, awareness, and practice regarding early diagnosis of dementia Shamai et al, British Journal of General Practice,, 2010;60,:e360-e365(6) e365(6) 8 BÖLGEDEKB LGEDEKİ 1011 GP nin DEĞERLEND ERLENDİRMESİ: YAŞLI GP ler: DEMANS TANISI ve HASTAYA VERİLECEK TAVSİYELER HAKKINDA EMİN. FAKAT, ERKEN TANININ FAYDASI HAKKINDA ŞÜPHELİLER LER ve DEMANSLI HASTALARA YAPILAN HARCAMALARIN ELDE EDİLEN YARARA GÖREG RE- KAYNAK İSRAFI OLDUĞUNU UNU DÜŞÜNÜYORLAR GENÇ GP ler: DAHA OLUMLU YAKLAŞIYORLAR ve HASTANIN YAŞAM AM KALİTES TESİNİ ARTIRMAK İÇİN N DAHA FAZLA ŞEYLER YAPILMASINI GEREKTİĞİ İĞİNİ DÜŞÜNÜYORLAR. GENEL OLARAK GP LER: DEMANS HAKKINDA TEMEL ve KALİTEL TELİ EĞİTİM M VERİLMED LMEDİĞİNİ ve 47 DEMANS HAKKINDA KİK BİLGİLERİNİN N AZ OLDUĞUNU UNU BELİRT RTİYORLAR.

48

49 Alzheimer Hastalığı Geriatrik yaş grubunun ciddi fonksiyon kaybına neden olan çok önemli bir hastalığı olmasına rağmen AH birinci basamak hekimleri tarafından yeterince tanınamamaktadır. Aile hekimi, hastalığın seyrini yakından izleyebilecek ve kolaylıkla ulaşılabilecek, hasta, aile, diğer disiplinler ve sosyal hizmetler arasında koordinasyonu sağlayabilecek bir konumdadır. Yaşlı, özellikle tedavinin etkin bir şekilde belirlenmesi gerektiği, ilerleyen ve semptomların kontrolunun zor olduğu dönemlerde nöroloji veya psikiyatri uzmanına yönlendirilmelidir. *Dişçigil G, Tekin N. Aile Hekimleri İçin Geriatri El Kitabı. Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları, Aydın **Curan S, Wattis JP (eds). Practical Management of Dementia a multi-professional approach. Radcliffe Medical Press Ltd Oxon, United Kingdom, ***Santacruz K, Swagerty D. Early diagnosis of dementia. Am Fam Physician 2001; 63(4):

50 Eğer insan ömrü uzamasaydı Alzheimer Hastalığı tıp literatüründe ender rastlanan ilginç bir hastalık olarak kalacaktı. Konrad ve Ulrike Maurer 50

51 Yaşam am

52 KÜÇÜCÜK K BİR B ÖYKÜ Yaşlı bir adam sabah erken evinden çıkmış,, yolda ilerlerken bir bisikletlinin kendisine çarpması ile yere yuvarlanmış ve hafif şekilde yaralanmış ış.. Sokaktan geçenler enler yaşlı adamı hemen en yakın n sağlık k birimine ulaştırm rmışlar. Hemşireler adamcağı ğızın n yarasına pansuman yapmış ışlar ama "biraz beklemesini ve röntgen r çekerek her hangi bir kırık k veya çatlak olup olmadığı ığını inceleyeceklerini söylemişler. ler.

53 Yaşlı adam huzursuzlaşmış ış,, "acelesi olduğunu, unu, röntgen r istemediğini" ini" söylemis ylemiş.. Hemşireler merakla acelesinin sebebini sormuş. Adamcağı ğız z da "karım m huzurevinde kalıyor, her sabah onunla kahvaltı etmeye giderim, geç kalmak istemiyorum demiş. 'Karınızın n siz gecikince merak edeceğini düşünüyorsunuzd herhalde" demiş hemşire.

54 Adam üzgün n bir ifade ile "ne yazık k ki karım Alzheimer hastası ve benim kim olduğumu umu bilmiyor" demiş. Hemşireler hayretle "madem sizin kim olduğunuzu unuzu bilmiyor, neden her gün g n onunla kahvaltı yapmak için i in koşuşturuyorsunuz turuyorsunuz demişler.

55 Adam buruk bir sesle "ama ben onun kim olduğunu unu biliyorum" demiş. Unutsalar da artık k unutmayacaklar

56

57

58

59 Gelişen en TürkiyeT rkiye nin Yaşlı Sağlığı ığında Değişen en YüzüY